Uznanie praktyki stosowanej przez przedsiębiorcę Krzysztofa U. - Zakład Produkcyjny Ojca Krzysztofa w P. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.
Dz.Urz.UOKiK.2005.3.31
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 13 lipca 2005 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez przedsiębiorcę Krzysztofa U. - Zakład Produkcyjny Ojca Krzysztofa w P. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów
UZASADNIENIE
W związku ze skargą konsumencką, dotyczącą herbaty odchudzającej ojca Krzysztofa, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej "Prezesem Urzędu") wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające celem wstępnego ustalenia, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
W związku z ustaleniami poczynionymi w toku postępowania wyjaśniającego, postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2005 r., na podstawie art. 44 ust. 1 w związku z art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wszczęto postępowanie w sprawie stosowania przez Krzysztofa U. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegających na posługiwaniu się nieuczciwą i wprowadzającą w błąd reklamą.
Krzysztof U., zwany dalej "Przedsiębiorcą", prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą "Zakład Produkcyjny Ojca Krzysztofa". Przedmiotem działalności Przedsiębiorcy jest między innymi sprzedaż "herbaty odchudzającej ojca Krzysztofa", produkowanej z liści senesu, owoców kminku, liści mięty oraz owoców aronii. Reklamy wyżej wymienionego produktu były zamieszczane przez Przedsiębiorcę na łamach wysokonakładowych czasopism. W reklamach znalazły się m.in. następujące stwierdzenia:
W toku postępowania, w celu wyjaśnienia kwestii, czy reklamy przedmiotowej herbaty zawierają treści mogące wprowadzać konsumentów w błąd, Prezes Urzędu, zwrócił się z prośbą o przedstawienie stosownej opinii do Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła w Warszawie. Odnosząc się do wyżej wskazanych w punktach 1-6 haseł reklamowych, Instytut Żywności i Żywienia stwierdził, co następuje:
Instytut Żywności i Żywienia wskazał ponadto, że zioła o właściwościach żółciopędnych, przeczyszczających i pęczniejących uważane są za środki wspomagające odchudzanie, mogą one być jednak wykorzystywane jako element wspomagający właściwą kurację, tj. dietę niskoenergetyczną połączoną ze wzmożoną aktywnością fizyczną. W podsumowaniu opinii wskazano, iż reklama herbaty odchudzającej ojca Krzysztofa wprowadza konsumentów w błąd i może wpływać na ich decyzje co do nabycia tego produktu. Wyżej wskazane stanowisko ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia zostało potwierdzone przez Departament Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia. W ocenie Prezesa Urzędu opinia Instytutu Żywności i Żywienia jest wiarygodna, bowiem została sporządzona przez profesjonalny i bezstronny podmiot. Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła to specjalistyczna jednostka naukowa akredytowana przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie badania i kontroli nad jakością zdrowotną żywności, prowadząca w tym zakresie działalność opiniodawczą na rzecz Ministerstwa Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz innych instytucji.
W celu weryfikacji używanego w reklamach Przedsiębiorcy hasła: "Wysoka jakość i skuteczność Herbaty Odchudzającej Ojca Krzysztofa pozwoliła na rejestrację w 15 edycji konkursu TERAZ POLSKA na najlepszy produkt!", Prezes Urzędu zwrócił się do Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego w Warszawie z prośbą o wskazanie, czy Przedsiębiorca startował kiedykolwiek w konkursie "Teraz Polska" i czy był jego laureatem lub został wyróżniony w konkursie, a ponadto o wyjaśnienie, czy sam fakt rejestracji w konkursie "Teraz Polska" potwierdza wysoką jakość zgłoszonego do konkursu produktu. Dyrektor Działu Konkursu "Teraz Polska" Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego wskazał, że Przedsiębiorca jest uczestnikiem tegorocznej - XV edycji konkursu i złożył stosowny wniosek, który w dacie pisma był przedmiotem ocen weryfikacyjnych prowadzonych przez branżowe komisje ekspertów. Wcześniej Przedsiębiorca nie był ani laureatem ani nie został wyróżniony w konkursie "Teraz Polska". Wskazano ponadto, iż rejestracja w konkursie "Teraz Polska" w żadnym stopniu nie potwierdza wysokiej jakości zgłaszanego do konkursu "Teraz Polska" produktu. Jest jedynie formalnym zgłoszeniem startu w konkursie oraz pozwala Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego na przesłanie do zainteresowanego podmiotu ankiety weryfikacyjnej. Ankieta ta wraz z załącznikami oraz zgłoszonym produktem stanowi dopiero wniosek weryfikacyjny, będący podstawą do dokonania merytorycznej oceny przez branżowe komisje ekspertów.
Prezes Urzędu zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 23a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Stwierdzenie istnienia przedmiotowej praktyki wymaga spełnienia dwóch przesłanek: bezprawności działania i naruszenia zbiorowego interesu konsumentów. "Zbiorowe interesy konsumentów" to prawa nieograniczonej liczby konsumentów, nie stanowią przy tym sumy indywidualnych interesów dających się określić, nawet licznej, grupy konsumentów. W art. 23a ust. 2 ww. ustawy zamieszczono przykładowe wyliczenia praktyk zakazanych przez ustawodawcę. Katalog ten nawiązuje między innymi do czynów nieuczciwej konkurencji, w tym do nieuczciwej reklamy. Podstawowym aktem prawnym określającym granice dozwolonej reklamy jest ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.), a w szczególności jej art. 16. Oceny Prezesa Urzędu oparte więc zostały na przepisach w niej zawartych. Przedmiotowa sprawa dotyczy regulacji zawartej w art. 16 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, zgodnie z którą czynem niedozwolonym jest reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi. Reklama, o której mówi wspomniany artykuł musi spełniać dwie przesłanki. Po pierwsze wprowadzać w błąd, a więc wywoływać niezgodne z prawdą wyobrażenie o towarze oraz mieć zdolność do wpływania na decyzje konsumentów.
Opinia Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła w Warszawie posłużyła Prezesowi Urzędu za podstawę dokonania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Z zaprezentowanej powyżej opinii wynika jednoznacznie, że reklama, którą posługuje się Przedsiębiorca zawiera treści fałszywe, a co za tym idzie wprowadza konsumentów w błąd. W ocenie Prezesa Urzędu, nie ulega również wątpliwości, że te fałszywe treści są istotne przy podejmowaniu przez przeciętnego nabywcę decyzji o zakupie przedmiotowej herbaty. Przeciętny konsument nie posiada fachowej wiedzy na temat działania składników, z których produkowana jest herbata ojca Krzysztofa oraz ich wpływu na utratę masy ciała, podejmuje zatem decyzję o zakupie w oparciu o informacje zawarte w reklamie. Działanie Przedsiębiorcy zmierza więc do ograniczenia prawa konsumenta do wyboru i zakupu produktu stosownie do indywidualnych preferencji. Reklama stosowana przez Przedsiębiorcę ma zatem zdolność do wpływania na decyzję konsumenta i przez to ma negatywny wpływ na jego interes.
Z uwagi na powyższe, reklama stosowana przez Przedsiębiorcę wyczerpuje znamiona czynu nieuczciwej konkurencji określonego w art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i jest bezprawna. Wprowadzająca w błąd reklama jest zamieszczana przez Przedsiębiorcę w wysokonakładowych czasopismach, zatem dociera do nieograniczonego kręgu adresatów, a co za tym idzie narusza zbiorowy interes konsumentów. Pomimo obciążającego go obowiązku wykazania wyżej wymienionej okoliczności Przedsiębiorca nie sprostał ciężarowi dowodu. Nie przedstawił żadnych wiarogodnych dowodów, które mogłyby potwierdzić prawdziwość twierdzeń zawartych w reklamach. Nie mogą bowiem takowych dowodów stanowić wyłącznie twierdzenia Przedsiębiorcy, czy też kopie listów rzekomych zadowolonych klientów. Te ostatnie dowody okazały się niewiarygodne, bowiem niezgodne z doświadczeniem życiowym jest, aby klienci proszący o przesłanie kolejnej partii herbaty nie podawali jednocześnie swojego adresu, a nawet swoich danych personalnych. Prezes Urzędu wziął pod uwagę przedstawioną przez Przedsiębiorcę opinię Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu, ale nie stanowiła ona dowodu na prawdziwość twierdzeń zamieszczanych w reklamach Przedsiębiorcy. Opinia ta zawiera jedynie informacje (zgodne zresztą w tym zakresie z opinią Instytutu Żywności i Żywienia), iż składniki herbaty odchudzającej ojca Krzysztofa działają korzystnie na układ trawienny, działają łagodnie spazmolitycznie, normalizują wydzielanie żółci i tonizują procesy trawienia. Stwierdzenia zawarte we wspomnianej opinii nie upoważniają jednak Przedsiębiorcy do posługiwania się twierdzeniami, iż dzięki produkowanej przez niego herbacie można schudnąć 30 kg w ciągu miesiąca, czy też możliwe jest zrzucanie zbędnych kilogramów pijąc smaczną herbatę.
Ciężar udowodnienia okoliczności zaniechania stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów ciąży na przedsiębiorcy. Prezes Urzędu uznał, że Przedsiębiorca nie wykazał w należyty sposób, aby zaprzestał stosowania reklamy wprowadzającej w błąd (kopia pisma przesłanego do agencji reklamowej nie jest wystarczająca w tym zakresie), a co za tym idzie, że zaniechał stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Najdobitniej świadczy o tym reklama herbaty odchudzającej ojca Krzysztofa zamieszczona w "Twoim Imperium" Nr 22 z 2005 r. (wydanie 30 maj - 5 czerwiec 2005 r.), w którym znalazły się sformułowania wprowadzające konsumentów w błąd. Nie były to co prawda literalnie te same frazy, które znajdowały się we wcześniejszych reklamach Przedsiębiorcy, ale treść niektórych z nich była tylko nieznacznie zmodyfikowana i nadal fałszywa (np.: "schudnij do 30 kg w miesiąc").
Zgodnie z art. 23c ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu w decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów nakazuje zaniechanie jej stosowania, w związku z czym orzeczono jak w punkcie I decyzji. Ponadto, zgodnie z art. 23c ust. 2 ww. ustawy, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy. W ocenie Prezesa Urzędu publikacja sentencji decyzji zminimalizuje skutki, jakie spowodował swoim działaniem Przedsiębiorca. Najlepszą formą usunięcie skutków reklamy wprowadzającej w błąd zamieszczanej w środkach masowego przekazu jest publikacja odpowiedniego sprostowania w tych samych środkach masowego przekazu. Prezes Urzędu uznał jednak, że nakaz opublikowania sentencji niniejszej decyzji we wszystkich czasopismach, w których ukazała się reklama Przedsiębiorcy byłby zbyt uciążliwy i mógłby spowodować nadmierne koszty. W związku z powyższym, Prezes Urzędu ograniczył nakaz do dwóch czasopism tj. "Tele Rzeczpospolita" oraz "Fakt TV", które stanowią dodatki do wysokonakładowych gazet.
Wobec powyższego orzeczono jak w pkt II. sentencji decyzji. [...]