Stosowanie penicyliny i wykonywanie skórnych prób uczuleniowych.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MZiOS.1977.6.19

Akt utracił moc

Wersja od: 31 marca 1977 r.

WYTYCZNE

MINISTERSTWA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ

z dnia 23 marca 1977 r.

w sprawie stosowania penicyliny i wykonywania skórnych prób uczuleniowych.

W celu stosowania przez pracowników medycznych właściwych zasad leczenia penicylinami naturalnymi i półsyntetycznymi, po zasięgnięciu opinii właściwych specjalistów, podaje się, co następuje:

§  1.

1. Stosowanie penicyliny, podobnie jak każdego leku, należy ograniczyć do uzasadnionych przypadków.

2. W miarę możliwości należy zbadać wrażliwość na penicylinę bakterii stwierdzonych u danego chorego.

§ 2. Podstawą do wykonania wstrzyknięć penicyliny jest pisemne zlecenie lekarza.

§  3.

1. Przed rozpoczęciem leczenia penicyliną (naturalną bądź półsyntetyczną) drogą wstrzyknięć, wlewów kroplowych, inhalacji lub doustnie - lekarz zobowiązany jest przeprowadzić dokładny wywiad o ewentualnym poprzednim leczeniu penicyliną i jego przebiegu oraz ustalić, czy pacjent nie choruje na choroby alergiczne (dychawica oskrzelowa, pokrzywka, katar sienny itp.).

2. U osób, u których w wywiadzie stwierdzono chorobę alergiczną lub które uprzednio przebyły reakcję uczuleniową na jakąkolwiek substancję, należy przed podaniem penicyliny naturalnej lub półsyntetycznej drogą wstrzyknięć, wlewów kroplowych bądź inhalacji wykonać skórną próbę uczuleniową na penicylinę z testarpenem (antygen penicyloilopolilizynowy - preparat PPL). Jeśli w wywiadzie stwierdzono astmę oskrzelową atopową lub obrzęk Quinckego, należy zastosować dodatkowo środki ostrożności podane w ust. 5.

3. U osób wymienionych w ust. 2, przed zastosowaniem penicyliny doustnie - lekarz może zrezygnować z polecenia wykonania próby, musi jednak liczyć się z możliwością wystąpienia odczynu anafilaktycznego o łagodniejszym przebiegu.

Lekarz powinien poinformować chorego o możliwości wystąpienia objawów alergicznych w toku leczenia, konieczności przerwania doustnego przyjmowania leku i zgłoszenia się do lekarza.

4. U osób, o których mowa w ust. 2, leczonych ambulatoryjnie - zarówno próby jak i wstrzyknięcia, a także inhalacje z penicyliny powinny być wykonywane w przychodni (ośrodku zdrowia) w obecności lekarza.

W razie konieczności leczenia penicyliną tych chorych w warunkach domowych, próbę powinien wykonać lekarz lub być obecny przy jej wykonywaniu. Powinien on być obecny także przy pierwszym wstrzyknięciu lub inhalacji z penicyliny.

5. Jeśli w wywiadzie stwierdzono astmę oskrzelową atopową (alergiczną - w odróżnieniu od przewlekłego nieżytu oskrzeli) lub obrzęk Quinckego, wówczas zarówno próbę uczuleniową jak i leczenie penicyliną drogą wstrzyknięć powinno się przeprowadzić w warunkach szpitalnych. W wyjątkowych przypadkach zabiegi te mogą być wykonane w przychodni lub stacji pogotowia ratunkowego (dział pomocy doraźnej) w obecności lekarza i z zastrzeżeniem, że chory po wstrzyknięciu penicyliny pozostanie w placówce przez 1 godzinę.

6. U chorych, u których w wywiadzie stwierdzono objawy nadwrażliwości na penicylinę, próby uczuleniowe i leczenie penicyliną można podejmować tylko w wyjątkowych przypadkach i wyłącznie w warunkach szpitalnych, z zachowaniem odpowiedniej ostrożności.

W razie ujemnego wyniku próby uczuleniowej z testarpenem, należy wykonać u wymienionych chorych próbę z penicyliną krystaliczną.

7. U innych chorych niż wymienieni w ust. 2, 5 i 6, wykonanie skórnych prób uczuleniowych nie jest konieczne.

Decyzję o zaniechaniu wykonania próby uczuleniowej lekarz zaznacza w "zleceniu na zabiegi", w "karcie zleceń" lub ich odpowiedniku adnotacją: "bez próby".

8. Przy wstrzykiwaniu penicyliny, podobnie jak i innych leków w postaci zawiesiny, należy zwrócić szczególną uwagę na poprawną technikę zabiegu, a mianowicie:

1) używać igły o odpowiedniej długości,

2) uważać, by igła nie znalazła się w świetle naczynia,

3) nie zmieniać położenia igły oraz

4) nie masować miejsca wstrzyknięcia.

§  4.

1. Próbę uczuleniową z testarpenem, o której mowa w § 3, należy wykonać w sposób następujący:

1) do fiolki z testarpenem wpuszcza się: 0,1 ml jałowej wody destylowanej na każdą 1 dozę testu (do fiolki z 5 dozami testu wpuszcza się 0,5 ml wody destylowanej, a do fiolki z 10 dozami testu - 1,0 ml wody destylowanej), tak rozpuszczony związek można przechowywać w temp. +4°C przez 1 tydzień;

2) próby należy wykonywać strzykawkami umożliwiającymi dozowanie po 0,1 ml (tuberkulinowymi lub o pojemności 1-2 ml) i przeznaczonymi wyłącznie do tego celu; również sterylizator służący do wyjaławiania tych strzykawek nie może być używany do innych celów;

3) wstrzyknięcie wykonuje się śródskórnie w okolicę zginaczy przedramienia, ramienia lub międzyłopatkową, podając 0,1 ml testarpenu zawierającego 10 jednostek międzynarodowych preparatu;

4) próbę kontrolną wykonuje się wstrzykując inną strzykawką śródskórnie 0,1 ml roztworu soli fizjologicznej, (strzykawka ta nie może być używana do innych wstrzyknięć i powinna być oddzielnie wyjaławiana);

5) wyniki prób odczytuje się po 1/2 godziny (odczyny wczesne), a jeśli odczyn jest wątpliwy - ponownie po 60 minutach. Odczyn jest ujemny, gdy w miejscu wstrzyknięcia nie wystąpiła żadna zmiana lub gdy występujący rumień bądź grudka obrzękowa nie są większe od towarzyszących próbie kontrolnej. Za odczyn wątpliwy należy uznać wystąpienie rumienia lub grudki obrzękowej o średnicy większej niż rumień lub grudka obrzękowa towarzyszące próbie kontrolnej lecz nie przekraczającej 1 cm. Za odczyn dodatni należy uznać wystąpienie rumienia lub grudki obrzękowej o średnicy większej niż 1 cm;

6) ujemny odczyn wczesny pozwala na zastosowanie penicyliny, natomiast w wypadku odczynu wątpliwego lub dodatniego - decyzję o dalszym postępowaniu podejmuje lekarz.

2. U chorych, u których w wywiadzie stwierdzono objawy nadwrażliwości na penicylinę (§ 3 ust. 6), należy po próbie z testarpenem, gdy wynik jej wypadł ujemnie, wykonać próbę śródskórną z penicyliną krystaliczną, stosując dawkę 5 lub 10 jedn. w 0,1 ml. Dawkę ustala lekarz i wpisuje ją w "karcie zleceń".

Lekarz odczytuje także wynik próby i decyduje o dalszym postępowaniu.

Przy wykonywaniu i odczytywaniu próby z penicyliną krystaliczną należy stosować zasady określone dla prób z testarpenem, podane w ust. 1 pkt 2-5.

§ 5. Przy zamierzonym leczeniu penicyliną prokainową chorych ze stwierdzoną w wywiadzie nadwrażliwością na penicylinę należy równocześnie z próbą śródskórną z testarpenem wykonać próbę śródskórną z prokainą. W tym celu wstrzykuje się śródskórnie 0,1 ml 2% roztworu prokainy, używając strzykawki przeznaczonej wyłącznie do tego celu, wyjałowionej w osobnym sterylizatorze.

§ 6. Chory po wstrzyknięciu penicyliny pozostaje w przychodni (ośrodku zdrowia) co najmniej pół godziny, aby w razie wystąpienia objawów ubocznych można było udzielić pomocy lekarskiej. Jest to konieczne po pierwszym wstrzyknięciu i zalecane przy dalszych.

§  7.

1. Osoba wstrzykująca penicylinę w domu chorego powinna pozostać przy chorym po pierwszym wstrzyknięciu co najmniej pół godziny. Przed podaniem penicyliny w dniach następnych należy zebrać dokładny wywiad o tym, jak chory zniósł poprzednie wstrzyknięcia i w razie potrzeby powiadomić lekarza.

2. We wszystkich wątpliwych przypadkach podejmowanie bądź kontynuowanie leczenia penicyliną w warunkach domowych, może odbywać się tylko w obecności lekarza.

§ 8. W razie wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego, należy udzielić pomocy lekarskiej zgodnie z zasadami postępowania w przypadku takiego wstrząsu.

§ 9. Znajomość i stosowanie powyższych zasad obowiązuje pracowników medycznych uprawnionych do wykonywania wstrzykiwań penicyliny (lekarz, lekarz dentysta, felczer, pielęgniarka, położna), którzy powinni być jednocześnie świadomi, że:

1) penicyliny, pomimo potencjalnych możliwości wywołania wstrząsu, są jednymi z najbezpieczniejszych antybiotyków i są nie do zastąpienia w leczeniu licznych zakażeń;

2) postępowanie zgodne z niniejszymi wytycznymi stwarza optymalne warunki bezpieczeństwa chorym leczonym penicyliną;

3) nawet skrupulatne przestrzeganie podanych zasad nie zawsze jest w stanie zapobiec ubocznemu działaniu penicyliny, ponieważ próby śródskórne mogą być fałszywie dodatnie i fałszywie ujemne; ujemna próba śródskórna nie wyklucza możliwości wystąpienia po zastosowaniu penicyliny reakcji uczuleniowej bądź zespołu Hoigne;

4) częściej niż wstrząs anafilaktyczny zdarza się nie alergiczny odczyn popenicylinowy, t.zw. zespół Hoigne, charakteryzujący się objawami ze strony centralnego układu nerwowego w postaci zaburzeń świadomości, pobudzenia itp.;

5) u osób silnie uczulonych wykonanie próby nawet z niewielką ilością penicyliny może wywołać odczyny nie tylko miejscowe, ale i ogólne o różnym nasileniu do wstrząsu anafilaktycznego włącznie.

§ 10. Wytyczne Departamentu Profilaktyki i Lecznictwa z dnia 2 lutego 1967 r. w sprawie stosowania penicyliny (Dz. Urz. MZiOS z 1967 r. Nr 4, poz. 17) oraz pismo okólne Departamentu Profilaktyki i Lecznictwa z dnia 31 stycznia 1972 r. w sprawie stosowania penicyliny (Dz. Urz. MZiOS z 1972 r. Nr 17, poz. 79 i Nr 21, poz. 98) stały się nieaktualne.