Ustalenie dokumentacji programowej dla zawodu pracownik socjalny (symbol cyfrowy 26 01).

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MPiPS.1995.6.7

Akt utracił moc

Wersja od: 4 października 1995 r.

DECYZJA Nr 7

MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ

z dnia 4 października 1995 r.

w sprawie ustalenia dokumentacji programowej dla zawodu pracownik socjalny (symbol cyfrowy 26 01).

Na podstawie § 2 ust. 4 i § 3 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 października 1992 r. w sprawie zasad współdziałania w zakresie kształcenia zawodowego (Dz. U. Nr 77, poz. 387) postanawia się, co następuje:

§  1.

1. Ustala się dokumentację programową dla zawodu pracownik socjalny (symbol cyfrowy 26 01) określonego w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 lutego 1993 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 19, poz. 84) zwaną dalej "dokumentacją programową", która stanowi załącznik do niniejszej decyzji.

2. Ramowy plan nauczania zawarty w dokumentacji programowej obowiązuje w szkołach publicznych dla młodzieży i dorosłych kształcących w zawodzie "pracownik socjalny".

3. Minimum programowe obowiązkowych przedmiotów zawodowych, wchodzące w skład dokumentacji programowej, obowiązuje w szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych dla młodzieży i dorosłych kształcących w zawodzie "pracownik socjalny".

§ 2. Wdrożenie próbne kształcenia według dokumentacji programowej nastąpi od roku szkolnego 1996/97, od semestru pierwszego.

§ 3. Decyzja wchodzi w życie z dniem podpisania.

ZAŁĄCZNIK

MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ
Numer dokumentacji programowej
2601 symbol cyfrowy zawodu	7 (nr decyzji)	4.10.1995 r. (data decyzji)	MPiPS (symbol resortu)
DOKUMENTACJA PROGRAMOWA DLA ZAWODU
PRACOWNIK socjalny	2601
Warszawa 1995

Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie

I. 

Opis zawodu: pracownik socjalny

(symbol cyfrowy 2601)

1] Cele kształcenia. Umiejętności zawodowe określające kwalifikacje w zawodzie

Pracownik socjalny realizuje następujące cele zawodowe:

1. Wspomaganie osób i rodzin we wzmocnieniu lub odzyskaniu możliwie pełnych zdolności życiowych i uczestnictwa w życiu społecznym, co obejmuje:

a) zapewnienie podstawowych warunków do życia tym, którzy są ich pozbawieni (cel ratowniczy),

b) zaspokajanie tych potrzeb, które nie mogą być zaspokojone samodzielnie lub w ramach innych instytucji (cel kompensacyjny),

c) minimalizowanie negatywnego wpływu tych czynników, które nie mogą być zmienione lub usunięte (cel protekcyjny),

d) osiągnięcie bardziej satysfakcjonującego poziomu i jakości życia poprzez wspomaganie w rozwiązywaniu problemów i pokonywaniu trudności (cel promocyjny).

2. Wzmacnianie zdolności grup i społeczności lokalnych do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów oraz rozwoju.

3. Efektywne organizowanie zróżnicowanych form pomocy oraz zarządzania nimi, a także rozwijanie właściwej infrastruktury odpowiadającej zmieniającym się potrzebom społecznym.

Dostrzegając potrzeby oraz podejmując działania na rzecz wymienionych wyżej osób i grup, pracownik socjalny ma wpływ na inspirowanie nowych form pomocy społecznej, a także na doskonalenie już istniejących form działalności instytucjonalnej i samopomocowej ukierunkowanej na rozwiązywanie rozpoznanych problemów społecznych, zapobieganie tym problemom oraz dążenie do zapewnienia dobra jednostki, grupy czy środowiska.

Tym samym, celem pracy pracownika socjalnego jest również kształtowanie odpowiedniej lokalnej polityki społecznej poprzez aktywne uczestniczenie w planowaniu, wprowadzaniu oraz rozwijaniu usług i programów, niezbędnych do zaspokojenia potrzeb społecznych różnych osób i grup z różnorodnymi problemami i aspiracjami.

Realizacja wymienionych wyżej celów wymaga podejmowania przez pracownika socjalnego następujących zadań:

- dokonywania analizy i oceny zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy służb społecznych oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń;

- udzielania informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, które dzięki tej pomocy byłyby zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji życiowej;

- prowadzenia poradnictwa dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe oraz organizacje społeczne;

- wspierania w uzyskiwaniu pomocy ze strony organów, państwa, instytucji czy organizacji;

- pobudzania społecznej aktywności i inspirowania działań samopomocowych w zaspokojeniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych;

- inicjowania nowych form udzielania pomocy osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej oraz inspirowania powołania instytucji, które mogłyby świadczyć usługi niezbędne dla poprawy tej sytuacji;

- współuczestniczenia w inspirowaniu, opracowaniu, wdrożeniu oraz rozwijaniu programów społecznych ukierunkowanych na podniesienie jakości życia;

- ujawniania, analizowania i interpretowania potrzeb społecznych mających wpływ na kształtowanie właściwych stosunków międzyludzkich, podniesienie jakości życia oraz przezwyciężanie i pozytywne rozwiązywanie problemów społecznych;

- inicjowania i uczestniczenia w badaniach problemów społecznych (diagnoza potrzeb), monitorowaniu oraz ewaluacji programów i działań;

Umiejętności pracownika socjalnego

Pracownik socjalny ze względu na charakter realizowanych celów i zadań, powinien posiadać następujące, wymienione niżej umiejętności:

I. Umiejętności metodologiczne:

1. umiejętność udzielania porad i stosowania elementów psychoterapii,

2. umiejętność obserwacji, dokonywania analizy i formułowania wniosków,

3. umiejętność formułowania diagnozy socjalnej oraz planu pomocy (projektowanie działań),

4. umiejętność stosowania w praktyce metod i technik interwencji socjalnej i pracy opiekuńczej,

5. umiejętność stosowania w praktyce metod i technik monitorowania i ewaluacji (okresowe oceny, analizy).

II. Umiejętności społeczne:

1. umiejętności komunikacyjne,

2. umiejętności nawiązywania kontaktu,

3. umiejętność rozumienia sytuacji osoby lub rodziny,

4. umiejętność okazywania ciepła i empatii,

5. umiejętność pracy z klientami i ważnymi osobami z ich otoczenia,

6. umiejętność współpracy z przedstawicielami innych zawodów, instytucji oraz wolontariuszami,

7. umiejętność mediacji i negocjacji,

8. umiejętność organizowania i prowadzenia grup zadaniowych,

9. umiejętność występowania na forum publicznym,

10. umiejętność aktywizowania społeczności lokalnej.

III. Umiejętności związane ze stosowaniem wiedzy z zakresu prawa:

1. umiejętność posługiwania się i stosowania w praktyce przepisów prawa,

2. umiejętność dokonywania analizy dokumentów oraz właściwej interpretacji przepisów prawa, dostosowanych do sytuacji osoby,

3. umiejętność uświadamiania uprawnień i sposobów ich egzekucji.

IV. Umiejętność wskazywania kompetentnych instytucji pomocowych.

V. Umiejętności menadżerskie:

1. umiejętność przewidywania potrzeb społecznych, odpowiedniego zdobywania i alokacji zasobów,

2. umiejętność twórczego rozwiązywania problemów społecznych,

3. umiejętność organizowania pracy i kierowania zespołem ludzkim,

4. umiejętność prowadzenia nadzoru,

5. umiejętność inicjowania i współrealizowania projektów działań społecznych, wspomagania aktywności, kształtowania postaw i stosunków międzyludzkich,

6. umiejętność skutecznego negocjowania dla osiągnięcia celów pomocy społecznej,

7. umiejętność pozyskiwania do współdziałania osób, rodzin, środowiska lokalnego, instytucji, organizacji pozarządowych,

8. umiejętność zdobywania funduszy dla realizacji celów pomocy społecznej.

VI. Umiejętność podejmowania decyzji i szybkiej interwencji socjalnej.

VII. Umiejętność stosowania w praktyce wiedzy naukowej.

VIII. Umiejętność wykorzystania zdobyczy techniki podczas wykonywania pracy zawodowej.

IX. Umiejętność korzystania z obcojęzycznej literatury fachowej, umożliwiającej dalsze doskonalenie zawodowe.

Mając do czynienia z tak delikatną "materią zawodową" jak ludzki los i życie, wobec pracownika socjalnego kierowanych jest wiele oczekiwań natury etycznej.

Naczelną zasadą aksjologiczną jest wymóg, by w swej pracy kierował się bezwzględnie dobrem człowieka (klienta), a nie innymi kryteriami zawodowej "efektywności".

Ogólny wymóg pragmatyczny sprowadza się zaś do tego, by zajmował się głównie "dynamiką społeczną", a więc przede wszystkim stosunkami pomiędzy różnymi podmiotami życia społecznego, a nie tylko nimi samymi.

Z przedstawionych powyżej celów pracy, zadań, umiejętności oraz zasad wykonywania zawodu pracownika socjalnego wynika, iż absolwent szkoły policealnej pracowników służb społecznych powinien odznaczać się wiedzą i umiejętnościami z takich dziedzin jak: polityka społeczna, psychologia, socjologia, pedagogika społeczna, etyka, prawo, metodyka pracy socjalnej, gerontologia i medycyna społeczna, rehabilitacja. Absolwent szkoły winien ponadto rozwijać zainteresowania problematyką społeczną, odpowiednio kształtować swoją kulturę osobistą i etykę zawodową oraz posiadać nawyk ustawicznego uzupełniania wiedzy zawodowej i stale przyczyniać się do jej rozwoju.

2] Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu.

Wymaga się od kandydata przedstawienia świadectwa lekarskiego o stanie zdrowia.

3] Przeciwwskazania zdrowotne.

Nie ma przeciwwskazań.

II.

Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego

Proces dydaktyczny powinien być zorganizowany w taki sposób, aby nauczyciele uczący przedmiotów pokrewnych harmonijnie wprowadzali te zagadnienia, które będą wykorzystywane w obrębie całej grupy przedmiotów. Należy dążyć do przeplatania wykładów, ćwiczeń i zajęć praktycznych w taki sposób, aby słuchacze wszechstronnie mogli poznać daną grupę zagadnień i sprawdzić w praktyce wiedzę uzyskaną w czasie zajęć teoretycznych.

Bardzo istotne znaczenie odgrywa właściwa współpraca z placówkami, w których szkoła realizuje zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe. Celowe jest organizowanie cyklicznych spotkań z kierownikami tych placówek, poświęconych ustaleniu zadań, które winny zostać zrealizowane w czasie praktyk.

Nauczyciele powinni posiadać wykształcenie wyższe kierunkowe, tj. odpowiadające zakresowi treści nauczanego przedmiotu.

RAMOWY PLAN NAUCZANIA

(pominięty)

Minimum programowe obowiązkowych przedmiotów zawodowych

Dla zawodu - pracownik socjalny 2601 symbol cyfrowy

nauczanego w: szkołach policealnych

Wymagania ogólne dla podjęcia kształcenia w powyższym zawodzie określają "założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie" ustalone dla tego zawodu.

Minimum programowe obejmuje następujące obowiązkowe przedmioty zawodowe:

1.	Historia, metodologia i metodyka pracy socjalnej	str. 5
2.	Aksjologia pracy socjalnej	str. 6
3.	Wprowadzenie do socjologii	str. 6
4.	Wprowadzenie do pedagogiki społecznej	str. 7
5.	Wprowadzenie do polityki społecznej	str. 7
6.	Podstawy medycyny społecznej	str. 8
7.	Wybrane zagadnienia z psychologii	str. 9
8.	Podstawy prawa	str. 9
9.	Elementy organizacji i zarządzania	str. 10
10.	Podstawy wiedzy o społeczeństwie obywatelskim	str. 10
11.	Fazy życia człowieka	str. 11
12.	Struktura i dynamika procesów społecznych oraz społeczne skutki procesów gospodarczych	str. 11
13.	Problemy i kwestie społeczne	str. 12
14.	Instytucje społeczne jako sposoby odpowiedzi na problemy społeczne	str. 12
15.	Zagadnienia komunikacji interpersonalnej	str. 13
16.	Elementy psychoterapii	str. 13
17.	Elementy psychopatologii	str. 14
18.	Administracja i biurowość	str. 15
19.	Projekt socjalny	str. 15
20.	Specjalizacja:
	- pomoc społeczna	str. 16
	- rynek pracy i bezrobocie	str. 17
	- niepełnosprawność i rehabilitacja	str. 18
21.	Język obcy	str. 19
22.	Elementy samoobrony	str. 20
23.	Zajęcia praktyczne	str. 20
24.	Praktyka zawodowa	str. 21

Historia, metodologia i metodyka pracy socjalnej

Cele kształcenia:

– zapoznanie słuchaczy z rozwojem idei oraz rozwiązań praktycznych, służących zdefiniowaniu i przezwyciężaniu trudności jednostek, grup, środowisk społecznych;

– przedstawienie różnych epok oraz charakterystycznych zjawisk i wybranych postaci na tle historycznego rozwoju pracy socjalnej;

– wskazanie związków między rozwojem historycznym pracy socjalnej a wielowątkową, lecz jednocześnie wewnętrznie zintegrowaną i całościową współczesną postacią pracy socjalnej;

– przyswojenie przez słuchacza wiedzy w zakresie terminologii i pojęć teoretycznych konstytuujących pracę socjalną;

– przekazanie wiedzy warsztatowej, dotyczącej planowania pracy socjalnej, a także realizacji podejmowanych projektów.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– rozwinięcie umiejętności sprzyjających efektywnemu ujawnianiu możliwości społecznych jednostkowych i zbiorowych oraz oceny ich przydatności w projektowaniu i wdrażaniu działań socjalnych,

– umiejętność dokonania refleksji nad podejmowanym działaniem, a zwłaszcza implikacjami różnych sytuacji społecznych, znaczących dla przebiegu działań socjalnych oraz podstawami stosunku do innych osób i grup znajdujących się w sytuacjach trudnych,

– umiejętność analizy i oceny przez słuchacza swojej pozycji jako pracownika socjalnego w odniesieniu do rzeczywistości społecznej w wymiarze lokalnym i instytucjonalnym,

– umiejętność zastosowania metod, techniki i narzędzi metodologicznych dotyczących pracy socjalnej, niezbędnych do przeprowadzenia analizy sytuacji jednostki, grupy, środowiska, ich oceny i konstruowania projektów działania,

– umiejętność słuchania aktywnego i ze zrozumieniem - umiejętność nawiązywania kontaktu z klientem,

– umiejętność pracy w zespole,

– umiejętność prowadzenia dokumentacji pracy socjalnej.

Treści kształcenia:

1. Historycznie zmienne koncepcje i modele oddziaływania na problemy jednostkowe i zbiorowe;

2. Wybitni prekursorzy pracy socjalnej w Polsce i na świecie: Helena Redlińska, Konstanty Krzeczkowski, Mary Richmond, Jane Addams i inni;

3. Szkoły teoretyczne i ich wpływ na pracę socjalną;

4. Praca socjalna jako proces; fazy działania socjalnego w porządku logicznym i chronologicznym. Proces pracy socjalnej jako kluczowe podejście do praktyki zawodowej pracownika socjalnego na tle istotnych dla niej elementów, takich jak: wartości, zawodowe przygotowanie pracownika socjalnego, umiejętność nawiązywania kontaktu z otoczeniem przez pracownika socjalnego, modele interwencji socjalnej.

Pojęcie procesu pracy socjalnej jako zespołu systematycznych działań ukierunkowanych na rozwiązywanie problemów lub/i realizację celów.

Analiza treści procesu pracy socjalnej; określenie problemów, zdefiniowanie celów oraz określenie szczegółowych zadań prowadzących do ich realizacji.

Praca socjalna rozumiana jako proces tworzenia więzi międzyludzkich i międzyinstytucjonalnych, pojmowana jako proces rehabilitacyjno-terapeutyczny; praca socjalna rozumiana jako proces rozwiązywania problemów.

5. Metoda pracy socjalnej.

Praca z jednostką; zakres stosowania metody, przegląd podejść teoretycznych użytecznych w pracy z jednostką, sposoby realizacji pracy z jednostką, role zawodowe pracownika socjalnego.

Praca z grupą, w tym z rodziną - jw.

Organizacja i rozwój środowiska - jw.

Metoda ogólna w pracy socjalnej - jw. oraz uwypuklenie środowiskowego charakteru pracy socjalnej i wpływ środowiska na skuteczność interwencji socjalnej.

Inne metody pracy socjalnej.

6. Diagnoza społeczna: zasady, rola prawidłowego określenia problemów klienta; typy diagnoz i ich przydatność w różnych odmianach pracy socjalnej; narzędzia diagnostyczne jako element warsztatu pracownika socjalnego; znaczenie pierwszego kontaktu z klientem: sposób prowadzenia rozmowy, styl bycia oraz wygląd zewnętrzny pracownika socjalnego i ich wpływ na dalszy przebieg procesu pracy socjalnej.

7. Rozmowa i wywiad w pracy socjalnej, zasady, sposoby prowadzenia, ich znaczenie dla powodzenia procesu pracy socjalnej.

8. Kontrakt socjalny jako element procesu pracy socjalnej; zasady, części składowe kontraktu, formy kontraktu, sposoby realizacji kontraktu w pracy socjalnej.

9. Role zawodowe pracownika socjalnego; pojęcie, funkcje, miejsce w procesie pracy socjalnej, typologia ról zawodowych.

10. Typy interwencji socjalnej, ich funkcje i praktyczne zastosowanie:

krótka interwencja socjalna oraz długofalowe oddziaływanie socjalne.

Środki dydaktyczne:

- sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

- tablica biała,

- tablica flip-chart,

- listwy przyścienne do zawieszania plansz,

- ekran projekcyjny,

- rzutnik pisma,

- foliogramy,

- telewizor,

- magnetowid,

- dyktafony (do prowadzenia wywiadów),

- kamera video,

Aksjologia pracy socjalnej

Cele kształcenia:

– pobudzenie słuchacza do refleksji nad pracą socjalną jako działaniem społecznym o walorach moralnych;

– ukazanie głównych dylematów moralnych związanych z pracą socjalną;

– wskazanie źródeł rozbieżności norm i wartości w różnych sferach kontaktu pracownika socjalnego;

– przygotowanie do działalności socjalnej kierującej się zasadą odpowiedzialności wobec siebie i klienta, współuczestnictwa, towarzyszenia klientowi w procesie usamodzielnienia oraz dobrem klienta;

– rozbudzenie samodzielnej refleksji etycznej pracowników socjalnych korzystających ze skodyfikowanych norm etyki zawodowej (rozumienie norm i sposobu ich uzasadniania, systematyczny dialog z samym sobą i innym człowiekiem jako sposób uzyskiwania samowiedzy moralnej w działalności socjalnej.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność dokonania refleksji nad pracą socjalną, jako działaniem społecznym o walorach moralnych,

– umiejętność dostrzeżenia źródeł rozbieżności norm i wartości w różnych sferach kontaktu pracownika socjalnego (pracownik socjalny - klient, pracownik socjalny - przedstawiciel instytucji, pracownik socjalny - pracownik socjalny),

– umiejętność analizy i oceny głównych dylematów moralnych związanych z pracą socjalną (w wymiarze społeczności, układu instytucji, pracy z grupą i jednostką).

Treści kształcenia:

1. Pojęcie norm i wartości oraz ich konflikty.

2. Kodeks etyczny zawodu pracownika socjalnego jako próba przełożenia najistotniejszych norm i wartości leżących u podstaw działalności socjalnej na język zaleceń etycznych.

3. Funkcje Kodeksu Etycznego zawodu "pracownik socjalny" .

4. Analiza treści Projektu Kodeksu Etycznego Polskiego Towarzystwa Pracowników Socjalnych.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Wprowadzenie do socjologii

Celem kształcenia jest przekazanie wiedzy o zjawiskach i procesach społecznych, których człowiek jest uczestnikiem lub obserwatorem.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność dokonania analizy podstawowych pojęć socjologicznych oraz wybranych zagadnień, których pogłębiona znajomość jest konieczna dla prawidłowego wykonywania ról pracownika socjalnego,

– umiejętność przeprowadzenia przez słuchacza prostych badań i analiz naukowych w dziedzinie socjologii, przydatnych w pracy socjalnej,

– umiejętność profesjonalnego podejścia do problemów, z jakimi pracownik socjalny styka się w swojej pracy zawodowej.

Treści kształcenia:

1. Socjologia jako jedna z nauk społecznych ułatwiających rozumienie rzeczywistości społecznej.

Zakres i przedmiot socjologii. Socjologia a praca socjalna.

2. Człowiek jako istota społeczna.

Osobowość społeczna i jej elementy składowe. Typy osobowości. Integracja elementów osobowości.

3. Więź społeczna- tworzenie się i przejawy.

4. Grupy społeczne jako specyficzny rodzaj zbiorowości.

Typologie grup społecznych.

Struktura grupy społecznej - pozycje, role społeczne, status, prestiż.

Charakterystyka wybranych typów grup społecznych (grupy rówieśnicze, grupy celowe, rodzina-struktura, funkcje, przemiany).

5. Pojęcie i typy środowiska społecznego.

6. Zróżnicowanie społeczne.

Czynniki warunkujące zróżnicowanie.

Czynniki demograficzne, społeczno-ekonomiczne, społeczno-kulturowe.

Nierówności społeczne jako konsekwencja zróżnicowania społecznego.

Środki dydaktyczne:

- sala do zajęć,

- tablica biała,

- rzutnik pisma,

- foliogramy,

- ekran projekcyjny.

Wprowadzenie do pedagogiki społecznej

Celem kształcenia jest zapoznanie z podstawami pedagogiki społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem związków z pracą socjalną i podejściem wychowawczym do pracy socjalnej.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia przez słuchacza związków pedagogiki społecznej z pracą socjalną oraz podejścia wychowawczego do pracy socjalnej,

– umiejętność zdefiniowania problemów i zadań występujących w pracy socjalnej z perspektywy pedagogiki społecznej,

– umiejętność rozumienia roli pracownika socjalnego jako wychowawcy edukacyjnego podejścia do pracy socjalnej.

Treści kształcenia:

1. Geneza pedagogiki społecznej, czołowi reprezentanci. Pierwsze koncepcje pedagogiki społecznej w Niemczech, Szwajcarii i Rosji. Pedagogika społeczna w Polsce - jej wkład w teorię i praktykę pracy socjalnej (H. Radlińska, A. Kamiński).

2. Poznawanie i badanie środowiska wychowawczego. Metodologia pedagogiki społecznej i jej przydatność dla pracy socjalnej. Pomiar środowiska jako sposób oceny zagrożenia rozwoju biosocjokulturalnego jednostki. Metody pomiaru. Narzędzie diagnostyczne i narzędzie pomiaru. Wskaźnik ogólny środowiska. Wzór i wzorzec i ich znaczenie w pomiarze środowiska. Diagnoza społeczna jako proces heurystyczny i celowościowy. Jej użyteczność. Opis, ocena, konkluzja.

3. Praca socjalna a pedagogika społeczna. Wychowawcze podejście do pracy socjalnej. Praca socjalna jako pomoc w rozwoju, proces celowościowy i działanie. Funkcja profilaktyczna wychowania. Konsekwencje postrzegania pracy socjalnej z pozycji pedagoga społecznego.

4. Zagrożenia rozwoju i sposoby przeciwdziałania. Zróżnicowana intensywność postępowania socjalno-wychowawczego (ratownictwo, opieka, pomoc, kompensacja, profilaktyka).

5. Instytucjonalne formy pomocy. Analiza instytucjonalna i jej przydatność dla pedagogiki społecznej.

6. Pracownik socjalny i jego role związane z podejściem wychowawczym do pracy socjalnej, inspirator, animator, instruktor, doradca, diagnosta itd.

7. Doskonalenie zawodowe i jego znaczenie dla jakości działania socjalnego oraz rozwoju oświaty i wychowania.

Środki dydaktyczne:

- sala do zajęć,

- tablica biała,

- rzutnik pisma,

- foliogramy,

- ekran projekcyjny.

Wprowadzenie do polityki społecznej

Celem kształcenia jest przedstawienie genezy i rozwoju polityki społecznej jako nauki i działalności praktycznej ukierunkowanej na analizowanie kwestii socjalnych.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność rozumienia przez słuchacza genezy i rozwoju polityki społecznej jako nauki i działalności praktycznej ukierunkowanej na analizowanie kwestii socjalnych;

– umiejętność określenia uwarunkowań, zakresu i form instytucjonalnych interwencjonizmu publicznego (w tym państwowego) i prywatnego w sferze socjalnej;

– umiejętność określenia źródeł finansowania obszaru polityki społecznej, metod badawczych polityki społecznej oraz stojących przed nią zadań w okresie transformacji ustrojowej w Polsce;

– umiejętność zdefiniowania pracownika socjalnego w roli lokalnego polityka społecznego.

Treści kształcenia:

1. Geneza polityki społecznej.

Powstanie przemysłu fabrycznego i rozwój ustroju kapitalistycznego a zmiany systemu zaspakajania potrzeb ludności. Społeczne skutki rewolucji przemysłowej i polityki liberalizmu gospodarczego, powstanie kwestii socjalnej. Motywy podjęcia przez państwo ingerencji w sferę socjalną. Początkowe formy ingerencji państwa. Wprowadzenie obowiązków ubezpieczeń społecznych.

2. Przedmiot i zakres polityki społecznej.

Katalog potrzeb wymagających zaspakajania przez zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów: praca, bezpieczne warunki pracy, zabezpieczenie na wypadek niemożności zarobkowania, ochrona zdrowia, mieszkanie, wypoczynek itd. Kwestie społeczne a potrzeby. Zakres podmiotowy polityki społecznej (jednostki, rodziny, grupy społeczne, człowiek w różnych fazach życia). Związki między polityką społeczną a innymi politykami państwa.

3. Analiza historycznych i współczesnych źródeł kwestii społecznych i tworzenia programów polityki społecznej.

Co to są i jakie są kwestie społeczne? Źródła i charakter kwestii społecznych w początkowym rozwoju ustroju kapitalistycznego i proponowane sposoby ich rozwiązywania. Przegląd odpowiedzi polityki społecznej w ramach ustroju kapitalistycznego do II wojny światowej. Okres po wojnie - gwałtowny rozwój polityki społecznej w państwie dobrobytu, sukcesy i niepowodzenia w realizacji tej strategii, źródła kwestii społecznych w socjalizmie i rola polityki społecznej w ich rozwiązywaniu.

4. Cele i zadania polityki społecznej.

Polityka społeczna a zaspakajanie ważnych potrzeb społecznych.

Polityka społeczna a rozwiązywanie kwestii społecznych. Polityka społeczna a zmiany struktury społecznej. Polityka społeczna a kreowanie postępu społecznego: rozumienie pojęcia postępu społecznego.

5. Podstawowe podmioty polityki społecznej.

Przegląd i charakterystyka podmiotów społecznych: państwo, organizacje społeczne, wspólnoty lokalne, organizacje charytatywne, zakłady pracy, grupy samopomocowe, rodzina, jednostka i grupy społeczne jako przedmiot i podmiot polityki społecznej.

6. Główne instytucje polityki społecznej i jej środki działania.

Fundusze spożycia społecznego, infrastruktura społeczna, jej cechy oraz klasyfikacja, system zabezpieczenia społecznego: definicja, zakres, krótka charakterystyka poszczególnych elementów systemu zabezpieczeń społecznych.

7. Wartości polityki społecznej.

Orientacje ideologiczne a system wartości. Katalog możliwych wartości polityki społecznej i omówienie poszczególnych wartości (równość, wolność, sprawiedliwość społeczna, bezpieczeństwo socjalne, podmiotowość jednostki, solidarność, dobro ogólne).

8. Dylematy polityki społecznej.

Polityka społeczna a polityka gospodarcza, dobro zbiorowości a dobro jednostki, elitaryzm a egalitaryzm, bezpieczeństwo czy zagrożenia.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetofon,

– filmy video.

Podstawy medycyny społecznej

Celem kształcenia jest wyposażenie słuchacza w wiedzę z zakresu ochrony zdrowia (w tym profilaktyki w najszerszym zakresie), kształtowanie potrzeb zdrowotnych w odniesieniu do poszczególnych jednostek i grup społecznych oraz zdobycie umiejętności przekazywania wiedzy z zakresu ochrony zdrowia i umiejętności oceny działań w toku pracy socjalnej. W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność przekazania wiedzy z zakresu ochrony zdrowia w toku pracy socjalnej (ze strony przyszłego pracownika socjalnego w odniesieniu do klienta),

– umiejętność kształtowania świadomości zdrowotnej w odniesieniu do przyszłych klientów,

– umiejętność określenia metod wychowania w kulturze zdrowotnej oraz form i środków oddziaływania ze szczególnym uwzględnieniem oświaty zdrowotnej w problematyce zdrowia rodziny,

– umiejętność korzystania z osiągnięć wiedzy medycznej.

Treści kształcenia:

1. Medycyna społeczna jako nauka.

Definicja, podstawowe pojęcia, przydatność wiedzy z zakresu medycyny społecznej w pracy socjalnej.

2. Ochrona zdrowia i opieka zdrowotna.

Definicja ochrony zdrowia, zakres działania ochrony zdrowia, funkcje podstawowe i pomocnicze, organizacja i struktura ochrony zdrowia, instytucje i nowe formy realizacji.

3. Ochrona zdrowia poszczególnych grup ludności i ich potrzeby zdrowotne.

Problemy zdrowotne dzieci i młodzieży, problemy zdrowotne pracownika, problemy zdrowotne człowieka starego, organizacja opieki geriatrycznej. Wychowanie zdrowotne i warunki skuteczności oświaty zdrowotnej ze szczególnym uwzględnieniem oświaty zdrowotnej w problematyce zdrowia rodziny.

4. Społeczne uwarunkowania zdrowia i choroby.

Definicja zdrowia, pojęcie zdrowia w odniesieniu do jednostki, grupy, społeczeństwa. Metody oceny zdrowia, ocena zdrowia w oparciu o dane demograficzne. Pojęcie choroby jako zjawiska biologicznego umiejscowionego w określonej strukturze społecznej. Społeczne konsekwencje choroby. Choroby o dużym znaczeniu społecznym (choroby układu krążenia, choroby nowotworowe, choroby psychiczne, alkoholizm, toksykomania, gruźlica, AIDS, urazy wypadkowe).

5. Środowisko a zdrowie.

Pojęcie triady ekologicznej. Pojęcie homeostazy. Interakcja czynników środowiskowych. Zagadnienia higieny ogólnej: higiena osobista, higiena żywienia, higiena miejsca zamieszkania, higiena pracy i nauki.

6. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach.

Objawy, organizacja i zadania pomocy doraźnej w razie: krwotoku, złamania kości, zatrucia, zaburzenia świadomości oraz innych nagłych wypadków i zachorowań: porażenie prądem, utonięcie, uduszenie, ukąszenie, odmrożenia, ciała obce w gardle, przełyku, oku, uchu. Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy. Profilaktyka wypadkowości.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Wybrane zagadnienia z psychologii

Celem kształcenia jest uzyskanie przez słuchaczy podstawowych wiadomości o psychice i zachowaniach człowieka, przedstawienie różnych koncepcji psychologicznych człowieka i wynikających z nich teoretycznych podstaw metod terapeutycznych oraz wykształcenie umiejętności efektywnej współpracy ze specjalistami takimi jak lekarze, psycholodzy i pedagodzy. Zanadto celem kształcenia jest zapoznanie słuchaczy z teoretyczną wiedzą dotyczącą społecznych zjawisk związanych z wpływem innych ludzi na zachowanie jednostki oraz uwrażliwienie na takie zjawiska jak dyfuzja odpowiedzialności, błędy spostrzegania, obarczanie innych winą za własne porażki - niezmiernie istotne dla prawidłowego przebiegu pracy z klientem.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia społecznych determinant zachowań,

– umiejętność zdefiniowania form zaburzeń funkcjonowania człowieka, ich mechanizmów oraz określenia możliwości terapii zaburzeń psychicznych i wspierania osób chorych psychicznie,

– umiejętność określenia psychologicznych uwarunkowań zachowania człowieka,

– umiejętność zdefiniowania takich zjawisk jak stres, cierpienie, samotność, bezradność,

– umiejętność efektywnej współpracy z innymi specjalistami (lekarze, psycholodzy, pedagodzy).

Treści kształcenia:

1. Psychoanaliza, neopsychoanaliza, behawioryzm i współczesne teorie uczenia się, psychologia humanistyczna, psychologia poznawcza, teorie systemowe w terapii rodzin. Zastosowanie poznanych koncepcji psychologicznych człowieka w praktyce pracownika socjalnego. Omówienie koncepcji ze względu na następujące czynniki: źródło zaburzeń, przyczyny, mechanizmy patologii oraz metody terapeutyczne.

2. Psychologia społeczna jako nauka.

Przedmiot badań psychologii społecznej. Sytuacje społeczne i ich podział.

3. Konformizm. Co to jest konformizm? Przyczyny ulegania konformizmowi. Uległość w sytuacji nacisku. Zjawisko "dyfuzji odpowiedzialności".

4. Uzasadnienie własnego postępowania. Teoria L. Festingera. Co to jest dysonans poznawczy. Analiza sytuacji, w których występuje dysonans poznawczy. Sposób redukcji dysonansu.

5. Uprzedzenia. Co to są uprzedzenia? Czynniki determinujące uprzedzenia.

6. Atrybucje. Teoria atrybucji Heidera - wnioskowanie o cechach, intencjach i przyczynach na podstawie zachowań innych.

7. Motywy osobiste i społeczne. Potrzeba osiągnięć, aprobaty społecznej, afiliacji, swobody działania.

8. Współpraca jako umiejętność społeczna. Umiejętność oddziaływania na innych, cechy aktywnego zespołu, zasady dobrej współpracy, role społeczne przyjmowane w grupie.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Podstawy prawa

Cele kształcenia:

– wyrobienie niezbędnych, podstawowych umiejętności rozumienia tekstów prawnych i posługiwania się obowiązującymi normami prawnymi,

– ukształtowanie świadomości znaczenia nowoczesnej koncepcji praw socjalnych, w znaczeniu praw do "godnego życia", opartego na indywidualnej aktywności oraz społecznej samopomocy.

W wyniku zorganizowanego nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność rozumienia tekstów prawnych i posługiwania się obowiązującymi przepisami prawnymi,

– umiejętność korzystania z regulacji prawnych, ułatwiających opracowanie projektu pomocy w odniesieniu do klienta, wspieranie działań samopomocowych, inicjowanie różnorodnych form pomocy społecznej,

– umiejętność stosowania prawa w zakresie umożliwiającym wykonywanie zawodu,

– umiejętność określenia struktury i kompetencji organów państwowych oraz samorządowych,

– umiejętność współdziałania przyszłego pracownika socjalnego z organami ochrony prawnej.

Treści kształcenia:

1. Podstawowe pojęcia prawne, system prawa:

Pojęcie prawa, systemu regulacji prawnej;

Podmioty prawa, stosowanie prawa;

Podstawowe akty prawne i ich struktura;

Rola państwa i prawa w systemie pomocy społecznej;

Problematyka funkcji prawa oraz granic oddziaływania prawa.

2. Ustawa o pomocy społecznej.

3. Wybrane zagadnienia szczegółowe z:

Prawa Administracyjnego,

Prawa Cywilnego (materialnego i procesowego),

Prawa Lokalowego,

Prawa Rodzinnego i Opiekuńczego,

Prawa Pracy,

Ubezpieczeń Społecznych,

Prawa Karnego.

4. Organy ochrony prawnej i obsługi prawnej.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Elementy organizacji i zarządzania

Celem kształcenia jest uwrażliwić słuchaczy na te problemy psychologiczne i społeczne, które występują w związku z wykonywaniem zawodu pracownika socjalnego (także na stanowisku kierowniczym). Należy mieć tu na uwadze takie sprawy, jak potrzeby społeczne pracownika, konflikty w miejscu pracy, konflikty z klientami. Szczególny nacisk winien być położony na kształcenie kwalifikacji interpersonalnych, w tym zwłaszcza motywacje innych osób.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność zdefiniowania podstawowych pojęć dotyczących organizacji, jej typologii oraz zarządzania,

– umiejętność rozumienia nowoczesnych funkcji zarządzania strategicznego,

– umiejętność rozumienia podstaw projektowania struktur organizacyjnych,

– umiejętność określenia struktury organizacyjnej służb socjalnych w Polsce,

– umiejętność określenia zasad konstruowania programów z zakresu pracy socjalnej oraz zarządzania realizacją programów.

Treści kształcenia:

1. Organizacja i zarządzanie: eksplikacja podstawowych pojęć.

Definicja organizacji, typologie organizacji, definicja zarządzania.

2. Zarządzanie przedsiębiorstwem w gospodarce rynkowej. Pojęcie zarządzania strategicznego, nowoczesne funkcje zarządzania: zarządzanie kadrami, marketing, doradztwo.

3. Elementy projektowania struktur organizacyjnych.

Pojęcie projektowania struktur, typy struktur, wady i zalety różnych wzorów struktury organizacyjnej, projektowanie zakresów czynności pracowników, organizacja pracy własnej, techniki pracy grupowej.

4. Proces podejmowania decyzji. Etapy procesu decyzyjnego, typy decyzji, psychologiczny mechanizm podejmowania decyzji ryzykownych i konfliktowych.

5. Struktura organizacyjna służb socjalnych w Polsce.

Struktura i funkcje Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Służby socjalne na szczeblu lokalnym (gmina, województwo).

6. Gospodarka finansowa w instytucjach służb socjalnych.

Budżet instytucji, źródła finansowania, zasady rozdziału środków, kontrola finansowa.

7. Programy specjalne z zakresu pracy socjalnej (na przykładzie wybranej grupy osób).

Zasady konstruowania programów, cele i treści, realizacja poszczególnych zadań, zarządzanie realizacją programu.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Podstawy wiedzy o społeczeństwie obywatelskim

Cele kształcenia:

– zapoznanie pracowników socjalnych z nowym instytucjonalnym porządkiem Rzeczypospolitej;

– dostarczenie niezbędnego pakietu wiedzy na temat podstawowych procedur demokracji, państwa prawa, konsekwencji przyjętych rozwiązań konstytucyjnych, istoty państwa, władzy o relacji jednostka - społeczeństwo.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia podstawowych procedur demokracji wynikających ze zmian ustrojowych w Polsce,

– umiejętność sprawnego i skutecznego działania na rzecz klientów pomocy społecznej w oparciu o wiedzę dotyczącą konsekwencji przyjętych rozwiązań konstytucyjnych, istoty prawa, trójpodziału władzy, struktury finansów państwa oraz ich wydatkowania (ze szczególnym uwzględnieniem realizacji potrzeb w zakresie polityki społecznej).

Treści kształcenia:

1. Podstawowe pojęcia: państwo, władza, demokracja, samorządność, polityka, rynek, opinia publiczna, sprawiedliwość społeczna, instytucje pośredniczące, społeczeństwo obywatelskie;

2. Państwo: istota, rola i funkcje; wizje państwa w różnych koncepcjach teoretycznych i ideologiach; państwo a obywatel;

3. Trójpodział władzy - idea a realia: ustrój państwa; centralizacja - decentralizacja; rola administracji państwowej;

4. Budżet państwa: konstytucyjne zasady konstrukcji budżetu; deficyt budżetowy; zasady sprawiedliwości społecznej a kształt budżetu; polityka podatkowa;

5. Demokracja-definicja, istota, formy: warunki efektywnego praktykowania demokracji; parlamentaryzm; wybory i ordynacje wyborcze;

6. Konstytucje - istota i rola: trwałość zasad konstytucyjnych; obywatel i państwo w demokratycznych konstytucjach; nadrzędność konstytucji w systemie prawnym; idea "państwa prawa"; podstawowe elementy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

7. Społeczeństwo obywatelskie; "instytucje pośredniczące"; opinia publiczna a świadomość społeczna; grupy nacisku.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Fazy życia człowieka

Cele kształcenia:

– zaznajomienie słuchacza z różnymi koncepcjami teoretycznymi dotyczącymi rozwoju psychospołecznego człowieka.

– wyjaśnienie przyczyn zaburzeń w rozwoju społecznym człowieka oraz opisanie ich objawów i skutków.

– zapoznanie ze specyfiką potrzeb i problemów pojawiających się w różnych fazach życia człowieka.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia przez słuchacza prawidłowości psychospołecznego rozwoju człowieka w świetle różnych koncepcji teoretycznych,

– umiejętność zdefiniowania przyczyn zaburzeń w rozwoju społecznym człowieka oraz określenia objawów i skutków tych zaburzeń,

– umiejętność dostrzegania i charakteryzowania potrzeb i problemów pojawiających się w różnych fazach życia człowieka.

Treści kształcenia:

1. Psychiczne i socjokulturowe uwarunkowania rozwoju człowieka: socjalizacja, osobowość społeczna, role społeczne, kulturowe wzory odnoszące się do procesów przechodzenia przez poszczególne fazy życia;

2. Dzieciństwo: rozwój i potrzeby dziecka, świat zewnętrzny;

3. Młodość: prawidłowości i kryzysy dojrzewania, zmiany ról społecznych i społecznego funkcjonowania;

4. Wiek dojrzały: związki interpersonalne, nowe role społeczne; zawodowa i rodzinna, czynniki warunkujące sukces w pełnieniu nowych ról, konflikty ról społecznych;

5. Życie w rodzinie: funkcje i typologie rodziny, cykl (fazy) życia rodzinnego, specyfika ról rodzinnych, międzygeneracyjny konflikt wartości i stylów życia;

6. Późna dojrzałość: problemy przekwitania, "syndrom opuszczonego gniazda" - powrót do sytuacji małżeństwa we dwoje, kwestia opieki nad starzejącymi się rodzicami;

7. Starość: psychofizjologiczne problemy starości, nowa rola społeczna - emeryt, i jej społeczne konsekwencje, opieka nad ludami starymi, obawy wieku starszego - bilans życia, samotność, obawa śmierci.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala do zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Struktura i dynamika procesów społecznych oraz społeczne skutki procesów gospodarczych

Cele kształcenia:

– przygotowanie do rozumienia i rozwiązywania problemów wynikających ze zmian dokonujących się w społeczeństwie;

– wyrobienie zdolności dostrzegania, analizowania i oceniania zjawisk społecznych;

– uczulenie słuchaczy na głębię jednostkowego doświadczenia zjawisk społecznych;

– przygotowanie do rzeczywistej internalizacji zasady autonomii i godności osoby ludzkiej.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność dostrzegania, analizowania i oceniania procesów społecznych,

– umiejętność rozumienia przyczyn i konsekwencji procesów społecznych,

– umiejętność określenia przejawów dynamiki społecznej,

– umiejętność powiązania problemów wynikających z zachodzących w społeczeństwie zmian z ich następstwami w obszarze pomocy społecznej i polityki społecznej,

– umiejętność dostrzegania związków zachodzących między gospodarką i systemem społecznym,

– umiejętność posługiwania się podstawową aparaturą pojęciową w samodzielnym ogólnym analizowaniu przebiegu procesów gospodarczych i ich skutków,

– umiejętność określenia głównych koncepcji rozwoju gospodarczego,

– umiejętność identyfikowania konsekwencji przemian gospodarczych w społeczności lokalnej, w której przyszłemu pracownikowi socjalnemu przyjdzie pełnić swoją rolę zawodową.

Treści kształcenia:

1. Podstawowe pojęcia i definicje: zmiana, rozwój, postęp społeczny, struktura i dynamika społeczna;

2. Procesy społeczne: ich rozumienie, specyfika i typologia;

3. Przyczyny i konsekwencje procesów społecznych: wynalazki i innowacje kulturowe, rozprzestrzenianie się elementów kultur - zjawisko dyfuzji kulturowej; ich rezultaty - zmiany świadomości społecznej;

4. Przejawy dynamiki społecznej: socjalizacja i akulturacja, konformizm, nonkonformizm, dewiacja, konsensus, współzawodnictwo, konflikt;

5. Analiza wybranych procesów społecznych: przekształcenia struktury demograficznej, mobilność przestrzenna i społeczna, procesy integracji i dezintegracji grup społecznych;

6. Ruchy społeczne: typologia, skutki instytucjonalizacji ruchów społecznych, przykłady społeczne istotnych ruchów: feministycznych, religijnych, młodzieżowych;

7. Rozwój gospodarczy: koncepcje rozwoju gospodarczego, systemy zarządzania przedsiębiorstwami, prywatyzacja gospodarki;

8. Struktura społeczno-zawodowa: pojęcie, współczesne przemiany, nierówności społeczne; psychospołeczne konsekwencje zmian struktury;

9. Konflikty w przemyśle: pojęcia konfliktów, strajki, negocjacje społeczne, bezrobocie;

10. Wykształcenie a przekształcenia gospodarcze: kształcenie zawodowe, ogólne i wyższe; potrzeby i aspiracje edukacyjne społeczeństwa;

11. Przemiany stylu życia: miejski - wiejski styl życia i ich współczesne przejawy; społeczeństwo konsumpcyjne: rola i wpływ massmediów na socjalizację.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– rzutnik pisma,

– ekran projekcyjny,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid.

Problemy i kwestie społeczne

Cele kształcenia:

– wykształcenie umiejętności identyfikowania i diagnozowania problemów społecznych;

– dostarczenie koniecznej wiedzy teoretycznej oraz zapoznanie z prakseologicznymi zasadami rozwiązywania problemów społecznych;

– uwrażliwienie pracowników socjalnych na zjawiska społeczne;

– uświadomienie znaczenia działań profilaktycznych;

– zainspirowanie do specjalizowania się w zakresie wybranych kwestii społecznych.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność dostrzegania zjawisk społecznych istotnych z punktu widzenia przyszłej działalności zawodowej pracownika socjalnego,

– umiejętność określenia głównych wskaźników dysfunkcji i problemów społecznych,

– umiejętność identyfikowania problemów społecznych oraz określenia charakterystyki i dynamiki poszczególnych problemów,

– umiejętność uzasadniania znaczenia działań profilaktycznych.

Treści kształcenia:

1. Definicje i rozumienie pojęć: nierówności społeczne, krytyczne sytuacje życiowe, problemy społeczne, kwestie społeczne: źródła i charakter problemów oraz kwestii społecznych, polska tradycja terminu "kwestia społeczna"; kwestie społeczne jako niewspółmierność różnych elementów kultury; nierówności społeczne w Polsce; marginalizacja społeczna;

2. Ontologiczny status problemów społecznych: od obiektywnej rzeczywistości po subiektywne definicje; profesjonalne a społeczne opcje problemów społecznych; rola mass-mediów w kreowaniu problemów społecznych;

3. Teorie problemów społecznych: różne perspektywy poznawcze i wynikające zeń koncepcje zapobiegania i rozwiązywania problemów społecznych; "naturalna historia problemów społecznych";

4. Ekspertyzy i prognozy naukowe dotyczące kwestii społecznych w Polsce;

5. Charakterystyka i dynamika poszczególnych problemów społecznych: alkoholizm i pijaństwo, AIDS, bezdomność i kwestia mieszkaniowa, bezrobocie, dezorganizacja rodziny, narkomania i toksykomania, niepełna sprawność fizyczna i umysłowa, prostytucja, przemoc, przestępczość, samobójstwo, ubóstwo, uchodźstwo, mniejszości etniczne i religijne.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– kamera video.

Instytucje społeczne jako sposoby odpowiedzi na problemy społeczne

Cele kształcenia:

– zdobycie przez przyszłych pracowników socjalnych umiejętności dostrzegania i analizowania dynamicznego związku między instytucjami i ich klientelą;

– wykształcenie zdolności analizy funkcji sektora publicznego oraz sektora non-profit w dziedzinie bezpieczeństwa socjalnego.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność rozumienia mechanizmów działalności instytucjonalnej i dostrzegania jej ograniczeń,

– umiejętność dokonania analizy funkcji sektora publicznego oraz sektora non-profit w dziedzinie bezpieczeństwa socjalnego w okresie transformacji systemowej,

– umiejętność dostrzegania i analizowania związków pomiędzy instytucjami i klientami.

Treści kształcenia:

1. Proces instytucjonalizacji: pojęcie instytucji, instytucjonalne zaspakajanie potrzeb, kształtowanie się systemów utrwalonych sposobów odpowiedzi na problemy społeczne;

2. Sfera socjalna: koncepcja potrzeb socjalnych, instytucjonalizacja agencji socjalnych, samoorganizacji społecznej; rozwój i charakterystyka instytucjonalnych systemów opieki i pomocy społecznej;

3. Dwoistość instytucjonalnej obecności i aktywności pracowników socjalnych: w instytucjach pomocy sensu stricte, w innych instytucjach;

4. Specjalizacja w instytucjach zaspokajających potrzeby społeczne; specjalizacja jako awans zawodowy, "populacje specjalne";

5. Świat instytucji a samoorganizacja społeczna.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– ekran projekcyjny.

Zagadnienia komunikacji interpersonalnej

Cele kształcenia:

– uzyskanie podstawowych wiadomości na temat struktury i przebiegu procesu komunikowania się,

– poznanie i wykształcenie sposobów skutecznego komunikowania się,

– poznanie czynników zaburzających i zniekształcających prawidłowy przebieg komunikacji interpersonalnej oraz wykształcenie umiejętności ich rozpoznawania,

– zapoznanie słuchaczy z teoriami komunikacji werbalnej i pozawerbalnej,

– wykształcenie umiejętności rozpoznawania podstawowych form komunikacji niewerbalnej i świadomego stosowania tego typu komunikatów,

– poznawanie własnych umiejętności komunikowania się, uświadomienie braków i błędów - praca nad nimi,

– nauczenie podstawowych umiejętności komunikowania się z osobami z zaburzeniami (choroby psychiczne, stres),

– uwrażliwienie na dynamiczną rolę partnerów interakcji - wskazanie na dylematy moralne związane z etyką doradzania.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność zdefiniowania przez słuchacza podstaw struktury i przebiegu procesu komunikowania oraz sposobów skutecznego komunikowania się w działalności socjalnej,

– umiejętność określenia czynników zaburzających i zniekształcających prawidłowy przebieg komunikacji interpersonalnej,

– umiejętność rozpoznawania czynników zaburzających prawidłowy przebieg komunikacji,

– umiejętność dostrzegania podstawowych form komunikacji niewerbalnej,

– umiejętność stosowania form komunikacji niewerbalnej,

– umiejętność komunikowania się z osobami zaburzonymi.

Treści kształcenia:

1. Skuteczna komunikacja interpersonalna i jej zaburzenia:

– ćwiczenie sprawnego i niesprawnego komunikowania się,

– ćwiczenie pięciu rodzajów odpowiedzi: odpowiedź oceniająca, interpretacyjna, wspierająca, badająca i rozumiejąca, jako reakcji na konkretny problem.

2. Komunikacja niewerbalna:

– ćwiczenia niewerbalnego komunikowania się,

– analiza i interpretacja wybranych form komunikacji niewerbalnej (wyraz twarzy, pozycja ciała, uścisk dłoni, zachowania w przestrzeni),

– analiza obrazków przedstawiających ludzi w różnych sytuacjach społecznych.

3. Zaburzona komunikacja w rodzinie jako przyczyna powstawania zaburzeń w funkcjonowaniu jednostki:

– próba odtworzenia postaw komunikacji przyjmowanych podczas stresu.

4. Procedury językowe jako techniki pracy z klientem:

– zastosowanie procedur językowych np.:

* zamiana "to" na "ja", * zamiana "my" na "ja";

* zamiana "nie mogę" na "nie chcę",

* zamiana "muszę" na "wybieram",

* zamiana "wiem" na "wyobrażam sobie".

5. Komunikowanie się z dziećmi:

– próby zareagowania na konkretny problem lub komunikat dziecka w oparciu o poznane metody.

6. Konflikt interpersonalny w komunikacji:

– analiza własnego sposobu traktowania konfliktu,

– ćwiczenie skutecznych sposobów komunikowania się z osobami, z którymi pozostajemy w konflikcie,

– ćwiczenie konstruktywnego rozwiązywania konfliktów poprzez wgląd w punkt widzenia przeciwnika.

7. Sztuka wypowiedzi w różnych sytuacjach społecznych:

– np. komunikowanie się w silnie zróżnicowanych subkulturach,

– językowe korelaty uprzedzeń etnicznych,

– adekwatny język komunikacji w zależności od odbiorcy (przełożony, rodzina, osoba znana),

– język jako wyraz kultury osobistej (stosunek lekceważący, partnerski itp.),

– rozróżnienie: mowa potoczna - mowa fachowa,

– umiejętność publicznego zabierania głosu,

– czytelność układu wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, podsumowanie, dygresja, wyjaśnianie szczegółów).

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– kamera video.

Elementy psychoterapii

Cele kształcenia:

– przedstawienie słuchaczom wiedzy teoretycznej o problemach takich jak agresja, stres, cierpienie, szczęście, zapoznanie słuchaczy z wynikami badań eksperymentalnych dotyczących wymienionych zagadnień,

– kształcenie praktycznych umiejętności nawiązywania i utrzymywania kontaktów z ludźmi, niezbędnych w procesie pomagania,

– przedstawienie wybranych kierunków psychoterapii,

– wypracowanie przez słuchaczy własnej koncepcji pomagania, złożonej z obrazu człowieka potrzebującego pomocy, własnych przeżyć oraz refleksji z nimi związanych,

– kształtowanie postawy etycznego pomagania, traktowania kontaktów z drugim człowiekiem w sposób odpowiedzialny, rzetelny i charakteryzujący się skutecznością w rozwiązywaniu problemów.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność zdefiniowania pojęć dotyczących agresji, stresu, bezradności, cierpienia, szczęścia,

– umiejętność nawiązania i utrzymania kontaktów niezbędnych w procesie pomagania klientom,

– umiejętność stosowania zasad etycznych warunkujących pomoc klientowi.

Treści kształcenia:

1. Emocje i motywacja.

2. Zjawiska agresji.

3. Stres. Sytuacje trudne oraz ich wpływ na stan psychiczny. Odporność na stres.

4. Kierunek psychoterapeutyczny - Gestalt wg G. Perlsa.

5. Kierunek psychoterapeutyczny - bioenergetyka wg Lowena.

6. Kierunek psychoterapeutyczny - logoterapia wg V. Frankla.

7. Poczucie sprawstwa.

8. Korzystanie z danych i pseudodanych w oparcia o koncepcje poznawcze.

9. Lęk.

10. Mechanizmy obronne.

11. Poczucie krzywdy.

12. Samotność.

13. Samobójstwo.

14. Cierpienie jako stan nierozerwalnie związany z funkcjonowaniem człowieka.

15. Bezradność.

16. Szczęście.

17. Etyka osoby pomagającej i proces pomagania.

18. Formy i możliwości współpracy z lekarzem psychiatrą i psychologiem.

Uwagi o realizacji.

Przedmiot "Elementy psychoterapii" winien być realizowany po zakończeniu przedmiotu "Psychologiczne koncepcje człowieka", bowiem do jego realizacji potrzebna jest pewna wstępna wiedza i zasób pojęć.

Środki dydaktyczne:

- sala do zajęć,

- tablica biała,

- tablica flip-chart,

- ekran projekcyjny,

- foliogramy,

- rzutnik pisma,

- telewizor,

- magnetowid.

Elementy psychopatologii

Cele kształcenia:

– uzyskanie przez słuchaczy podstawowych wiadomości o najczęściej spotykanych chorobach i zaburzeniach psychicznych,

– zrozumienie istoty zaburzeń psychicznych, ich charakterystycznych objawów i postaci oraz genezy,

– zrozumienie chorego, rozwinięcie tolerancji na jego "inność", przełamanie bariery lęku przed chorymi z zaburzeniami psychicznymi,

– wykształcenie, na podstawowym poziomie umiejętności rozpoznawania sytuacji patogennych,

– nauczenie zasad nawiązywania kontaktu z osobami z określonymi zaburzeniami psychicznymi,

– poznanie możliwości udzielania pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi,

– poznanie możliwości podejmowania działań profilaktycznych,

– efektywna współpraca ze specjalistami takimi jak: lekarze, psychologowie, pedagodzy.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia najczęściej spotykanych chorób i zaburzeń psychicznych, ich charakterystycznych objawów, postaci oraz genezy,

– umiejętność rozpoznania sytuacji patogennych,

– umiejętność nawiązywania kontaktu z osobami zaburzonymi psychicznie,

– umiejętność określenia możliwości udzielenia pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi,

– umiejętność rozumienia znaczenia podejmowania działań profilaktycznych,

– umiejętność współpracy ze specjalistami (lekarze, psycholodzy, pedagodzy) w pracy socjalnej na rzecz osoby zaburzonej psychicznie.

Treści kształcenia:

1. Nerwice:

– Przedstawienie koncepcji powstawania i rozwoju zaburzeń nerwicowych wg K. Horney i T. Obuchowskiej;

– Geneza zaburzeń nerwicowych u dzieci i młodzieży;

– Mechanizmy i dynamika zaburzeń nerwicowych;

– Rodzaje nerwic;

– Terapie nerwic;

– Dyskusja nad rolą pracownika socjalnego w niesieniu pomocy osobom cierpiącym na nerwice.

2. Psychozy:

– Psychozy - ujęcie medyczne;

– Specyfika kontaktu z psychotykiem - warsztaty;

– Psychozy - teorie psychologiczne oraz próba całościowego spojrzenia na leczenie osoby chorej psychicznie;

– Przygotowanie do wyjścia do szpitala psychiatrycznego:

* rzeczywistość szpitala psychiatrycznego, zagadnienia etyczne,

* zachowanie tajemnicy jako zasada i konieczność;

– Poznawanie szpitala psychiatrycznego;

– Podsumowanie.

3. Depresje:

- Różne obrazy kliniczne depresji endogennych i psychogennych (prosta, maskowana, lękowa, wybrane rodzaje depresji reaktywnych);

- Depresja i samobójstwo;

- Sposoby i metody leczenia depresji (specyfika proporcji pomocy i opieki do stawianych wymagań - dlaczego należy je bardzo ostrożnie stawiać człowiekowi cierpiącemu aktualnie lub w przeszłości na depresję).

4. Psychopatie:

– Istota oraz cechy charakterystyczne psychopatii;

– Dyskusja nad wybranymi fragmentami książki Machiavellego "Książę";

– Poglądy na temat genezy psychopatii;

– Sposoby oddziaływań resocjalizacyjnych;

– Rozmowa ze specjalistą do spraw resocjalizacji;

– Ogólne prawidłowości resocjalizacji psychopatów.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– kamera video.

Administracja i biurowość

Uwagi wstępne.

Jednym z warunków skutecznej i prawidłowej pracy pracownika socjalnego jest dobrze zorganizowana praca administracyjno-biurowa. W ramach zajęć słuchacze zapoznają się z zasadami redagowania i znakowania pism, poznają różne rodzaje kartotek, akt i archiwów, nabywają praktyczną umiejętność pisemnego załatwiania spraw, pisania na maszynie oraz obsługi telefaksu, kopiarki i komputera.

Cele kształcenia:

– uzyskanie wiedzy w zakresie sprawnej organizacji pracy biurowej,

– poznanie metod i form załatwiania spraw klientów na poziomie administracyjnym,

– ćwiczenie umiejętności redagowania i układania treści pism urzędowych,

– opanowanie umiejętności obsługi technicznych urządzeń biurowych.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność redagowania i układania treści pism urzędowych,

– umiejętność załatwiania spraw klientów pomocy społecznej na poziomie administracyjnym szczebla podstawowego,

– umiejętność obsługi urządzeń biurowych.

Treści kształcenia:

1. Podstawowe zasady redagowania pism.

2. System kancelaryjny, rejestracja i znakowanie spraw.

3. Kartoteki - klasyfikacja, symbolika, zastosowanie.

4. Dokumentacja biurowa i organizacja obiegu pism.

5. Przechowywanie akt.

6. Obsługa maszyny do pisania.

7. Obsługa telefaksu, kopiarki i komputera.

Uwagi o realizacji.

Część zajęć będzie miała charakter ćwiczeń, natomiast zajęcia z maszynopisania i obsługi urządzeń technicznych np. komputera będą odbywały się w mniejszych grupach.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– pracownia komputerowa z wyposażeniem 10 stanowisk połączonych w sieci,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy.

Projekt socjalny

Cele kształcenia:

– pogłębienie kształcenia w zakresie metodyki i metodologii pracy socjalnej realizowanej w bloku "Teoria i praktyka pracy socjalnej", zwłaszcza zaś pogłębienie wiedzy i umiejętności metodologicznych pozwalających na analizę rzeczywistości społecznej, jej ocenę i przewidywanie rozwoju,

– zapoznanie z problemami i dylematami praktyki oraz przygotowanie do samodzielnego opracowywania projektów socjalnych,

– nadanie form organizacyjnych (grupowych, bądź indywidualnych dla wdrożenia - w wybranym środowisku społeczności lokalnej bądź instytucjonalnej) - pewnych elementów przygotowywanego projektu socjalnego,

– wyposażenie słuchacza w wiedzę i umiejętności umożliwiające przygotowanie pracy dyplomowej w formie projektu socjalnego.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia etapów przygotowania projektu socjalnego,

– umiejętność określenia problemów oceny w pracy socjalnej podstawowych trudności, oceny zasobów,

– umiejętność ustalenia i opracowania zestawu wskaźników (cech) zmiennych znaczących dla formułowania projektu i powodzenia jego realizacji,

– umiejętność dokonania uzasadnienia dla przekształcenia środowiska w formie opracowanego projektu zmian,

– umiejętność oceny zasobów, jakimi może dysponować pracownik socjalny przygotowujący projekt,

– umiejętność dokonania oceny trudności w przeprowadzeniu projektu socjalnego w środowisku,

– umiejętność analizowania i oceny podstawowych danych oraz interpretacji rezultatów - porównanie działań w czasie przed rozpoczęciem działania zgodnego z projektem i po zakończeniu jakiegoś etapu lub całego cyklu działania,

– umiejętność opracowania projektu socjalnego zawierającego opis, ocenę, konkluzję propozycji zmian/przekształceń analizowanej rzeczywistości oraz ocenę rezultatów dokonywanych zmian,

– umiejętność planowania pracy socjalnej z klientem, grupą, środowiskiem,

– umiejętność rozpoznawania - diagnozy sytuacji z punktu widzenia planowania przyszłej pomocy przez pracownika socjalnego.

Przedmiot "projekt socjalny" jest prowadzony w całości w formie ćwiczeń.

Treści kształcenia:

1. Podstawy wiedzy o projektowaniu socjalnym. Ćwiczenia planowania w pracy socjalnej na wybranych przykładach - elementy planu, bariery planowania, modyfikacja planu.

2. Metodologiczne aspekty poznania poprzez pracę socjalną. Poznawanie rzeczywistości społecznej (środowiska) w trakcie pracy socjalnej: badanie poprzez działanie. Ćwiczenia w dziedzinie metodologii badań środowiskowych (konstrukcja: arkuszy obserwacji, kwestionariuszy wywiadu i ankiety). Ćwiczenia w przeprowadzaniu obserwacji bezpośredniej i pośredniej, wywiadów mało ukierunkowanych, ukierunkowanych, ze standaryzowaną listą pytań oraz ankiet.

3. Diagnoza i jej znaczenie w etapach pracy socjalnej rozumianej jako postępowanie celowościowe: ćwiczenie umiejętności aktywnego poszukiwania problemów dostrzegania, definiowania i określania specyfiki problemów, rozwiązywania problemów w zależności od rodzajów sytuacji oraz możliwości i posiadanych zasobów.

4. Etapy przygotowania projektu socjalnego. Ćwiczenia w przygotowaniu opisu, dokonania ocen cząstkowych, oceny globalnej, propozycje zmian, wdrożenia i oceny rezultatów.

5. Problemy oceny w pracy socjalnej. Ćwiczenia w dokonywaniu oceny zasobów, określeniu trudności w ocenianiu, posługiwaniu się wskaźnikami ocen.

Uwagi o realizacji:

Istotna jest równoległość zajęć w szkole, w terenie.

Niezbędność równoległego kształcenia w zakresie metodologii projektu socjalnego oraz spożytkowania przez słuchaczy treści programowych poznanych podczas kształcenia w szkole na innych zajęciach.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– dyktafony,

– kamera video.

Specjalizacja: pomoc społeczna

Cele kształcenia:

– nabycie przez słuchaczy umiejętności pracy w placówkach pomocy społecznej,

– ugruntowanie wiedzy w zakresie metod i technik pracy socjalnej,

– ukształtowanie umiejętności rozpoznania potrzeb indywidualnych i zbiorowych oraz projektowania i oceny wykonania projektów w dziedzinie pracy socjalnej,

– ugruntowanie umiejętności pracy słuchacza w zespole zadaniowym oraz w zespołach interdyscyplinarnych.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność realizacji zadań powierzanych pracownikom socjalnym przez ośrodki pomocy społecznej,

– umiejętność korzystania z regulacji prawnych, dotyczących pomocy społecznej oraz organizacji pozarządowych, stowarzyszeń,

– umiejętność określenia struktur pomocy społecznej oraz ich wzajemnych powiązań,

– umiejętność analizowania dokumentów i poprawnej interpretacji przepisów prawa, adekwatnych do sytuacji klienta,

– umiejętność uświadamiania klientowi uprawnień, sposobu ich egzekucji,

– umiejętność wskazania klientowi kompetentnych instytucji,

– umiejętność negocjowania dla osiągnięcia celów pomocy społecznej,

– umiejętność pozyskiwania do współdziałania osób, rodzin, środowiska lokalnego, instytucji i organizacji pozarządowych,

– umiejętność określenia procedury oraz zdobywania funduszy dla realizacji celów pomocy społecznej.

Treści kształcenia:

1. Pomoc społeczna jako element polityki społecznej.

2. Postrzeganie społeczne - dokonywanie analizy i wnioskowanie; zrozumienie sytuacji klienta.

3. Ekonomiczne problemy rynku pracy. Umiejętność obserwowania zjawisk związanych z rynkiem pracy oraz odpowiedniej interpretacji. Bezrobotny klient pomocy społecznej.

4. Planowanie społeczne - praktyczne wykorzystanie wiedzy z zakresu metod pracy socjalnej.

5. Instytucje pomocy społecznej. Samorząd lokalny. Organizacje pozarządowe.

6. Podstawy prawne pomocy społecznej. Ustawa o Pomocy Społecznej.

7. Rola i znaczenie umiejętności negocjowania w osiąganiu celów pracy socjalnej.

8. Organizacja jako niezbędny element dobrego warsztatu działalności pracownika pomocy społecznej.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– dyktafony,

– kamera video.

Uwagi o realizacji.

Nauka powinna uwzględnić 6 tygodni zajęć w szkole, 9 tygodni praktyk zawodowych oraz 3 tygodnie praktyki dyplomowej.

Praktyka zawodowa powinna być potraktowana jako realizacja, przygotowanych w oparciu o program specjalizacji, zadań do wykonania przez słuchacza, np.: - prowadzenia obserwacji mieszkańca domu pomocy społecznej, oceny przebiegu procesu adaptacji klienta pomocy społecznej, udziału w opracowaniu indywidualnego programu rehabilitacji (prowadzenie przypadku pod kierunkiem opiekuna praktyki);

– pracy nad projektem finansowania zadań gminy w zakresie pomocy społecznej,

– diagnozowania, planowania pomocy i pracy społecznej w środowisku klienta,

– analizy funkcjonowania i działalności wybranej instytucji, placówki, organizacji pozarządowej itp.

Praktyka dyplomowa została zaplanowana do realizacji przez 3 tygodnie, w wybranej przez słuchacza placówce i musi być podporządkowana pracy słuchacza nad samodzielnym projektem.

Specjalizacja: rynek pracy i bezrobocie

Cele kształcenia:

– przygotowanie absolwentów do pracy w jednostkach organizacyjnych zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych powstających na rynku pracy;

– zapoznanie słuchaczy z procesami zachodzącymi na rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomicznych i społecznych skutków bezrobocia,

– przekazywanie przyszłym pracownikom służb społecznych wiedzy nt. podstawowych mechanizmów makro- i mikroekonomicznych wpływających na wielkość i dynamikę zatrudnienia w gospodarce różnosektorowej,

– przekazywanie wiedzy nt. systemowych i prawnych podstaw rozwiązywania problemu bezrobocia z uwzględnieniem tzw. pasywnych i aktywnych form walki z bezrobociem,

– wyposażenie absolwentów w umiejętności współpracy z pracodawcami i osobami poszukującymi pracy,

– zapoznanie słuchaczy z podstawowymi elementami nauki o zawodach i procesie pracy, przydatnymi w poradnictwie zawodowym,

– wyposażenie absolwentów w podstawowe umiejętności procedowania administracyjnego w obrębie rynku pracy.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność zdefiniowania podstawowych kategorii ekonomicznych wyznaczających bezrobocie,

– umiejętność określenia rodzajów i przyczyn bezrobocia,

– umiejętność określenia kosztów i skutków bezrobocia,

– umiejętność wskazania podstawowych instytucji oraz ich narzędzi prawnych znaczących w polityce zatrudnienia,

– umiejętność rozumienia sytuacji osób bezrobotnych bądź potencjalnie bezrobotnych,

– umiejętność nawiązywania kontaktu, uzyskania informacji o sytuacji bezrobotnego i udzielenia mu właściwej pomocy,

– umiejętność dokonania opisu organizacji Rejonowego Biura Pracy,

– umiejętność określenia zasad organizacji prac interwencyjnych i robót publicznych, zasad udzielania pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej, zasad organizacji szkoleń i kierowania bezrobotnych,

– umiejętność obsługi klientów w dziale poradnictwa pracy,

– umiejętność wypełnienia podstawowych dokumentów związanych z obsługą klientów i sprawozdawczością w tej dziedzinie,

– umiejętność określenia podstawowych definicji oraz zasad dotyczących form, sposobu udzielania informacji/porad w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego dla osób pozostających bez pracy.

Treści kształcenia:

1. Podstawowe pojęcia: popyt i podaż pracy, gospodarka zasobami pracy, zatrudnienie, bezrobocie, aktywizacja zawodowa, zawodoznawstwo, formy przeciwdziałania społecznym skutkom bezrobocia.

2. Ekonomiczne aspekty funkcjonowania rynku pracy. Podaż i popyt pracy. Planowanie zatrudnienia. Gospodarka kadrowa w przedsiębiorstwach. Recesja gospodarcza jako czynnik stymulujący bezrobocie. Cykliczność wzrostu gospodarczego. Koszty zatrudnienia. Racjonalizacja zatrudnienia.

3. Prawne aspekty zatrudnienia. Elementy prawa pracy. Tryb naboru i zwalniania pracowników. Prawa pracownicze. Ubezpieczenia.

4. Aktywizacja zawodowa. Podnoszenie kwalifikacji. Wielozawodowość. Nowe zawody i kierunki kształcenia zawodowego jako wyraz zmian w gospodarce. System oświaty zawodowej i poradnictwa zawodowego.

5. Metody zwalczania społecznych skutków bezrobocia. Psychospołeczne aspekty bezrobocia. Społeczna mapa bezrobocia. Szczególne grupy zagrożone bezrobociem. Instytucje powołane do walki ze skutkami bezrobocia. Prawa i obowiązki bezrobotnych. Formy działań na rzecz bezrobotnych w ich środowisku. Roboty publiczne, roboty interwencyjne, zasiłki, szkolenia i rekwalifikacja, kluby pracy, samopomoc.

6. Procedury administracyjne w służbach zatrudnienia. Aktualne metody obsługi pracodawców i pracobiorców w urzędach pracy. Funkcje urzędów pracy różnych szczebli. Struktury organizacyjne i dokumenty.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– dyktafony,

– kamera video.

Uwagi o realizacji.

Program powinien być realizowany ze szczególnym uwzględnieniem zasady łączenia teorii z praktyką. Podczas zajęć powinna być dokonywana analiza literatury przedmiotu i przepisów prawnych, w połączeniu z analizą doświadczeń i obserwacji słuchaczy w trakcie praktyk zawodowych specjalizacyjnych. Należy także stosować metodę dyskusji problemowej, analizę przypadków indywidualnych, spotkanie z przedstawicielem urzędu pracy, pracodawcą, reprezentantem samorządu terytorialnego, reprezentantem bezrobotnych.

Baczną uwagę zwrócić należy na analizę różnorakich projektów walki ze skutkami bezrobocia. Chodzi tu zarówno 0 dokumenty formułowane na szczeblu rządowym jak i o programy lokalne. Pożądanym byłoby zapoznawanie słuchaczy z inicjatywami podejmowanymi na rzecz ograniczenia bezrobocia w najbliższym otoczeniu.

Nauka powinna uwzględniać 6 tygodni zajęć w szkole, 9 tygodni praktyk zawodowych oraz 3 tygodnie praktyki dyplomowej.

Praktyka zawodowa powinna uwzględniać wykonanie przez słuchacza takich zadań jak m.in.:

– sporządzenie projektu prac interwencyjnych w regionie zamieszkania w oparciu o analizę potrzeb środowiska lokalnego i wolnych zasobów pracy,

– zidentyfikowanie wolnych (potencjalnych miejsc pracy na podstawie analizy potrzeb wybranego pracodawcy),

– przeprowadzenie oceny skuteczności metody rekwalifikowania zawodowego na podstawie analizy kilku przypadków bezrobotnych,

– przeprowadzenie analizy odwołań bezrobotnych od decyzji dot. zasiłków w kilku wyodrębnionych typach grup klienckich i w określonym okresie czasu,

– opracowanie projektu systemu monitoringu wolnych miejsc pracy w skali regionu (gminy) miasta.

Praktyka dyplomowa, 3-tygodniowa, będzie odbywała się w wybranej przez słuchacza placówce obsługującej rynek pracy (urząd pracy, klub pracy, poradnia zawodowa) pod kierunkiem osoby uprawnionej.

Specjalizacja: niepełnosprawność i rehabilitacja

Cele kształcenia:

– zapoznanie słuchaczy z różnymi rodzajami niepełnosprawności, wpływem inwalidztwa na psychikę oraz jego skutkami w życiu zawodowym i społecznym jednostki,

– przekazanie przyszłym pracownikom socjalnym wiedzy na temat możliwości przezwyciężania skutków inwalidztwa w oparciu o kompleksowe działania rehabilitacyjne,

– zapoznanie słuchaczy z różnorodnymi instytucjami i

– organizacjami wspierającymi inwalidów oraz systemem świadczeń dla osób niepełnosprawnych w Polsce,

– wskazanie słuchaczom roli i zadań pracownika socjalnego na rzecz osób niepełnosprawnych w Polsce,

– wyposażenie przyszłych pracowników socjalnych w umiejętności metodologiczne, umożliwiające wspieranie inwalidów w przezwyciężaniu przez nich trudności życiowych oraz podejmowanie działań mających na celu zintegrowanie osób niepełnosprawnych ze społecznością lokalną, w przyszłej pracy zawodowej.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność zdefiniowania pojęcia niepełnosprawności, inwalidztwa, rodzajów i stopnia kalectwa, pojęcia upośledzenia,

– umiejętność określenia i rozumienia pojęcia rehabilitacji inwalidów, jej celów, zasad oraz etapów w odniesieniu do różnych grup osób niepełnosprawnych,

– umiejętność wskazania instytucji i organizacji działających na rzecz inwalidów w Polsce oraz uregulowań prawnych,

– umiejętność rozumienia sytuacji klienta niepełnosprawnego,

– umiejętność udzielenia pomocy klientowi niepełnosprawnemu poprzez wykorzystanie możliwości prawnych, odpowiednich instytucji,

– umiejętność dokonania analizy dokumentów oraz właściwej interpretacji przepisów prawa dostosowanych do sytuacji osoby,

– umiejętność wskazania klientowi niepełnosprawnemu kompetentnych instytucji oraz uświadomienie klientowi jego uprawnień i sposobu ich egzekucji,

– umiejętność współpracy w zespole specjalistów działającym na rzecz inwalidów,

– umiejętność animowania działań integrujących osoby niepełnosprawne ze środowiskiem lokalnym,

– umiejętność pozyskiwania do współdziałania osób, rodzin, środowiska lokalnego, instytucji, organizacji pozarządowych do inicjowania, współrealizowania działań społecznych i aktywizowania niepełnosprawnych klientów pomocy społecznej.

Treści kształcenia:

1. Podstawowe pojęcia: osoba pełnosprawna a osoba z ograniczoną sprawnością. Rodzaje i stopnie inwalidztwa.

2. Biologiczne i psychospołeczne koncepcje funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Psychologiczne skutki nabycia inwalidztwa.

3. Pojęcie rehabilitacji inwalidów. Cele, zasady oraz etapy rehabilitacji. Rehabilitacja lecznicza, zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. Rozwój rehabilitacji w Polsce i na świecie.

4. System świadczeń na rzecz osób niepełnosprawnych w Polsce. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Inwalidów. Zaopatrzenie w sprzęt i pomoce ortopedyczne.

5. System opieki i wspierania osób chorych psychicznie. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego; zadania pomocy społecznej na tle Ustawy.

6. Orzecznictwo w zakresie inwalidztwa. Działalność Komisji Lekarskich do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia. Podstawy prawne orzecznictwa. Renty inwalidzkie.

7. Przygotowanie do pracy osób z ograniczoną sprawnością. Znaczenie pracy i zatrudnienia dla inwalidów. Rola ośrodków rehabilitacji zawodowej. Stanowisko pracy chronionej. Praca nakładcza. Spółdzielczość Inwalidów. Praca w środowisku ludzi zdrowych. Ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

8. Społeczne podstawy integracji osób niepełnosprawnych. Umiejętność dokonania właściwej diagnozy możliwości osoby niepełnosprawnej jako podstawa ukierunkowania i włączenia inwalidów w życie środowiska lokalnego. Rola zespołów rehabilitacyjnych w instytucjach centralnych, wyspecjalizowanych placówkach oraz organizacjach pozarządowych w rozwiązywaniu problemów ludzi z ograniczoną sprawnością. Bariery architektoniczne i społeczne utrudniające integrację.

9. Wybrane zagadnienia z rehabilitacji osób upośledzonych umysłowo, głuchych i niedosłyszących, niewidomych i niedowidzących, chorych psychicznie oraz osób z uszkodzeniem narządu ruchu.

Konieczność uwzględnienia specyfiki każdej z wymienionych grup w planowaniu działań rehabilitacyjnych.

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć (w tym sala przystosowana do prowadzenia zajęć warsztatowych),

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– listwy przyścienne do zawieszania plansz,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– dyktafony,

– kamera video.

Uwagi o realizacji.

Program powinien być realizowany ze szczególnym uwzględnieniem zasady łączenia teorii z praktyką.

Podczas zajęć powinna być dokonywana analiza literatury przedmiotowej i przepisów prawa, w połączeniu z analizą doświadczeń i obserwacji słuchaczy w trakcie praktyk zawodowych i specjalizacyjnych. Należy także uwzględnić dyskusje problemowe, spotkania z praktykami zatrudnionymi w placówkach rehabilitacji i organizacjach samopomocowych. W miarę pogłębienia procesu kształcenia powinny zostać podjęte próby rozwiązywania konkretnych sytuacji społecznych, związanych z osobami niepełnosprawnymi, poprzez inicjowanie, konstruowanie oraz realizację projektów pedagogicznych. W miarę możliwości czasowych i zaangażowania słuchaczy, wskazana byłaby również analiza fragmentów literatury pięknej, nawiązującej do problemów niepełnosprawności oraz ukazującej biografie wybitnych jednostek dotkniętych kalectwem.

Nauka powinna uwzględniać 6 tygodni zajęć w szkole, 9 tygodni praktyk zawodowych oraz 3 tygodnie praktyki dyplomowej.

Podczas praktyki zawodowej słuchacza, w oparciu o program specjalizacji, realizują zadania, otrzymane do wykonania, np.:

– prowadzenie obserwacji sytuacji, potrzeb osób niepełnosprawnych przebywających w ośrodkach rehabilitacyjnych, domach pomocy społecznej; udział w opracowaniu indywidualnego programu rehabilitacji we współpracy z zespołem rehabilitacyjnym i pod kierunkiem opiekuna praktyki;

– diagnozowanie, planowanie pomocy i pracy socjalnej w środowisku, w którym żyje osoba niepełnosprawna, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości współpracy z organizacjami pozarządowymi wspierającymi inwalidów;

– dokonanie analizy funkcjonowania i działalności wybranej instytucji, placówki, stowarzyszenia, organizacji pozarządowej, działającej na rzecz osób niepełnosprawnych.

Praktyka dyplomowa została zaplanowana do realizacji przez 3 tygodnie, w wybranej przez słuchacza placówce, ukierunkowanej swoją działalnością na osoby niepełnosprawne, oraz musi być podporządkowana pracy słuchacza nad samodzielnym projektem.

Język obcy

Uwagi wstępne

Znajomość języków obcych staje się coraz bardziej istotną częścią wykształcenia pracownika socjalnego.

Oprócz konieczności czytania obcojęzycznej literatury fachowej, pracownicy socjalni mają coraz częściej okazję do aktywnego używania języków obcych. Efektywna współpraca z pracownikami pomocy społecznej innych krajów, wykorzystywanie stosowanych tam metod oraz uczestnictwo w szkoleniach i innych formach wzajemnych kontaktów zawodowych, wymaga nie tylko umiejętności konwersacji, ale i znajomości podstawowego słownictwa fachowego.

Cele kształcenia:

– ćwiczenie umiejętności komunikacyjnych w języku obcym; umożliwienie słuchaczowi osiągnięcia samodzielności w komunikowaniu się z pracownikami socjalnymi z innych krajów;

– poszerzanie słownictwa oraz wprowadzenie słownictwa zawodowego, w tym przede wszystkim z zakresu nauk społecznych;

– wyrobienie u słuchacza umiejętności korzystania z obcojęzycznej literatury fachowej;

– umożliwienie słuchaczom prowadzenia dyskusji i w języku obcym oraz posługiwania się nim w piśmie (prowadzenie korespondencji, sporządzanie krótkich notatek, zapisów).

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność korzystania z obcojęzycznej literatury fachowej, pomocnej w działalności pracowników socjalnych,

– umiejętność posługiwania się językiem obcym w piśmie (prowadzenie korespondencji, sporządzanie: krótkich notatek, zapisów przydatnych z punktu widzenia pracy socjalnej),

– umiejętność komunikowania się w przyszłej pracy z pracownikami socjalnymi z innych krajów, celem wymiany doświadczeń i uzyskania potrzebnych informacji.

Treści kształcenia:

1. Podstawowa terminologia związana z zawodem pracownika socjalnego i pomocą społeczną; nazwy instytucji pomocy społecznej, klienci pomocy społecznej, zadania pracownika socjalnego;

2. Rozmowy na temat aktualnej sytuacji w kraju z uwzględnieniem problemu bezrobocia, ubóstwa, zjawisk patologii społecznej itp.;

3. Przeprowadzanie wywiadu z klientem pomocy społecznej, z wykorzystaniem stosowanego w praktyce kwestionariusza wywiadu;

4. Budżet - rozdział wydatków w budżetach domowych, podział środków w instytucjach pomocy społecznej;

5. Udział w dyskusji dotyczącej sposobów postępowania na podstawie przykładowego przypadku sytuacji socjalnej wybranego klienta; wspólne poszukiwanie rozwiązań;

6. Analiza przykładowych artykułów obcojęzycznych związanych z problematyką pracy socjalnej;

7. Ćwiczenia umiejętności wypowiadania się w formie pisemnej w języku obcym (z wykorzystaniem zagadnień dotyczących pkt 1-6).

Środki dydaktyczne:

– sala do zajęć,

– tablica biała,

– tablica flip-chart,

– ekran projekcyjny,

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– telewizor,

– magnetowid,

– magnetofon kasetowy.

Elementy samoobrony

Cele kształcenia:

– nabycie sprawności fizycznej pozwalającej na zachowanie zdrowia i życia w sytuacji zagrożenia.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– uwalniać się z chwytu za ręce i obchwytu tułowia,

– uwalniać się z chwytu za głowę, włosy i garderobę,

– obronić się przed kopnięciem i duszeniem,

– obronić się przed atakiem z użyciem ostrego przedmiotu,

– przyjmować postawę obronną, padać, stosować dźwignie, rzuty i podcięcia,

– znać zasady dobierania stanowisk i rodzajów ćwiczeń siłowych dla kobiet i mężczyzn,

– wykonać zestawy ćwiczeń rozciągających i siłowych,

– stosować poznane techniki samoobrony w warunkach terenowych.

Treści kształcenia:

– samoobrona jako element specyficznej postawy człowieka,

– samoobrona jako element uwalniający od agresji własnej i przeciwnika,

– nauka właściwej oceny sytuacji przed zastosowaniem samoobrony,

– umiejętność samoobrony a komfort psychiczny,

– sposoby przeprowadzania rozgrzewki na poszczególnych stanowiskach siłowni,

– współzależność i współdziałanie ćwiczeń rozciągających i siłowych,

– dobór ciężaru do warunków fizycznych i indywidualnych możliwości ćwiczącego,

– rozkładanie wysiłku i doskonalenie refleksu.

Środki dydaktyczne:

– sala z lustrami,

– atlas 3-stanowiskowy rozwijający górne partie mięśni,

– ławeczka skośna rozwijająca dolne partie mięśni, rower z komputerem określający wydolność organizmu, worek treningowy, ponton samoobrony, łapy trenera.

Uwagi o realizacji.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach ćwiczeniowych. W czasie każdych zajęć winny wystąpić zarówno ćwiczenia siłowe, jak i ćwiczenia technik samoobrony.

Zajęcia praktyczne

Cele kształcenia:

– zapoznanie z zakresem obowiązków pracownika socjalnego,

– zapoznanie słuchaczy z różnorodnymi placówkami służb społecznych pod kątem realizowanych przez nie zadań, zasad funkcjonowania i zakresu czynności wykonywanych przez pracowników socjalnych,

– kształcenie umiejętności obserwacji i uważnego słuchania,

– kształcenie umiejętności zbierania i przetwarzania informacji,

– kształcenie umiejętności korelowania wiedzy teoretycznej z działaniami zaobserwowanymi w placówce,

– przedstawienie na konkretnych przykładach sposobów rozwiązywania poszczególnych problemów i kwestii społecznych oraz ukazanie roli placówek w ich rozwiązywaniu,

– poznanie przez słuchacza najczęściej popełnianych błędów w kontakcie z klientem np. poprzez wycofywanie się z kontaktu, nadopiekuńczość, odrzucenie, przenoszenie na pracę z klientem "własnych spraw",

– ćwiczenie umiejętności pracy z grupą,

– ćwiczenie umiejętności bycia asertywnym z kontakcie z innymi,

– uczenie się i rozwijanie umiejętności negocjowania i współpracy,

– rozwijanie twórczego, niestandardowego podejścia do problemów,

– ćwiczenie nawyku rozwijania własnych kompetencji i samodzielności.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– umiejętność określenia pracy, zadań i organizacji realizujących zadania pomocy społecznej,

– umiejętność udzielania informacji zawodowych klientowi pomocy społecznej,

– umiejętność nawiązywania kontaktu z różnymi osobami, obserwacji i uważnego słuchania,

– umiejętność zbierania informacji niezbędnych do zdiagnozowania sytuacji klienta,

– umiejętność negocjowania i organizacji współpracy między różnymi instytucjami działającymi na rzecz klientów służb społecznych.

Treści kształcenia:

Zapoznanie słuchaczy z różnymi typami placówek oraz instytucji służb społecznych (lustracja placówek):

– placówkami pomocy społecznej,

– instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi,

– placówką służby zdrowia,

– instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych,

– organizacjami pozarządowymi,

– urzędem pracy,

– instytucjami działającymi na rzecz profilaktyki przestępczości i resocjalizacji.

Trening umiejętności interpersonalnych i menadżerskich:

– nauka dostrzegania zjawisk zachodzących w grupie,

– ćwiczenie umiejętności nawiązywania kontaktu, poznawania swoich trudności w tym zakresie, uświadamianie sobie własnych reakcji, motywów działania, uczuć i emocji, rozpoznawanie komunikatów innych ludzi, przyjmowanie oraz udzielanie informacji zwrotnych,

– ćwiczenie umiejętności zachowań asertywnych,

– ćwiczenie stosowania różnych technik mediacji i negocjacji.

Środki dydaktyczne:

– sprzęt video (kamera, odtwarzacz).

Uwagi o realizacji.

Efektywność zajęć praktycznych pozostaje w ścisłym związku z liczebnością grupy słuchaczy, która powinna wahać się w granicach 9-13 osób.

Zajęcia praktyczne realizowane w formie lustracji placówek, winny być przeprowadzone w I roku nauki i powinny opierać się na stałej współpracy szkoły z placówkami służb społecznych i odpowiadać na aktualne zapotrzebowanie środowiska lokalnego.

Lustracja placówki winna odbywać się pod opieką nauczyciela praktycznej nauki zawodu. Przed lustracją słuchacze powinni zostać zapoznani ze specyfiką lustrowanej placówki. Każdą lustrację należy podsumować. Podstawą oceny zajęć lustracyjnych jest aktywność słuchaczy oraz spostrzeżenia dotyczące lustrowanych placówek, przedstawione w czasie podsumowania.

Zajęcia praktyczne realizowane w formie treningów winny być realizowane w dwóch tygodniowych cyklach (pierwszy - na początku cyklu kształcenia, drugi - w drugiej połowie cyklu kształcenia).

Przebieg tych zajęć wymaga uwzględnienia etycznych i merytorycznych zasad pracy treningowej. Należy podkreślić, że tę formę zajęć powinno się realizować i prowadzić ze szczególną ostrożnością. Przed przystąpieniem do tej formy zająć konieczne jest dokładne wyjaśnienie słuchaczom celu i metod pracy. Program treningu powinien odznaczać się zwiększoną strukturalizacją, a styl prowadzenia zajęć winien mieć charakter bardziej dyrektywny niż w innych przypadkach. Trzeba zwrócić uwagę, aby prowadzący zajęcia kierował uwagę słuchaczy bardziej na problemy niż na trudności osobiste poszczególnych członków grupy, starając się zachować równowagę pomiędzy problematyką poznawczą a emocjonalną.

Materiału do pracy dostarcza aktywność członków grupy, sterowana kolejnymi zadaniami.

Wśród metod pracy stosowanych w czasie zajęć treningowych winny wystąpić: psychodrama, scenki symulowane, techniki fantazyjne i wyobrażeniowe. Zajęcia winni prowadzić nauczyciele - psychoterapeuci.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Cele kształcenia:

Celem kształcenia jest zdobycie przez słuchaczy umiejętności w zakresie:

– stosowania metod pracy socjalnej (pracy z indywidualnym przypadkiem, pracy z grupą, pracy środowiskowej),

– rozwiązywania problemów społecznych i moderowania sytuacji, organizowanie aktywnej postawy własnej i innych),

– rozpoznawanie problemów, ich werbalizacji i logicznego uzasadnienia,

– samodzielnego zbierania i przetwarzania informacji,

– formułowania celów ogólnych i szczegółowych, głównych i pośrednich,

– konstruowania planu działania,

– przygotowania do prowadzenia poradnictwa na rzecz zgłaszających się klientów,

– organizowania pomocy ze strony specjalistów, instytucji lub organizacji ukierunkowanych na pracę socjalną,

– pozyskiwania sojuszników,

– pomocy klientom w uzyskiwaniu wartościowych usług socjalnych (animowanie działań socjalnych),

– prowadzenie dokumentacji,

– organizowania własnego warsztatu pracy oraz załatwiania spraw bezpośrednio i korespondencyjnie,

– oceny własnej pracy, zaszczepienia dążenia do stałego pogłębiania wiedzy i sprawności zawodowej,

– dokonywania ewaluacji cząstkowych i ewaluacji końcowej,

– organizowania i usprawniania usług socjalnych,

a ponadto:

– kształcenie postaw: odpowiedzialności, rzeczowości, serdeczności, twórczości, spontaniczności, obiektywizmu i dystansu, tolerancji, empatii, inicjatywności, współdziałania, nieoceniania i obiektywizmu, otwartości, opanowania, stanowczości i szacunku dla klienta,

– przyzwyczajanie słuchaczy do sumiennej, rzetelnej i dokładnej pracy,

– poznanie działalności statutowej i pozastatutowej placówki,

– poznanie zakresu obowiązków pracownika socjalnego,

– poznanie dokumentacji charakterystycznej dla placówki,

– ugruntowanie wiedzy o metodach pracy socjalnej,

– wdrażanie do współdziałania w zespole,

– poznanie potrzeb podopiecznych i sposobów ich zaspokajania,

– wdrażanie do interwencji długofalowej,

– poznanie problemów i potrzeb konkretnego środowiska lokalnego.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania, uczeń powinien nabyć następujące umiejętności:

– znać specyfikę placówek służb społecznych różnych typów,

– znać zakres zadań wykonywanych przez pracownika socjalnego,

– zorganizować własne stanowisko pracy,

– przeprowadzić wywiad środowiskowy, dotyczący klienta pomocy społecznej,

– opracować plan pomocy dla klienta pomocy społecznej,

– pracować zespołowo,

– stosować metody pracy socjalnej,

– udzielać porad zgłaszającym się klientom,

– kierować swoich klientów do właściwych specjalistów, instytucji lub organizacji społecznych, zdolnych pomóc danej osobie w rozwiązaniu jej problemów,

– pozyskiwać dla swoich klientów wartościowe usługi socjalne,

– prawidłowo prowadzić obowiązującą dokumentację, stosowaną w różnych typach placówek służb społecznych,

– dokonać samooceny zaproponowanego przez siebie programu pomocy i wprowadzania niezbędnych korekt.

Treści kształcenia:

– zapoznanie słuchaczy z funkcjonowaniem otwartej i stacjonarnej placówki służb społecznych,

– przeprowadzanie wywiadu środowiskowego, opracowywanie planu pomocy dla klienta, jego realizacja i ocena skuteczności,

– realizacja opracowanego przez grupę słuchaczy "projektu socjalnego".

Uwagi o realizacji.

Złożoność zawodu pracownika socjalnego determinuje konieczność organizacji praktyk zawodowych w trzech formach: praktyki zblokowanej (realizowanej przez 4 kolejne tygodnie w II i IV semestrze), praktyki stacjonarnej (realizowanej w ciągu II roku nauki przez jeden dzień w tygodniu) i praktyki dyplomowej (realizowanej w V semestrze nauczania w formie projektu socjalnego).

Praktyka zawodowa realizowana w formie zblokowanej winna być przeprowadzona w II i IV semestrze cyklu kształcenia i trwać przez kolejne 4 tygodnie.

Pierwsza praktyka zblokowana winna odbyć się w czasie lI semestru w otwartej placówce służb społecznych (np. ośrodek pomocy społecznej), a druga - w czasie IV semestru w całodobowej placówce służb społecznych (np. dom pomocy społecznej).

Słuchacze powinni odbywać praktykę pod kierunkiem wyznaczonych przez placówkę opiekunów praktyk, legitymujących się dyplomem pracownika socjalnego i bardzo dobrze wykonujących swoje obowiązki.

Praktyka zawodowa realizowana w formie stacjonarnej winna być zorganizowana po zakończeniu cyklu zajęć lustracyjnych i pierwszej praktyce zblokowanej.

Praktyka stacjonarna powinna odbywać się przez cały rok szkolny jeden dzień w tygodniu w placówce tego samego typu, co pierwsza praktyka zblokowana. Słuchacz winien być przygotowany do samodzielnego wykonywania zadań zleconych przez opiekuna praktyki.

W czasie praktyki dyplomowej słuchacze powinni pod opieką nauczyciela zrealizować przygotowany na zajęciach teoretycznych "projekt socjalny". Praktyka ta winna być związana z potrzebami konkretnej społeczności lokalnej i z funkcjonowaniem placówek służb społecznych. Realizując tę praktykę słuchacze winni wykorzystać wiedzę i umiejętności, poznane w czasie nauki w szkole.