Wprowadzenie do nauczania szkolnego oraz zakresu treści programowych przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym człowieka".

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MEN.1997.8.37

Akt utracił moc

Wersja od: 25 września 1997 r.

ZARZĄDZENIE NR 17

MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

z dnia 19 września 1997 r.

w sprawie wprowadzenia do nauczania szkolnego oraz zakresu treści programowych przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym człowieka".

Na podstawie art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z 1995 r. Nr 66, poz. 334 i z 1996 r. Nr 139, poz. 646) zarządza się, co następuje:

§  1.

1. W szkołach podstawowych i ponadpodstawowych publicznych i niepublicznych posiadających uprawnienia szkół publicznych wprowadza się przedmiot "Wiedza o życiu seksualnym człowieka", zwany dalej "przedmiotem".

2. Zakres treści programowych przedmiotu określa załącznik do niniejszego zarządzenia.

§ 2. Na realizację przedmiotu przeznacza się następującą liczbę godzin w wymiarze rocznym:

1) w klasie V szkoły podstawowej – 5 godzin,

2) w klasach VI i VII szkoły podstawowej – po 6 godzin,

3) w klasie VIII szkoły podstawowej – 7 godzin,

4) we wszystkich klasach szkół ponadpodstawowych – po 10 godzin.

§ 3. Udział ucznia w zajęciach przedmiotu podlega zaliczeniu, przy czym zaliczenie lub niezaliczenie nie ma wpływu na promocje ucznia.

§ 4. Za zorganizowanie zajęć przedmiotu na terenie szkoły odpowiada dyrektor szkoły, a w poszczególnych oddziałach – wychowawcy klas. Wychowawca może zaprosić do prowadzenia zajęć przedmiotu specjalistów, w szczególności: pedagoga szkolnego, pracowników poradni psychologiczno–pedagogicznej, lekarzy, pielęgniarki, seksuologów, socjologów, prawników.

§ 5. Szczegółowy program nauczania przedmiotu ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z radą pedagogiczną po zasięgnięciu opinii rady rodziców, uwzględniając potrzeby i możliwości danej szkoły.

§  6.

1. Publiczne placówki doskonalenia nauczycieli są zobowiązane do wprowadzenia do programów dokształcania i doskonalenia nauczycieli tematyki z zakresu wiedzy o życiu seksualnym człowieka, obejmującej treści określone w załączniku do zarządzenia.

2. Kuratorzy oświaty zobowiązani są do stworzenia warunków realizacji i nadzoru nad wykonywaniem zadania, o którym mowa w ust. 1.

§ 7. Traci moc zarządzenie Nr 26 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 1993 r. w sprawie szkolnego programu nauczania obejmującego wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia poczętego oraz metodach i środkach świadomej prokreacji (Dz. Urz. MEN Nr 7, poz. 31).

§  8.

1. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W roku szkolnym 1997/1998 zajęcia przedmiotu realizuje się od dnia 1 stycznia 1998 r.

ZAŁĄCZNIK

ZAKRES TREŚCI PROGRAMOWYCH PRZEDMIOTU "WIEDZA O ŻYCIU SEKSUALNYM CZŁOWIEKA"

Zadania szkoły

1. Promocja zdrowia seksualnego. Zgodnie z definicją WHO "zdrowie seksualne jest integracją biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości". Seksualność nie jest wartością autonomiczną i wyizolowaną: wiąże się z całą strukturą osobowości, z systemem wartości człowieka, strukturą potrzeb, obrazem własnego Ja, z normami moralnymi i religijnymi, rolami interpersonalnymi, rolami małżeńskimi, rodzicielskimi i społecznymi. Szkoła zobowiązana jest respektować ten fakt i poddawać wiedzę o ludzkiej seksualności w tak rozumianym kontekście całej rzeczywistości człowieka.

2. Pomoc w kształtowaniu dojrzałości psychoseksualnej. Dojrzałość psychoseksualna wiąże się z podejmowaniem dojrzałych i odpowiedzialnych decyzji, samoświadomością płciową i znajomością specyfiki odmienności płci, przygotowania do przyszłych ról partnerskich, małżeńskich i rodzinnych, umiejętnością sterowania własnymi potrzebami i zachowaniami seksualnymi zgodnie z przyjętym systemem wartości i norm moralnych i religijnych.

3. Pomoc w kształtowaniu pozytywnego stosunku do płci, płciowości i erotyzmu jako wartości opartych na wartościach nadrzędnych, takich jak: miłość, przyjaźń, akceptacja, tolerancja i wzajemny szacunek w relacjach międzyludzkich oraz niestosowanie agresji i przedmiotowego traktowania drugiego człowieka.

4. Sprzyjanie modelom trwałych związków opierających się na miłości, partnerstwie, wierności, współpracy i współdziałaniu, a znajdujących optymalny wyraz w małżeństwie i rodzinie oraz uświadomienie roli rodziny w życiu człowieka.

5. Uświadomienie seksualne polegające na dostarczaniu racjonalnej wiedzy na temat zmian biologicznych, psychicznych i społecznych na różnych etapach rozwoju człowieka, szczególnie okresu dojrzewania oraz erotyzmu i seksualizmu dostosowanej do wieku i płci uczniów.

6. Przekazanie informacji na temat pełnego spektrum metod sterowania płodnością, chorób przenoszonych drogą płciową, wykorzystywania i przemocy seksualnej, patologii seksualnej i partnerskiej oraz otwarcia uczniów na dialog i szukanie wsparcia u kompetentnych dorosłych osób.

TREŚCI PROGRAMOWE

Szkoła podstawowa

Klasa V

– Fazy rozwoju człowieka od okresu prenatalnego do starości; zmiany ciała zachodzące w okresie dojrzewania; różnice w dojrzewaniu biologicznym i psychicznym dziewcząt i chłopców; indywidualny przebieg procesu dojrzewania; postawa akceptacji wobec przejawów własnej płciowości; odpowiedzialność za przebieg własnego dojrzewania i potrzeb rozwijającego się organizmu; zdrowy styl życia.

– Pozytywny model komunikacji między dziewczętami i chłopcami.

– Sytuacje i zachowania sprzyjające nadużyciom seksualnym i przemocy; zachowania asertywne zapobiegające nadużyciom seksualnym.

– Przesłanki i kryteria doboru lektur i czasopism poruszających problematykę związaną z dojrzewaniem; wpływ grup rówieśniczych na powstawanie stereotypów.

– Dialog z rodzicami; informacje o osobach i placówkach, do których można się zwrócić o pomoc.

Klasa VI

– Piękno i zróżnicowanie więzi międzyludzkich; samorefleksja, ujawnianie własnych ideałów, wyrażanie własnych uczuć i rozpoznawanie uczuć innych; przyjaźń jako etap w rozwoju miłości.

– Typowe relacje uczuciowe w okresie dojrzewania; wzajemne oczekiwania dotyczące form komunikacji, zachowań i wyglądu dziewcząt i chłopców; pozytywny model komunikacji i kultury językowej; postawa akceptacji i szacunku wobec przejawów odmienności fizycznej i psychicznej płci.

– Zróżnicowanie tempa dojrzewania; objawy przedwczesnego i opóźnionego dojrzewania; wady rozwojowe i zaburzenia wymagające konsultacji lekarskiej; typowość wielu problemów psychicznych w okresie dojrzewania.

– Zmiany w modelu małżeństwa i rodziny; partnerski model rodziny oparty na miłości, dialogu i współpracy.

– Przyczyny niepokoju rodziców; źródła typowych nieporozumień i konfliktów; nawiązywanie dialogu z rodzicami; postawa akceptacji i zrozumienia świata dorosłych oraz własna rola i odpowiedzialność za atmosferę panującą w rodzinie.

Klasa VII

– Typowe relacje uczniowskie w wieku dojrzewania; istota przyjaźni w relacjach z przedstawicielami obu płci; różnice potrzeb i oczekiwań obu płci; rozwiązywanie problemów uczuciowych i tworzenie prawidłowych relacji.

– Wzajemna odpowiedzialność członków rodziny za atmosferę panującą w domu; typowe przyczyny sytuacji konfliktowych i niepowodzeń rodziny; postawa zrozumienia i tolerancji wobec rówieśników w nietypowych sytuacjach życiowych oraz rodzin patologicznych; prawa i obowiązki wszystkich członków rodziny.

– Uwarunkowania płodności, metody sterowania płodnością; rola odpowiedzialności kobiety i mężczyzny za planowanie rodziny.

– Przebieg ciąży i porodu; znaczenie czynników genetycznych i środowiskowych dla rozwoju płodu; odpowiedzialność rodziców za zdrowie dziecka; znaczenie zdrowia kobiety dla przyszłego potomstwa; kulturowe, społeczne, moralne i religijne uwarunkowania związane z pełnieniem roli matki i ojca.

– Drogi przenoszenia, objawy i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową; potrzeba przewidywania; wierność małżeńska jako niezawodna metoda przeciwdziałania.

– Samodzielne podejmowanie decyzji i przeciwdziałanie postawom konformistycznym, szacunek wobec siebie i innych; modele zachowania w różnych sytuacjach, m.in. sprzyjających przedwczesnej inicjacji seksualnej.

– Krytyczna postawa w doborze lektur i filmów; rola mass mediów w samowychowaniu; wpływ obrazów scen przemocy i pornografii na psychikę i kształtowanie stereotypów.

Klasa VIII

– Cechy dojrzałości biologicznej, psychicznej, społecznej, seksualnej; dojrzałość fizyczna jako początek stawania się dorosłym; normy prawne i obyczajowe związane z dojrzałością.

– Proces identyfikacji z płcią i ochrona własnej tożsamości płciowej; zmienność ról płciowych w różnych kulturach i czasach historycznych; istota pełnienia roli partnerskiej; wybrane aspekty prawa związane z płcią.

– Typowe przejawy seksualności w okresie dojrzewania; rola samoopanowania i czułości w procesie dojrzewania psychoseksualnego; pozytywna postawa wobec ciała i przejawów seksualności, zapobieganie lękom i kompleksom.

– Typowe problemy i zaburzenia ujawniające się w okresie dojrzewania; przyczyny i sposoby zapobiegania zaburzeniom dojrzewania psychoseksualnego; formy i miejsca pomocy.

– Zdrowie seksualne i wpływ zdrowego stylu życia na funkcjonowanie seksualne człowieka; podstawowe zasady higieny osobistej i psychicznej, aktywnego wypoczynku i rekreacji; znaczenie akceptacji i umiejętności podkreślania piękna ciała.

– Zasady komunikacji i kultury osobistej w relacjach między płciami.

Szkoły ponadpostawowe

(Zakres treści nie został podzielony na klasy ze względu na różny czas trwania nauki w zależności od typu szkoły)

– Zdrowie seksualne: seksualność człowieka postrzegana integralnie i jako wartość pozytywna w rozwoju osobowości, relacji międzyludzkich, miłości; terminy: seksualność, seks, erotyzm, seksizm, zdrowie seksualne.

– Fazy rozwoju psychoseksualnego: fazowy rozwój seksualności człowieka od okresu prenatalnego do starości; faza prenatalna, narodzin, niemowlęca, wczesnodziecięca, zabaw, szkolna, przedpokwitaniowa, dojrzewania, młodości, wieku średniego, późnego.

– Faza dojrzewania – rozwój biologiczny: najważniejsze uwarunkowania biologiczne (genetyczne, neurohormonalne); trójpiętrowa struktura układu neurohormonalnego; typowe cechy dojrzewania obu płci.

– Faza dojrzewania – aspekty psychiczne i społeczne: rodzinne, osobowościowe, społeczne i kulturowe uwarunkowania oddziaływające na przebieg fazy dojrzewania; znaczenie akceleracji, rozbieżności między dojrzewaniem biologicznym, psychicznym i społecznym; typowe cechy i zmiany w przebiegu dojrzewania; dojrzałość psychoseksualna i poczucie odpowiedzialności za własny rozwój, relacje między płciami, postawa szacunku i akceptacji.

– Higiena okresu dojrzewania: zasady higieny osobistej; zapobieganie infekcjom i zmianom skórnym, chorobom przenoszonym drogą płciową; kompleksy wiążące się z cechami budowy, wyglądu, fizjologii i zapobieganie im; potrzeba badań ginekologicznych.

– Zaburzenia przebiegu dojrzewania: zróżnicowanie przebiegu dojrzewania; typowe wady budowy.

– Związki uczuciowe: różnice między płciami w zakresie komunikacji i słownictwa; typowe relacje uczuciowe (zakochanie się, miłość platoniczna, fascynacja itp.) w wieku dojrzewania; istota przyjaźni w relacjach z przedstawicielami obu płci; relacje uczuciowe jako forma dorastania do miłości; tworzenie prawidłowych relacji uczuciowych.

– Zagrożenia w okresie dojrzewania: negatywne oddziaływanie uzależnień na przebieg rozwoju biologicznego i psychoseksualnego; wpływ uzależnień na zdrowie seksualne; zagrożenia przemocą seksualną; negatywne znaczenie mitów i stereotypów seksualnych (np. zaczerpniętych z pornografii).

– Typowe problemy fazy dojrzewania: powszechność takich problemów jak kompleksy, nieśmiałość, dystans wobec własnego ciała, homofobia, homofilia, przeżywanie odrzucenia; postawa zrozumienia i empatii wobec przeżywających problemy.

– Jak kształtować własną seksualność: możliwość wpływu na przebieg własnego rozwoju psychoseksualnego, tworzenie własnego Ja; rola mass mediów, literatury, muzyki w samowychowaniu, przesłanki i kryteria właściwego doboru lektur; potrzeba aktywności poznawczej w zakresie prasy, filmów, publikacji popularnonaukowych.

– Cel i sens seksualności człowieka: seksualność człowieka jako dobro wiążące się z miłością, prokreacją, samorealizacją w roli męskiej i kobiecej, zdrowiem; potrzeby realizowane i zaspokajane dzięki seksualności, potrzeby egocentryczne i więziotwórcze.

– Identyfikacja z płcią: złożoność procesu identyfikacji z płcią, typowe zaburzenia identyfikacji z płcią.

– Seksualność wieku rozwojowego, typowe przejawy dojrzewania seksualnego; bodźce zmysłowe i psychiczne; właściwa kolejność budowania więzi między chłopcem i dziewczyną, psychiczne i moralne aspekty masturbacji.

– Relacje uczuciowe i seksualne między płciami: indywidualne różnice w ramach normy; podniecenie, pożądanie i błędne utożsamianie ich z miłością; cechy atrakcyjności obu płci; postawa akceptacji i szacunku dla erotyzmu, seksualności; dojrzała i odpowiedzialna postawa w relacjach.

– Problem inicjacji seksualnej: przyczyny skłaniające do inicjacji seksualnej, warunki konieczne do inicjacji seksualnej (miłość, dojrzałość, odpowiedzialność, model stałego i trwałego związku); następstwa przedwczesnej inicjacji, podejmowanie dojrzałej decyzji opóźniania inicjacji.

– Kontrola własnych zachowań seksualnych: kontrolowanie własnych zachowań seksualnych jako wartość w rozwoju osobowości, promocji zdrowia seksualnego, relacjach międzyludzkich; postawa zdrowego rozsądku, represja potrzeb i pragnień a uleganie i postawa beztroski; kontrola własnych zachowań seksualnych proces złożony i wymagający pracy nad sobą.

– Regulacja zachowań seksualnych: niezmienne normy prawne i moralne regulujące ludzką seksualność we wszystkich kulturach i cywilizacjach; umiejętność krytycznej oceny norm i postaw seksualnych, prezentowanych w środkach przekazu, ideologiach czy określonych środowiskach; kierowanie własną seksualnością w oparciu o przyjęty system wartości, więzi norm moralnych i religijnych w poczuciu odpowiedzialności za siebie i innych, na zasadzie troski o dobro i rozwój własny człowieka.

– Choroby przenoszone drogą płciową: etiologia, objawy i następstwa.

– Orientacja homoseksualna: przyczyny i przebieg rozwoju orientacji homoseksualnej; stany pogranicza tej orientacji; problemy homoseksualności, homofobii; postawa tolerancji i zrozumienia wobec osób o orientacji homoseksualnej.

– Seksualność wieku dojrzewania w oczach dorosłych: przyczyny niepokoju rodziców; typowe nieporozumienia i konflikty międzypokoleniowe; postawa sprzyjająca porozumieniu ze światem dorosłych.

– Być mężczyzna, być kobietą: podstawowe różnice fizyczne, psychiczne i społeczne między kobietą i mężczyzną, niezależnie od procesu socjalizacji czy różnic społeczno–kulturowych; stereotypy na temat kobiecości i męskości.

– Dojrzała miłość jako troska o dobro własne i innych: uwarunkowania miłości i jej typologia; miłość jako nabyta umiejętność, wymagająca przygotowania i wewnętrznej dyscypliny; różnice między dojrzałą miłością, neurotyczną, opartą na cielesności i emocjonalności albo będącą ukrytą formą egoizmu.

– Zagrożenia miłości: typowe zagrożenia miłości, nieumiejętność okazywania miłości; brak miłości, miłość bez seksu, seks bez miłości, egoizm, brak zrozumienia istoty miłości, brak odpowiedzialności i zaufania, zazdrość.

– Wyrażenie seksualności zgodnie z respektowaniem własnej godności i szacunkiem drugiego człowieka.

– Higiena ciała: wpływ obrazu własnego Ja na traktowanie ciała, higienę; nawyki higieniczne; umiejętność dostrzegania atrakcyjności i piękna ciała.

– Zagrożenia w okresie wakacji: typowe zagrożenia (narażenie na wykorzystanie seksualne, usiłowanie zgwałcenia itp.); odpowiedzialność za podejmowane decyzje w nawiązywanych znajomościach, możliwe konsekwencje spędzenia wspólnych wakacji z sympatią.

– Seksualność a zdrowie psychiczne: relacje seksualności z zaburzeniami nerwicowymi, psychosomatycznymi, uzależnieniami i depresjami wieku rozwojowego; wpływ mitów i stereotypów seksualnych na zdrowie; następstwa wykorzystania seksualnego, przemocy w rodzinie.

– Zaburzenia ról płciowych i partnerskich: typowe zaburzenia ról płciowych prowadzące do zaburzeń między płciami.

– Kompleksy, leki i fobie seksualne: przyczyny oraz typy najczęściej spotykanych w wieku młodzieńczym kompleksów; pomoc w uzyskaniu zdrowia psychicznego.

– Obraz własnego Ja seksualnego: postawa akceptacji własnego ciała, seksualności; mapa ciała.

– Dojrzałość seksualna w aspekcie biologicznym, psychoseksualnym, psychicznym, prawnym i moralnym; dojrzałe wypełnienie ról małżeńskich i społecznych właściwych danej płci.

– Związek oparty na miłości małżeńskiej i rodzicielskiej: małżeństwo, życie rodzinne; czynniki psychospołeczne, moralne, religijne, prawne i ekonomiczne sprzyjające trwałości, harmonii i wzajemnemu współżyciu w małżeństwie i rodzinie; nierozłączność wzajemnej miłości małżonków i ich miłość wobec dzieci; typowe zagrożenia trwałości małżeństwa i rodziny w obecnych warunkach społecznych, prawnych i ekonomicznych.

– Seksualność w udanym związku: podstawowe zasady udanej więzi seksualnej; wzajemna otwartość i szacunek; trwały i udany związek jako podstawa najlepszych warunków realizacji potrzeby seksualnej.

– Międzynarodowe i krajowe prawa wiążące się ze zdrowiem reprodukcyjnym i seksualnym.

– Planowanie rodziny: cele i zadania planowania rodziny; poczucie odpowiedzialności w życiu małżeńskim i rodzinnym; uwarunkowania płodności; ciąża, poród, problem niechcianej ciąży.

– Metody sterowania płodnością: metody sterowania płodnością, ich zalety i wady, skuteczność; efektywność, bezpieczeństwo, zdrowie, dobro związku jako kryteria przy wyborze metod sterowania płodnością.

– Niepłodność: przyczyny niepłodności: postawa dbałości o zdrowie reprodukcyjne.

– Patologia związków partnerskich: przyczyny i typologia najczęściej spotykanych sytuacji konfliktowych, niepowodzeń w relacjach partnerskich; metody neutralizacji konfliktów, poprawy ze wzajemnej komunikacji partnerów; seksualne przyczyny trudności i konfliktów; typowe metody zapobiegania zaburzeniom seksualnym w związkach.

– Parafilie: przyczyny i objawy najczęściej spotykanych parafilii, prewencja przemocy związanej z parafiliami; formy pomocy w przypadku zgwałcenia i innych typów przemocy seksualnej; następstwa seksualne i możliwości zapobiegania im.

– Rady oraz wskazówki zalecane przyszłym małżonkom i ułatwiające osiągnięcie powodzenia w życiu osobistym.