Szkolny program nauczania obejmujący wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia poczętego oraz metodach i środkach świadomej prokreacji.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MEN.1993.7.31

Akt utracił moc
Wersja od: 1 września 1993 r.

ZARZĄDZENIE Nr 26
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ
z dnia 18 sierpnia 1993 r.
w sprawie szkolnego programu nauczania obejmującego wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia poczętego oraz metodach i środkach świadomej prokreacji

Na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17 poz. 78), zarządza się, co następuje:
§  1.
Dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych publicznych oraz niepublicznych z uprawnieniami szkół publicznych dla dzieci i młodzieży ustala się program nauczania obejmujący wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia poczętego oraz metodach i środkach świadomej prokreacji, zwany dalej "programem", stanowiący załącznik do zarządzenia.
§  2.
1.
Wychowawcy klas ustalają plan realizacji programu dla określonego cyklu kształcenia (nauczanie początkowe, klasy IV–VIII szkoły podstawowej, szkoła ponadpodstawowa) zapewniając ciągłość pracy wychowawczej i udział w niej wszystkich nauczycieli uczących w powierzonym sobie oddziale.
2.
Wychowawcy klas ustalając plan, o którym mowa w ust. 1 porozumiewają się z nauczycielami biologii z higieną i ochroną środowiska, historii, geografii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, wychowania fizycznego oraz języków obcych dla ustalenia, które zagadnienia programu są realizowane w ramach nauczanych przez tych nauczycieli przedmiotów.
3.
Nauczyciele przy prowadzeniu zajęć powinni korzystać z pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz, w miarę potrzeby, lekarzy i innych specjalistów właściwych dla poszczególnych zagadnień programu.
§  3.
1.
Wychowawcy klas są zobowiązani do zapoznania rodziców uczniów z planem realizacji programu oraz wysłuchania ich uwag i opinii.
2.
Nauczyciele powinni korzystać z różnych środków dydaktycznych planując różnorodne formy prowadzenia zajęć, w tym zajęcia lekcyjne, pozalekcyjne i wycieczki.
§  4.
Plan realizacji programu powinien stanowić spójną całość z pozostałymi działaniami wychowawczymi szkoły i wychowawcy, w szczególności mającymi na celu kształtowanie postaw prozdrowotnych, prośrodowiskowych oraz promowania odpowiedniej do nich obyczajowości klasy.
§  5.
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 września 1993 r.

ZAŁĄCZNIK

PROGRAM NAUCZANIA

1.

Cele kształcenia

Celem nauczania i wychowania jest pomoc uczniom w kształtowaniu postaw akceptujących swoje człowieczeństwo we wszystkich jego przejawach. Akceptacja ta ma wpływ na prawidłowe tworzenie więzi osobowych i przygotowanie do dojrzałego życia dorosłego. Dojrzałość osobowa decyduje o właściwych relacjach społecznych. Istotną cechą dojrzałości jest ocena wartości i właściwy ich wybór, jest rozumienie konieczności podejmowania decyzji, przy uwzględnieniu ich skutków oraz podejmowanie odpowiedzialności za te decyzje. Fundamentem procesu wychowania jest świadomość godności każdej osoby i na nim należy opierać cały proces wychowawczy.

Tak sformułowany cel nauczania pociąga za sobą następującą konstrukcję programu:

A.

nauczanie podzielono na trzy cykle:

– nauczanie początkowe w klasach I–III szkoły podstawowej;

– nauczanie systematyczne w klasach IV–VIII szkoły podstawowej;

– szkoła ponadpodstawowa.

Kolejne cykle poszerzają zakres wiadomości oraz zmierzają do ugruntowania postaw, zachowań i nawyków zaszczepionych wcześniej, tak by w ostatnim cyklu doprowadzić do uzyskania poczucia tożsamości z wybranym systemem wartości i możliwością świadomego wyboru odpowiedzialnych decyzji.

B.

W każdym z cykli wyróżnia się dwie grupy tematów, mających na celu:

1.
Kształtowanie u uczniów takich postaw, zachowań i nawyków związanych z życiem w rodzinie, grupach rówieśniczych i makrospołecznych, które wynikają ze świadomie przyjętego systemu wartości i sprzyjają podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji.

Zadania związane z realizacją tej grupy tematów polegają na integrowaniu różnych dziedzin wiedzy o człowieku dotyczącej:

– zasad higieny osobistej, ochrony zdrowia, zapobieganiu jego zagrożeniu, zagadnień życia seksualnego, odpowiedzialnego rodzicielstwa, wartości rodziny i życia poczętego;

– związków między człowiekiem, a jego środowiskiem rodzinnym i społecznym, wzajemnego oddziaływania na siebie człowieka i jego środowiska.

Integracja ta winna stać się podstawą kształtowania postaw, zachowań i nawyków.

2.
Przekazywanie uczniom wiadomości niezbędnych dla zrozumienia, – czym jest płciowość, miłość, małżeństwo i rodzina. Realizacja tego zadania polega na uwypukleniu właściwych treści zawartych w obowiązujących minimach programowych dla poszczególnych przedmiotów nauczania. Realizacja programu nie polega na wprowadzaniu nowych treści kształcenia, lecz na właściwym wykorzystaniu obowiązującego ich zakresu.

W cyklu nauczania klas I–III szkoły podstawowej największy nacisk położony jest na kształtowanie postaw, zachowań i nawyków, które budują właściwe relacje wobec najbliższych i rówieśników.

W następnym cyklu klas IV–VIII należy zwrócić uwagę na poszerzenie wiedzy o człowieku i jego płodności. Przy doborze tematów konieczne jest wzięcie pod uwagę stopnia rozwoju intelektualnego, psychicznego, biologicznego i emocjonalnego uczniów.

W ostatnim cyklu nauczania – ponadpodstawowym – powinno nastąpić takie poszerzenie wiedzy, które umożliwi podejmowanie odpowiedzialnych decyzji.

2.

Zagadnienia programowe

I.

Kształcenie początkowe

(kl. I–III szkoły podstawowej)

Grupa 1

– Pomoc w umacnianiu naturalnych więzów uczuciowych pomiędzy dziećmi, rodzicami, rodziną.

– Uświadamianie, że istotą relacji rodzinnych jest: miłość, przyjaźń, szacunek, wzajemna pomoc i troska, (wrażliwość na potrzeby: dziadków, młodszego rodzeństwa, chorych, niepełnosprawnych i innych potrzebujących).

– Pomoc w kształtowaniu szacunku dla rówieśników oraz dowartościowanie roli przyjaźni w relacjach z rówieśnikami.

– Wyrabianie akceptującej i opiekuńczej postawy wobec nowo pojawiającego się życia: wobec każdej kobiety brzemiennej, wobec niemowląt, młodszego rodzeństwa.

– Budzenie szacunku dla wszystkich form życia w przyrodzie.

– Wyrabianie nawyków związanych z higieną osobistą, troską o zdrowie, kulturą zachowania się w najbliższym otoczeniu.

Grupa 2

– Wyjaśnienie czym jest miłość rodzicielska, miłość nie z powodu zdolności czy zasług (rodzice nie kochają za coś, lecz dlatego, że są rodzicami).

– Wyjaśnienie, że miłość rodzicielska winna być wymagająca.

– Rola rodziny i poszczególnych jej członków w zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa.

– Tradycje rodzinne, rodziny wielopokoleniowe, stopnie pokrewieństwa.

– Fazy rozwoju człowieka przed narodzeniem i narodziny człowieka.

– Konflikty rodzinne, konflikty z rówieśnikami i sposoby ich rozwiązywania.

II.

Kształcenie podstawowe

(kl. IV–VIII szkoły podstawowej)

Grupa 1

– Formalne i uczuciowe więzi między ludźmi – ich formy i przejawy (miłość, koleżeństwo, przyjaźń, sympatia, miłość erotyczna, miłość rodzicielska i dzieci do rodziców, braterska – siostrzana).

– Małżeństwo, rodzina, więzi rodzinne oparte na: uznaniu osobowej godności mężczyzny i kobiety, wzajemnej miłości, zrozumieniu i szacunku.

– Kultura osobista współżycia z innymi, tolerancja i wzajemny szacunek, radzenie sobie z własną i cudzą agresją.

– Wyrabianie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych i stresowych.

Grupa 2

– Człowiek jako istota biologiczna, społeczna i duchowa.

– Poznanie samego siebie i przyjęcie systemu wartości jako podstawy znalezienia własnego miejsca w rodzinie, klasie i innych grupach mikrospołecznych, a następnie makrospołecznych; rodzina przygotowaniem do życia społecznego.

– Dojrzałość społeczna – umiejętność uczestnictwa w życiu społecznym; postawa konformistyczna i nonkonformistyczna; konflikty rówieśnicze, konflikty pokoleń: ich przyczyny, przejawy, sposoby łagodzenia.

– Stres i sytuacje stresowe.

– Płeć i ciało ludzkie, fizjologiczne i psychologiczne problemy okresu dorastania, więzi między chłopcem i dziewczyną: koleżeństwo, sympatia, narzeczeństwo; płeć jako zjawisko naturalne, popęd płciowy, jego płaszczyzny: cielesna i uczuciowa; instynkt a uczucie; biologiczny, psychologiczny, moralny i społeczny aspekt przedwczesnych kontaktów seksualnych.

– Higiena okresu dorastania, zagrożenia związane z nieprzestrzeganiem zasad higieny. Alkoholizm, nikotynizm, leko- i narkomania, choroby weneryczne, zagrożenia AIDS – skutki dla życia własnego, rodzinnego i społecznego.

– Fazy rozwoju życia ludzkiego i narodziny człowieka.

– Ewolucja rodziny; rodziny matriarchalne i patriarchalne, rody i rodziny wielopokoleniowe, rodziny jednopokoleniowe...; rodzina w innych częściach świata i innych kręgach kulturowych.

– Małżeństwo i rodzina; posiadanie dzieci, związane z tym wzajemne obowiązki i satysfakcje; wychowanie dzieci: obowiązek czy radość? naturalny proces, umiejętność czy sztuka? Potrzeba przygotowania do założenia rodziny.

– Patologia rodziny, zjawiska sprzyjające pojawieniu się patologii (rozluźnianie więzów rodzinnych, nietrwałość związków małżeńskich, kryzys macierzyństwa i ojcostwa).

III.

Kształcenie na poziomie ponadpodstawowym

Grupa 1

– Dojrzałość uczuciowa i jej związki z hierarchią wartości.

– Kultura i etyka życia seksualnego; popęd seksualny jako właściwość jednostki; popęd seksualny a istnienie człowieka; zasady kultury erotycznej: dojrzałość uczuciowa, odpowiedzialność, wzajemne zaufanie, poszanowanie godności i odmienności partnera, równoprawność norm moralnych kobiety i mężczyzny.

– Psychologiczne i seksualne problemy wieku dojrzewania; odmienność doznań seksualnych u kobiet i u mężczyzn; różnorodność zachowań seksualnych; instynkt a uczucie.

– Zaangażowanie uczuciowe jako pierwszy etap rozwoju miłości erotycznej; miłość – uczucie, świadomy wybór, odpowiedzialność, małżeństwo.

– Prokreacyjna funkcja rodziny, odpowiedzialne rodzicielstwo, wychowanie dzieci.

– Rodzina – jej wartości, umiejętność kształtowania stosunków, formy więzi między ludźmi; między członkami rodziny; proces budowania życia rodzinnego.

Grupa 2

– Rodzina w ujęciu historycznym i historyczno-literackim.

– Stosunek do ludzi – godność osoby ludzkiej wyznacznikiem szacunku dla siebie samego i dla każdego człowieka.

– Zasady i higiena życia seksualnego, aspekty kulturowe, etyczne i zdrowotne tych zasad; zagrożenia związane z ich nieprzestrzeganiem – AIDS i choroby weneryczne, ich skutki dla życia osobistego.

– Pornografia a godność osoby ludzkiej.

– Zdrowotny, etyczny, psychologiczny i społeczny wymiar planowania rodziny; rozwój człowieka w życiu płodowym i poród; metody naturalnego planowania rodziny; fizjologiczne, psychologiczne, moralne i społeczne skutki różnych metod antykoncepcji.

– Alkoholizm, nikotynizm, leko– i narkomania – przyczyny i skutki: zdrowotne, społeczne, kulturowe, ekonomiczne.

Uwagi o realizacji

Plan realizacji programu – podział zagadnień pomiędzy poszczególnych nauczycieli uczących w oddziale, ustalenie zagadnień, które będą omówione przez zapraszanych specjalistów oraz ustalenie zagadnień, które mogą lub nie powinny być omawiane w grupach koedukacyjnych – powinny być omówione i przyjęte przez radę pedagogiczną szkoły. Umożliwi to przyjęcie jednolitych działań wychowawczych dla całej szkoły, przy jednoczesnym zachowaniu indywidualnych cech wynikających ze specyfiki poszczególnych klas, znajdujących swe odzwierciedlenie w założeniach opracowanych przez wychowawców klasowych. Jednocześnie będzie to podstawa dla dokonywania analizy i oceny przyjętych planów i na tej podstawie wprowadzania korekt zwiększających skuteczność realizacji programu. W tych posiedzeniach rad pedagogicznych powinni uczestniczyć przedstawiciele rodziców oraz – w miarę możliwości – specjaliści, o których mowa jest w § 2 ust. 1 zarządzenia.

Na podstawie przyjętych ustaleń wychowawcy klas opracowują szczegółowy plan realizacji programu, z którym zapoznają rodziców swoich uczniów. Ponadto w planach wychowawców klas powinno się znajdować określenie, w jaki sposób ta tematyka będzie realizowana w czasie godzin do dyspozycji wychowawcy klasowego lub innych zajęć wychowawczych, jak wycieczki czy obozy, a także wskazanie środków dydaktycznych.

Realizacja programu powinna być tak zaprojektowana przez poszczególnych wychowawców klas, w konsultacji z rodzicami, by nie zastępować rzeczowej informacji moralizatorstwem i narzucaniem uczniom poglądów i postaw. Zakres informacji przekazywanych w szkole nie może abstrahować od informacji z innych źródeł (kino, video, TV, książki, prasa), do których uczniowie mają dostęp. Zakres informacji szkolnej powinien pomóc uczniom krytycznie ocenić informacje, pochodzące z różnych źródeł i ukształtować własny system wartości, umożliwiający podejmowanie decyzji z poczuciem odpowiedzialności za ich skutki dla siebie i najbliższych.

Zaznajomienie uczniów, szczególnie starszych klas oraz ich rodziców z planowanymi działaniami umożliwi współdziałanie z nimi w realizacji programu.

W programach tych należy ściśle przestrzegać praw rodziców do wychowania zagwarantowanych w ustawodawstwie polskim oraz konwencjach międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę.