Uznanie praktyki stosowanej przez Izbę Architektów w Warszawie za porozumienie ograniczające konkurencję.
Dz.Urz.UOKiK.2006.4.52
Akt nienormatywnyDECYZJA
z dnia 18 września 2006 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez Izbę Architektów w Warszawie za porozumienie ograniczające konkurencję
UZASADNIENIE
W dniu 15 kwietnia 2005 r. do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK) wpłynął wniosek [...] przedsiębiorcy Grzegorza S. - architekta, prowadzącego działalność gospodarczą w Poznaniu (zwanego dalej "wnioskodawcą"), o wszczęcie postępowania antymonopolowego wobec Izby Architektów z siedzibą w Warszawie (zwanej dalej "A" lub "Izbą Architektów"), która według wnioskodawcy stosuje praktyki ograniczające konkurencję na rynku usług architektonicznych, polegające na przyjęciu w Zasadach Etyki Zawodu Architekta (zwanych dalej "Zasadami Etyki" lub "ZEZA"), wprowadzonych w drodze uchwały Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Izby Architektów z dnia 24 listopada 2002 r., postanowienia art. 28 pkt 4 w brzmieniu: "Architekt nie powinien uczestniczyć w konkursach i przetargach na prace projektowe, w których jedynym kryterium jest cena" [...], co narusza art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, zwanej dalej "ustawą antymonopolową", oraz art. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, zwanej dalej "ustawą o samorządach zawodowych".
[...] Zdaniem wnioskodawcy zakaz ten narusza art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej z uwagi na to, że może ograniczać konkurencję poprzez ustalenie warunku, polegającego na braku możliwości oferowania usług architektonicznych w drodze przetargu w sytuacji, w której jedynym kryterium oceny prac jest cena. W związku z powyższym Prezes UOKiK [...] wszczął postępowanie antymonopolowe przeciwko Izbie Architektów pod zarzutem stosowania praktyki ograniczającej konkurencję przez zawarcie zakazanego ustawą antymonopolową porozumienia, polegającego na ustaleniu bezpośrednio przez Izbę Architektów warunków sprzedaży prac projektowych członków tej Izby na krajowym rynku usług architektonicznych [...].
Prezes UOKiK zważył, co następuje.
[...] W przedmiotowej sprawie, przyjęcie art. 28 pkt 4 ZEZA przez IA, ustalającego warunki sprzedaży prac projektowych, a w konsekwencji zakazującego udziału architektom w przetargach, w których jedynym kryterium oceny prac jest cena, jednoznacznie pogarsza sytuację rynkową konkurentów (architektów, biur projektowych zatrudniających architektów i projektantów innych specjalności). Zasada etyki zawarta w art. 28 pkt 4 zgodnie ze Statutem Izby Architektów wiąże bowiem wszystkich architektów zarówno obecnych, jak i potencjalnych członków Izby, którzy będą chcieli wykonywać zawód architekta w przyszłości, a jej nieprzestrzeganie podlega sankcjom dyscyplinarnym. Postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA godzi nie tylko w interesy konkurujących architektów i biur projektowych zatrudniających architektów, lecz również w interesy klientów (inwestorów), którzy mogliby uzyskać szerszy dostęp do usług architektonicznych, a więc potencjalny krąg poszkodowanych uczestników rynku jest znacznie szerszy niż wynikałoby to ze struktury konkurencji na rynku będącym przedmiotem porozumienia. W związku z tym postępowanie w niniejszej sprawie było zasadne i konieczne z punktu widzenia ochrony interesu publicznego.
[...] Działania przedsiębiorców, stanowiące praktykę ograniczającą konkurencję, ujawniają się na rynku właściwym. Rynek właściwy określa płaszczyznę współzawodnictwa konkurentów w prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Ustalenie rynku właściwego w danej sprawie ma zatem istotne znaczenie dla prawidłowego stosowania przepisów ustawy antymonopolowej. [...] Prezes UOKiK uznał, iż w przedmiotowym postępowaniu rynkiem właściwym produktowo jest rynek usług architektonicznych, które obejmują projektowanie architektoniczne obiektów budowlanych, ich przestrzennego otoczenia, a ponadto ich realizację, nadzór nad procesem ich powstawania. Rynek ten jest rynkiem reglamentowanym, z uwagi na konieczność uzyskania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej, o której mowa w art. 14 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego, w zakresie określonym w art. 14 ust. 3 pkt 1 Prawa budowlanego, oraz konieczność wpisu na listę członków okręgowej izby architektów (przynależność do OIA), który następuje na podstawie uchwały okręgowej rady izby. W konsekwencji zakres świadczenia usług projektowania architektonicznego wynika z posiadania uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji w budownictwie i stosownie do art. 20 Prawa budowlanego obejmuje m.in. opracowanie projektu budowlanego, zapewnienie udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, a także uzyskanie wymaganych opinii i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów. [...]
Reglamentacja podmiotowa i przedmiotowa usług projektowania architektonicznego powoduje, że usługi te charakteryzuje brak zastępowalności oraz wysoka komplementarność z usługami projektowania pozostałych specjalności oraz w dalszej kolejności z szeroko rozumianymi usługami budowlanymi, które świadczone są w ramach całego procesu budowlanego. Jak już wyżej wskazano, usługi architektoniczne może świadczyć wyłącznie osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej oraz legitymująca się przynależnością do właściwej okręgowej izby architektów. Kryterium to oraz heterogeniczność (tj. różnorodność świadczeń wchodzących w skład usługi, określonych przepisami prawa budowlanego co do zakresu projektowania architektonicznego), determinują fakt nieistnienia substytucyjności podażowej tych usług. [...]
Rynkiem właściwym geograficznie jest rynek krajowy, z uwagi na fakt, że Izba Architektów jest obligatoryjną krajową korporacją zawodową zrzeszającą architektów posiadających uprawnienia budowlane uzyskane na podstawie przepisów prawa polskiego, obowiązujących na terenie kraju. Architekci posiadający stosowne uprawnienia mogą świadczyć usługi projektowania architektonicznego obiektów budowlanych na obszarze całego kraju (projekty mogą być wykonywane przez przedsiębiorcę mającego siedzibę bardzo nieraz odległą od miejsca planowanej inwestycji). Inne czynniki, takie jak: bariery prawne, znaczące różnice cen, konieczność ponoszenia znacznych kosztów transportu, nieodzowność działania w realiach lokalnych itp., których zaistnienie mogłoby uprawdopodabniać twierdzenie o istnieniu odrębnego obszaru, na którym występują wystarczająco homogeniczne warunki konkurencji, w przedmiotowej sprawie nie mają miejsca. Stąd też należało uznać, że aspekt geograficzny tego rynku ma wymiar krajowy.
Reasumując, analizowany rynek właściwy jest krajowym rynkiem usług architektonicznych. Jego uczestnikami są konkurujący ze sobą przedsiębiorcy (architekci, biura zatrudniające architektów itp.), posiadający stosowne uprawnienia w zakresie projektowania architektonicznego (podaż usług projektowych), świadczący usługi architektoniczne na rzecz inwestorów prywatnych i publicznych (strona popytowa). [...]
Postępowanie antymonopolowe w sprawie praktyk ograniczających konkurencję może być wszczęte jedynie wobec podmiotów posiadających status przedsiębiorcy lub związku przedsiębiorców w rozumieniu ustawy antymonopolowej.
Zarzut w niniejszej sprawie dotyczy zawarcia zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję przez Izbę Architektów, która zrzesza architektów-członków samorządu zawodowego na podstawie art. 3 ustawy o samorządach zawodowych. Zgodnie z art. 4 pkt 2 ustawy antymonopolowej związkiem przedsiębiorców są izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji. Definicji tej odpowiada Izba Architektów, wobec czego nie ma wątpliwości, że samorząd zawodowy architektów jest związkiem przedsiębiorców, którego uchwały podlegają ocenie w trybie tej ustawy. Natomiast architekci jako osoby fizyczne wykonujące zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzące działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, są przedsiębiorcami w rozumieniu art. 4 pkt 1 lit. b ustawy antymonopolowej.
W myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej, zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające na m.in. ustalaniu bezpośrednio lub pośrednio warunków sprzedaży lub zakupu towarów, przy czym zgodnie z art. 4 pkt 4 lit. c ww. ustawy przez porozumienia rozumie się uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych. Zatem uchwała w sprawie ZEZA z dnia 24 listopada 2002 r. Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Izby Architektów w zakresie wykraczającym poza ustawowe zadania samorządu zawodowego architektów, w pełni podlega rygorom prawa antymonopolowego. Odnośnie do uprawnień organu antymonopolowego do oceny działań samorządu zawodowego jednoznaczne stanowisko zajął Sąd Antymonopolowy w wyroku z dnia 6 lipca 1994 r. prezentując pogląd, że jeżeli działalność samorządu zawodowego mieści się w granicach kompetencji wynikających z przepisów określających jego ustrój, to jako legalna nie podlega ocenie ustawy antymonopolowej, chociażby nawet działalność samorządu naruszała cele chronione tą ustawą. Podlegają natomiast ocenie przepisów ustawy antymonopolowej działania samorządu zawodowego, które wykraczają poza jego ustawowe kompetencje, a zarazem wywołują negatywne skutki w zakresie rozwoju wolnej konkurencji. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby "(...) trudną do zaakceptowania zgodę na wykorzystywanie działalności organów samorządu zawodowego jako kamuflażu dla prowadzenia ukrytych działań godzących w wolną konkurencję i tym samym naruszających ustawę antymonopolową. Podległość ustawom (...) nie może być rozumiana jedynie jako gwarancja niezależności samorządu, ale także jako bezwzględnie obowiązujący nakaz przestrzegania całego porządku prawnego, w tym także i ustawy antymonopolowej".[...]
W ocenie Prezesa UOKiK w niniejszej sprawie zarówno celem, jak i skutkiem przyjęcia uchwałą w sprawie ZEZA z dnia 24 listopada 2002 r. Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Izby Architektów postanowienia art. 28 pkt 4 ZEZA, było naruszenie konkurencji. Dla wskazania celu porozumienia konieczne jest odwołanie się i zbadanie jego treści, na podstawie której będzie można ustalić, jaki jest cel danego porozumienia. Ponadto, przy interpretacji celu określonego porozumienia należy uwzględniać obiektywne kryteria, oderwane od subiektywnych zamiarów stron czy motywów działania. Z literalnego brzmienia art. 28 pkt 4 ZEZA, tj.: "Architekt nie uczestniczy (...) w przetargach na prace projektowe, w których jedynym kryterium oceny ofert jest cena" jednoznacznie wynika cel porozumienia, który zmierza do ograniczenia suwerenności architektów w zakresie podejmowania decyzji gospodarczych odnośnie do usług architektonicznych oferowanych w trybie przetargów. Wprawdzie postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA zostało wprowadzone na mocy uchwały reprezentantów przedsiębiorców - delegatów na Nadzwyczajny Krajowy Zjazd, ale zgodnie ze Statutem Izby Architektów wiąże ono także architektów, którzy nie byli delegatami, ale również wszystkich potencjalnych członków IA, którzy będą chcieli wejść na ten rynek i wykonywać zawód architekta w przyszłości.
Antykonkurencyjny cel porozumienia wynikający z art. 28 pkt 4 ZEZA ma bardzo szeroki zasięg, bowiem działalność architektów na rynku usług architektonicznych bezpośrednio wpływa na działalność innych uczestników procesu budowlanego, tj. projektantów innych specjalności (np. konstrukcyjno-budowlanej, instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych) oraz inwestorów, do których należy zorganizowanie procesu budowy, w szczególności zapewnienie opracowania projektu budowlanego.
Jak wcześniej wspomniano projekt budowlany może sporządzać osoba posiadająca uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności, tj. w takiej, której jest przedmiotowo najwięcej w projektowanym zamierzeniu. I tak w przypadku prostego budynku projektowanego przez architekta konieczny jest udział konstruktora, elektryka i instalatora wodno-kanalizacyjnego. Jeżeli zatem architekci, zgodnie z zawartym porozumieniem, nie uczestniczą w przetargach na prace projektowe, w których jedynym kryterium ich oceny jest cena - to ograniczenie wynikające z art. 28 pkt 4 ZEZA obejmuje automatycznie projektantów innych niż architektoniczna specjalności (np. konstruktora, elektryka i instalatora), którzy biorą udział w opracowaniu danego projektu budowlanego. Jednocześnie antykonkurencyjny cel zawartego porozumienia obejmuje swoim zasięgiem wszystkich przedsiębiorców (tj. biura projektowe), zatrudniających architektów i projektantów innych specjalności, którzy oferują prace projektowe w trybie przetargów, w których jedynym kryterium ich oceny jest cena.
W związku z powyższym, zdaniem Prezesa UOKiK, celem postanowienia art. 28 pkt 4 ZEZA jest ograniczenie konkurencji na rynku usług projektowania architektonicznego. Postanowienie to bowiem ustala bezpośrednio, że warunkiem sprzedaży prac projektowych w trybie przetargowym jest wielokryterialna ocena tych prac, eliminując tym samym możliwość ich sprzedaży zarówno przez niezależnych architektów, jak i biura projektowe, we wszystkich przetargach - przy zastosowaniu jednego kryterium, jakim jest cena.
Brak zastępowalności usług architektonicznych i ich komplementarność z usługami innych specjalności powoduje, że postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA poprzez uniemożliwienie uczestnictwa architektów w przetargach dotyczących usług architektonicznych, w których jedynym kryterium oceny prac jest cena, zmierza do ograniczenia suwerenności w podejmowaniu decyzji gospodarczych nie tylko wszystkim podmiotom reprezentującym stronę podażową usług architektonicznych (architektów, biur projektowych i projektantów innych specjalności), lecz również wszystkim nabywcom tych usług, którymi są inwestorzy reprezentujący sektor prywatny oraz inwestorzy reprezentujący sektor zamówień publicznych, tj. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe i samorządowe fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe i samorządowe instytucje kultury, itd.
Inwestorzy w zależności od tego, czy działają w sektorze prywatnym, czy publicznym, w celu zakupu usług projektowania architektonicznego mogą stosować tryb przetargu, określony w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 701 - art. 705), bądź w PZP. Jednak inwestorzy, mimo że działają w oparciu o obowiązujące przepisy, nie mogą zorganizować przetargu na prace projektowe, w którym jedynym kryterium oceny tych prac jest cena, bowiem zgodnie z zawartym porozumieniem "Architekt nie uczestniczy (...) w przetargach na prace projektowe, w których jedynym kryterium oceny ofert jest cena". W konsekwencji, z uwagi na brak zastępowalności usług architektonicznych, inwestorzy nie mogą - zgodnie ze swoją wolą - dokonać zakupu usług architektonicznych, oferowanych w warunkach konkurencji cenowej. Postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA, uzależniając sprzedaż prac projektowych - w trybie przetargów - od wielokryterialnej ich oceny, godzi zatem w wolność prowadzenia działalności gospodarczej inwestorów, "wymuszając" na nich konieczność ustalania warunków zakupu prac projektowych w trybie przetargów w oparciu o dodatkowe, oprócz ceny, kryteria. Dla uznania porozumienia za zakazane na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej nie jest konieczne, aby uzgodnione w nim były zarówno ceny, jak i inne warunki umów; wystarczające jest, aby przedmiotem jego uzgodnienia była wyłącznie cena bądź wyłącznie inne warunki umów lub jeden z nich.
W związku z powyższym, zdaniem organu antymonopolowego, postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA uniemożliwiając sprzedaż prac projektowych w trybie przetargów, w których jedynym kryterium jest cena, ma na celu ograniczenie konkurencji na rynku usług architektonicznych.
Argumentacja przedstawiona przez IA, w ocenie organu antymonopolowego, nie znajduje uzasadnienia. Izba Architektów podniosła bowiem, że kierując się interesem publicznym uchwaliła postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA, aby zapewnić równowagę pomiędzy ceną usługi a jej jakością, a ponadto konieczność jej wprowadzenia wyniknęła z pewnych mankamentów przepisów PZP, przede wszystkim z pozostawiającej wiele do życzenia praktyki ich stosowania.
Prezes UOKiK nie podziela stanowiska Izby Architektów, iż konkurencja pomiędzy architektami nie może sprowadzać się jedynie do oferowania jak najniższych cen, gdyż wpływa to negatywnie na jakość świadczonych usług. Podstawowe znaczenie ma tutaj kwestia zdefiniowania pojęcia "jakość". W licznych dyskusjach naukowych odnośnie do tego terminu ustalono, że jakość posiada cechy obiektywne, mierzalne, jak masa i kształt, oraz subiektywne, oceniane przez każdego inaczej, jak barwa lub zapach. Współcześnie definicje kładą większy nacisk na społeczne aspekty jakości, a konkretnie odnoszą się do jakości produktu i jego wartości użytkowej. Jakość produktu to zespół cech charakteryzujących przydatność do spełniania wymagań odbiorców, np. trwałość, funkcjonalność, która uzależniona jest od stopnia zgodności z wzorcem lub wyspecyfikowanymi wymaganiami. Usługodawca musi oprócz tego brać pod uwagę zyskowność i działalność konkurencji. Na podstawie tej definicji można przyjąć, że usługa projektowania architektonicznego posiada odpowiednią jakość, jeśli została wykonana zgodnie z oczekiwaniami zamawiającego. Należy zauważyć, że jakość projektu architektoniczno-budowlanego jest gwarantowana poprzez dopuszczenie do jego wykonania wyłącznie osób posiadających odpowiednie przygotowanie zawodowe potwierdzone uzyskanymi uprawnieniami budowlanymi, które to osoby ponoszą za wykonaną pracę pełną odpowiedzialność dyscyplinarną i karną. Ponadto wszystkie projekty - poza najprostszymi - muszą być sprawdzane przez innych specjalistów posiadających uprawnienia budowlane bez ograniczeń, a następnie uzgodnione z zamawiającym, specjalistami BHP, sanepidu, ochrony środowiska itd. Inną kwestią jest już jakość architektury, która zależy od zdolności projektującego architekta.
Nie istnieją badania, czy statystyki, i nie przedstawiła ich także IA, które potwierdzałyby, że prace projektowe, które zostały wykonane przez oferentów wybranych w przetargu, w którym jedynym kryterium oceny ofert była cena, są gorszej jakości, niż gdyby w kryteriach oceny np. znalazły się takie kryteria, jak: termin realizacji zamówienia, warunki nadzoru autorskiego itp. Wręcz przeciwnie, w opinii większości ankietowanych inwestorów wykonanie takiego projektu nie skutkowało obniżeniem jakości usługi. Innym przykładem świadczącym o tym, iż projekty takie są dobrej, a nawet wysokiej jakości jest zrealizowany przez wnioskodawcę projekt budynku, który został nagrodzony w konkursie na budowę roku 2004, organizowanym przez Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa.
Nie do przyjęcia jest również argument IA, że postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA zostało przyjęte w interesie publicznym, stanowiąc środek dyscyplinujący zarówno dla członków korporacji, jak i dla zamawiających, zapobiegający organizacji przetargów, które są sprzeczne z przepisami prawa i nie służą efektywnemu wydatkowaniu środków publicznych. Zdaniem organu antymonopolowego, IA zdecydowanie wykracza poza swoje ustawowe kompetencje ingerując w obszar działalności inwestorów, którzy dokonując zakupu usług architektonicznych działają w oparciu o obowiązujące przepisy, w tym przepisy PZP.
[...] Istotną kwestią w niniejszej sprawie jest analiza tzw. działalności twórczej i kwalifikacji prac architektonicznych w świetle przepisów prawa autorskiego z uwagi na fakt powoływania przez IA argumentu, iż prace architektoniczne są dziełami twórczymi w rozumieniu ww. ustawy. Stąd też, zdaniem IA, zakaz zawarty w art. 28 pkt 4 ZEZA, jako m.in. zgodny z art. 2 pkt 5 PZP, znajduje zastosowanie zawsze w sytuacji organizowania przetargów na usługi architektoniczne, w których jedynym kryterium oceny prac jest cena. Zgodnie bowiem z PZP, przez najkorzystniejszą ofertę należy rozumieć ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo ofertę z najniższą ceną, a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący - ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego. W ocenie Izby Architektów prace architektoniczne są zawsze dziełami o charakterze twórczym w rozumieniu prawa autorskiego, tj. są utworami, których nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący. Zatem zamawiający (inwestor) organizując przetarg na usługi architektoniczne ma obowiązek w każdym przypadku zastosowania co najmniej dwukryterialnej oceny ofert.
W ocenie Prezesa UOKiK trafnym jest twierdzenie IA, że postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA znajduje zastosowanie w sytuacji, w której spełnione są przesłanki wskazane w art. 2 pkt 5 PZP. Oznacza to, że architekt nie uczestniczy w przetargach na prace architektoniczne, w których jedynym kryterium oceny prac jest cena, o ile praca ta mieści się w zakresie działalności twórczej, której przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący. Jednak taka sytuacja nie zawsze ma miejsce, bowiem po pierwsze praca architektoniczna może nie spełniać przesłanek utworu w rozumieniu prawa autorskiego, a po drugie nawet stanowiąc dzieło o charakterze twórczym można ją w pewnych sytuacjach opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący.
[...] Przyjmując nawet założenie, że inwestorzy w odniesieniu do przedmiotu zamówienia publicznego, jakim jest projekt architektoniczny, którego nie da się z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, zastosują wyłącznie jedno kryterium, tj. cenę, należy stwierdzić, że działanie takie, jako niezgodne z PZP będzie podlegało odpowiednim sankcjom tej ustawy. Nie stanowi ono natomiast uzasadnienia i usprawiedliwienia stosowanej przez IA praktyki ograniczającej konkurencję w postaci porozumienia usta łającego warunki sprzedaży usług architektonicznych w trybie przetargów.
[...] Z zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że obowiązujące przepisy PZP nie uniemożliwiają architektom udziału w przetargach o udzielenie zamówienia publicznego na usługi projektowania architektonicznego, w których jedynym kryterium oceny ofert jest cena. Wręcz przeciwnie, ten tryb może mieć zastosowanie w przypadku projektów architektonicznych, które nie są utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Ponadto [...] sam fakt, iż przedmiot zamówienia publicznego ma charakter twórczy nie przesądza jeszcze o braku możliwości opisania przedmiotu przyszłej umowy w sposób jednoznaczny i wyczerpujący. Z tego względu weryfikacja prawidłowości czynności zamawiającego wymaga uwzględnienia indywidualnych okoliczności każdego z udzielanych zamówień. Natomiast w sytuacji naruszenia przez zamawiającego art. 2 pkt 5 PZP, oferujący usługi architektoniczne może skorzystać z odpowiednich środków prawnych przewidzianych w procedurze odwoławczej PZP. Zatem Izba Architektów nie możne z góry zakazać swoim członkom udziału w przetargach na usługi architektoniczne, w których jedynym kryterium oceny ofert jest cena, dopuszczając jedynie możliwość sprzedaży usług w przypadku wielokryterialnej oceny przedmiotu zamówienia. Ustalenie takich warunków sprzedaży usług architektonicznych skutkuje istotnym zniekształceniem reguł konkurencji na rynku właściwym oraz naruszeniem interesów zarówno konkurentów, jak i ich klientów oraz pośrednio konsumentów.
Skutki zawartego porozumienia w szczególności dotykają konkurujących przedsiębiorców, nie tylko samodzielnych architektów, ale przede wszystkim odczuwają je biura projektowe, tj. wieloosobowe jednostki projektowe, w których architektura jest jedną z wielu specjalności. [...]
W związku z powyższym, zdaniem Prezesa UOKiK, postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA, którego celem jest ograniczenie konkurencji, ujawnia się na rynku właściwym również w postaci skutku antykonkurencyjnego zawartego porozumienia, jakim jest ograniczenie konkurencji. [...] W ocenie organu antymonopolowego postanowienie art. 28 pkt 4 ZEZA, ograniczając konkurencję na rynku usług projektowania architektonicznego, bezpośrednio godzi w interesy inwestorów, narzucając im warunki sprzedaży usług architektonicznych, co narusza ich ustawowe prawo do określania sposobu i kryteriów zakupu tych usług. Pośrednio negatywnie może wpłynąć to na interesy konsumentów-użytkowników danej inwestycji. [...]
Prezes UOKiK, zauważając całą specyfikę wykonywania zawodu architekta, wynikającą przede wszystkim z ustawowego nadania temu zawodowi statusu zawodu zaufania publicznego, stoi na stanowisku, że bezspornie zawód ten wykonywany jest w ramach i na zasadach gospodarki rynkowej. Architekci są względem siebie konkurentami, przy czym organizacja rynku usług projektowania architektonicznego uwzględnia tę specyfikę. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, by organ antymonopolowy dokonywał oceny, czy i w jakim zakresie ograniczenie wolności wykonywania zawodu ze strony samorządu grupującego osoby wykonujące zawód zaufania publicznego, mieści się w granicach interesu publicznego dla jego ochrony. Ustawa antymonopolowa nie ingeruje w samo istnienie i treść władczych uprawnień, lecz jedynie w sposób ich realizowania przez samorząd zawodowy. Samorząd ten jest podmiotem objętym regulacją ustawy antymonopolowej i jako taki nie może podejmować działań naruszających wartości chronione tą ustawą. Nie można jednak akceptować takich przejawów aktywności samorządu, które formalnie mieszcząc się w zakresie przyznanych mu kompetencji, godzą jednak w interes publicznoprawny wyrażający się w konieczności zapewnienia, aby na rynku istniała niezakłócona konkurencja.
[...] W świetle powyższego przeprowadzona przez organ antymonopolowy analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wskazuje, że ww. działanie Izby Architektów spełnia przesłanki art. 5 ust. 1 pkt. 1 ustawy antymonopolowej. [...] Za udowodnione należy uznać, iż doszło do zawarcia przez Izbę Architektów zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję, którego celem i skutkiem było ograniczanie konkurencji na rynku usług architektonicznych, w postaci ustalania warunków sprzedaży tych usług w trybie przetargów. Izba Architektów dopuściła się bezsprzecznie naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 5 ustawy antymonopolowej, który nie został wyłączony na podstawie art. 6 i 7 ww. ustawy.
Kara pieniężna przewidziana w art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej z zasady stanowi dolegliwość, którą Prezes UOKiK może zastosować w celu zdyscyplinowania przedsiębiorcy stosującego praktyki ograniczające konkurencję. Powoływanie się przez Izbę Architektów na okoliczność, że kara taka musiałaby zostać zapłacona ze środków przeznaczonych na działalność statutową Izby, z uszczerbkiem dla realizacji jej zadań, nie ma żadnego znaczenia przy określaniu wymiaru nakładanej przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej. Działalność IA w sferze usług świadczonych przez osoby wykonujące zawód zaufania publicznego nie jest przesłanką mającą wpływ na ocenę praktyki naruszającej konkurencję, ponieważ nie przewidują tego typu wyjątków przepisy ustawy antymonopolowej.
[...] Prezes UOKiK uznał, że waga stwierdzonego niniejszą decyzją naruszenia ustawy antymonopolowej oraz wskazane wyżej okoliczności obciążające i łagodzące przesądzają o zasadności nałożenia na Izbę Architektów kary pieniężnej w wysokości 215.000,00 zł. [...]