Stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. w Łodzi.
Dz.Urz.UOKiK.2006.4.56
Akt nienormatywnyDECYZJA
z dnia 29 września 2006 r.
w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. w Łodzi
Na podstawie art. 23e ust. 1 i 2 w zw. z art. 23a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego wszczętego z urzędu, działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów bezprawne działanie Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. w Łodzi, polegające na:
2. braku oznaczenia ceny sprzedawanych w sieci własnych sklepów Rossmann wyrobów medycznych w postaci okularów korekcyjnych do czytania, co stanowi naruszenie § 3 ust. 1 oraz § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczenia ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. Nr 99, poz. 894 ze zm.), oraz stwierdza się zaniechanie jej stosowania z dniem 16 maja 2006 r.
UZASADNIENIE
Lubelski Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej w Lublinie działając na podstawie art. 3 ust. 1 i art. 33 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej przeprowadził w dniach 14-15 marca 2006 r. kontrolę w sklepie Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. w Lublinie, sprawdzającą prawidłowość oznakowania oferowanych do sprzedaży okularów do czytania w ilości 136 sztuk, których dystrybutorem był Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. w Łodzi, zwany dalej Rossmann. W trakcie kontroli stwierdzono, że wszystkie objęte badaniem okulary korekcyjne nie posiadały informacji potrzebnych do bezpiecznego użytkowania wyrobu, nazwy wyrobu i adresu przedsiębiorcy.
Poinformowano równocześnie, że okulary korekcyjne są uznawane za wyroby medyczne i podlegają procedurze oceny zgodności określonej przepisami ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności i ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych. Ponadto towar nie był oznaczony ceną, co może stanowić naruszenie § 3 ust. 1 oraz § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży.
[...] Postanowieniem Nr 96/06 z dnia 11 maja 2006 r. wszczęto postępowanie administracyjne z urzędu przeciwko Rossmann pod zarzutem stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, poprzez bezprawne działania polegające na stosowaniu czynu nieuczciwej konkurencji - art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, polegającego na braku oznaczenia wprowadzanych do obrotu towarów - wyrobów medycznych (okulary korekcyjne) i zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z tych okularów oraz polegające na naruszeniu § 3 ust. 1 i § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczenia ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży, art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych i pkt 13 Załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań zasadniczych dla wyrobów medycznych do różnego przeznaczenia, co mogło stanowić naruszenie art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. [...]
W niniejszej sprawie Prezes UOKiK zważył, co następuje.
Zgodnie z treścią art. 23a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.
Dla uznania określonego działania przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie takie musi godzić w zbiorowe interesy konsumentów. Oceny zakwestionowanego działania należy dokonać w kontekście działania bezprawnego, o którym mowa w art. 23a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jako niezgodnego z obowiązującym porządkiem prawnym lub dobrymi obyczajami.
W niniejszej sprawie postawiony Rossmann zarzut, aby mógł być skutecznie oceniony w ramach art. 23a ust. 1, musi spełniać przesłanki naruszenia zbiorowy interes konsumentów oraz być działaniem lub zaniechaniem bezprawnym. Pierwsza przesłanka jest spełniona, gdy dane działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy godzi w interesy konsumentów, jako zbiorowości, gdyż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów chroni interesy nieograniczonej liczby konsumentów, których nie da się zidentyfikować - jest to zjawisko o charakterze instytucjonalnym, zbiorowym. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszym postępowaniu administracyjnym. Działania Rossmann polegające na oferowaniu konsumentom okularów korekcyjnych do czytania jako wyrobu medycznego skierowane są do z góry nieokreślonej liczby konsumentów poprzez zaoferowanie im towaru, który jest nabywany w sieciach sklepów detalicznych Rossmann, o czym świadczy fakt wprowadzenia do obrotu od 2004 r. ponad 300 tys. sztuk tego towaru i oferowanie go w sprzedaży konsumentom na terenie całego kraju. W związku z tym, krąg osób, który został już dotknięty stosowaną praktyką i którego taka praktyka mogła dotknąć jest nieograniczony, niemożliwy z góry do określenia, a tym samym spełnia warunki zbiorowego interesu konsumentów. Należy zatem uznać, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów.
Drugą konieczną do udowodnienia przesłanką jest bezprawność działania lub zaniechania przedsiębiorcy, któremu postawiono zarzut stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. [...] Zakwestionowanym działaniem Rossmann w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie jest naruszenie przepisów prawa regulujących zasady oferowania konsumentom w sprzedaży detalicznej z jednej strony towaru, jako takiego, a z drugiej strony przepisów prawa, które ze względu na specyfikę tego towaru zakwalifikowanego jako wyrób medyczny, przewidują w tym zakresie odrębne wymogi odnośnie jego oznakowania. [...] Należy [...] dokonać oceny zachowania Rossmann pod kątem obowiązujących w tej mierze regulacji prawnych przy sprzedaży konsumentom okularów do czytania w sieci sklepów tego przedsiębiorcy, ze wskazaniem negatywnych skutków takiego działania.
Wskazane wyżej uchybienia Rossmann stanowią naruszenie art. 10 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, gdyż czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towaru albo jego brak, które może wprowadzać konsumenta w błąd, co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, konserwacji lub innych istotnych cech towarów, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.
Produkty oferowane konsumentom powinny być opatrywane nie tylko znakiem towarowym czy wskazaniem producenta. Istotne są także inne informacje, które muszą być na towarze zamieszczone. W ten sposób klient, konsument dowiaduje się np. o cenie towaru, jego podstawowych właściwościach, zagrożeniach wynikających z jego stosowania. Wszelkie informacje umieszczone na towarze powinny być rzetelne, obiektywne, aktualne i na tyle obszerne, aby osoba do której informacja jest skierowana mogła sformułować własną opinię o przydatności i wartości danego towaru. Obowiązek informowania kontrahenta o istotnych z jego punktu widzenia okolicznościach dotyczących kontraktu, a zatem jego przedmiotu i treści, powinien być czyniony w sposób prawdziwy, rzetelny, kompletny i zgodny z prawem.
W przypadku Rossmann sprzedaż okularów korekcyjnych do czytania będących przedmiotem niniejszej decyzji odbywała się bez zachowania wymaganych prawem oznakowań. W sprzedaży, w sieci sklepów tego przedsiębiorcy, pojawił się towar - przedmiotowe okulary, w ilościach kilkuset tysięcy sztuk, który nie był oznaczony ceną i nie zawierał informacji niezbędnych do prawidłowego użytkowania tego towaru. Brak oznaczenia towaru we wskazane wyżej elementy stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, o którym mowa wyżej, a tym samym jest działaniem bezprawnym. Brak oznaczenia ceną towaru oferowanego konsumentom na terytorium Polski stanowi także naruszenie innych przepisów prawa - rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów przeznaczonych do sprzedaży, które obliguje sprzedawcę do oznaczenia ceną towaru w obrocie detalicznym. Wymóg ten jest na tyle istotny, że wpływa na decyzję konsumenta, co do zakupu oferowanego mu produktu. Cena, jako istotny element każdej umowy cywilno-prawnej, a taką jest umowa sprzedaży, ma zatem bardzo duży wpływ na dojście do skutku transakcji, a jej brak stanowi naruszenie prawa i pozbawia konsumenta możliwości dokonania prawidłowego wyboru.
W przypadku pewnych grup towarów wprowadzanych do obrotu na przedsiębiorcach ciążą jeszcze dodatkowe obowiązki związane z oznakowaniem towaru, które nakładają na nich szczególne regulacje prawne. W zależności od kwalifikacji danego produktu (w przypadku okularów korekcyjnych sprzedawanych przez Rossmann, wyrób ten został zakwalifikowany jako wyrób medyczny I klasy) szczegółowe regulacje prawne zobowiązują przedsiębiorcę do określonego typu działania.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych nakłada na podmiot uprawniony, który wprowadza wyrób medyczny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązek oznakowania go w języku polskim wraz z dostarczeniem użytkownikowi instrukcji używania i etykiety w języku polskim. Dodatkowym uszczegółowieniem tego obowiązku są przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla wyrobów medycznych do różnego przeznaczenia, gdzie w Załączniku Nr 1 do tego rozporządzenia w pkt 13.1 wprowadza się obowiązek zredagowania informacji o towarze w sposób zrozumiały, odpowiedni do poziomu wiedzy potencjalnych użytkowników oraz polskiej normy.
Na ile istotne są to informacje świadczy analiza przesłanych do Prezesa UOKiK przez Rossmann naklejek umieszczonych na towarze po wszczęciu postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie. W pierwszej kolejności jest to informacja o tym, że okulary te są zastępcze, a ich użytkowanie nie zwalnia konsumenta od regularnych badań lekarskich, służą one do czytania i patrzenia z bliska. Zawierają ostrzeżenia, które mogą wpływać na bezpieczeństwo konsumenta i innych osób w postaci informacji, że okularów tych nie należy używać w trakcie prowadzenia pojazdów, a także ostrzeżenie dla alergików, gdyż zawarty w oprawkach nikiel może powodować reakcje alergiczne. Wskazane wyżej informacje są bardzo istotne z punktu widzenia osób korzystających z tych okularów. Ich brak powoduje narażenie konsumentów na niebezpieczeństwo mogące zagrażać ich zdrowiu. Brak zamieszczenia tych informacji na towarach sprzedawanych przez Rossmann jest naganne i sprzeczne z prawem. Niespełnienie ciążącego na przedsiębiorcy obowiązku spowodowane było zaniedbaniem i brakiem staranności. Skutki takiego działania w stosunku do konsumentów mogły narażać ich na niebezpieczeństwo naruszając ich interesy.
Spełnienie wskazanego wyżej obowiązku informacyjnego nie wynikało z dodatkowych utrudnień i nie wymagało nadmiernych środków finansowych, skoro przedsiębiorca był w stanie w krótkim czasie po wszczęciu postępowania administracyjnego w tej sprawie uzupełnić towar w brakujące elementy i dopilnować rozprowadzenia oznaczeń na towarach w sieci swoich sklepów. Tym samym należy stwierdzić, że praktyka stosowana przez Rossmann naruszała zbiorowe interesy konsumentów i była działaniem bezprawnym.
Fakt dokonania przez Rossmann, jeszcze na etapie postępowania administracyjnego, zmian w postaci wyposażenia towaru w wymagane prawem informacje w postaci umieszczenia samoprzylepnych naklejek z informacjami wymaganymi przepisami prawa i oznakowanie towaru ceną, dokonanie tego szybko i przedstawienie organowi antymonopolowemu dowodów dokonania tych zmian pozwala przyjąć, że wprowadzone od dnia 16 maja 2006 r. prawidłowe oznakowanie produktu pozwoli konsumentom dokonać właściwego wyboru poprzez możliwość zapoznania się z właściwościami towaru i zagrożeniami wynikającymi z jego użytkowania, a tym samym przyczyni się do bezpiecznego korzystania z tego produktu. Skoro zatem nowe etykiety wprowadzono do obrotu od 16 maja 2006 r., należy uznać dzień 16 maja 2006 r. jako dzień zaniechania stosowania zarzucanej praktyki.
[...] Nadzór nad wyrobami medycznymi wprowadzonymi do obrotu i do używania sprawuje Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych [...] dalej Prezes Urzędu Rejestracji. Do zakresu zadań Prezesa Urzędu Rejestracji należy m.in. prowadzenie Rejestru wyrobów medycznych i podmiotów odpowiedzialnych za ich wprowadzenie do obrotu i używanie, nadzór nad oznakowywaniem, przechowywaniem, rozprowadzaniem wyrobów medycznych, przeprowadzanie oceny incydentów medycznych.
Dokonana przez organ antymonopolowy analiza przepisów określających kompetencje Prezesa Urzędu Rejestracji, a w szczególności procedury obejmującej zasady postępowania pracowników tego Urzędu w procesie kontroli podmiotów prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność w zakresie wprowadzania do obrotu wyrobów medycznych, pozwala przyjąć, że nie jest w tym przypadku wyłączona kompetencja Prezesa UOKiK w ocenie takich przedsiębiorców pod kątem ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Działania podejmowane przez Prezesa Urzędu Rejestracji dotyczą w głównej mierze skutków, jakie wiążą się lub mogą się wiązać z użytkowaniem danego wyrobu medycznego, a w szczególności możliwości lub już zaistnienia tzw. incydentu medycznego, który wskazuje na szkodliwe działanie danego wyrobu.
Kontrole planowe podejmowane są na podstawie informacji o incydentach medycznych i alertach na stronach internetowych organów kompetentnych państw Unii Europejskiej. Natomiast kontrole doraźne przeprowadza się na skutek pisemnych powiadomień o niezgodnościach, uchybieniach i reklamacjach. Kontrola taka może dotyczyć także analizy etykiet, instrukcji użytkowania, opisu stosowania i przeznaczenia wyrobu oraz sprawdzenia procedury oceny zgodności wynikającej ze zgłoszenia do Rejestru wyrobu. [...] Zakończenie kontroli skutkuje wydaniem zaleceń pokontrolnych i możliwością wydania decyzji, jeżeli stwierdzono potencjalne ryzyko zagrożenia życia i zdrowia pacjentów, użytkowników i osób trzecich. Natomiast, jeżeli w trakcie kontroli stwierdzono nieprawidłowości w oznakowaniu lub instrukcji obsługi, które mogą bezpośrednio lub pośrednio doprowadzić do zdarzenia powodującego śmierć lub poważne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, użytkownika uznaje się to za potencjalny incydent medyczny i wówczas wdraża się następną procedurę [...].
Opisany wyżej zakres działania Prezesa Urzędu Rejestracji, zdaniem organu antymonopolowego, dotyczy oceny skutków działania danego wyrobu medycznego wprowadzonego do obrotu przez przedsiębiorcę w kontekście możliwości zaistnienia incydentu medycznego, czyli oceny czysto techniczno-medycznej działania produktu. Wydaje się jednak, że przy użytkowaniu okularów korekcyjnych sprzedawanych przez Rossmann stwierdzenie incydentu medycznego byłoby bardzo trudne, a dokonana przez Prezesa UOKiK ocena zachowania Rossmann dokonana została w innym kierunku, a to w kierunku wyegzekwowania działania zgodnego z przepisami prawa w interesie ogółu konsumentów. Ma na celu wyposażenie towaru w prawidłowe informacje, które przyczynią się do właściwego jego użytkowania przez konsumentów, co nie wyłącza kompetencji Prezesa Urzędu Rejestracji w zakresie jego właściwości.
Tym samym należało orzec, jak w sentencji niniejszej decyzji. [...]