Ustalenie systemu okresowej, powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt, innych organizmów i siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie wskaźnikowe przy ocenie stanu lasów oraz prognozowanie zmian w ekosystemach leśnych.

Dzienniki resortowe

B.I.LP.2006.7/8.33

Akt obowiązujący
Wersja od: 6 czerwca 2006 r.

ZARZĄDZENIE Nr 31
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 6 czerwca 2006 r.
w sprawie ustalenia systemu okresowej, powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt, innych organizmów i siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie wskaźnikowe przy ocenie stanu lasów oraz prognozowaniu zmian w ekosystemach leśnych

ZO-732-2-18/2006

Na podstawie § 6 Statutu Lasów Państwowych1, w wykonaniu zadań Lasów Państwowych, o których mowa w art. 13a, ust. 1 ustawy o lasach2 zarządzam, co następuje:

Regulacje ogólne 

§  1.
Powszechną inwentaryzację gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów mających znaczenie wskaźnikowe przy ocenie stanu lasów i prognozowaniu zmian w ekosystemach leśnych, zwanych dalej gatunkami wskaźnikowymi, przeprowadza się szczególnie w celu:
a)
ustalenia w skali kraju liczebności populacji gatunków wskaźnikowych,
b)
opracowywania mapy stanowisk gatunków wskaźnikowych (z uwzględnieniem - w odniesieniu do gatunków zwierzęcych - areału ich bytowania),
c)
ustalenia obszarów funkcjonalnych kraju, wyodrębnianych pod względem zagęszczenia i innych charakterystyk gatunków wskaźnikowych.
§  2.
1.
W niniejszym zarządzeniu przez gatunki wskaźnikowe rozumie się chronione gatunki roślin, zwierząt i innych organizmów (w tym gatunki umieszczone na listach, stanowiących część składową tzw. dyrektyw - ptasiej i siedliskowej), korzystające w swoim rozwoju osobniczym z biotopów leśnych (na warunkach wyłączności lub w powiązaniu z innymi biotopami), które to gatunki:
a)
ze względu na unikatowy charakter, sporadyczne występowanie oraz tendencję do zanikania ich populacji w skali krajowej lub kontynentu europejskiego wyznaczają konkretne obszary (w tym obejmujące biotopy leśne), wymagające objęcia działaniami ukierunkowanymi na utrzymanie i zapewnienie rozmnażania się tych gatunków, oraz
b)
ze względu na wskaźnikowy charakter niektórych ich cech charakterystycznych (np. takich, jak: zagęszczenie na jednostkę powierzchni, zróżnicowanie zagęszczenia na danym terenie, skład gatunkowy, stosunek płci, przeciętna masa jednego osobnika lub wyodrębnionych jego części, szczególne przejawy behawioru) - pozwalają na podstawie tych cech wnioskować o wybranych właściwościach biotopów (w tym biotopów leśnych), w obrębie których występują, szczególnie pozwalają wnioskować o:

* zdolności konkretnego, wyodrębnionego co do granic, układu (zespołu) biotopów do ochrony bioróżnorodności3,

* produkcyjności biotopu,

* zagrożeniu trwałości utrzymania i użytkowania lasu lub braku takiego zagrożenia,

* stadium rozwoju drzewostanu w aspekcie zasadności rozpoczęcia wymiany generacyjnej (pokoleniowej) lasu.

2.
Funkcję gatunków wskaźnikowych mogą również spełniać niektóre gatunki, niekorzystające w rozwoju osobniczym z biotopów leśnych - w takim zakresie, w jakim ich występowanie oraz cechy charakterystyczne pozwalają na wyciąganie wniosków ocennych, dotyczących biotopów leśnych4.
§  3.
1.
Informacje, o których mowa w § 1, służą szczególnie do rozstrzygania (rozstrzygnięcia) następujących kwestii:
a)
czy obecne rozpoznanie siedlisk przyrodniczych i występowania gatunków priorytetowych, będących wyznacznikami sieci Natura 2000, jest prawidłowe (trafne) czy też wymaga uaktualnienia,
b)
jaka jest wartość pieniężna poszczególnych części przyrodniczych zasobów naturalnych kraju, w części związanej z ich zdolnością do ochrony różnorodności biologicznej (dane wykorzystywane przede wszystkim do zintegrowanego rachunku efektywności różnych robót budowlano-montażowych oraz racjonalizowania ich lokalizacji)5,
c)
czy podział obszarów leśnych na wydzielenia leśne (wyłączenia drzewostanowe), dokonany w ramach poprzednich rewizji urządzeniowych (lub aktualnie dokonywany), jest poprawny z przyrodniczego punktu widzenia, czy też wymaga korekty; czy w granicach poszczególnych wydzieleń (wyłączeń drzewostanowych) uzasadnione jest wyodrębnienie tzw. mikrosiedlisk; jaki (krótko-, średnio- lub długookresowy) program zagospodarowania (hodowli i ochrony) oraz użytkowania lasu należy uznać za najbardziej uzasadniony z przyrodniczego punktu widzenia dla poszczególnych części obszarów leśnych6.
2.
Informacje, o których mowa w § 1, jako informacje publiczne, są na warunkach nieodpłatnych stawiane przez Lasy Państwowe do dyspozycji przy sporządzaniu programów ochrony przyrody w nadleśnictwach oraz wszelkich innych planów ochronnych w zakresie ochrony przyrody.
§  4.
1.
Powszechna inwentaryzacja gatunków wskaźnikowych mających znaczenie w ocenie stanu lasów i prognozowaniu zmian w ekosystemach leśnych, zwana dalej inwentaryzacją, każdorazowo wymaga podjęcia decyzji przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych, z zastrzeżeniem ust. 3.
2.
W decyzji, o której mowa w ust. 1., dyrektor generalny Lasów Państwowych ustala w szczególności:
a)
przedmiot inwentaryzacji (wykaz gatunków wskaźnikowych),
b)
okres przeprowadzenia i harmonogram czasowo-rzeczowy inwentaryzacji,
c)
szczegółową metodykę (procedurę) przeprowadzania inwentaryzacji i opracowywania jej wyników, kierując się w tym zakresie wytycznymi, zawartymi w § 6 i w § 9, ust. 7,
d)
skład organu opiniodawczo-doradczego (centralnego), o którym mowa w §§ 7, 8, 9 i 10,
e)
podmioty i jednostki organizacyjne, współuczestniczące w procesie inwentaryzacji - stosownie do regulacji § 11,
f)
szczegółową organizację i system finansowy inwentaryzacji, kierując się w tym zakresie wytycznymi, zawartymi w §§ 12 i 13,
g)
sposób utrwalania wyników inwentaryzacji oraz ich przesyłania do właściwej komórki organizacyjnej Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych - kierując się w tym zakresie wytycznymi, zawartymi w § 17.
3.
Zamiast jednej decyzji, o której mowa w ust. 1, dyrektor generalny Lasów Państwowych może podejmować dwie lub więcej decyzji (np. w sprawie przeprowadzenia inwentaryzacji oraz w sprawach szczegółowej metodyki: inwentaryzacji oraz opracowania materiałów z inwentaryzacji).

Umiejscowienie inwentaryzacji w obszarze zadaniowym Lasów Państwowych 

§  5.
1.
Przeprowadzanie inwentaryzacji oraz opracowywanie jej wyników stanowi7:
a)
wspólne przedsięwzięcie jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych w rozumieniu art. 33, ust. 3, pkt 8 i art. 58, ust. 2, pkt.1 ustawy o lasach,
b)
przedsięwzięcie na rzecz ochrony lasów, racjonalnej gospodarki leśnej i rozwoju leśnictwa w rozumieniu art. 33, ust. 3, pkt. 3 ustawy o lasach,
c)
przejaw oceny stanu lasów i zasobów leśnych, prognozowania zmian w: ekosystemach leśnych, leśnictwie, stanie lasów oraz zasobach leśnych, o których to ocenach i prognozowaniu jest mowa odpowiednio w art. 13a, ust. 1, pkt 1, art. 33, ust. 3, pkt 4, art. 58, ust. 2, pkt 5 ustawy o lasach.
2.
W rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe - zadania, o których mowa w ust. 1, stanowią przejaw działalności administracyjnej w zakresie gospodarki leśnej w nadleśnictwach, regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych oraz w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych8.

Ustalanie metodyki inwentaryzacji 

§  6.
1.
Każde przedsięwzięcie w zakresie inwentaryzacji powinno być zasadniczo poprzedzone zebraniem materiałów pomocniczych, na które szczególnie mogą się składać:
a)
wyciągi z urządzenia ewidencyjnego - dokumentacji o zasobach, tworach i składnikach przyrody gromadzonych na poziomie województwa,
b)
wypisy z tzw. standardowego formularza danych - dokumentu, będącego podstawą procedury stanowienia obszarów wchodzących w skład sieci Natura 2000,
c)
wypisy z odpowiednich opracowań naukowo-badawczych,
d)
wyciągi z planów ochrony przyrody, stanowiących część składową planu urządzenia lasu nadleśnictwa,
e)
raporty z planów urządzenia lasu nadleśnictw,
f)
informacje na temat występowania gatunków wskaźnikowych, pobierane (w tym drogą ankietyzacji lub wywiadów bezpośrednich) od pracowników: Służby Leśnej, służby parków narodowych, parków krajobrazowych, społecznych strażników przyrody, działaczy ekologicznych organizacji pozarządowych, łowczych kół myśliwskich, strażników łowieckich, miejscowych myśliwych, wybranych jednostek naukowo-badawczych, miejscowej społeczności oraz innych osób i podmiotów posiadających stosowną wiedzę przyrodniczą.
2.
Zebranie materiałów pomocniczych, o których mowa w ust. 1, stanowi zadanie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (dane zawarte w formularzu, o którym mowa w ust. 1, lit. b, raporty z planu urządzenia lasu), regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych (dane gromadzone na poziomie wojewódzkim) lub nadleśniczego. Dyrektor generalny Lasów Państwowych przesyła materiały pomocnicze do odpowiednich nadleśnictw, korzystając w tym zakresie z pośrednictwa regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych otrzymane z DGLP oraz zgromadzone we własnym zakresie dane przesyłają do właściwych nadleśnictw. Nadleśniczowie materiały pomocnicze, otrzymane z regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych lub zebrane we własnym zakresie przekazują po odpowiednim opracowaniu osobom wykonującym bezpośrednie czynności inwentaryzacyjne.
3.
Szczegółową metodykę inwentaryzacji ustala się w decyzji dyrektora generalnego Lasów Państwowych, o której mowa w § 4. W celu ustalenia metodyki, o której mowa w zdaniu poprzedzającym, dyrektor generalny Lasów Państwowych korzysta z wyników pracy organu opiniodawczo-doradczego, o którym mowa w § 7.
4.
Inwentaryzacja może być prowadzona z zastosowaniem m.in. następujących rozwiązań:
a)
dokonywanie i rejestrowanie obserwacji bezpośredniej gatunków wskaźnikowych (całorocznych lub w ściśle ustalonym przedziale czasowym),
b)
dokonywanie i rejestrowanie obserwacji pośredniej gatunków wskaźnikowych (ślady bytowania organizmów w postaci np. gniazd ptasich, nor, odchodów, zrzutów poroży, piór, tropów, owoców, zachowanych części organów nadziemnych roślin itd.),
c)
dokonywanie i rejestrowanie obserwacji bezpośredniej gatunków wskaźnikowych zwierzęcych z użyciem techniki płoszenia lub nęcenia (zwabiania),
d)
próbne odławianie gatunków wskaźnikowych zwierzęcych przy użyciu pułapek (w tym pułapek żywołownych),
e)
rejestrowanie odgłosów bytowania zwierzęcych gatunków wskaźnikowych (np. śpiewu ptaków),
f)
innych metod i technik, w tym stanowiących kombinację rozwiązań, o których mowa w lit. a do lit. e.
5.
Stosowanie metod (technik) inwentaryzacji zwierząt gatunków objętych ochroną, polegających na chwytaniu, odławianiu, czasowym przetrzymywaniu wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw środowiska lub wojewody - stosownie do przepisów ustawy o ochronie przyrody.

Organy opiniodawczo-doradcze w procesie inwentaryzacji i opracowywanie jej wyników 

§  7.
1.
W celu zapewnienia poprawnej i oszczędnej metodyki prowadzenia oraz opracowywania wyników inwentaryzacji, a także oceny opracowań zbiorczych z inwentaryzacji dyrektor generalny Lasów Państwowych, na podstawie stosownych uregulowań Statutu Lasów Państwowych9, powołuje specjalistyczny centralny organ opiniodawczo-doradczy, złożony z:
a)
pracowników nauki specjalizujących się w badaniu biologii, ekologii i rozmieszczenia gatunków wskaźnikowych,
b)
reprezentantów ekologicznych organizacji pozarządowych,
c)
innych osób, których zaproszenie do organu opiniodawczo-doradczego dyrektor generalny Lasów Państwowych uzna za pożądane.
2.
Jeden centralny organ opiniodawczo-doradczy, zwany dalej organem centralnym, może być powoływany na potrzeby jednego, dwóch lub wielu przedsięwzięć w zakresie inwentaryzacji.
3.
W celu udzielenia pomocy w gromadzeniu materiałów, o których mowa w § 6, przeszkolenia pracowników nadleśnictw lub członków zespołów inwentaryzacyjnych działających w nadleśnictwach, weryfikacji wyników tych inwentaryzacji (w tym poprzez wizje terenowe), udzielania konsultacji w trakcie trwania inwentaryzacji oraz opiniowania raportów regionalnych dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, na podstawie stosownych regulacji zawartych w Statucie Lasów Państwowych10, powołują regionalne organy opiniodawczo-doradcze, zwane danej organami regionalnymi. Regulacje ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
4.
W odniesieniu do inwentaryzacji o mniejszym stopniu trudności metodycznej dyrektor generalny Lasów Państwowych oraz dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych mogą rezygnować z powołania organów - centralnego lub regionalnych, albo, powołując takie organy, ograniczać lub zmodyfikować ich zakres zadań.
§  8.
1.
Powołanie organu centralnego następuje poprzez:
a)
skierowanie przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych do kandydatów na jego członków pisemnych lub ustnych zaproszeń,
b)
wręczenie podczas inauguracyjnego posiedzenia organu centralnego pism zaświadczających o wejściu w jego skład - z zastrzeżeniem, że do osób, które przyjęły zaproszenie, o którym mowa w lit. a, lecz nie mogły przybyć na jego inauguracyjne posiedzenie, pisma zaświadczające przekazuje się drogą korespondencyjną.
2.
W razie takiej potrzeby merytorycznej dyrektor generalny Lasów Państwowych podpisuje z poszczególnymi członkami organu centralnego eksperckie umowy o dzieło lub eksperckie umowy zlecenia z odpowiednim zastosowaniem przepisów właściwych w sprawie zamówień publicznych, z zastrzeżeniem, że z braku takich umów domniemywa się, że działanie członków ciała doradczego odbywa się na podstawie zlecenia bez wynagrodzenia. Koszty wyjazdów i przejazdów członków organu centralnego są pokrywane w sposób określony w stosownej decyzji dyrektora generalnego Lasów Państwowych11.
3.
Skład organu centralnego podaje się w decyzji, o której mowa w § 4.
4.
W stosunku do organów regionalnych regulacje ust. 1, 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
§  9.
1.
Posiedzenia organu centralnego są zwoływane przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych.
2.
Dyrektor generalny Lasów Państwowych wyznacza merytorycznie właściwych pracowników Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych do uczestniczenia w posiedzeniach organu centralnego.
3.
Dyrektor generalny Lasów Państwowych przewodniczy posiedzeniu organu centralnego, chyba że w tym celu wyznaczy swojego przedstawiciela.
4.
Do skuteczności posiedzenia organu centralnego wymagana jest obecność co najmniej 50% członków, wchodzących w jego skład.
5.
Dyrektor generalny Lasów Państwowych może w drodze korespondencyjnej zwracać się do członków organu centralnego o opinię w każdej sprawie związanej z procesem inwentaryzacji.
6.
Do organów regionalnych - regulacje ust. 1 do ust. 5 stosuje się odpowiednio.
7.
Szczegółowy sposób działania organów centralnego oraz regionalnych ustalono w załączniku nr 1 do niniejszego zarządzenia.
§  10.
1.
Obsługę administracyjną organu centralnego zapewnia Wydział Ochrony Lasu w DGLP, a organów regionalnych - komórka wewnętrzna, wskazana przez dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych.
2.
Do zadań obsługujących, o których mowa w ust. 1, należy zwłaszcza, odpowiednio:
a)
doprowadzanie do wysyłki wszelkiej korespondencji adresowanej do członków organu centralnego oraz organów regionalnych,
b)
nagrywanie posiedzeń i sporządzanie protokołów z posiedzeń organu centralnego oraz organów regionalnych,
c)
katalogowanie dokumentacji pracy organu centralnego oraz organów regionalnych,
d)
zapewnianie pokrywania kosztów funkcjonowania organu centralnego oraz organów regionalnych.

Szczegółowy instruktaż przed i w trakcie inwentaryzacji 

§  10a.
1.
Szczegółowy instruktaż dotyczący sposobu wykonywania czynności inwentaryzacyjnych każdorazowo jest zamieszczany na stronie witryny internetowej Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Instruktaż taki przygotowuje komórka organizacyjna Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, wskazana przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych na podstawie przyjętej metodyki inwentaryzacji.
2.
Przed rozpoczęciem czynności inwentaryzacyjnych nadleśniczowie są zobowiązani do zorganizowania odpraw z osobami, które bezpośrednio będą przeprowadzać czynności inwentaryzacyjne. Przy tych odprawach są obowiązani do korzystania z pomocy członków właściwych organów regionalnych w charakterze wykładowców.
3.
W trakcie trwania czynności inwentaryzacyjnych w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych uruchamiany jest internetowy punkt konsultacyjny. Pytania wysyłane są z siedzib poszczególnych nadleśnictw przez upoważnionego pracownika nadleśnictwa, obowiązanego do przyjmowania pytań od osób bezpośrednio realizujących czynności inwentaryzacyjne. Odpowiedzi na pytania udziela - według właściwości - pracownik, wyznaczony przez dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Pracownikowi temu służy prawo zwracania się w imieniu dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych do członków odpowiedniego organu regionalnego lub organu centralnego. W razie takiej potrzeby odpowiedzi na pytania są przekazywane przez upoważnionego pracownika nadleśnictwa bez zbędnej zwłoki osobom wykonującym bezpośrednie czynności inwentaryzacyjne. Odpowiedzi na pytania są publicznie dostępnie na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Jeśli służy to ujednoliceniu postępowania inwentaryzacyjnego oraz doskonaleniu metodyki inwentaryzacji, pracownik Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, upoważniony przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych, może dokonywać stosownych odpowiedzi, o których mowa w zdaniu poprzedzającym.

Ustalanie zasad współpracy z jednostkami organizacyjnymi współuczestniczącymi w inwentaryzacji 

§  11.
1.
W decyzji, o której mowa w § 4, dyrektor generalny Lasów Państwowych ustala listę podmiotów współuczestniczących w danym przedsięwzięciu inwentaryzacyjnym, wskazując kierowników jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych umocowanych do podpisania stosownych porozumień.
2.
Z podmiotami o zasięgu krajowym (np. z Zarządem Polskiego Związku Łowieckiego, z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi o zasięgu krajowym) porozumienie podpisuje dyrektor generalny Lasów Państwowych. Z podmiotami o zasięgu regionalnym (np. z zarządami okręgowymi Polskiego Związku Łowieckiego, z wojewodami, marszałkami województwa, pozarządowymi organizacjami ekologicznymi o zasięgu regionalnym) porozumienia podpisują dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych. Z podmiotami o zasięgu lokalnym (np. z kołami łowieckimi, pozarządowymi organizacjami ekologicznymi o zasięgu lokalnym) porozumienia podpisują nadleśniczowie.
3.
Porozumienia, o których mowa w ust. 1 i 2 mogą zawierać zobowiązania finansowe, jeśli tak stanowi decyzja, o której mowa w § 4. W przypadku, gdy porozumienia są nośnikiem zobowiązań finansowych, wybór kontrahentów współuczestniczących w inwentaryzacji następuje z zachowaniem przepisów właściwych w sprawie zamówień publicznych.

Ustalenie organizacji inwentaryzacji 

§  12.
Zależnie od metody inwentaryzacji przedsięwzięcia inwentaryzacyjne mogą mieć charakter:
1)
czynności permanentnych, prowadzonych przez:
a)
wyznaczonych pracowników nadleśnictwa;
b)
pracowników delegowanych, na mocy porozumień, o których mowa w § 11, przez podmioty współuczestniczące w przedsięwzięciu inwentaryzacyjnym, działających odrębnie lub zespołowo (w tym z użyciem różnego rodzaju technologii wspomagających, np. nowoczesnych technologii utrwalania obrazu i dźwięku);
2)
działań akcyjnych, w odniesieniu do których zasadą powinno być powoływanie przez nadleśniczych, na mocy porozumień, o których mowa w § 11, zespołów zadaniowych (zespołów inwentaryzacyjnych), składających się z pracowników nadleśnictwa i osób oddelegowanych do inwentaryzacji przez podmioty w niej współuczestniczące - chyba że w decyzji, o której mowa w § 4, dyrektor generalny Lasów Państwowych rozstrzygnie inaczej.

Ustalanie systemu finansowego powszechnej inwentaryzacji gatunków wskaźnikowych 

§  13.
1.
Wszelkie koszty rodzajowe w nadleśnictwie związane z:
a)
gromadzeniem, opracowywaniem oraz udostępnianiem materiałów pomocniczych, o których mowa w § 6, ust. 1 i 2,
b)
prowadzeniem w nadleśnictwie instruktażu, o którym mowa w § 10, ust. 2 i 3,
c)
wytwarzaniem i udostępnianiem raptularzy służących do utrwalania inwentaryzacji,
d)
prowadzeniem bezpośrednich czynności inwentaryzacyjnych oraz przesyłaniem wyników tych czynności do Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych,
e)
innych czynności, dotyczących powszechnych inwentaryzacji, obciążają zasadniczą działalność administracyjną właściwych nadleśnictw, zleconą im przez fundusz leśny na podstawie art. 56, ust. 2, w powiązaniu z art. 58, ust. 2, pkt 5 ustawy o lasach.
2.
Do kosztów, o których mowa w ust. 1, mogą być zaliczane koszty usług obcych, świadczonych w trakcie bezpośrednich czynności inwentaryzacyjnych przez eksperckie jednostki organizacyjne - o ile inwentaryzacja gatunków wskaźnikowych nie jest ich statutowym obowiązkiem, a odpłatność za tę usługę została odpowiednio utrwalona w porozumieniach, o których mowa w § 11.
3.
Koszty gromadzenia i przekazywania przez dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych materiałów pomocniczych, o których mowa w § 6, ust. 1 i 2, koszty funkcjonowania organów regionalnych oraz wszelkich innych czynności związanych z inwentaryzacją stanowią ciężar funduszu leśnego (pozycję planową funduszu leśnego lub wydatek z rezerwy funduszu leśnego).
4.
Koszty rodzajowe powstające w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w związku z:
a)
gromadzeniem i udostępnianiem materiałów pomocniczych, o których mowa w § 6, ust. 1 i 2,
b)
ustalaniem metodyki inwentaryzacji, o której mowa w § 6, ust. 3 i 4,
c)
prowadzeniem instruktażu, o którym mowa w § 10,
d)
opracowywaniem raportów zbiorczych z inwentaryzacji, obciążają fundusz leśny (w tym, w związku z art. 58, ust. 2, pkt 2 - jeśli opracowanie projektu metodyki oraz raportu z inwentaryzacji zostanie zlecone jednostce naukowo-badawczej).
§  14.
1.
Nadleśniczowie kierujący nadleśnictwami, na terenie których ma być prowadzona inwentaryzacja, koszty - o których mowa w § 13, ust. 1 i 2 - ujmują w swoich planach finansowo-gospodarczych (koszty zadań administracyjnych) lub (jeśli decyzja o inwentaryzacji zapadła poza planem finansowo-gospodarczym Lasów Państwowych) ponoszą je po zapewnieniu w decyzji, o której mowa w § 4, pokrycia ich z rezerwy funduszu leśnego.
2.
Dyrektor generalny Lasów Państwowych pokrycie kosztów zadań, o których mowa w ust. 1 ujmuje w planie finansowym funduszu leśnego - w części dotyczącej wydatków przedmiotowych (lub w tym celu wykorzystuje rezerwę funduszu leśnego).
3.
W planie funduszu leśnego ujmuje się również kwoty służące pokryciu kosztów, o których mowa w § 13, ust. 3 i 4.
4.
Uruchamianie i rozliczanie środków funduszu leśnego następuje zgodnie z regulacjami dotyczącymi sporządzania i realizacji planów finansowo-gospodarczych w Lasach Państwowych.
§  15.
Zaangażowanie środków funduszu leśnego w realizację inwentaryzacji może być wspomagane środkami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej, przeznaczonymi na realizację Sektorowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i środowisko, a także środkami budżetu państwa, zarezerwowanymi na inwentaryzację przyrodniczą.
§  16.
Szczegółowy opis systemu finansowego inwentaryzacji utrwalany jest w decyzji, o której mowa w § 4.

Utrwalanie i wysyłka wyników inwentaryzacji 

§  17.
1.
Wyniki inwentaryzacji są utrwalane na raptularzach, których szczegółowy wzór podawany jest w decyzji, o której mowa w § 4.
2.
Raptularze, o których mowa w ust. 1 mają postać dokumentów analogowych.
3.
Dane umieszczone w raptularzu, przenoszone są do odpowiedniego raptularza, umieszczonego na serwerach nadleśnictwa:
a)
ręcznie,
b)
z użyciem techniki skanowania,
c)
za pomocą programu interfejsowego: rejestrator-serwer.
4.
Odpowiedni program zapewnia wysyłkę danych inwentaryzacyjnych z serwera nadleśnictwa do hurtowni danych w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych.
5.
Za oprogramowanie procesu wprowadzania danych inwentaryzacyjnych do pamięci serwera w nadleśnictwie oraz ich wysyłki do hurtowni danych odpowiedzialny jest naczelnik Wydziału Informatyki Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych.
6.
Szczegółowy opis utrwalania i wysyłki wyników inwentaryzacji podaje się w decyzji, o której mowa w § 4.

Opracowywanie wyników inwentaryzacji 

§  18.
1.
Wyniki przedsięwzięcia inwentaryzacyjnego są opracowywane do postaci raportów regionalnych i raportu zbiorczego.
2.
Raporty są opracowywane zgodnie z metodyką, ustalaną w trybie, o którym mowa w § 9, ust. 8 (utrwaloną w zarządzeniu, o którym mowa w § 4).
3.
W raporcie podaje się szczególnie dane, o których mowa w § 1 oraz prezentuje się wnioski dotyczące kwestii, o których mowa w § 3.
4.
Synteza raportu, o którym mowa w ust. 1 do ust. 3, jest uwzględniania w dorocznym raporcie o stanie lasu.
5.
Dane raportu zasilają bazę danych o zasobach leśnych i stanie lasów, o której mowa w art. 13a, ust. 1, pkt 3 ustawy o lasach.
6.
Wyniki inwentaryzacji są wykorzystywane przy opracowywaniu programów ochrony przyrody dla nadleśnictw, będących integralną częścią planów urządzenia lasu.
7.
Raporty regionalne są przekazywane wojewodom i marszałkom województwa do stosownego wykorzystania.

Notyfikacja wyników inwentaryzacji 

§  19.
Raporty, po przyjęciu w trybie ustalonym w niniejszym zarządzeniu, są przekazywane do wykorzystania przez ministra właściwego do spraw środowiska.

Regulacje końcowe 

§  20.
Regulacje niniejszego zarządzenia stosuje się odpowiednio w odniesieniu do powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody.
§  21.
Niniejsze zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
______

1 Statut Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe został nadany zarządzeniem nr 50 ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa z 18 maja 1994 r. § 6 Statutu Lasów Państwowych stanowi, że w wykonaniu zadań określonych przez ustawę (o lasach) oraz przez przepisy wykonawcze do ustawy, a także innych przepisów prawnych dyrektor generalny wydaje zarządzenia i decyzje obowiązujące w Lasach Państwowych

2 Powołany przepis stanowi, że w celu realizacji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Lasy Państwowe obowiązane są w szczególności do inicjowania, koordynowania i prowadzenia okresowej oceny stanu lasów i zasobów leśnych oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych, sporządzania okresowych wielkoobszarowych inwentaryzacji stanu lasów, jak również prowadzenia banku danych o zasobach leśnych i stanie lasów

3 Jedną z funkcji lasów, objętych trwale zrównoważoną gospodarką leśną jest m.in. ochrona różnorodności biologicznej. Różnorodność biologiczna wyodrębnionego terytorialnie obszaru, możliwa do osiągnięcia, jest pochodną biotopów, wchodzących w skład danego obszaru, ich areałów, rozmieszczenia, zniekształcenia w stosunku do stanu naturalnego oraz występowania sztucznych barier, zakłócających funkcjonalność (sprawność) danego układu (zespołu) biotopów. Według powszechnie akceptowanych poglądów szkoły prof. Jana Szyszko - o potencjalnej zdolności danego układu (zespołu) biotopów do ochrony różnorodności biologicznej i rzeczywistym stopniu wypełnienia tej zdolności można wnioskować na podstawie występowania i cech charakterystycznych wybranych organizmów bioindykacyjnych. Odbywa się to według następującego toku rozumowania: jeśli dany układ biotopów odpowiada wymaganiom np. bociana czarnego i bocian ten istotnie gnieździ się w ramach tego układu biotopów - to na podstawie tego faktu (tej okoliczności) uprawnione jest przyjęcie tezy, że analizowany układ biotopów w możliwie najwyższym stopniu chroni różnorodność biologiczną, właściwą dla danego układu biotopów; jeśli jednak w danym układzie biotopów nie stwierdzi się występowania bociana czarnego, lecz organizmy bioindykacyjne mniej wymagające - będzie to oznaczać obniżoną zdolność danego układu biotopów do ochrony różnorodności biologicznej: dany układ biotopów w obniżonym stopniu wypełnia funkcję ochrony biologicznej różnorodności

4 Na przykład organizmy zwierzęce występujące poza biotopami leśnymi, mogą stanowić istotną bazę żerową dla ważnych organizmów bioindykacyjnych, mających swoje ostoje w lasach; ponadto już sama informacja o sprawności i funkcjonalności biotopów sąsiadujących z biotopami leśnymi ma znaczenie dla oceny tych ostatnich (na przykład pełni rolę jednej z determinant wyznaczających funkcje o znaczeniu priorytetowym dla danego obszaru leśnego)

5 Zdolność do ochrony różnorodności biologicznej jest tylko jednym z bardzo wielu atrybutów zasobów naturalnych (w tym nieruchomości gruntowych), wpływających na jego wartość pieniężną. Zasoby naturalne (w tym lasy jako gruntowe nieruchomości leśne) wykazują na ogół cały szereg innych zdolności, sprawiających iż wiążą się z tymi zasobami bardzo różne funkcje, skutkujące pożytkami naturalnymi o charakterze materialnym lub niematerialnym. Na przykład w odniesieniu do lasów można wyróżnić funkcje produkcyjne, skutkujące pożytkami naturalnymi o charakterze materialnym - takimi, jak surowiec drzewny (użytek główny) czy użytki uboczne (w tym tusze zwierząt łownych oraz trofea łowieckie). Z lasami związane są również funkcje pozaprodukcyjne, skutkujące pożytkami naturalnymi o charakterze niematerialnym. Funkcje pozaprodukcyjne lasu można podzielić na skutkujące pożytkami niematerialnymi bieżąco użytkowanymi (funkcje środowiskotwórcze oraz funkcje stabilizacyjno-ochronne) oraz skutkujące pożytkami istnienia i trwania lasu. Do funkcji istnienia i trwania lasu należą funkcje gromadzenia i zachowywania wzorcowych informacji o naturze. Ważną funkcją gromadzenia i zachowywania wzorcowych informacji o naturze jest funkcja ochrony biologicznej różnorodności. Jest generalną prawidłowością, że wytwarzanie przez las pożytków naturalnych o charakterze materialnym, jak również niematerialnych pożytków naturalnych lasu bieżąco użytkowanych, skutkuje przysparzaniem różnym beneficjentom pożytków prawnych (w rozumieniu kodeksu cywilnego są to pożytki cywilne lub pożytki z praw). Pobranie przez beneficjenta pożytku prawnego lasu wymaga użycia należących do niego określonych zasobów ekonomicznych. Pożytek prawny to przyrost dochodu netto osiąganego przez beneficjenta tego pożytku, uzyskiwany dzięki istnieniu i funkcjonowaniu lasów. Można mówić o beneficjentach pierwszego, drugiego, trzeciego i kolejnych rzędów - zależnie od tego, w jakim stopniu dochód netto beneficjenta wiąże się z pożytkami naturalnymi lasu. Obszar leśny (dostatecznie rozległy, należycie zróżnicowany pod względem wieku drzewostanu oraz racjonalnie zagospodarowany według zasad trwale zrównoważonej gospodarki leśnej) ma właściwość do przyczyniania się do powstawania u beneficjentów pożytków prawnych w sposób ciągły i na zbliżonym poziomie ilościowo-wartościowym. Jeżeli roczną wartość pieniężną tych pożytków prawnych skapitalizujemy, otrzymamy wartość pieniężną danego obszaru leśnego, odzwierciedlającą zdolność lasu do przyczyniania się do zwiększania dochodu netto, osiąganego przez beneficjentów tych pożytków. Nie jest to jednak jeszcze całkowita wartość pieniężna obszaru leśnego, gdyż nie uwzględnia zdolności obszarów leśnych do wydawania naturalnych pożytków niematerialnych istnienia i trwania lasu. Tę część wartości pieniężnej obszarów leśnych ustala się z wykorzystaniem różnych rozwiązań metodologicznych. Na przykład wartość lasu związaną z funkcją dawania beneficjentowi satysfakcji ze świadomości, iż las będzie towarzyszył przyszłym pokoleniom danej społeczności, zasadniczo można ustalać jedynie drogą ankietyzacji. Z kolei wartość pieniężną lasu, odzwierciedlającą funkcję ochrony różnorodności biologicznej, można ustalać z zastosowaniem następującej metodyki:

mamy dwa obszary leśne, wykazujące dostateczne podobieństwo z punktu widzenia charakterystyki biotopów - obszar "A" i obszar "B"; w trakcie powszechnej inwentaryzacji w obszarze "A" stwierdzono występowanie organizmu bioindykacyjnego "Z", w drugim z tych obszarów (w obszarze "B") powszechna inwentaryzacja nie ujawniła organizmu bioindykacyjnego "Z"; wartość pieniężna obszaru leśnego "A", odzwierciedlająca jego zdolność do ochrony biologicznej różnorodności, odpowiada nakładom pieniężnym (odpowiednio prolongowanym), jaką w obrębie obszaru leśnego "B" należałoby teoretycznie ponieść na czynności rekultywacyjne, rewitalizacyjne, rekonstruujące istniejącą infrastrukturę inżynieryjną oraz usuwające inne zakłócenia i zniekształcenia w funkcjonalności obszaru leśnego "B", aby doprowadzić do powstawania w nim warunków, sprzyjających bytowaniu i rozmnażaniu się organizmu bioindykacyjnego "Z", powiększonym o nakłady na reintrodukcję organizmu bioindykacyjnego "Z" oraz innych organizmów zwierzęcych, których pojawienie się w obrębie obszaru leśnego "B" wymagałoby zbyt długiego czasu lub praktycznie nie byłoby możliwe bez działań reintrodukcyjnych.

Wszystko, co powyżej odniesiono do obszarów leśnych, dotyczy wszelkich innych obszarów, obejmujących przyrodnicze zasoby naturalne, a także obszarów funkcjonalnych tworzących układ (zespół) różnych przyrodniczych zasobów naturalnych (różnych biotopów). Można zatem stwierdzić, że każdy obszar funkcjonalny kraju (tworzący określony układ /zespół/ biotopów, zidentyfikowanych co do granic) może być ustalony pod względem całkowitej wartości pieniężnej. Jeżeli w obrębie danego obszaru funkcjonalnego projektowane jest przedsięwzięcie infrastrukturalne, to może ono skutkować wzrostem lub obniżeniem wartości pieniężnej tego obszaru funkcjonalnego. Zarówno w przypadku wzrostu, jak i obniżenia całkowitej wartości pieniężnej danego obszaru funkcjonalnego w następstwie przedsięwzięcia infrastrukturalnego, możemy mieć do czynienia ze wzrostem lub spadkiem wartości pieniężnej danego obszaru funkcjonalnego, odzwierciedlającej zdolność do ochrony różnorodności biologicznej. Informacje o wysokości nakładów przedsięwzięcia infrastrukturalnego, ich wpływie na zmianę całkowitej wartości pieniężnej obszarów funkcjonalnych (w obrębie których ma być lub może być zlokalizowane) oraz wpływie na zmianę wartości pieniężnej, odzwierciedlającej zdolność obszarów funkcjonalnych do ochrony biologicznej różnorodności - wszystkie te informacje mają pierwszorzędne znaczenie w procesie racjonalizacji tych przedsięwzięć (w tym w aspekcie minimalizacji ujemnych skutków przyrodniczych).

Według poglądów lansowanych przez szkołę profesora Jana Szyszko - do ustalania wartości pieniężnej określonego obszaru funkcjonalnego, odzwierciedlającej zdolność tego układu do ochrony biologicznej różnorodności, nadają się przede wszystkim zwierzęta, które w rozwoju osobniczym korzystają z wielu biotopów, a zasięg terytorialny bytowania wynosi około 10 km2.

6 Organizmy bioindykacyjne, które wykazują odpowiednią zdolność do dyspersji, ale równocześnie są związane w rozwoju osobniczym zasadniczo tylko z biotopem leśnym (preferują biotopy leśne jako siedliska stałego bytowania), mogą służyć do diagnozowania części lasu, wykazujących homogeniczność z punktu widzenia stadium rozwojowego oraz chwilowego stanu danego obszaru leśnego. Określone informacje o takich organizmach (na przykład średnia masa jednego osobnika, zagęszczenie osobników, zróżnicowanie gatunkowe organizmów bioindykacyjnych) mogą być w praktyce przydatne do weryfikacji podziału lasu na wydzielenia leśne (wyłączenia drzewostanowe). Ponadto informacje te mogą służyć do wnioskowania o zagrożeniu trwałości oraz ciągłości użytkowania lasu (podejmowanie decyzji o zabiegach interwencyjnych w zakresie ograniczania liczebności polifagów czy zwalczania chorób grzybowych), a także do wnioskowania o zbliżeniu się danego fragmentu lasu do stadium quasiklimaksowego (podejmowanie decyzji o rozpoczęciu użytkowania rębnego). W omawianym zakresie wnioskowania (diagnozowania) najlepiej poznana została rola biegaczowatych jako indykatorów stanu i stadiów rozwojowych biotopów leśnych.

7 Powołane w § 5, ust. 1 przepisy ustawy o lasach stanowią, że: "W celu realizacji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Lasy Państwowe obowiązane są w szczególności do (...) prowadzenia oceny stanu lasów i zasobów leśnych oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych" (art. 13a, ust. 1, pkt 1). Dyrektor generalny Lasów Państwowych "inicjuje, organizuje oraz koordynuje przedsięwzięcia na rzecz ochrony lasów, racjonalnej gospodarki leśnej i rozwoju leśnictwa" (art. 33, ust. 3, pkt 3), dyrektor generalny Lasów Państwowych m.in. organizuje (...) prognozowanie w leśnictwie" (art. 33, ust. 3, pkt 4). Dyrektor generalny Lasów Państwowych "organizuje wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych" (art. 33, ust. 3, pkt 8), środki "funduszu leśnego mogą być przeznaczone (...) na (...) wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych (...), (...), prace związane z oceną i prognozowaniem stanu lasów i zasobów leśnych" (art. 58, ust. 2, pkt 1 i 5).

8 Klasyfikacja działalności leśnej, w tym klasyfikacja działalności administracyjnej w zakresie gospodarki leśnej (tzw. zasadniczej działalności administracyjnej polegającej za zarządzaniu zasobami ludzkimi i majątkowymi w ramach zwykłego zarządu) stanowić będzie przedmiot odrębnego zarządzenia dyrektora generalnego Lasów Państwowych.

9 Statut Lasów Państwowych w § 10 stanowi, że "Dyrektor generalny może powoływać inne, stałe lub doraźne, zespoły doradcze do określonych spraw i problemów z zakresu działalności Lasów Państwowych oraz określać zasady i tryb działania takich zespołów".

10 Statut Lasów Państwowych w § 20. stanowi, że "Dyrektor regionalny może powoływać stałe lub doraźne zespoły doradcze do określonych spraw i problemów z zakresu działalności regionalnej dyrekcji oraz określać zasady i tryb ich działania".

11 Zwrot kosztów następuje na podstawie decyzji nr 49 dyrektora generalnego Lasów Państwowych z 23 kwietnia 1999 r. w sprawie ustalenia wzoru oraz obiegu oświadczenia, będącego dowodem księgowym, na podstawie którego w Lasach Państwowych reguluje się zobowiązania wobec członków zespołów doradczych dyrektora generalnego Lasów Państwowych.

ZAŁĄCZNIK  Nr 1

Organ centralny

1. Podczas pierwszego posiedzenia organu centralnego, dotyczącego konkretnego przedsięwzięcia inwentaryzacyjnego, odbywa się protokołowana dyskusja oraz wymiana poglądów na temat najbardziej adekwatnej metodyki prowadzenia inwentaryzacji oraz metody opracowywania jej wyników.

2. Dyrektor generalny Lasów Państwowych dyskusję oraz wymianę poglądów, o której mowa w pkt. 1, może poprzedzić przedłożeniem projektu metodyki wykonania inwentaryzacji oraz opracowania jej wyników. Przedłożenie, przygotowane przez merytorycznie właściwą komórkę organizacyjną Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych lub wykonane w ramach zlecenia jednostce naukowo-badawczej, jest przekazywane członkom organu centralnego najpóźniej w trakcie pierwszego jego posiedzenia, o którym mowa w pkt. 1.

3. Po wyżej wymienionej dyskusji oraz wymianie poglądów, w drodze consensusu, spośród członków organu centralnego może być wyznaczana grupa redakcyjna do opracowania ostatecznego projektu metodyki inwentaryzacji oraz metodyki opracowywania jej wyników, chyba że dyskusja, o której mowa w pkt. 1, doprowadzi do consensusu, iż materiały, o których mowa w pkt. 2, wyczerpują znamiona ostatecznego projektu metodyki.

4. Do prac w grupie redakcyjnej, o której mowa w pkt. 3, dyrektor generalny Lasów Państwowych może zapraszać członków organów regionalnych i inne osoby.

5. W celu opracowania ostatecznego projektu metodyki, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, dyrektor generalny Lasów Państwowych może postanowić o jedno- lub kilkudniowej przerwie w posiedzeniu organu centralnego.

6. Ostateczny projekt metodyki jest rekomendowany dyrektorowi generalnemu Lasów Państwowych. Rekomendacja następuje w drodze consensusu lub (z braku możliwości dojścia do consensusu) głosowania jawnego przy zachowaniu zasady zwykłej większości głosów. Szczegółowa metodyka jest utrwalana w decyzji, o której mowa w § 4, ust. 2 zarządzenia.

7. Oprócz posiedzeń dotyczących ustalenia ostatecznego projektu metodyki i zarekomendowania jej dyrektorowi generalnemu Lasów Państwowych, organ centralny zbiera się na posiedzeniach w celu zarekomendowania raportu zbiorczego z inwentaryzacji, o którym mowa w § 18. Raport zbiorczy powinien być poprzedzony zaopiniowaniem przez organy regionalne raportów regionalnych.

8. Rekomendowanie raportu zbiorczego następuje w drodze consensusu lub głosowania jawnego - stosownie do regulacji zawartych w § 7 zarządzenia.

Organy regionalne

1. Organy regionalne pracują w trybie pracy własnej członków, posiedzeń oraz wyjazdów terenowych.

2. Do szczegółowego zakresu zadaniowego organów regionalnych należy:

a)
przekazywanie dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych przez poszczególnych członków organu wiedzy na temat występowania gatunków wskaźnikowych w zasięgu terytorialnym poszczególnych nadleśnictw,
b)
sporządzanie projektu szczegółowych wytycznych postępowania pracowników nadleśnictwa lub zespołów inwentaryzacyjnych w ramach poszczególnych przedsięwzięć inwentaryzacyjnych (wraz ze wskazaniem wstępnej lokalizacji gatunków wskaźnikowych),
c)
organizowanie odpraw z właściwymi pracownikami nadleśnictw oraz zespołami inwentaryzacyjnymi,
d)
konsultacje w trakcie trwania inwentaryzacji,
e)
wizja terenowa, ukierunkowana na weryfikację wyników inwentaryzacji, przeprowadzonej przez wymienionych wyżej pracowników nadleśnictw lub przez zespoły inwentaryzacyjne,
f)
opiniowanie raportów regionalnych z inwentaryzacji.

3. Szczegółowy tryb działania organów regionalnych ustala dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych w trybie operacyjnym.