Stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez Invest Bank S.A. w Warszawie.
Dz.Urz.UOKiK.2006.3.36
Akt nienormatywnyDECYZJA
z dnia 24 kwietnia 2006 r.
w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez Invest Bank S.A. w Warszawie
Na podstawie art. 23c ust. 1 w zw. z art. 23a ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080), stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 18, poz. 172 ze zm.), po przeprowadzeniu - z urzędu - postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, uznaje się za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę stosowaną przez Invest Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, polegającą na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez: brak informowania - z naruszeniem art. 4 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081 ze zm.) - w "Umowie kredytu samochodowego", iż skutkiem uchybienia postanowieniom umowy, dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu, polegającego na powstaniu zadłużenia w spłacie kredytu, jest przekazanie informacji o tym zadłużeniu do Biura Informacji Kredytowej S.A., przy równoczesnym braku informowania konsumentów o istnieniu zadłużenia w spłacie, jeżeli nie przekracza ono kwoty 50 zł i nakazuje zaniechanie stosowania tej praktyki.
[...] W ocenianym stanie faktycznym sprawy należy rozważyć, czy nosi znamiona bezprawności działanie Banku polegające na braku informowania klientów, iż skutkiem uchybienia postanowieniom umowy kredytowej, dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu, polegającego na powstaniu zadłużenia w spłacie kredytu, jest przekazanie informacji o tym zadłużeniu do BIK, przy równoczesnym braku informowania klientów o stanie zadłużenia w spłacie, jeżeli nie przekracza ono kwoty 50 zł.
[...] Organ antymonopolowy przyznaje, iż Bank realizuje ciążący na nim obowiązek w postaci przesyłania do BIK "wsadów informacyjnych" i działa w tej mierze zgodnie z przepisem art. 105 ust. 4 Prawa bankowego. Przekazywane do BIK informacje to wszystkie dane o rachunkach bankowych i ich klientach. Nie są to zatem wyłącznie informacje negatywne. Organ antymonopolowy nie twierdzi zatem, iż bezprawne i naruszające zbiorowe interesy konsumentów jest samo przekazywanie informacji do BIK. Informacje te są przekazywane niezależnie od tego, czy są to informacje pozytywne czy negatywne. Jednak w przypadku, gdy konsument uchybił postanowieniom umowy dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu, do BIK trafia informacja negatywna, której istnienie w zasobach BIK może powodować ujemne konsekwencje dla kredytobiorców, w postaci trudności z uzyskaniem kolejnego kredytu w innym banku. Przekazanie do BIK informacji negatywnej jest niewątpliwie jednym ze skutków uchybienia postanowieniom umowy, o których konsument winien zostać przez Bank poinformowany. Tymczasem Bank takiej informacji konsumentowi nie przekazuje. Jak ustalono, wzorzec umowy kredytowej w ogóle nie zawiera żadnej informacji o przekazywaniu przez Bank jakichkolwiek informacji do BIK. Z kolei - stanowiący załącznik do tej umowy - Regulamin udzielania kredytów osobom fizycznym zawiera bardzo ogólną informację, iż "Bank jest uprawniony do przekazywania danych, w tym danych osobowych Kredytobiorcy, dłużników z tytułu zabezpieczenia Banku, innych osób powiązanych z kredytem do systemu Informacji Biura Informacji Kredytowej S.A...". Na podstawie takiej informacji konsument uzyskuje jedynie pewność, iż do BIK przekazane zostaną przez Invest Bank jego dane osobowe, oraz dane osobowe innych osób (dłużników z tytułu zabezpieczenia Banku, osób powiązanych z kredytem). Należy uznać za bezsporne, gdyż wynika to z literalnego brzmienia cytowanego wyżej §27 Regulaminu, że informacja ta nie dostarcza konsumentowi wiedzy o tym, iż do BIK poza jego danymi osobowymi, trafiają informacje na temat terminowości spłaty kredytu i stanu zadłużenia.
[...] stwierdzić należy, iż to, że BIK gromadzi wszelkie informacje o klientach Banku, tj. nie tylko ich dane osobowe, ale również dotyczące udzielonych im kredytów, jak: data powstania, rodzaj kredytu, okres, na jaki kredyt został udzielony, waluta kredytu, terminowość spłat, może wydawać się oczywiste dla Banku, tj. profesjonalnego uczestnika rynku. Jednak takiej wiedzy nie posiada konsument. Co więcej konsument nie musi nawet wiedzieć, iż taka instytucja w ogóle istnieje i jaki jest zakres jej działalności. Tak scharakteryzowany konsument (kredytobiorca) będzie z pewnością odbierał wyłącznie te informacje, które przekaże mu Bank w umowie kredytowej. Zatem - uwzględniając zakres informacji przekazanych przez Invest Bank - konsument nie wie, iż wszystkie informacje na temat historii kredytu trafiają do BIK. W szczególności nie wie, że do BIK trafiają informacje negatywne - mogące mieć wpływ na skuteczność ubiegania się o kredyt w innym banku - o uchybieniu postanowieniom umowy dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu udzielonego przez Invest Bank, w postaci zadłużenia w spłacie kredytu.
W ocenie Prezesa Urzędu nieuwzględnienie powyższej informacji zarówno we wzorcu umowy kredytowej, jak i w stanowiącym załącznik do niej Regulaminie, stanowi naruszenie art. 4 ust. 2 pkt 12 ustawy o kredycie konsumenckim.
[...] W stanie faktycznym niniejszej sprawy, konsument nie tylko nie jest informowany przez Bank o przekazywaniu do BIK informacji o ewentualnym uchybieniu postanowieniom umowy, o czym była mowa wyżej, lecz również nie jest informowany o samym zaistnieniu tego zadłużenia. Zgodnie bowiem z wewnętrznymi procedurami, Bank nie podejmuje żadnych działań monitujących, tj. wzywających kredytobiorcę do zapłaty, jeżeli kwota zaległości nie przekracza 50 zł.
Można podzielić stanowisko Banku, który - jako wierzyciel - może decydować o tym, czy będzie dochodził realizacji zobowiązania przez swojego dłużnika, czy też tego zaniecha. Skoro jednak - w §14 ust. 3 wzorca umowy kredytu - Bank informuje konsumenta i przyjmuje na siebie zobowiązanie, iż w przypadku powstania zadłużenia w spłacie kredytu, wezwie go do zapłaty tych należności wraz z odsetkami, to zaniechanie takiego wezwania, gdy kwota zaległości nie przekracza 50 zł, czyni informację zawartą w § 14 ust. 3 umowy nieprawdziwą i wprowadzającą w błąd. Działaniem tym Invest Bank narusza wprost przepis art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie (...), nakładający na przedsiębiorców obowiązek udzielania konsumentom prawdziwej, rzetelnej i pełniej informacji. Powyższe postanowienie wzorca umowy powoduje bowiem u kredytobiorcy przekonanie, iż w przypadku powstania jakichkolwiek zadłużeń, zostanie wezwany do ich zapłaty. I skoro takiego wezwania nie ma, w sytuacji, gdy Bank zgodnie ze swymi wewnętrznymi procedurami nie monituje zadłużeń do kwoty 50 zł, u konsumenta powstaje mylne przekonanie, iż nie uchybił postanowieniom umowy dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu.
Nie bez znaczenia w tym miejscu pozostają cytowane w opisie stanu faktycznego postanowienia §25 Regulaminu, w świetle których w przypadku powstania należności przeterminowanych Bank zalicza spłatę raty kredytu w odpowiedniej kolejności - od odsetek od najstarszej zaległej raty poczynając, na odsetkach karnych od zadłużenia przeterminowanego kończąc. Przy zastosowaniu powyższych uregulowań, uwzględniając dodatkowo, iż dniem zapłaty raty jest data wpływu raty na rachunek Banku (§12 ust. 6 umowy kredytowej), należnością przeterminowaną, której jednak - pomimo zapisu zawartego w §14 ust. 1 i 3 umowy - Bank nie dochodzi i nie wzywa do jej uregulowania, będzie również część wpłaconej przez konsumenta - w określonych w harmonogramie terminie i wysokości - kolejnej raty kredytu, która jednak zaliczona zostanie na poczet odsetek z tytułu opóźnienia w spłacie poprzedniej raty, gdyż ta została zaksięgowana na koncie Banku po dacie określonej w harmonogramie.
Taka należność - która w ostateczności, jako niewielka, zostanie przez Bank umorzona - może pozostawać w zasobach BIK jako przeterminowana do końca obowiązywania umowy kredytowej, a także po jej rozwiązaniu, a konsument, który jedynie raz opóźnił się ze spłatą raty kredytu, może nie wiedzieć o istnieniu zadłużenia, gdyż nie ma wiedzy i wpływu na to, czy jego należność wpłynie na konto Banku przed, czy po dacie wynikającej z harmonogramu. W tym stanie rzeczy nie można podzielić argumentacji Banku, iż uznanie jego działań za naruszające zbiorowe interesy konsumentów oznacza w praktyce przerzucenie na Bank skutków nienależytej realizacji umów przez klientów i usprawiedliwienie ich bierności w sytuacji opóźnień w spłacie zobowiązań. Za bierne można by uznać jedynie zachowanie takiego konsumenta, który pomimo wezwania do uregulowania należności, nie reaguje na nie. W ocenianym stanie faktycznym Bank - pomimo przyjętego na siebie zobowiązania (§14 ust. 3 umowy) - takiego wezwania jednak nie wystosowuje.
Jak ustalono i wywiedziono wyżej, konsument zawierający umowę kredytową z Invest Bankiem nie tylko - wbrew obowiązkom wynikającym z art. 4 ust. 2 pkt 12 ustawy o kredycie konsumenckim - nie otrzymuje w tej umowie informacji, iż skutkiem uchybienia warunków umowy kredytowej, w postaci powstania zadłużenia w spłacie kredytu, będzie przekazanie informacji o tym uchybieniu do BIK, ale również zostaje wprowadzony w błąd, iż do uregulowania tego zadłużenia zostanie wezwany, w sytuacji gdy przy kwotach zadłużenia do 50 zł - Bank takich wezwań nie praktykuje.
Reasumując, w ocenie Prezesa Urzędu, Invest Bank - w celu dopełnienia obowiązków wynikających z art. 4 ust. 2 pkt 12 ustawy o kredycie konsumenckim - powinien informować konsumenta w umowie, iż wskutek uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu, informacja o istniejącym zadłużeniu znajdzie się w zasobach BIK, natomiast aby dopełnić ustawowego obowiązku wynikającego z art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie (...) winien informować w umowie, iż §14 ust. 3 tej umowy nie ma zastosowania do zadłużenia w spłacie nie przekraczającego 50 zł, jeżeli Bank taką praktykę stosuje.
Uwzględniając powyższe, Prezes Urzędu uznał, iż pierwsza przesłanka, dotycząca bezprawności działań Invest Banku, w tym przypadku naruszenia przepisu art. 4 ust. 2 pkt 12 ustawy o kredycie konsumenckim oraz art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie (...) - została spełniona.
[...] Oceniane w niniejszej decyzji działania Invest Banku odnoszą się do wszystkich jego aktualnych oraz przyszłych kredytobiorców zawierających umowę kredytową do celów niezwiązanych bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą i zawodową, a zatem dotyczą zbiorowych interesów konsumentów. Brak dostatecznej informacji w umowie kredytowej o wszystkich skutkach uchybienia jej postanowieniom będzie oddziaływać na wszystkich konsumentów zawierających taką umowę z Bankiem. Również do wszystkich konsumentów (kredytobiorców) dociera nieprawdziwa informacja zawarta w §14 ust. 3 umowy, iż w przypadku powstania zadłużenia w spłacie kredytu, Bank wezwie ich do zapłaty tych należności wraz z odsetkami.
Działania te stanowią naruszenie podstawowego prawa konsumenta, jakim jest prawo do rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Pozbawienie tego prawa jest jedną z zakazanych praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie (...).
Mając powyższe na uwadze, organ antymonopolowy uznał, że zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do zakwalifikowania działań Invest Banku jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 23a ustawy o ochronie (...) i orzekł jak w sentencji. [...]