Realizacja przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.ZUS.1980.1/2.1

Akt utracił moc

Wersja od: 31 stycznia 1980 r.

ZARZĄDZENIE Nr 2

PREZESA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

z dnia 31 stycznia 1980 r.

w sprawie realizacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin.

Znak: SRn-001-1/80

§  1.

1. Wprowadza się instrukcję w sprawie realizacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przepisów ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), stanowiącą załącznik do zarządzenia.

2. Instrukcja, o której mowa w ust. 1, określa:

1) sposób realizacji świadczeń pieniężnych przysługujących rolnikom i członkom ich rodzin na podstawie przepisów ustawy wchodzących w życie od dnia 1 lipca 1980 r.,

2) tryb postępowania o świadczenia pieniężne przewidziane w ustawie.

§  2.

1. Dyrektorzy oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podejmą niezwłocznie niezbędne przedsięwzięcia zapewniające sprawną i terminową realizację świadczeń pieniężnych przysługujących rolnikom i członkom ich rodzin od dnia 1 lipca 1980 r.

2. Zobowiązuje się dyrektorów oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do przesłania zarządzenia do wiadomości urzędów wojewódzkich (urzędów stopnia wojewódzkiego) oraz terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego.

§ 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.

ZAŁĄCZNIK 

INSTRUKCJA

W SPRAWIE REALIZACJI PRZEZ ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH PRZEPISÓW USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM ORAZ INNYCH ŚWIADCZENIACH DLA ROLNIKÓW I ICH RODZIN.

Rozdział I

Wyjaśnienia ogólne.

1. Z dniem 1 lipca 1980 r. wchodzi w życie w pełnym zakresie ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), zwana dalej "ustawą".

Przepisy wykonawcze do tej ustawy zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 37, poz. 166), zwanych dalej "rozporządzeniem".

2. Od dnia 1 lipca 1980 r.:

1) nie stosuje się przepisu art. 61 ustawy w zakresie warunków nabywania prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej przez rolników przekazujących gospodarstwa rolne następcom po dniu 30 czerwca 1980 r.; za datę przekazania gospodarstwa rolnego następcy przyjmuje się datę sporządzenia przez naczelnika gminy umowy pisemnej (art. 52 ust. 1 ustawy);

2) podejmuje się wypłatę:

a) świadczeń pieniężnych dla rolników, którzy przed dniem 1 stycznia 1978 r. przekazali nieodpłatnie gospodarstwa rolne zastępcom lub zrzekli się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego (art. 23 ustawy),

b) zasiłków porodowych dla kobiety prowadzącej gospodarstwo rolne oraz małżonki rolnika (art. 30 ustawy),

c) zasiłków na dzieci wymagające stałej opieki innej osoby (art. 31 ustawy),

d) emerytur przyznanych rolnikom, którzy osiągnęli wiek emerytalny, jednak przed dniem 1 lipca 1980 r. nie osiągnęli wieku 80 lat.

3. Ilekroć w instrukcji mowa jest o:

1) naczelniku gminy - rozumie się przez to również inne terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego,

2) urzędzie gminy - rozumie się przez to również urząd miasta i gminy oraz urząd miasta lub dzielnicy,

3) wartości sprzedanych produktów rolnych - rozumie się przez to ustaloną zgodnie z § 1 rozporządzenia wartość produktów rolnych uzyskanych przez rolnika bezpośrednio z prowadzonego gospodarstwa rolnego, ogrodniczego lub hodowlanego lub przetwory tych produktów, w tym również produktów wytworzonych w ramach umów kooperacyjnych z jednostkami gospodarki uspołecznionej oraz wartość drewna i lasów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, a także runa leśnego i roślin zielarskich - sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej.

4. W sprawach nie unormowanych instrukcją stosuje się zasady ustalone w instrukcji załączonej do zarządzenia Nr 23 Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 grudnia 1977 r., wprowadzającego instrukcję w sprawie realizacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnych oraz innych świadczeń dla rolników i ich rodzin (Dz. Urz. ZUS Nr 5/6, poz. 13).

Rozdział  II

Zasady przyznawania emerytur i rent inwalidzkich z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego następcy.

5. Rolnikowi przekazującemu gospodarstwo rolne następcy po dniu 30 czerwca 1980 r. emerytura przysługuje, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek: 65 lat mężczyzna i 60 lat kobieta, a jeżeli jest kombatantem - 60 lat mężczyzna i 55 lat kobieta,

2) wytwarzał w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawał produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł w każdym roku licząc od dnia 1 stycznia 1977 r. do końca roku poprzedzającego rok przekazania gospodarstwa, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 8,

3) opłacał składki na fundusz emerytalny rolników z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 10,

4) przekazał następcy gospodarstwo rolne, którego wartość nie uległa obniżeniu w okresie ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa przed jego przekazaniem, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 11.

6. Rolnikowi przekazującemu gospodarstwo rolne następcy po dniu 30 czerwca 1980 r. renta inwalidzka przysługuje, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) został zaliczony do I lub II grupy inwalidów,

2) wytwarzał w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawał produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie przez okres co najmniej 5 lat, przypadający bezpośrednio przed przekazaniem tego gospodarstwa, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 7 i 8,

3) opłacał składki na fundusz emerytalny rolników, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 10,

4) przekazał następcy gospodarstwo rolne odpowiadające warunkom wymienionym w ust. 5 pkt 4, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w ust. 11.

7. Krótszy niż 5-cio letni okres prowadzenia gospodarstwa rolnego przypadający bezpośrednio przed jego przekazaniem uzasadnia przyznanie renty inwalidzkiej, jeżeli rolnik sprzedawał produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł w każdym roku, licząc od dnia 1 stycznia 1977 r. lub od roku następnego po objęciu gospodarstwa rolnego (gdy nastąpiło to po dniu 1 stycznia 1977 r.) do końca roku poprzedzającego rok przekazania tego gospodarstwa, spełnia warunki określone w ust. 6 pkt 1, 3 i 4 z uwzględnieniem ust. 8 oraz:

1) stał się inwalidą I lub II grupy przed ukończeniem 30 lat życia albo

2) stał się inwalidą I lub II grupy wskutek wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub wskutek choroby zawodowej, choćby inwalidztwo powstało po ukończeniu przez rolnika 30 lat życia albo

3) prowadzący gospodarstwo w dniu wejścia w życie ustawy (1.1.1978 r.) przekazał je następcy przed 1.1.1983 r., tj. w okresie krótszym niż 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy.

8. Do okresu prowadzenia gospodarstwa wymaganego do przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej zalicza się również lata, w których obniżenie wartości sprzedanych produktów rolnych poniżej 15.000 zł spowodowane było przyczynami niezawinionymi przez rolnika, określonymi w § 7 ust. 1 rozporządzenia, tj. klęska żywiołową, wypadkiem losowym, zmianą kierunku produkcji związaną ze specjalizacją bądź kooperacją, wywłaszczeniem albo innymi czynnościami organów państwowych, podjętymi z urzędu; zaliczenie tych lat następuje na podstawie decyzji naczelnika gminy podjętej w oparciu o § 8 rozporządzenia.

9. Wartość produktów sprzedanych w latach, o których mowa w ust. 8, uwzględnia się przy obliczeniu średniej rocznej wartości produktów rolnych sprzedanych przez rolnika, stanowiącej podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej, chyba że naczelnik gminy na wniosek rolnika stwierdzi w decyzji podjętej na podstawie § 7 i 8 rozporządzenia, że w danym roku lub latach nastąpiło obniżenie wartości sprzedanych produktów z przyczyn niezawinionych przez rolnika i że obniżenie to wyniosło co najmniej 25% w stosunku do wartości produktów sprzedanych w roku poprzednim.

10. Warunek opłacania składki na fundusz emerytalny rolników, o którym mowa w ust. 5 pkt 3 i ust. 6 pkt 3, uważa się za spełniony również w przypadkach, gdy rolnik:

1) był zwolniony od obowiązku opłacania składki na podstawie art. 40 ustawy lub § 23 rozporządzenia albo jeżeli na podstawie decyzji podjętej w oparciu o wytyczne Ministra Finansów z dnia 21.2.1978 r., 26.4.1978 r. i 1.12.1978 r. odroczono lub zawieszono mu odpłatność składki albo

2) dokonywał wpłat z tytułu należnej od niego składki, ale ma zaległości z tego tytułu.

W tych przypadkach należności z tytułu zaległych składek podlegają potrąceniu z emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie art. 21 ustawy, jeżeli nie zostały uiszczone na czas podjęcia wypłaty tych świadczeń. Potrącenie to nie może przekraczać 20% przypadających do wypłaty należności za okres od daty powstania prawa do świadczeń oraz 20% bieżąco wypłacanych świadczeń.

11. Warunek, o którym mowa w ust. 5 pkt 4 i w ust. 6 pkt 4 uważa się za spełniony mimo obniżenia wartości przekazywanego gospodarstwa w okresie 5 lat przed jego przekazaniem, gdy obniżenie to miało miejsce:

1) przed dniem 1 stycznia 1978 r. albo

2) po dniu 31 grudnia 1977 r. ale z przyczyn niezawinionych przez rolnika określonych w § 7 ust. 1 rozporządzenia; decyzję w tym zakresie podejmuje naczelnik gminy na podstawie § 8 rozporządzenia.

12. Emerytura lub renta inwalidzka przysługuje rolnikowi w razie przekazania wszystkich gospodarstw rolnych, których jest właścicielem lub posiadaczem. Okoliczność, że rolnik nie posiada żadnego innego gospodarstwa - poza gospodarstwem przekazanym - winna wyraźnie wynikać z treści zawartej umowy lub innego dokumentu dołączonego do akt sprawy. Warunek ten wymagany jest również, jeżeli właścicielami lub posiadaczami odrębnych gospodarstw rolnych są małżonkowie.

13. Emerytura lub renta inwalidzka przysługuje łącznie obojgu małżonkom choćby warunek wieku emerytalnego lub inwalidztwa I lub II grupy spełniał tylko jeden z nich. W razie śmierci małżonka, którego wiek lub inwalidztwo stanowiły podstawę do przyznania obojgu małżonkom emerytury lub renty inwalidzkiej, pozostały przy życiu małżonek nie traci prawa do tych świadczeń, mimo że nie osiągnął wieku emerytalnego lub nie został zaliczony do I lub II grupy inwalidów.

14. Emerytura lub renta inwalidzka nie przysługuje małżonkowi rolnika, jeżeli:

1) przez ostatnie 5 lat przed przekazaniem gospodarstwa rolnego nie pracował on w tym gospodarstwie i nie pozostawał z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 9 ust. 2 ustawy), z tym że ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli małżonek rolnika przez cały okres trwania małżeństwa pracował w gospodarstwie rolnika i pozostawał z nim we wspólnym gospodarstwie domowym,

2) związek małżeński został zawarty po przekazaniu przez rolnika gospodarstwa, z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w ust. 15.

15. W razie śmierci rolnika, który zawarł związek małżeński po przekazaniu gospodarstwa rolnego, pozostałemu po nim małżonkowi przysługuje emerytura lub renta inwalidzka z tytułu przekazanego przez rolnika gospodarstwa, jeżeli:

1) małżonek ten pozostawał z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym przed przekazaniem gospodarstwa i spełnia warunki wymagane do przyznania dodatku przewidzianego w art. 12 pkt 2 ustawy, określone w art. 14 ust. 1 ustawy oraz

2) po zmarłym rolniku nie pozostały dzieci uprawnione do renty rodzinnej w myśl art. 11 ustawy, z tym że ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli do renty uprawnione są wyłącznie dzieci z małżeństwa zawartego po przekazaniu gospodarstwa rolnego.

Rozdział  III

Zasady przyznawania świadczeń pieniężnych dla rolników, którzy przed dniem 1 stycznia 1978 r. przekazali gospodarstwa rolne zstępnym lub zrzekli się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego.

16. Rolnikowi, który przed dniem 1 stycznia 1978 r. przekazał nieodpłatnie gospodarstwo rolne zstępnym lub zrzekł się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego oraz małżonkowi rolnika, przysługuje świadczenie pieniężne w wysokości określonej w ust. 27 jeżeli osoby te:

1) osiągnęły wiek: 65 lat mężczyzna i 60 lat kobieta albo są inwalidami I lub II grupy,

2) nie mają własnych stałych źródeł dochodu.

17. Przez przekazanie gospodarstwa rolnego, o którym mowa w ust. 16, rozumie się przeniesienie na rzecz zstępnego własności i posiadania lub tylko posiadania gospodarstwa rolnego, gdy rolnik nie miał tytułu własności tego gospodarstwa, lecz był jego samoistnym posiadaczem.

18. Przez zrzeczenie się własności nieruchomości rolnej, o którym mowa w ust. 16, rozumie się przeniesienie własności tej nieruchomości na rzecz Państwa, dokonane w formie aktu notarialnego na podstawie art. 179 kodeksu cywilnego a przed wejściem w życie tego kodeksu - na podstawie art. 69 prawa rzeczowego.

19. Nie stoi na przeszkodzie do przyznania świadczenia pieniężnego okoliczność, że rolnik:

1) przekazał gospodarstwo kilku zstępnym,

2) pozostawił sobie własność i posiadanie lub tylko posiadanie nieruchomości, która nie jest gospodarstwem rolnym w rozumieniu ustawy,

3) wartość gospodarstwa uległa przed przekazaniem obniżeniu (np. przed przekazaniem gospodarstwa zstępnemu rolnik sprzedał część nieruchomości).

20. Wyjaśnienie zawarte w ust. 19 stosuje się odpowiednio w razie zrzeczenia się własności nieruchomości rolnej na rzecz Państwa.

21. Warunek nieodpłatnego przekazania gospodarstwa rolnego zstępnemu lub zstępnym uważa się również za spełniony w przypadku, gdy na rzecz rolnika przekazującego to gospodarstwo zastrzeżone zostały świadczenia z tytułu dożywocia.

22. Za zstępnych w rozumieniu art. 16 uważa się dzieci własne i przysposobione, wnuków, prawnuków, dzieci drugiego małżonka (pasierbów), wychowanków oraz małżonków tych osób (np. rolnik przekazał gospodarstwo zięciowi, gdyż w chwili przekazania gospodarstwa córka rolnika już nie żyła).

23. Za źródła dochodu, o których mowa w ust. 16 pkt 2, uważa się wszelkie stałe dochody uzyskiwane z tytułu:

1) zatrudnienia, wykonywania pracy nakładczej, wykonywania pracy na podstawie umowy ajencyjnej lub zlecenia, jeżeli osiągany zarobek przekracza w stosunku rocznym połowę najniższej miesięcznej płacy przysługującej pracownikom uspołecznionych zakładów pracy,

2) prowadzenia rzemiosła, gospodarstwa rolnego lub innych stałych zajęć zarobkowych,

3) świadczeń emerytalno-rentowych wypłaconych przez oddziały ZUS, Biuro Rent Zagranicznych ZUS oraz Biuro Wypłat Rent Kolejowych a także dodatku dla dożywotnika przewidzianego w art. 14 ust. 3 ustawy.

24. Nie stanowi przeszkody do przyznania świadczenia pieniężnego pobieranie przez osoby zainteresowane wyłącznie:

1) niskoprocentowych rent wypadkowych wypłacanych przez oddziały ZUS,

2) świadczeń z ubezpieczenia dodatkowego z instytucji francuskich albo zwrotu składek ubezpieczeniowych w formie renty z instytucji francuskich lub belgijskich, jeżeli ich wysokość nie przekracza połowy najniższej płacy miesięcznej wypłacanej pracownikom uspołecznionych zakładów pracy,

3) świadczeń z ubezpieczenia w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń,

4) świadczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej za szkody wywołane chorobą lub niezdolnością do pracy,

5) świadczeń z tytułu dożywocia lub alimentów.

25. Jeżeli na osobę uprawnioną wypłacany jest dodatek w kwocie 500 zł przewidziany w art. 12 pkt 2 ustawy, wypłatę tego dodatku wstrzymuje się od daty przyznania świadczenia.

26. Pobieranie świadczenia przez jednego z małżonków nie powoduje utraty prawa do zasiłku lub dodatku rodzinnego wypłacanego drugiemu małżonkowi na małżonka uprawnionego do świadczenia.

27. Świadczenie pieniężne przysługuje w wysokości 750 zł miesięcznie, a jeżeli warunki do jego przyznania spełniają oboje małżonkowie - przysługuje im łącznie świadczenie w wysokości 1.000 zł miesięcznie. Na wniosek jednego z małżonków świadczenie to podlega podziałowi na równe części i wypłacane jest do rąk każdego z nich. W razie śmierci jednego z małżonków uprawnionych do świadczenia, pozostałemu przy życiu małżonkowi wypłaca się świadczenie w kwocie 750 zł miesięcznie.

28. Świadczenie pieniężne nie przysługuje małżonkowi rolnika, jeżeli związek małżeński zawarty został po przekazaniu gospodarstwa rolnego zstępnemu lub po zrzeczeniu się własności nieruchomości rolnej, chyba że małżonek ten przed przekazaniem przez rolnika gospodarstwa rolnego lub przed zrzeczeniem się prawa własności nieruchomości rolnej pozostawał z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym przez co najmniej 10 lat.

29. Świadczenia pieniężnego przewidzianego w art. 23 ustawy nie uważa się za emeryturę lub rentę w rozumieniu przepisów ustawy, a więc nie przysługują do niego żadne dodatki. Osobie uprawnionej do tego świadczenia przysługują świadczenia lecznicze, zaopatrzenie w leki i inne świadczenia określone w art. 17 ustawy - w zakresie i na zasadach przewidzianych dla emerytów i rencistów.

30. Wypłata świadczenia pieniężnego ulega wstrzymaniu od najbliższego terminu płatności przypadającego po dniu, w którym osoba uprawniona podjęła zatrudnienie lub rozpoczęła uzyskiwanie dochodów określonych w ust. 23; jeżeli dochody te uzyskuje tylko jeden z małżonków uprawnionych do świadczenia - małżonkowi nie posiadającemu tych dochodów przysługuje świadczenie w wysokości 750 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem ust. 31.

31. Podjęcie prowadzenia gospodarstwa rolnego (ust. 23 pkt 2) powoduje wstrzymanie wypłaty świadczenia pieniężnego obojgu małżonkom, choćby nawet umowa w sprawie własności, posiadania, dzierżawy lub użytkowania tego gospodarstwa zawarta była tylko przez jednego z małżonków, z tym że dotyczy to jednak przypadków, w których małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego.

32. Przyznanie świadczenia pieniężnego następuje na podstawie wniosku zgłoszonego do oddziału ZUS przez osobę zainteresowaną na podstawie właściwego urzędu gminy.

W razie zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia:

1) przed dniem 1 lipca 1981 r. - przyznaje się je i wypłaca od dnia spełnienia wszystkich wymaganych warunków, nie wcześniej jednak niż od dnia 1 lipca 1980 r.,

2) po dniu 30 czerwca 1981 r. - przyznaje się i wypłaca od daty spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego przyznania, z tym że wypłata świadczenia następuje za okres nie dłuższy niż 3 miesiące wstecz od dnia zgłoszenia wniosku do Oddziału ZUS.

Rozdział  IV

Zasady przyznawania zasiłku porodowego.

33. Kobiecie prowadzącej gospodarstwo rolne oraz małżonce rolnika pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym przysługuje zasiłek porodowy z tytułu:

1) urodzenia dziecka lub

2) przyjęcia dziecka do 1 roku na wychowanie z zamiarem jego przysposobienia, jeżeli do sądu opiekuńczego został zgłoszony wniosek o jego przysposobienie.

34. Zasiłek porodowy wynosi 500 zł i przysługuje na każde dziecko, o którym mowa w ust. 33.

35. Zasiłek porodowy przysługuje na dzieci urodzone po dniu 30 czerwca 1980 r. lub po tej dacie wzięte na wychowanie.

36. W przypadku, o którym mowa w ust 33 pkt 1, zasiłek porodowy przysługuje niezależnie od jednorazowego zasiłku z tytułu urodzenia dziecka przewidzianego w uchwale Nr 46 Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 1978 r. w sprawie jednorazowego zasiłku z tytułu urodzenia dziecka (Monitor Polski Nr 15, poz. 49).

37. Zwraca się uwagę, że odmiennie niż to ma miejsce w przypadku zasiłku przewidzianego w uchwale Nr 46 RM (który przysługuje w każdym przypadku urodzenia dziecka przez osobę pozostającą w gospodarstwie domowym rolnika, a więc np. przez jego córkę, synową czy wnuczkę) - zasiłek porodowy przysługuje tylko w razie urodzenia dziecka (lub przyjęcia dziecka na wychowanie - ust. 33 pkt 2) przez osobę prowadzącą gospodarstwo rolne (a więc rolniczkę w rozumieniu ustawy) lub żonę rolnika (art. 75 ust. 1 pkt 1 ustawy).

38. Zasiłku porodowego z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego nie wypłaca się, jeżeli równocześnie taki zasiłek przysługuje z innego tytułu (np. z tytułu zatrudnienia lub wykonywania pracy uzasadniającej ubezpieczenie społeczne).

Rozdział  V

Zasady przyznawania zasiłku na dzieci wymagające stałej opieki innej osoby.

39. Rolnikowi przysługuje zasiłek na każde dziecko w wieku do 16 lat, które ze względu na stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny wymaga stałej opieki innej osoby, polegającej na konieczności pielęgnacji lub na systematycznym współdziałaniu w leczeniu i rehabilitacji. Zasiłek ten przysługuje także na dziecko, które ukończyło 16 rok życia, jeżeli zostało ono zaliczone do I lub II grupy inwalidów, a inwalidztwo powstało przed ukończeniem 16 lat lub w okresie uczęszczania do szkoły przed ukończeniem 25 lat.

40. Zasiłek, o którym mowa w ust. 39, wynosi 500 zł miesięcznie na każde uprawnione dziecko.

41. Za dzieci, na które przyznaje się zasiłek, uważa się:

1) dzieci własne rolnika i jego małżonka (pasierbów) oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymywane przed osiągnięciem pełnoletności - wnuki, rodzeństwo oraz dzieci obce, w tym także dzieci obce przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.

42. Zasiłku, o którym mowa w ust. 39, nie wypłaca się, jeżeli rolnikowi na dziecko przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego z tytułu zatrudnienia lub innego tytułu albo prawo do dodatku rodzinnego z tytułu pobierania emerytury lub renty.

43. Zasiłek nie przysługuje na dzieci:

1) pobierające stypendium zwyczajne lub fundowane dla studentów szkół wyższych w kwocie przekraczającej miesięcznie połowę najniższej płacy w gospodarce uspołecznionej,

2) pobierającego rentę lub wynagrodzenie w okresie przygotowania zawodowego albo osiągające inne dochody z tytułu pracy - w kwocie przekraczającej miesięcznie połowę najniższej płacy w gospodarce uspołecznionej,

3) korzystające z internatu w szkole ponadpodstawowej albo przebywające w zakładzie specjalnym, w domu dziecka lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej, chyba że za pobyt w tych zakładach rodzice lub opiekunowie ponoszą odpłatność,

4) przebywające w zakładzie poprawczym lub karnym.

44. Wypłata zasiłku ulega wstrzymaniu, jeżeli dziecko zostało umieszczone w zakładzie opieki zdrowotnej zamkniętej na okres ponad 6 miesięcy; wypłatę zasiłku wstrzymuje się w tych przypadkach poczynając od siódmego miesiąca przebywania dziecka w tym zakładzie.

45. Jeżeli wniosek o przyznanie zasiłku zgłoszony został przed dniem 1.7.1981 r. przyznaje się go od dnia spełnienia wszystkich warunków, nie wcześniej jednak niż od dnia 1.7.1980 r. W razie zgłoszenia wniosku o przyznanie zasiłku po dniu 30.6.1981 r. - zasiłek wypłaca się od daty spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego przyznania, za okres jednak nie dłuższy niż 6 miesięcy wstecz od dnia zgłoszenia wniosku.

Rozdział  VI

Postępowanie w sprawie świadczeń pieniężnych. Informowanie i przyjmowanie wniosków o świadczenia.

46. Informacji w sprawie świadczeń pieniężnych przysługujących na podstawie ustawy udzielają właściwe urzędy gmin oraz oddziały ZUS.

47. Postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku rolnika zgłoszonego za pośrednictwem urzędu gminy lub bezpośrednio do oddziału ZUS właściwego ze względu na jego miejsce zamieszkania.

48. Postępowanie w sprawie przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej może być również wszczęte na wniosek urzędu gminy w razie przejęcia gospodarstwa rolnego przez Państwo z urzędu.

49. Wnioski o:

1) wznowienie postępowania zakończonego decyzją odmowną,

2) zmianę wysokości świadczeń lub o dodatki do świadczeń,

3) wznowienie wypłaty świadczeń,

4) rentę rodziną,

5) zasiłki pogrzebowe -

przyjmują oddziały ZUS lub Biuro Rent Zagranicznych ZUS właściwe do wypłaty świadczenia.

50. Datę urodzenia, datę zawarcia małżeństwa, datę zgonu, stopień pokrewieństwa oraz fakt przysposobienia ustala się na podstawie dowodu osobistego (tymczasowego zaświadczenia tożsamości) albo wyciągu z akt stanu cywilnego, sporządzając odpowiednią notatkę lub wyciąg.

W razie nadesłania wniosku o świadczenia przez pocztę, zainteresowany obowiązany jest dołączyć do niego niezbędne wyciągi z akt stanu cywilnego, które po wykorzystaniu podlegają zwrotowi równocześnie z decyzją załatwiającą wniosek, z wyjątkiem jednak skróconego odpisu aktu urodzenia, o którym mowa w ust. 66.

51. Oświadczenia zainteresowanych stanowią środek dowodowy dla stwierdzenia następujących okoliczności:

1) nieposiadania przez zainteresowanego zarobku z tytułu zatrudnienia lub dochodu z innych źródeł;

2) pozostawania dzieci obcych, wnuków lub rodzeństwa na utrzymaniu zmarłego przed jego śmiercią; oświadczenie powino stwierdzać, czy i jak długo dzieci były wychowywane i utrzymywane przez zmarłego i czy żyją rodzice dziecka, a jeżeli chociaż jedno z rodziców żyje - dlaczego nie może zapewnić mu utrzymania; w razie gdy zmarły przed śmiercią być ustanowiony opiekunem dzieci, zamiast oświadczenia wymagane jest przedłożenie odpowiedniego postanowienia sądu;

3) niekorzystania przez dziecko, wnuka lub rodzeństwo ze świadczeń z funduszów publicznych w rozumieniu przepisów w sprawie zawieszenia prawa do renty rodzinnej w czasie korzystania z niektórych świadczeń z funduszów publicznych;

4) niepobierania przez osoby ubiegające się o świadczenia pieniężne przewidziane w ustawie - świadczeń o tym samym charakterze przysługujących na podstawie innych przepisów.

W imieniu osób małoletnich oświadczenia składają ich rodzice lub opiekunowie.

Każde oświadczenie powinno zawierać stwierdzenie świadomości odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań oraz podpis składającego oświadczenie.

52. Oddziały ZUS oraz organy odwoławcze w postępowaniu rentowym oraz w postępowaniu o inne świadczenia pieniężne są związane ustaleniami:

1) naczelnika gminy - w zakresie:

a) uznania osoby zgłaszającej wniosek za rolnika w rozumieniu ustawy, tj., że prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni przekraczającej 0,5 ha gruntów rolnych,

b) wysokości wpłaconych przez rolnika składek na fundusz emerytalny rolników oraz zaległości z tytułu tych składek, podatków i opłat,

c) stwierdzeń, że nastąpiło znaczne obniżenie produkcji rolnej w danym roku lub obniżenie wartości przekazywanego następcy lub Państwu gospodarstwa rolnego z przyczyn niezawinionych przez rolnika, określonych w § 7 rozporządzenia,

2) banku spółdzielczego - w zakresie wysokości sprzedanych przez rolnika produktów rolnych jednostkom gospodarki uspołecznionej.

W sprawach budzących wątpliwości Oddział ZUS może zwrócić się do naczelnika gminy o udzielenie uzupełniających wyjaśnień, a w miarę potrzeby - również do właściwego urzędu wojewódzkiego (urzędu miasta stopnia wojewódzkiego).

53. W postępowaniu o świadczenia pieniężne przewidziane w ustawie stosuje się następujące formularze:

1) SR-1 - karta wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym,

2) SR-2 - wniosek o zasiłek chorobowy z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub choroby zawodowej,

3) SR-2a - wniosek o jednorazowe świadczenie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub choroby zawodowej,

4) SR-4 - karta informacyjna w sprawie emerytury - renty inwalidzkiej,

5) SR-11 - wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego przewidzianego w art. 23 ustawy,

6) SR-13 - wniosek o przyznanie zasiłku na dziecko wymagające stałej opieki,

7) SR-15 - wniosek o przyznanie świadczeń z tytułu urodzenia dziecka,

8) SR-16 - wniosek o zwrot składek z funduszu emerytalnego rolników,

9) RP-2 - wniosek o rentę rodzinną.

54. Za datę zgłoszenia wniosku o świadczenia pieniężne uważa się datę:

1) wpływu pisemnego wniosku do urzędu gminy lub do oddziału ZUS, jeżeli wniosek zgłaszany jest bezpośrednio do oddziału,

2) sporządzenia protokółu o przyjęciu wniosku zgłoszonego ustnie.

55. Jeżeli wniosek o świadczenie pieniężne sporządzony jest przez urząd gminy, za datę zgłoszenia wniosku uważa się datę sporządzenia jego w tym urzędzie.

Postępowanie o emeryturę lub rentę inwalidzką z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego następcy lub Państwu.

56. Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy lub Państwu przez rolnika ubiegającego się o przyznanie emerytury lub renty inwalidzkiej powinno nastąpić po stwierdzeniu przez właściwy oddział ZUS lub Biuro Rent Zagranicznych ZUS, że rolnik spełnia warunki wymagane do przyznania tych świadczeń.

Stwierdzenie to powinno również nastąpić, jeżeli rolnik wyrazi zamiar przekazania gospodarstwa rolnego następcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego z prawem do emerytury po osiągnięciu tego wieku.

57. Stwierdzenie, o którym mowa w ust. 56, następuje po przesłaniu do oddziału ZUS karty informacyjnej (formularz SR-4) potwierdzonej przez urząd gminy.

58. Karta informacyjna rolnika zamierzającego przekazać w całości gospodarstwo rolne następcy lub Państwu (ust. 57) powinna zawierać stwierdzenia dotyczące:

1) osoby rolnika, jego małżonka, dzieci i innych osób pozostających na utrzymaniu rolnika,

2) okresu prowadzenia przez rolnika gospodarstwa rolnego,

3) wartości produktów sprzedanych przez rolnika jednostkom gospodarki uspołecznionej w oparciu o zapisy zawarte w jego książeczce sprzedaży produktów rolnych wystawionej przez bank spółdzielczy,

4) nie obniżenia wartości przekazywanego gospodarstwa lub też, że obniżenie wartości gospodarstwa rolnego nastąpiło z przyczyn niezawinionych lub zawinionych przez rolnika przekazującego to gospodarstwo,

5) opłacania lub nie opłacania przez rolnika składki na fundusz emerytalny rolników lub zwolnienia rolnika od obowiązku opłacania tej składki że względu na wiek albo odroczenie lub zawieszenie płatności tej składki,

6) zadłużenia rolnika z tytułu zaległych podatków i opłat oraz składek na fundusz emerytalny, które podlegają potrąceniu z emerytury lub renty inwalidzkiej,

7) obszaru przekazywanego przez rolnika gospodarstwa rolnego z uwzględnieniem obszaru gruntów rolnych oraz wartości drzewostanu w lesie wchodzącym w skład gospodarstwa, a ponadto również wartości budynków, jeżeli są one przekazywane Państwu wraz z gospodarstwem.

Jeżeli prawo do świadczeń uzależnione jest od stwierdzenia inwalidztwa, do karty informacyjnej powinno być dołączone zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza zakładu społecznego służby zdrowia (na druku ZUS N-14).

58. Po otrzymaniu karty informacyjnej (ust. 57) oddział ZUS kieruje rolnika do komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia w celu wydania orzeczenia o inwalidztwie, jeżeli wniosek dotyczy renty inwalidzkiej; nie należy jednak kierować do tych komisji rolników, którzy zostali uprzednio zaliczeni przez nie do I lub II grupy inwalidów, a wydane orzeczenia są nadal ważne.

59. W razie stwierdzenia, że rolnik spełnia warunki wymagane do przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej, oddział ZUS zawiadamia o tym na piśmie rolnika oraz właściwy urząd gminy oraz informuje równocześnie, jaka będzie wysokość tych świadczeń.

60. W razie stwierdzenia, że rolnik nie ma uprawnień do:

1) emerytury lub renty inwalidzkiej z innych przyczyn niż inwalidztwo - oddział ZUS zawiadamia o tym rolnika oraz właściwy urząd gminy,

2) renty inwalidzkiej z powodu nie zaliczenia rolnika do I lub II grupy inwalidów - oddział ZUS wydaje decyzję odmawiającą prawa do tej renty z pouczeniem o przysługujących od niej środkach prawnych; kopię tej decyzji przesyła się do wiadomości właściwemu urzędowi gminy.

Dokumentacja wniosków o renty rodzinne.

61. Osoba zgłaszająca wniosek o rentę rodzinną powinna dołączyć do tego wniosku:

1) wyciągi z aktów zgonu rodziców dzieci,

2) wyciągi z aktów urodzenia dzieci,

3) zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły dzieci, które ukończyły 18 lat,

4) oświadczenie o korzystaniu lub nie korzystaniu przez dzieci ze świadczeń z funduszów publicznych,

5) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza zakładu społecznego służby zdrowia (na druku ZUS N-14), jeżeli prawo do renty uzależnione jest od inwalidztwa.

62. Jeżeli wniosek o rentę rodzinną zgłasza dziecko, które zawarło związek małżeński w czasie uczęszczania do szkoły z osobą również uczęszczającą do szkoły, powinno przedłożyć wyciąg z aktu małżeństwa i zaświadczenie, że małżonek uczęszcza do szkoły.

63. W stosunku do dzieci obcych wziętych na utrzymania i wychowanie należy ponadto udowodnić, że:

1) zostały wzięte na utrzymanie i wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią rolnika, chyba że śmierć była następstwem wypadku,

2) nie mają prawa do renty po rodzicach własnych, a gdy rodzice żyją - że nie mogą im zapewnić środków utrzymania albo że rolnik ustanowiony został przez sąd ich opiekunem.

Dokumentacja wniosków o świadczenia pieniężne z tytułu wypadków przy pracy w gospodarstwach rolnych i chorób zawodowych.

64. Do wniosku o świadczenia pieniężne przewidziane w ustawie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub choroby zawodowej zgłaszający wniosek powinien w każdym przypadku dołączyć kartę wypadku przy pracy sporządzoną przez naczelnika gminy wraz z oświadczeniem w sprawie okoliczności tego wypadku spisanym przez lekarza zakładu społecznego służby zdrowia, który udzielał poszkodowanemu wskutek wypadku pierwszej pomocy lub decyzję Państwowego Inspektora Sanitarnego stwierdzającą chorobę zawodową oraz w przypadku wniosku o:

1) zasiłek chorobowy - zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy wystawione przez lekarza zakładu społecznego służby zdrowia (na druku MzL-4a),

2) jednorazowe świadczenie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu - zaświadczenie lekarza zakładu społecznego służby zdrowia o stanie zdrowia (na druku ZUS-N-14),

3) jednorazowe świadczenie pieniężne z tytułu śmierci rolnika lub jego małżonka, spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową:

a) akt zgonu zmarłej osoby,

b) dowód zawarcia związku małżeńskiego, jeżeli o świadczenie ubiega się małżonek zmarłej osoby,

c) oświadczenie o członkach rodziny pozostałych po zmarłej osobie, którzy pozostawali na jej utrzymaniu oraz o stopniu pokrewieństwa ich ze zmarłą osobą,

d) dowody urodzenia osób, o których mowa w lit. c,

4) rentę inwalidzką przewidzianą dla dzieci rolnika lub innych osób pozostających na utrzymaniu rolnika - zaświadczenie lekarza zakładu społecznego służby zdrowia o stanie zdrowia (na druku ZUS-N-14).

65. Wniosek o zasiłek chorobowy sporządza się na formularzu ZUS-SR-2, a wniosek o jednorazowe świadczenia wymienione w ust. 64 pkt 2 i 3 na formularzu ZUS-SR 2a.

Dokumentacja wniosków o zasiłki porodowe i z tytułu urodzeniu dziecka.

66. Jednorazowy zasiłek z tytułu urodzenia dziecka wypłaca się na podstawie skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka z adnotacją urzędu stanu cywilnego o treści "służy do wypłaty zasiłku"; odpis ten stanowi również podstawę do wypłaty zasiłku porodowego (ust. 33-38).

67. Wniosek o zasiłek porodowy oraz jednorazowy zasiłek z tytułu urodzenia dziecka sporządza się na formularzu ZUS-SR 15.

68. Do wniosku o zasiłek porodowy z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie osoba zainteresowana powinna dołączyć:

1) wyciąg z aktu urodzenia dziecka,

2) poświadczony przez sąd odpis wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo zaświadczenie sądu o wszczęciu takiego postępowania.

Dokumentacja wniosków o zasiłki na dzieci wymagająca stałej opieki.

69. Wniosek o zasiłek na dziecko wymagające stałej opieki sporządza się na formularzu ZUS-SR 13.

70. Osoba zainteresowana obowiązana jest udowodnić datę urodzenia dziecka oraz dołączyć do wniosku:

1) zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka na formularzu ZUS N-14, wystawione przez jedną z następujących placówek społecznej służby zdrowia; poradnię dziecięcą szczebla wojewódzkiego, oddział pediatryczny szpitala wojewódzkiego, klinikę pediatryczną akademii medycznej lub instytutu, placówkę ortopedyczno-rehabilitacyjną lub poradnię specjalistyczną albo oddział szpitalny zespołu opieki zdrowotnej oraz

2) w przypadku przebywania dziecka w internacie w szkole ponadpodstawowej, zakładzie specjalnym, domu dziecka lub innej placówce opiekuńczo-wychowawczej - również zaświadczenie o odpłatności za pobyt dziecka w tych zakładach.

71. Prawo do zasiłku ustala się na podstawie prawomocnego orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia o stanie zdrowia dziecka.

Dokumentacja wniosków o zasiłki pogrzebowe z tytułu pobierania świadczeń emerytalno-rentowych za gospodarstwa rolne przekazane Państwu.

72. Osoba ubiegająca się o zasiłek pogrzebowy z tytułu śmierci osoby pobierającej emeryturę, rentę inwalidzką lub rodzinną powinna przedłożyć:

1) akt zgonu emeryta lub rencisty,

2) rachunki kosztów pogrzebu,

3) oświadczenie o niepobraniu zasiłku pogrzebowego z innego tytułu (np. z tytułu zatrudnienia).

73. Emeryt lub rencista ubiegający się o zasiłek pogrzebowy z tytułu śmierci członka rodziny powinien przedłożyć:

1) akt zgonu członka rodziny,

2) rachunki kosztów pogrzebu,

3) oświadczenie o utrzymaniu zmarłej osoby, chyba że na osobę tę wypłacany był do emerytury lub renty dodatek rodzinny lub dodatek przewidziany w art. 12 ust. 2 ustawy.

Dokumentacja wniosków o świadczenia pieniężne dla rolników, którzy przed wejściem w życie ustawy nieodpłatnie przekazali gospodarstwa rolne zstępnym lub zrzekli się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego.

74. Wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego sporządza się na formularzu ZUS SR 11.

Wniosek powinien zawierać stwierdzenie dotyczące:

1) danych osobowych wnioskodawcy i jego małżonka,

2) faktu nieodpłatnego przekazania zstępnym gospodarstwa rolnego przez osobę zgłaszającą wniosek lub zrzeczenie się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego,

3) faktu posiadania lub nieposiadania przez osobę zgłaszającą wniosek i jej małżonka gospodarstwa rolnego.

Wniosek powinien zawierać oświadczenie osoby zgłaszającej o nieposiadaniu lub posiadaniu stałych źródeł dochodu, a w razie twierdzącym - o wysokości tych dochodów.

75. Podstawę do ustalenia prawa do świadczenia pieniężnego stanowią następujące dowody:

1) dowód osobisty własny oraz w miarę potrzeby dowód osobisty małżonki i wyciąg z aktu małżeństwa,

2) dokument stwierdzający nieodpłatne przekazanie gospodarstwa rolnego zstępnym lub zrzeczenie się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Dla osoby zgłaszającej wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego, która nie osiągnęła wieku emerytalnego (mężczyzna 65 lat, kobieta 60 lat), powinno być ponadto dołączone do wniosku zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia na (druku ZUS-N 14), wydane przez zakład społeczny służby zdrowia.

76. Przekazanie gospodarstwa rolnego zstępnemu (zstępnym) powinno być udowodnione jednym z niżej wymienionych dokumentów:

1) aktem notarialnym,

2) aktem własności ziemi,

3) postanowieniem sądu o zniesieniu współwłasności lub dziale spadku.

77. Dowodem stwierdzającym zrzeczenie się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego jest akt notarialny.

78. Osobom zgłaszającym wnioski o świadczenia pieniężne należy zapewnić wszelką niezbędną pomoc przy załatwianiu formalności związanych z tymi wnioskami, jeżeli osoby te ze względu na wiek lub stan zdrowia mają w tym względzie trudności.