Prowadzenie okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw.
B.I.LP.2018.5.93
Akt obowiązującyDECYZJA Nr 77
DYREKTORA GENERALNEGO LASÓW PAŃSTWOWYCH
z dnia 16 kwietnia 2018 r.
w sprawie prowadzenia okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw
Na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach 1 , w związku z § 6 Statutu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe 2 - w wykonaniu obowiązków Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, określonych m.in. w art. 33 ust. 3 pkt 1a, pkt 3-4 i pkt 8 oraz w art. 56 ust. 2 ustawy 3 - mając na względzie § 5 zarządzenia nr 29 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 14 czerwca 2016 r., znak: ZP.720.3.2016 r., zwanego dalej "zarządzeniem inwentaryzacyjnym" - postanawiam, co następuje:
ZAŁĄCZNIK Nr 1
PAŃSTWOWE GOSPODARSTWO LEŚNE
LASY PAŃSTWOWE
Szczegóły metodyczne terenowych działań inwentaryzacyjnych do wykonania w roku 2018 w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, która odbędzie się na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie, oraz działań, o których mowa w § 5 ust. 1 Decyzji nr 77 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 16 kwietnia 2018 r. w sprawie prowadzenia okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw
Spis treści
1. Wprowadzenie.
2. Informacja o metodyce i działaniach wykonanych przed rozpoczęciem faktycznych prac terenowych
2.1. Określenie współrzędnych punktów oznaczających usytuowanie w terenie środków powierzchni kołowych oraz wprowadzenie bazy danych do rejestratorów
2.2. Materiały, sprzęt oraz urządzenia potrzebne do prowadzenia prac inwentaryzacyjnych
2.3. Działania organizacyjne, nabór wykonawców, instruktaż przedwykonawczy
3. Procedura utrwalania w terenie środków powierzchni kołowych
4. Warunki oraz procedura przesuwania w terenie środków powierzchni kołowych
5. Procedura numerycznego utrwalania wyglądu roślinności leśnej poszczególnych wydzieleń leśnych
6. Sposób ochrony powierzchni kołowych przed zniekształceniem ze względu na wymogi inwentaryzacji wskaźnikowej
7. Wykaz gatunków wskaźnikowych
8. Procedura wykonywania zdjęć fitosocjologicznych oraz procedura inwentaryzacji gatunków wskaźnikowych
9. Procedura szacowania potencjalnej pojemności nisz ekologicznych, o której mowa w § 21 zarządzenia inwentaryzacyjnego
10. Wykaz oraz procedura inwentaryzacji i ustalania cech taksacyjnych poszczególnych warstw lasu
11. Drugi etap prac inwentaryzacyjnych
12. Jesienne poszukiwania bezlista okrywowego
13. Procedura dokonywania inwentaryzacji obiektów dziedzictwa kulturowego
14. Procedura wyrywkowej kontroli post factum działań inwentaryzacyjnych
15. Procedura prowadzenia studiów archiwalnych, o których mowa w § 26 zarządzenia inwentaryzacyjnego
16. Działania dedykowane obszarom Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw
17. Ewidencjonowanie, w tym z użyciem dziennika robót, działań prowadzonych w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej przez drużyny inwentaryzacyjne, o których mowa w § 14 zarządzenia inwentaryzacyjnego
18. Ewidencjonowanie księgowe działań prowadzonych w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej oraz sposób dokonywania rozrachunków i rozliczeń
19. Plan finansowy oraz harmonogram działań inwentaryzacyjnych
20. Wzory raptularzy (formularzy)
1. Wprowadzenie
W istotnym zakresie metodyka działań inwentaryzacyjnych przyjętych do wykonania w roku 2018 w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, wynika z postanowień zarządzenia inwentaryzacyjnego oraz decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
Niniejszy załącznik należy zatem traktować jako doprecyzowanie i dalsze uszczegółowienie tejże metodyki.
W niniejszym załączniku nie uwzględniono fragmentów, które zostały uwzględnione zarówno w zarządzeniu inwentaryzacyjnym, jak i w ww. decyzji.
2. Informacja o metodyce i działaniach wykonanych przed rozpoczęciem faktycznych prac terenowych
2.1. Określenie współrzędnych punktów oznaczających usytuowanie w terenie środków powierzchni kołowych oraz wprowadzenie bazy danych o lasach do rejestratorów
Stosownie do postanowienia § 13 zarządzenia inwentaryzacyjnego prace terenowe przewidziane do przeprowadzenia w roku 2018 w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, wymagały wyprzedzającego określenia współrzędnych punktów oznaczających w terenie środki powierzchni
kołowych, o których mowa w § 11 ust. 1 pkt 3 zarządzenia inwentaryzacyjnego. Na potrzeby inwentaryzacji wskaźnikowej realizowanej na terenie RDLP w Krośnie przyjęto, że powierzchnie kołowe wyznaczone zostaną w siatce kwadratów 1 km x 1 km, wynikającej z zagęszczenia ogólnopolskiej sieci powierzchni kołowych w siatce 4 km x 4 km, wykorzystywanych podczas Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu (ryc. 1A-1F).
Zgodnie z założeniami metodycznymi wyżej wymienione zadanie zostało zrealizowane w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie we współpracy z Biurem Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Przemyślu. Do punktów tych zostały przyporządkowane adresy leśne.
Realizacja tego obowiązku - zgodnie z przyjętą metodyką - wymagała pozyskania oraz wykorzystania informacji alfanumerycznych i geometrycznych o lasach i innych gruntach czwartego zgrupowania nadleśnictw.
Określeniu współrzędnych poszczególnych punktów, oznaczających środki ww. powierzchni kołowych, służyła specjalna aplikacja informatyczna.
Współrzędne te wraz z innymi informacjami alfanumerycznymi i geometrycznymi o lasach, będących przedmiotem inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, zostały wprowadzone do elektronicznych rejestratorów podręcznych, o których mowa w § 12 pkt 3 zarządzenia inwentaryzacyjnego.
Ryc. 1A. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną zarządzanych przez Nadleśnictwo Leżajsk
Ryc. 1B. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną zarządzanych przez Nadleśnictwo Tuszyma
Ryc. 1C. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną zarządzanych przez Nadleśnictwo Strzyżów
Ryc. 1D. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną zarządzanych przez wybrane nadleśnictwa czwartego zgrupowania: Lutowiska, Stuposiany
Ryc. 1E. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną zarządzanych przez wybrane nadleśnictwa czwartego zgrupowania: Baligród, Cisna, Komańcza
Ryc. 1F. Środki powierzchni kołowych na gruntach leśnych i związanych z gospodarką leśną we władaniu Bieszczadzkiego Parku Narodowego
2.2. Materiały, sprzęt oraz urządzenia potrzebne do prowadzenia prac inwentaryzacyjnych
Mając na względzie § 12 zarządzenia inwentaryzacyjnego przyjęto, że działania inwentaryzacyjne do wykonania w roku 2018 w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, będą wymagać zużywania oraz używania następujących materiałów, sprzętu i urządzeń:
1) palików dębowych (6 x 6 x 50 cm) służących do trwałej stabilizacji w terenie środków powierzchni kołowych;
2) nadajników, sytuowanych w środku poszczególnych powierzchni kołowych i zintegrowanych z nimi odbiorników, przytwierdzanych do odzieży osoby, będącej członkiem drużyny inwentaryzacyjnej - tworzących zestawy pozwalające na prowadzenie prac terenowych dokładnie w obrębie poszczególnych powierzchni kołowych;
3) elektronicznych rejestratorów podręcznych (tabletów) wyposażonych w:
a) odbiorniki GPS,
b) kamerki filmowe,
c) nadajniki, pozwalające na zdalne lub przewodowe wysyłanie danych do serwerów stacjonarnych;
4) wysokościomierzy oraz średnicomierzy dendrometrycznych;
5) pojemników plastikowych do umieszczania okazów roślin;
6) urządzeń i sprzętu służącego do inwentaryzacji obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw;
7) farby do znakowania drzew, podręcznych apteczek pierwszej pomocy, okularów ochronnych, teczek papierowych, podkładek A4, flamastrów, markerów, ołówków, długopisów, lubryk i uchwytów do lubryk, rękawic ochronnych, baterii alkalicznych, gazu pieprzowego (gaśnice na niedźwiedzie), lup powiększających, plecaków, taśm mierniczych, busoli, siekier, ośników, kabelków do ładowarek, itp.
Zgodnie z niniejszą metodyką działań inwentaryzacyjnych, realizowanych w 2018 r. w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, przyjęto następujący podział obowiązków w zakresie zaopatrzenia w wyżej wymienione materiały, sprzęt i urządzenia:
1) paliki dębowe o wymiarach 6 x 6 x 50 cm w liczbie 1500 szt. - zapewni Nadleśnictwo Leżajsk jako podmiot świadczący usługi wewnątrzinstytucjonalne na rzecz pozostałych jednostek czwartego zgrupowania nadleśnictw;
2) busole w liczbie 35 szt. - zapewni Nadleśnictwo Baligród;
3) średnicomierze dendrometryczne (60 cm) w liczbie 35 szt., lupy powiększające x20 w liczbie 35 szt. - zapewni Nadleśnictwo Lutowiska;
4) pozostałe urządzenia i pozostały sprzęt, a mianowicie:
- pojemniki plastikowe do umieszczania okazów roślin, farby do znakowania drzew, podręczne apteczki pierwszej pomocy, okulary ochronne, teczki papierowe, podkładki A4, ołówki, długopisy, lubryki i uchwyty do lubryk, rękawice ochronne, baterie alkaliczne, gaz pieprzowy (gaśnice na niedźwiedzie), kabelki do ładowarek - zapewni Nadleśnictwo Strzyżów;
5) pranie plecaków - zapewni Nadleśnictwo Dukla;
6) serwis taśm mierniczych stalowych o dł. 25 m - zapewni Nadleśnictwo Dynów.
W trakcie działań związanych z inwentaryzacją wskaźnikową w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw używany będzie również sprzęt zakupiony i wykorzystywany na potrzeby działań w drugim i trzecim zgrupowaniu nadleśnictw, a w szczególności:
1. Elektroniczne rejestratory podręczne (tablety) wraz z następującymi usługami dostarczonymi przez firmę Taxus:
1) zainstalowaniem oprogramowania dedykowanego do działań inwentaryzacyjnych w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw na terenie RDLP w Krośnie,
2) franczyzą, obejmującą m.in. opiekę nad bazą danych powstających w trakcie działań inwentaryzacyjnych.
2. Specjalistyczne wysokościomierze (o zakładanej dokładności pomiaru 0,1 m) z funkcją dalmierza, pomiaru spadku terenu.
3. Pozostałe urządzenia i pozostały sprzęt, a mianowicie: - średnicomierze (120 cm) o zakładanej dokładności pomiaru (30 szt.),
- taśmy miernicze stalowe o długości 2 i 25 metrów,
- ośniki strzemiączkowe, siekiery,
- plecaki.
Wyżej wymieniony sprzęt i urządzenia będą wykorzystywane, w ramach usług wewnątrzinstytucjonalnych, do działań w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw objętych inwentaryzacją wskaźnikową i w kolejnych cyklach inwentaryzacji wskaźnikowej.
2.3. Działania organizacyjne, nabór wykonawców oraz instruktaż przedwykonawczy
W metodyce przyjęto, że na potrzeby działań inwentaryzacyjnych, realizowanych siłami własnymi LP w 2018 r. w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie zostały wyodrębnione stanowiska: Regionalnego Koordynatora Inwentaryzacji Wskaźnikowej, zwanego dalej Regionalnym Koordynatorem oraz Zastępcy Regionalnego Koordynatora oraz Kierownika Robót, podlegającego Regionalnemu Koordynatorowi.
W metodyce przyjęto, że wszechstronna pomoc na rzecz wyżej wymienionych działań inwetaryzacyjnych będzie udzielana przez DGLP.
W metodyce przyjęto, że:
1) w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie zostanie zgromadzona baza danych pracowników jednostek organizacyjnych dyrekcji, legitymujących się:
a) wiedzą i doświadczeniem w zakresie badań fitosocjologicznych,
b) umiejętnością identyfikowania (rozpoznawania) gatunków roślin,
c) dokonywania szeroko rozumianej taksacji urządzeniowej lasu;
2) Regionalny Koordynator lub jego Zastępca:
a) doprowadzi do wprowadzania do elektronicznych rejestratorów bazy danych opisów taksacyjnych celem umożliwienia generowania map numerycznych do ww. rejestratorów, umożliwiającej identyfikację: (1) wieku oraz składu gatunkowego poszczególnych drzewostanów, (2) usytuowania i numeracji oddziałów oraz pododdziałów, (3) przebiegu dróg, cieków w nadleśnictwach: Baligród, Cisna, Komańcza, Leżajsk, Lutowiska, Strzyżów, Stupo- siany, Tuszyma oraz Bieszczadzkim Parku Narodowym,
b) doprowadzi do zgromadzenia map analogowych z naniesionymi: (1) ponumerowanymi punktami oznaczającymi w terenie środki powierzchni kołowych, (2) granicami nadleśnictwa oraz granicami gruntów SP w zarządzie poszczególnych nadleśnictw, wymienionych powyżej,
c) dokona weryfikacji przydatności pracowników, opisanych w punkcie nr 1, do prowadzenia działań inwentaryzacyjnych,
d) doprowadzi do zaproszenia pracowników jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych zgrupowanych w RDLP w Krośnie (po pomyślnej ich weryfikacji, o której mowa w lit. c oraz przedstawicieli instytucji naukowych, ich konsorcjów i innych usługodawców do przybycia do wskazanych miejsc na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw w celu przeprowadzenia:
- instruktażu przedwykonawczego, obejmującego: (1) pomiar drzewostanu, zdjęcie fitosocjologiczne, stabilizację powierzchni, (2) charakterystykę wybranych siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin podlegających inwentaryzacji, (3) prezentację wskaźnikowych gatunków roślin, m.in.: gatunków starych lasów, gatunków szczególnych, (4) rozpoznawanie gatunków roślin oraz siedlisk przyrodniczych wraz z ich waloryzacją, (5) przeprowadzenie oględzin uzupełniających w zakresie identyfikacji obiektów dziedzictwa kulturowego oraz oceny przedmiotów ochrony (siedlisk i roślin) w obszarach Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, (6) charakterystykę i obsługę urządzeń i sprzętu wykorzystywanego przy inwentaryzacji,
- działań inaugurujących właściwe prace terenowe, obejmujących przedstawienie celów, założeń teoretycznych oraz w miarę szczegółowego przebiegu działań inwentaryzacyjnych,
- wręczenia powołań nowym członkom Zespołu Inwentaryzacyjnego,
e) doprowadzi do utworzenia drużyn inwentaryzacyjnych,
f) opracuje oraz wyda drużynom inwentaryzacyjnym dzienniki robót i ewidencję przebiegu pojazdów prywatnych do celów służbowych,
g) zaprowadzi dokumentację faktograficzną przebiegu terenowych prac inwentaryzacyjnych,
h) zapewni nadzór nad pracami wykonanymi przez poszczególne drużyny inwentaryzacyjne poprzez:
- sprawdzanie ilości wykonanych każdego dnia prac oraz kompletności danych zgromadzonych w wyniku prac terenowych,
- wyrywkowe pobyty w terenie,
- wyodrębnienie spośród członków Zespołu Inwentaryzacyjnego osób kontrolujących jakość prac fitosocjologicznych i dendrometrycznych,
i) zapewni zakwaterowanie i wyżywienie dla członków drużyn inwentaryzacyjnych,
j) zorganizuje transport ludzi, materiałów, sprzętu i urządzeń inwentaryzacyjnych, uwzględniając, że co do zasady założono, iż w ramach delegacji członkowie drużyn inwentaryzacyjnych będą przemieszczać się w zorganizowanych grupach własnymi środkami transportowymi,
k) zorganizuje, w uzasadnionych przypadkach, zajęcia integrujące oraz podnoszące kwalifikacje zespołu inwentaryzatorów,
l) zapewni wszelkie inne logistyczne i techniczne świadczenia, jakie okażą się konieczne dla sprawnej realizacji prac terenowych;
3) Regionalny Koordynator i jego Zastępca opracowali, w uzgodnieniu z Głównym Koordynatorem (w tym na potrzeby utrwalenia numerycznego w pamięci ww. rejestratorów) wzory:
a) raptularza do pomiarów na powierzchniach kołowych,
b) raptularza do opisu osobliwości przyrodniczych,
c) raptularza do odnotowywania wybranych gatunków roślin,
d) raptularza do oceny przedmiotów ochrony (siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin) w obszarach Natura 2000, położonych w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw,
e) dziennika robót dla każdego członka Zespołu Inwetaryzacyjnego prowadzącego inwentaryzację na powierzchniach kołowych,
f) kartę ewidencji przebiegu pojazdów prywatnych do celów służbowych;
4) Kierownik Robót zapewni:
a) nadzór nad wypełnianiem dzienników robót przez członków Zespołu Inwetaryzacyjnego,
b) prowadzenie zbiorczego Dziennika robót,
c) nadzór nad prowadzeniem Kart ewidencji pojazdu prywatnego wykorzystywanego do celów służbowych przez poszczególnych członków Zespołu Inwentaryzacyjnego,
d) prowadzenie zbiorczej ewidencji przebiegu pojazdów prywatnych wykorzystywanych do celów służbowych,
e) wydanie drużynom inwentaryzacyjnym za pokwitowaniem materiałów, sprzętu i urządzeń potrzebnych do prac terenowych;
5) Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych:
a) doprowadzi do wykreowania konsorcjum instytucji naukowych, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5 zarządzenia inwentaryzacyjnego oraz ustalenia warunków korzystania z jego usług,
b) doprowadzi do opracowania przez konsorcjum instytucji naukowych, o których mowa w lit. a, metodyk inwentaryzacji dla gatunków wskaźnikowych oraz gatunków będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000, podlegających inwentaryzacji w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw w RDLP w Krośnie,
c) doprowadzi do funkcjonalnego wyodrębnienia w ramach konsorcjum, o którym mowa w lit. a, zespołu konsultacyjno-weryfikacyjnego.
3. Procedura utrwalania w terenie środków powierzchni kołowych
W metodyce przyjęto, że prace terenowe na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw (129 944,66 ha gruntów leśnych i związanych z gospodarką leśną w zarządzie Lasów Państwowych) oraz w Bieszczadzkim Parku Narodowym (24 434,21 ha) będą prowadzone na 1575 powierzchniach kołowych, przy czym część tych powierzchni to powierzchnie założone przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej na potrzeby realizacji Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu. Pole każdej powierzchni kołowej powinno wynosić 400 m2, co oznacza, że promień każdej powierzchni kołowej powinien wynosić 11,28 m.
W wypadku zakładania powierzchni kołowej na stoku, przed jej założeniem określa się kąt nachylenia terenu w celu zachowania przyjętych wielkości powierzchni w rzucie poziomym; zależnie od stopnia nachylenia stoku koryguje się promień powierzchni zgodnie z poniższą tabelą:
Uwaga: skorygowany promień koła (r 1) oblicza się ze wzoru:
,
gdzie:
r - promień przyjęty dla danej powierzchni mierzonej w poziomie,
- średni kąt nachylenia stoku w miejscu pomiaru.
| Kąt nachylenia | Wielkość powierzchni próbnej (ha) | |||||
| 0,005 | 0,01 | 0,02 | 0,03 | 0,04 | 0,05 | |
| Skorygowany promień koła (r1) w metrach | ||||||
| 0 | 3,99 | 5,64 | 7,98 | 9,77 | 11,28 | 12,62 |
| 5 | 4,00 | 5,65 | 8,00 | 9,79 | 11,30 | 12,64 |
| 10 | 4,02 | 5,68 | 8,01 | 9,85 | 11,37 | 12,72 |
| 15 | 4,06 | 5,74 | 8,12 | 9,94 | 11,48 | 12,84 |
| 20 | 4,12 | 5,82 | 8,23 | 10,08 | 11,64 | 13,02 |
| 25 | 4,19 | 5,92 | 8,38 | 10,26 | 11,85 | 13,26 |
| 30 | 4,29 | 6,06 | 8,58 | 10,50 | 12,12 | 13,56 |
| 35 | 4,41 | 6,23 | 8,82 | 10,79 | 12,46 | 13,94 |
Co do zasady, środki powierzchni kołowych powinny być rozmieszczone według schematu siatki kwadratów o boku wynoszącym 1 km. W przypadku siedlisk małopowierzchniowych może się zdarzyć, że wyznaczona wg schematu siatki kwadratów liczba powierzchni kołowych nie będzie reprezentatywna pod względem procentowego udziału powierzchniowego typów siedlisk przyrodniczych. Wówczas należy wyznaczyć dodatkowe powierzchnie kołowe w małopowierzchniowych siedliskach przyrodniczych, aby były one odpowiednio reprezentowane w ogólnej liczbie powierzchni kołowych, nawet do tego stopnia, aby powierzchnie kołowe były usytuowane w obrębie wszystkich płatów występowania takich siedlisk przyrodniczych - stosownie do wytycznych Regionalnego Koordynatora. Spośród 1575 wyznaczonych powierzchni kołowych, 1564 są zlokalizowane w siatce kwadratów o boku wynoszącym 1 km, a 11 jest wyznaczonych dodatkowo w następujących siedliskach małopowierzchniowych: 9180 - 5 powierzchni, 91P0 - 1 powierzchnia, 91T0 - 1 powierzchnia, 91D0 - 2 powierzchnie, 91F0 - 2 powierzchnie.
Jednoznacznymi identyfikatorami każdej powierzchni kołowej powinny być: (1) współrzędne geograficzne, (2) adres leśny oraz (3) numer powierzchni kołowej, unikatowy w obrębie całej RDLP w Krośnie.
Lokalizacja w terenie środków powierzchni kołowych powinna być dokonywana przez poszczególne drużyny inwentaryzacyjne według operacyjnych wytycznych Regionalnego Koordynatora. Powinien być do tego wykorzystany rejestrator, który dzięki odbiornikowi GPS i właściwemu oprogramowaniu powinien naprowadzać oraz sygnalizować zlokalizowanie przez drużynę inwentaryzacyjną środka powierzchni kołowej. Jeśli z jakichś względów lokalizacja powierzchni wyznaczonej przez program jest nie do zaakceptowania w terenie (np. droga asfaltowa, granice wydzieleń itp.), to należy ją przesunąć o stałą wartość 50 metrów (z podaniem uzasadnienia) według następującej zasady: najpierw przesuwamy środek powierzchni na północ, jeśli ta lokalizacja jest dalej nie do zaakceptowania, przesuwamy powierzchnię o 50 m na wschód, następnie na południe i ewentualnie na zachód, aż do usytuowania powierzchni w miejscu reprezentatywnym i umożliwiającym trwałą stabilizację środka. Za pomocą odbiornika GPS należy określić współrzędne geograficzne nowego punktu. Jeżeli obszar powierzchni próbnej obejmuje grunt związany z gospodarką leśną (np. droga leśna, składnica drewna itp.), to określa się udział tej kategorii gruntu w ramach powierzchni kołowej i odnotowuje w raptularzu.
Stabilizacja środka każdej powierzchni kołowej powinna następować poprzez zabicie pachołka (palik dębowy o wymiarach 6 cm x 6 cm x 50 cm wystający ponad powierzchnię ziemi na wysokość ok. 10 cm). Dodatkowo usytuowanie środka powierzchni kołowej powinno zostać oznaczone poprzez namalowanie farbą na trzech najbliższych drzewach zielonych kół o średnicy ok. 5 cm, zwróconych w stronę palika. Dla ww. trzech drzew powinien być określony i dokumentacyjnie utrwalony azymut i odległości tych drzew od środka powierzchni kołowej (rozwiązanie takie jest niezbędne do odtworzenia środka powierzchni kołowej w razie wyciągnięcia, usunięcia lub zaginięcia pachołka). W przypadku braku drzew na powierzchni kołowej drzewa domiarowe mogą stanowić drzewa spoza powierzchni. W przypadku dużej odległości drzew rosnących poza powierzchnią kołową od jej środka (brak możliwości pomiaru odległości za pomocą dalmierza w wysokościomierzu z wymaganą dokładnością) domiarem mogą być 3 stabilne pniaki na powierzchni kołowej.
Na podstawie wiedzy eksperckiej założono, że przyjęta liczba powierzchni kołowych będzie reprezentatywna dla terenu czwartego zgrupowania nadleśnictw pod względem:
1) procentowego udziału powierzchniowego typów siedlisk przyrodniczych (dalej SP) o symbolach 9110, 9130, 9140, 9170, 9180*, 9410, 91D0*, 91E0*, 91F0, 91P0, 91T0;
2) procentowego udziału powierzchniowego poszczególnych typów siedliskowych lasu (dalej TSL);
3) sposobu użytkowania (lasy gospodarcze, lasy objęte ograniczoną do niezbędnego minimum działalnością gospodarczą, rezerwaty częściowe, rezerwaty ścisłe);
4) klas wieku i składu gatunkowego drzewostanu.
Obowiązkiem Regionalnego Koordynatora jest dokumentacyjne utrwalanie każdego przypadku dodatkowego zagęszczenia sieci powierzchni kołowych.
Przy opracowywaniu danych z prac terenowych na powierzchniach kołowych - założenia co do reprezentatywności jej sieci będą odpowiednio weryfikowane z wykorzystaniem danych utrwalonych w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych (SILP).
4. Warunki oraz procedura przesuwania w terenie środków powierzchni kołowych
W nawiązaniu do postanowienia § 15 ust. 2 zarządzenia inwentaryzacyjnego - w każdym przypadku, w którym jest to w sposób oczywisty uzasadnione (np. w związku z usytuowaniem środka powierzchni kołowej: [1] na granicy dwóch lub większej liczby wydzieleń leśnych, [2] w pasie drogi, zwłaszcza o trwałej nawierzchni bitumicznej, [3] na gruncie leśnym trwale niezalesionym, [4] na terenach przemysłowych czy [5] w sposób trwały pozostających pod wodami itd.) - członkowie drużyny inwentaryzacyjnej są upoważnieni do zmiany lokalizacji środka danej powierzchni kołowej.
W razie braku możliwości zastosowania reguły generalnej zmiany usytuowania środka powierzchni kołowej w stosunku do usytuowania zaprojektowanego, opisanej w pkt 3 niniejszego załącznika, członkowie drużyny inwentaryzacyjnej powinni dokonywać tego w sposób szczególny, po uzgodnieniach telefonicznych z Regionalnym Koordynatorem.
Za pomocą określonej funkcji zainstalowanej w rejestratorze członkowie drużyny są obowiązani do utrwalenia zmiany współrzędnych geograficznych środka danej powierzchni kołowej oraz do odnotowania uzasadnienia tej zmiany.
Obowiązkiem Regionalnego Koordynatora jest dokumentacyjne utrwalanie szczególnych zmian współrzędnych geograficznych powierzchni kołowych (wraz z uzasadnieniem tych zmian).
5. Procedura numerycznego utrwalania wyglądu roślinności leśnej poszczególnych wydzieleń leśnych
W nawiązaniu do § 16 zarządzenia inwentaryzacyjnego - wygląd roślinności leśnej w obrębie powierzchni kołowej powinien podlegać utrwaleniu poprzez wykonanie za pomocą rejestratora ok. trzydziestosekundowego filmu panoramicznego (po przyjęciu środka powierzchni kołowej za miejsce, z którego film ten ma być wykonany, zaczynając nagrywanie filmu od północy i przesuwając się zgodnie z kierunkiem obrotu wskazówek zegara).
Niezależne od powyższego ze środka każdej powierzchni kołowej, z użyciem cyfrowego aparatu fotograficznego, powinny być wykonane cztery zdjęcia fotograficzne: w kierunku na północ, wschód, południe i zachód.
Dodatkowo, po oddaleniu się od środka powierzchni kołowej o 10 metrów w kierunku na południe, powinno być wykonane z tego miejsca zdjęcie w kierunku na północ - w ten sposób, aby miejsce zabicia pachołka stanowiło punkt centralny fotografii (przy czym 1/3
kadru danego zdjęcia powinna przedstawiać widok roślinności leśnej do miejsca zabicia pachołka, zaś 2/3 - widok roślinności leśnej za tym pachołkiem).
6. Sposób ochrony powierzchni kołowych przed zniekształceniem ze względu na wymogi inwentaryzacji wskaźnikowej
Jak wynika z harmonogramu prac terenowych do wykonania w roku 2018, działania inwentaryzacyjne cechują się rozciągnięciem w funkcji czasu. Mając na względzie fakt, że do zakończenia tych działań należy unikać zniekształcenia antropogenicznego (uszkodzenie runa w trakcie prac zrywkowych) wydzieleń leśnych w stosunku do stanu wyjściowego (tj. kwiecień 1 maj 2018 r.) - w wykonaniu § 24 zarządzenia inwentaryzacyjnego, w promieniu stu metrów, licząc od środka każdej z powierzchni kołowych, nie wolno przeprowadzać prac gospodarczych, chyba że są one podyktowane siłą wyższą.
Wszelkie prace gospodarcze, które w 2018 r. zostaną wykonane w wydzieleniach leśnych ze zlokalizowanymi w nich powierzchniami kołowymi, powinny być utrwalane w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych (SILP) ze szczególną starannością.
Nadleśniczowie kierujący nadleśnictwami: Baligród, Cisna, Komańcza, Leżajsk, Lutowiska, Strzyżów, Stuposiany, Tuszyma, są obowiązani do:
1) szczegółowego poinstruowania kierujących zakładami usług leśnych co do konieczności ochrony powierzchni kołowych oraz ich otoczenia w promieniu stu metrów, licząc od środka powierzchni kołowych, a także
2) objęcia szczególnym nadzorem wykonywania tej ochrony.
7. Wykaz gatunków wskaźnikowych
Problematyce wnioskowania o biologicznej naturalności krajobrazów "leśnych" oraz gatunków wskaźnikowych, których identyfikacja stanowi część składową tego wnioskowania, poświecono załącznik nr 1 do zarządzenia inwentaryzacyjnego, w szczególności zaś wersety [18], [23], [23a], [24] i [25] tegoż załącznika. O gatunkach wskaźnikowych oraz ich roli w procesie wnioskowania o biologicznej naturalności krajobrazów "leśnych" jest ponadto mowa w § 17 i § 23 ww. zarządzenia.
Tabela nr 1 ilustruje strukturę wykazu gatunków wskaźnikowych, które potencjalnie powinny być możliwe do zidentyfikowania, jeżeli przyjąć, że krajobraz "leśny" czwartego zgrupowania nadleśnictw jest krajobrazem pierwotnym czy choćby krajobrazem dostatecznie naturalnym.
Tab. 1. Struktura wykazu gatunków wskaźnikowych
| Typ roślinności leśnej stwierdzony na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw | Stadium rozwojowe ekosystemu diagnozowane na podstawie średniej biologicznej masy biegaczowatych | Gatunki skojarzone z danym potencjalnym typem roślinności leśnej oraz danym stadium rozwojowym ekosystemu według aktualnego stanu wiedzy naukowej | ||||
| gatunki wierne | gatunki starych lasów | gatunki końca łańcucha przepływów, wymiany, przemiany oraz przekształcania materii, energii oraz informacji (w tym gatunki krajobrazowe) | gatunki o specyficznych funkcjach wskaźnikowych | inne gatunki o funkcjach wskaźnikowych | ||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 1 | Wczesna faza rozwojowa (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Nazwa łacińska | Ekosystem dojrzewający (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Nazwa polska | Ekosystem dojrzały (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Faza quasi-klimaksu (SBO w granicach od... do... mg) | ||||||
| Faza rozpadu ekosystemu (SBO w granicach od.... do... mg) | ||||||
| (...) | (...) | (...) | (...) | (...) | (...) | (...) |
| N | Wczesna faza rozwojowa (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Nazwa łacińska | Ekosystem dojrzewający (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Ekosystem dojrzały (SBO w granicach od... do... mg) | ||||||
| Nazwa polska | Faza quasi-klimaksu (SBO w granicach od... do... mg) | |||||
| Faza rozpadu ekosystemu (SBO w granicach od... do.... mg) | ||||||
8. Procedura wykonywania zdjęć fitosocjologicznych oraz procedura inwentaryzacji gatunków wskaźnikowych
8.1. Procedura wykonywania zdjęć fitosocjologicznych
Zgodnie z metodyką zdjęcia fitosocjologiczne powinny być wykonywane metodą Braun-Blanqueta z uwzględnieniem aspektu wiosennego i letniego. Aspekt wiosenny zostanie zinwentaryzowany wiosną 2018 r. (kwiecień - maj 2018), natomiast aspekt letni w lipcu - sierpniu 2018 r. Zdjęcie fitosocjologiczne powinno zawierać przede wszystkim listę gatunków roślin oraz opis struktury pionowej fitocenozy. Dla każdej wyróżnionej warstwy roślinności ("a", "a1", "a2", "a3", "b", "c" i "d" ) należy oszacować jej pokrycie (rzut na płaszczyznę) w procentach. Pokrycie warstwy zielnej "c" i "d" zostanie oszacowane podczas wykonywania zdjęcia w obu aspektach, natomiast do analiz zostanie przyjęta wartość z aspektu letniego. Pokrycie warstw drzewostanu, tj. łączne pokrycie warstwy drzew "a" oraz w rozbiciu na poszczególne piętra drzewostanu, jeśli występują, tj. "a1", "a2", "a3" oraz warstwy krzewów "b" zostanie oszacowane podczas wykonywania zdjęcia w aspekcie letnim. Spisaniu (z użyciem nazwy łacińskiej) mają podlegać wszystkie zaobserwowane w obrębie każdej powierzchni kołowej gatunki roślin występujące we wszystkich warstwach lasu (a więc w warstwach "a1", "a2", "a3", "c" i "d" runa) wraz z podaniem warstwy, w której ten gatunek występuje oraz stopnia jego pokrycia w danej warstwie (tab. 2). Stopień pokrycia gatunków drzewiastych i krzewiastych, a więc budujących warstwy "a1", "a2", "a3", "b", ze względu na nie w pełni rozwinięte ulistnienie wiosną, powinno zostać oszacowane w aspekcie letnim. W pozostałych warstwach stopień pokrycia gatunków powinien zostać oszacowany w obu aspektach, natomiast do analiz zostanie uwzględniona wyższa wartość stopnia pokrycia. Kierując się doświadczeniem, zakłada się, że czas poświęcany przez drużynę inwentaryzacyjną na jedno zdjęcie w nadleśnictwach Leżajsk, Tuszyma (nadleśnictwa nizinne) to około 45 minut, w pozostałych nadleśnictwach czwartego zgrupowania (nadleśnictwa wyżynne i górskie) oraz BdPN - 90 minut.
Tab. 2. Skala ilościowości gatunków roślin
| Stopień skali | Opis |
| r | gatunek występuje sporadycznie, jeden lub kilka osobników |
| + | gatunek występuje rzadko z nieznacznym pokryciem |
| 1 | gatunek zajmuje do 5% pola powierzchni zdjęcia fitosocjologicznego |
| 2 | gatunek zajmuje 6-25% pola powierzchni zdjęcia fitosocjologicznego |
| 3 | gatunek zajmuje 26-50% pola powierzchni zdjęcia fitosocjologicznego |
| 4 | gatunek zajmuje 51-75% pola powierzchni zdjęcia fitosocjologicznego |
| 5 | gatunek zajmuje ponad 75% pola powierzchni zdjęcia fitosocjologicznego |
Rośliny, których identyfikacja pod względem przynależności gatunkowej będzie przekraczać umiejętności drużyny inwentaryzacyjnej, powinny zostać oznaczone przez zespół konsultacyjno-weryfikacyjny. Konkretyzując: okaz danej rośliny, wymagającej oznaczenia co do przynależności gatunkowej, wraz z etykietką zawierającą numer powierzchni i stopień pokrycia przez ten gatunek, umieszcza się w pojemniku plastikowym. Po rozpoznaniu gatunku rośliny przez zespół konsultacyjno-weryfikacyjny drużyna inwentaryzacyjna uzupełnia bez zbędnej zwłoki spis roślin zidentyfikowanych na danej powierzchni kołowej o informacje o tym gatunku (o tych gatunkach).
Dane wytwarzane w toku wykonywania zdjęć fitosocjologicznych w sposób bezpośredni powinny być wprowadzane do pamięci rejestratora (z zastosowaniem specjalistycznej aplikacji zainstalowanej w tym rejestratorze), przy czym docelowo powinny one być przesłane do bazy danych SILP.
8.2. Procedura identyfikowania oraz inwentaryzowania gatunków wiernych oraz gatunków starych lasów
8.2.1. Procedura wykorzystująca wyniki zdjęć fitosocjologicznych
W metodyce przyjęto, że założone powierzchnie, na których wykonywane będą zdjęcia fitosocjologiczne, stanowią reprezentatywną próbę przedstawiającą z dużą dokładnością zmienność szaty roślinnej czwartego zgrupowania nadleśnictw, w tym występowania gatunków wskaźnikowych rozumianych jako gatunki typowe dla poszczególnych zespołów leśnych oraz gatunki starych lasów. Informacje na temat występowania tych gatunków zostaną uzyskane ze zdjęć fitosocjologicznych wykonywanych w dwóch aspektach: wiosennym i letnim w 2018 r.
8.2.2. Procedura wykorzystująca uzupełniające oględziny wydzieleń leśnych
W metodyce założono, że w lipcu - sierpniu 2018 r. na całym terenie wydzieleń leśnych ze zlokalizowanymi w nich powierzchniami kołowymi będą przeprowadzone uzupełniające prace inwentaryzacyjne (tzw. oględziny uzupełniające). Jeżeli okaże się, że od zakończenia pierwszego etapu prac inwentaryzacyjnych (kwiecień - maj 2018) do czasu rozpoczęcia uzupełniających oględzin wydzieleń leśnych (lipiec - sierpień 2018) teren danego wydzielenia był objęty pracami gospodarczymi, to oględziny uzupełniające będą prowadzone z podziałem na oględziny w promieniu 100 metrów od środka powierzchni kołowej oraz na oględziny w pozostałej części wydzielania.
Według założeń metodycznych, oględziny uzupełniające będą miały wiele funkcji do spełnienia. Jedną z tych funkcji będzie uzupełniająca inwentaryzacja gatunków wskaźnikowych ze świata roślin.
8.2.3. Wykorzystanie działań w ramach oceny stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000, położonych na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, do inwentaryzacji gatunków wskaźnikowych
Na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw w całości lub części położone są następujące obszary Natura 2000: Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001, Lasy Leżajskie PLH180047, Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Klonówka PLH180022, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030, Dorzecze Górnego Sanu PLH180021, Beskid Niski PLB180002.
W ramach oceny stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk wykonana będzie m.in. inwentaryzacja gatunków roślin i zwierząt stanowiących przedmioty ochrony w ww. obszarach Natura 2000. Gatunki te będą analizowane m.in. pod kątem możliwości uznania ich za gatunki wskaźnikowe.
8.3. Procedura inwentaryzacji gatunków wskaźnikowych oraz gatunków parasolowych
Jak to wynika z tab. 1, w inwentaryzacji wskaźnikowej, dotyczącej czwartego zgrupowania nadleśnictw, zgodnie z przyjętą metodyką główna rola organizmów wskaźnikowych przypadła wybranym gatunkom ptaków, w tym głównie ptaków krajobrazowych oraz dużych ssaków drapieżnych występujących na terenie wszystkich nadleśnictw czwartego zgrupowania oraz BdPN:
1) dzięciołowi trójpalczastemu (Picoides triadactylus),
2) dzięciołowi białogrzbietemu (Dendrocopos leucotos),
3) orlikowi krzykliwemu (Clanga pomarina),
4) bocianowi czarnemu (Ciconia nigra),
5) włochatce (Aegolius funereus),
6) sóweczce (Glaucidium passerinum),
7) muchołówce małej (Ficedula parva),
8) dzięciołowi średniemu (Dendrocopos medius),
9) dzięciołowi czarnemu (Dryocopus martius), 10) jarząbkowi (Tetrastes bonasia),
11) orłowi przedniemu (Aquila chrysaetos) - gatunkowi regionalnemu, charakterystycznemu dla RDLP w Krośnie,
12) gołębiowi siniakowi (Columba oenas),
13) wilkowi (Canis lupus),
14) rysiowi (Lynx lynx).
Podmioty dokonujące inwentaryzacji
Inwentaryzacja przedmiotowych gatunków powinna być przeprowadzona w ramach usługi badawczej konsorcjum naukowego z wiodącą rolą Instytutu Badawczego Leśnictwa. Zadaniem konsorcjum jest wykorzystanie wiedzy inwentaryzacyjnej zgromadzonej przy sporządzaniu dokumentacji naukowych, o których mowa w § 55 zarządzenia inwentaryzacyjnego, stosownie do treści umowy pomiędzy tym konsorcjum a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych.
Metodyka inwentaryzacji
Metodyki inwentaryzacji ww. gatunków objętych pracami w ramach czwartego zgrupowania nadleśnictw zostaną opracowane, w uzgodnieniu z RDLP w Krośnie, przez konsorcjum naukowe pod przewodnictwem IBL. Metodyki te winny umożliwić ocenę stanu populacji poszczególnych gatunków zwierząt zgodnie z wymogami Państwowego Monitoringu Środowiska. Metodyki wprowadzone zostaną przez zamawiającego usługę badawczą w trybie § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
Oprócz opracowania zbiorczego Instytut Badawczy Leśnictwa będzie obowiązany przekazać Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych kopie "surowych" danych inwentaryzacyjnych dla poszczególnych gatunków.
8.4. Inne gatunki o funkcjach wskaźnikowych
Do tej grupy gatunków został zaliczony gniewosz plamisty (Coronella austriaca) oraz żbik europejski (Felis silvestris). Obecność gniewosza świadczy o występowaniu całego zespołu gadów (odżywia się on innymi gatunkami gadów). Żbik jest gatunkiem naturowym, jednak nie wymaga ochrony w formie wyznaczenia obszaru Natura 2000. Jest to gatunek wskaźnikowy o znaczeniu regionalnym ze względu na występowanie ograniczone do terenów górskich. Żbik jest silnie związany z lasami o charakterze puszczańskim (quasi-pierwotnym).
Podmioty dokonujące inwentaryzacji
Inwentaryzacja gniewosza i żbika powinna być przeprowadzona w ramach usługi badawczej konsorcjum naukowego z wiodącą rolą Instytutu Badawczego Leśnictwa. Zadaniem konsorcjum jest wykorzystanie wiedzy inwentaryzacyjnej zgromadzonej przy sporządzaniu dokumentacji naukowych, o których mowa w § 55 zarządzenia inwentaryzacyjnego, stosownie do treści umowy pomiędzy tym konsorcjum a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych.
Metodyka inwentaryzacji
Metodyki inwentaryzacji ww. gatunków objętych pracami w ramach czwartego zgrupowania nadleśnictw zostaną opracowane, w uzgodnieniu z RDLP w Krośnie, przez konsorcjum naukowe pod przewodnictwem IBL. Metodyki te winny umożliwić ocenę stanu populacji poszczególnych gatunków zwierząt zgodnie z wymogami Państwowego Monitoringu Środowiska. Metodyki wprowadzone zostaną przez zamawiającego usługę badawczą w trybie § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
8.5. Procedura identyfikowania oraz inwentaryzowania gatunków o szczególnych funkcjach wskaźnikowych
Określenie gatunków o szczególnych funkcjach wskaźnikowych nastąpiło w zarządzeniu inwentaryzacyjnym, w tym przede wszystkim w wersecie [24] załącznika nr 1 do tego zarządzenia.
Za gatunki o szczególnych funkcjach wskaźnikowych na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw zostały uznane następujące chrząszcze saproksyliczne:
1) 
zgniotek cynobrowy (Cucujus cinnaberinus),
2) ponurek Schneidera (Boros schneideri),
3) zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sulcatus),
4) pachnica (Osmoderma sp.),
5) nadobnica alpejska (Rosalia alpina).
Decydując się na inwentaryzowanie wyżej wymienionych gatunków chrząszczy, wzięto pod uwagę, że według powszechnie akceptowanych poglądów:
1) występowanie w krajobrazie ww. gatunków świadczy o nieprzerwanej w funkcji czasu biotycznej ciągłości funkcjonalnej nisz ekologicznych, związanych z martwym drewnem w lesie, a tym samym o naturalności biologicznej krajobrazu właśnie z punktu widzenia tychże nisz (gdyby, jak to wynika z poglądów naukowych, w przeszłości nisze te przez długi czas zanikły w danym krajobrazie, oznaczałoby to duże prawdopodobieństwo braku możliwości występowania omawianych gatunków chrząszczy w krajobrazie);
2) występowanie tych gatunków identyfikuje występowanie w krajobrazie pokaźnego zbioru innych organizmów zwierzęcych, w tym gatunków naturowych (są to innymi słowy tzw. gatunki parasolowe: skoro one występują w krajobrazie, to jest to dowód na występowanie całej gamy innych gatunków organizmów zwierzęcych, w tym gatunków naturowych).
W ramach tego zadania przewidziano także poszukiwanie na obszarze czwartego zgrupowania nadleśnictw śladów obecności kozioroga dębosza (Cerambyx cerdo) oraz jelonka rogacza (Lucanus cervus), będących gatunkami związanymi ze stojącymi, żywymi dębami.
Z zastrzeżeniem co do pachnicy, nadobnicy alpejskiej, kozioroga dębosza i jelonka rogacza inwentaryzacja ww. chrząszczy zostanie przeprowadzona na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw w wybranych wydzieleniach leśnych, przy czym będą to wydzielenia leśne, w których zostały zlokalizowane powierzchnie kołowe (por. ryc. 1A-1F). Inwentaryzacja pachnicy, nadobnicy alpejskiej, kozioroga dębosza oraz jelonka rogacza zostanie dokonana we wszystkich miejscach na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, w których (ze względu na charakterystykę biotopu) ma ona szanse występować (zasada inwentaryzacji populacji generalnej).
Metodyki inwentaryzacji ww. gatunków zostaną opracowane, w uzgodnieniu z RDLP w Krośnie, przez konsorcjum naukowe pod przewodnictwem IBL. Metodyki te winny umożliwić ocenę stanu populacji poszczególnych gatunków zwierząt zgodnie z wymogami Państwowego Monitoringu Środowiska. Metodyki wprowadzone zostaną przez zamawiającego usługę badawczą w trybie § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
9. Procedura szacowania potencjalnej pojemności nisz ekologicznych, o której mowa w § 21 zarządzenia inwentaryzacyjnego
W ramach inwentaryzacji wskaźnikowej potencjalna pojemność nisz ekologicznych zostanie oszacowana dla zgniotka cynobrowego.
Zasadniczo prace w tym zakresie będą wykonane z zachowaniem procedury podanej dla przykładu w § 21 ust. 3 zarządzenia inwentaryzacyjnego, przy czym (dookreślając) całkowite pole powierzchni drzew, stanowiące poszukiwaną pojemność nisz ekologicznych dla zgniotka cynobrowego (P), zostanie ustalone z zastosowaniem następującej formuły matematycznej:
,
w którym poszczególne symbole oznaczają:
| Symbol | Znaczenie symbolu |
| P | szacunkowa wartość pola powierzchni zewnętrznej pni drzew martwych w wydzieleniu, mogąca być potencjalnie zasiedlona przez zgniotka cynobrowego w ramach danego wydzielenia leśnego (= potencjalna pojemność nisz ekologicznych dla zgniotka i ponurka w danym wydzieleniu leśnym) |
| Sp | oszacowane łączne pole powierzchni odpowiadające potencjalnej pojemności nisz ekologicznych dla zgniotka cynobrowego w obrębie danego drzewa (wchodzącego w skład grupy 10 drzew próbnych) |
| Σ Sp | łączna potencjalna pojemność nisz ekologicznych "ulokowanych" na 10 drzewach próbnych |
| vms | miąższość łączna 10 drzew próbnych |
| Vm | łączna miąższość drzew martwych w obrębie danego wydzielenia leśnego (wynikająca z pomiaru tych drzew na powierzchniach kołowych odpowiednio skorygowana w następstwie oględzin wydzieleń leśnych ze zlokalizowanymi w ich obrębie powierzchniami kołowymi) |
| r | współczynnik redukujący łączną miąższość drzew martwych w obrębie danego wydzielenia leśnego ustalony na podstawie szczegółowej charakterystyki drewna martwego |
W tym miejscu nie może ujść uwadze, że stosując bezkrytycznie formułę:
w której poszczególne symbole oznaczają:
| Lt | oszacowana liczebność odpowiednio zgniotka cynobrowego w ramach danego wydzielenia leśnego |
| P | jak we wzorze [1] |
| Lp | liczba osobników odpowiednio zgniotka cynobrowego zliczona na 10 m2 powierzchni zewnętrznej drzew próbnych (z odkrytą korowiną), |
otrzymuje się szacunek maksymalnej liczebności zgniotka cynobrowego w obrębie danego wydzielenia leśnego. Do tego szacunku (co zresztą zasygnalizowano w § 21 ust. 3 zarządzenia inwentaryzacyjnego) nie można podchodzić bezkrytycznie, albowiem należałoby z góry założyć występowanie prostej proporcjonalności pomiędzy indeksem liczebności tego gatunku (liczba osobników w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni drzewa próbnego z odsłoniętą korowiną) a polem powierzchni pni drzew martwych, stanowiących potencjalne miejsce bytowania tychże gatunków.
Jest prawdopodobne, że faktycznie będziemy mieli do czynienia z prawidłowością, uwidocznioną na ryc. 2.
Pole powierzchni stanowiące pojemność nisz ekologicznych zgniotka w odniesieniu do drzew próbnych (m2)
Ryc. 2. Hipotetyczna zależność między potencjalną pojemnością nisz ekologicznych zgniotka cynobrowego ustaloną na podstawie pomiarów i oględzin 10 drzew próbnych a indeksem liczebności tego gatunku wyrażonym liczbą osobników zidentyfikowanych w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni pnia z odspojoną korowiną
Gdyby taka zależność istotnie się potwierdziła, to od pewnego poziomu wartości P należałoby przyjmować brak wpływu przyrostu tejże wartości na przyrost oszacowanej maksymalnej liczebności zgniotka.
Uwaga: działania inwentaryzacyjne, przewidziane do wykonawczego kontynuowania w odniesieniu do zgniotka cynobrowego w okresie jesiennym - przewiduje się zmodyfikowanie metodyki, polegające na obejmowaniu części drzew próbnych zliczeniem osobników po odspojeniu korowiny na całej powierzchni możliwego bytowania tych owadów.
10. Wykaz oraz procedura inwentaryzacji i ustalania cech taksacyjnych poszczególnych warstw lasu
10.1. Pomiary dendrometryczne na powierzchniach kołowych
Na powierzchniach kołowych zostaną przeprowadzone pomiary dendrometryczne, polegające na ustaleniu pierśnic i wysokości drzew żywych (oraz krzewów, jeżeli ich pierśnica przekracza nw. wartość graniczną o odpowiedniej grubości).
Pomiarem pierśnic zostaną objęte wszystkie drzewa i krzewy, jeżeli pierśnica tych drzew i krzewów wynosi co najmniej 7 cm, przy czym jednocześnie z tym pomiarem będzie ustalana przynależność gatunkowa tychże drzew i krzewów. W każdym przypadku średnicomierz powinien być sytuowany na wysokości 1,3 metra od powierzchni ziemi w ten sposób, aby dłuższe ramię średnicomierza wskazywało środek powierzchni kołowej (ryc. 3).
Pierśnice drzew i krzewów powinny być ustalane z dokładnością do 1 mm. Każde drzewo i każdy krzew pomierzony powinien być odpowiednio oznaczony dla uniknięcia błędu podwójnego pomiaru.
Ryc. 3. Sposób przykładania średnicomierza do pnia drzewa (widok z góry)
Należy przy tym pamiętać o obowiązku posługiwania się średnicomierzami odpowiednio zrektyfikowanymi.
Oznaczenie wysokości drzew na powierzchni kołowej będzie następować z zastosowaniem, opracowanych przez naukowców - dendrometrów, równań stałych krzywych wysokości (tj. równań ustalających wysokość drzewa danego gatunku w drzewostanie jako funkcji jego pierśnicy).
Prace pomiarowe powinny być prowadzone z zastosowaniem procedury, ujętej w ramy schematu, stanowiącego przedmiot ryc. 4.
Ryc. 4. Procedura oznaczania wysokości drzew na powierzchni kołowej
Pomiar drzew będzie wykonywany za pomocą profesjonalnego wysokościomierza po jego skalibrowaniu (z dokładnością do 0,1 m).
Drzewa, których wysokość będzie mierzona, powinny być oznaczone w terenie znakiem "X" umieszczanym ponad oznaczeniem nanoszonym na nie dla dowodu pomiaru pierśnic.
Wyniki pomiaru wysokości drzew powinny być utrwalane w formularzu w wierszu przeznaczonym dla charakterystyki danego drzewa na powierzchni kołowej. Pełna charakterystyka danego żywego drzewa na powierzchni kołowej powinna obejmować następujące informacje umieszczane w jednym wierszu (w jednym rekordzie) formularza (raptularza): gatunek, pierśnica, piętro wiekowe lub/oraz zgrupowanie wiekowe (jeżeli drzewostan różnowiekowy), wiek piętra lub/oraz zgrupowania wiekowego (jeżeli drzewostan różnowiekowy), wysokość drzewa (jeżeli zostało wytypowane do pomiaru).
Dane dotyczące wysokości drzew i inne dane zawarte w ww. formularzu (raptularzu) będą wykorzystywane do wyboru najbardziej adekwatnego równania krzywej wysokości drzew. Na podstawie tych równań każde drzewo będzie oznaczone pod względem wysokości.
10.2. Taksowanie drewna martwego na powierzchniach kołowych
W roku 2018 powierzchnie kołowe zostaną wykorzystane do pomiaru drewna martwego. Będzie obowiązywało następujące rozróżnianie drewna martwego:
1) drewno martwe drzew stojących:
a) drewno martwe drzew stojących w całości (posusz),
b) drewno martwe drzew stojących złamanych (złomy);
2) drewno martwe leżące na powierzchni ziemi:
a) odłamane fragmenty złomów leżące na powierzchni ziemskiej,
b) drzewa wywrócone (wykroty, wiatrowały),
c) drzewa ścięte pozostawione in situ,
d) wierzchołki drzew,
e) grube gałęzie.
Drzewa martwe, lecz stojące w całości (tj. w odniesieniu do posuszu), będą poddawane pomiarom, jeżeli ich pierśnica okaże się większa lub równa 7 cm (licząc wraz z grubością kory). W raptularzu (formularzu) będą odnotowywane następujące informacje:
1) gatunek drzewa,
2) pierśnica,
3) wysokość,
4) charakterystyka drewna martwego (o czym dalej).
Drzewa martwe będące złomami będą poddawane pomiarowi, jeżeli:
1) środek pniaka znajduje się w granicach powierzchni kołowej, a jednocześnie gdy pierśnica (z zastrzeżeniem pkt 3 będzie większa lub równa 7 cm (licząc wraz z grubością kory), a także
2) jeżeli ich wysokość, liczona od powierzchni ziemskiej nie będzie wprawdzie przekraczać 1,3 m (nie da się pomierzyć pierśnicy), lecz będzie nie mniejsza niż 0,5 m, a dodatkowo ich grubość w cieńszym końcu będzie równa lub większa niż 7 cm.
W odniesieniu do złomów w raptularzu (formularzu) będą odnotowywane następujące informacje:
1) wysokość złomu, liczona od powierzchni ziemskiej do miejsca złamania;
2) pierśnica złomu (z zastrzeżeniem pkt 3, gdzie pomiarowi będzie podlegać średnica złomu).
Pomiar drewna martwego leżącego będzie wykonywany wyłącznie w zakresie, w jakim zawiera się w granicach powierzchni kołowej (zob. ryc. 5), ponadto pomiarom poddawane będą wyłącznie te fragmenty drewna martwego, których długość wynosi co najmniej 0,5 m, a grubość jest większa niż 7 cm (w korze). W formularzu (raptularzu) będą gromadzone następujące informacje: (1) gatunek drzewa (w przypadku braku możliwości określenia gatunku drzew, np. ze względu na stopień rozkładu, identyfikacja będzie ograniczała się do podania, czy jest to gatunek drzewa iglastego, czy liściastego), (2) długość fragmentu drzewa od grubszego miejsca do miejsca, w którym dany fragment osiąga grubość wynoszącą 7 cm, (3) grubość fragmentu drewna martwego mierzona w połowie jego długości, o której mowa w pkt (2).
Ryc. 5. Sposób pomiaru drewna leżącego
Drewno martwe będzie podlegać ocenie ze względu na stopień jego rozkładu. Będzie stosowana skala stopnia rozkładu drewna martwego, będąca przedmiotem tab. 3:
Tab. 3. Charakterystyka stopnia rozkładu drewna martwego
| Opis stanu drewna martwego | Skala rozkładu drewna |
| Drewno nierozłożone - o niezmienionej strukturze drewna, nieporośnięte przez grzybnię lub porosty, w przypadku drzew ściętych o jasnym czole lub przeżywiczonej powierzchni ścięcia | 1 |
| Drewno częściowo rozłożone - charakteryzuje się występowaniem grzybni lub porostów, ciemnym zabarwieniem czoła, widocznymi śladami zgnilizny na obwodzie lub w części twardzielowej | 2 |
| Drewno silnie rozłożone - silnie porośnięte przez grzybnię, porosty i mchy, niekiedy z całkowicie rozłożoną częścią bielastą i częściowo zachowaną twardzielą | 3 |
Pomiary dendrometryczne na powierzchniach kołowych oraz taksowanie drewna martwego na powierzchniach kołowych będą gromadzone w formularzu (raptularzu), który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 1.
11. Drugi etap prac inwentaryzacyjnych
W lipcu i sierpniu 2018 r. na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, w siłach Zespołu Inwentaryzacyjnego, będzie przeprowadzony drugi etap prac inwentaryzacyjnych, o czym dalej.
Realizacja drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych będzie służyła nie tylko osiągnięciu celów inwentaryzacji wskaźnikowej, lecz również wspomaganiu procesu: a) oceny ustanowionego planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Jaśliska PLH180014 (która to ocena będzie w tym przypadku działaniem niezwykle złożonym - o czym dalej), b) stanowienia obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, a także ocenie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin oraz ich siedlisk, będących przedmiotami ochrony na obszarach Natura 2000, o których mowa w akapicie 1 pkt 11.2.3. niniejszego załącznika.
W trakcie drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych podstawowymi jednostkami terytorialnymi będą wydzielenia leśne - co do zasady te wydzielania, w których zlokalizowane zostały powierzchnie kołowe, przy czym część prac będzie dotyczyć stricte powierzchni kołowych.
W ramach drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych nie przewiduje się co do zasady prowadzenia prac dendrometrycznych.
11.1. Uzupełniające prace na powierzchniach kołowych
W ramach prac uzupełniających na powierzchniach kołowych zostaną wykonane zdjęcia fitosocjologiczne w aspekcie letnim. Procedura wykonywania tych zdjęć będzie zgodna z zasadami opisanymi w pkt 8.1. niniejszego załącznika. Wykonanie zdjęć fitosocjologicznych w trakcie drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych zostanie poprzedzone oględzinami zdjęć oraz panoramicznego ujęcia filmowego lasu w obrębie poszczególnych powierzchni kołowych.
11.2. Uzupełniające oględziny wydzieleń leśnych
Jak o tym już napomknięto powyżej, w lipcu i sierpniu 2018 r. Zespół Inwentaryzacyjny przeprowadzi drugi etap prac inwentaryzacyjnych, przy czym w trakcie drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych podstawowymi jednostkami terytorialnymi będą wydzielenia leśne, w których zlokalizowane zostały powierzchnie kołowe.
Uzupełniające oględziny wydzieleń leśnych służyć będą: (1) uzupełnieniu danych potrzebnych do oceny stopnia naturalności biologicznej poszczególnych części czwartego zgrupowania nadleśnictw, (2) lokalizowaniu obiektów dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego (zwanych niezbyt precyzyjnie osobliwościami przyrodniczymi), (3) dostarczeniu informacji potrzebnych do: a) oceny planów zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Jaśliska PLH180014 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, b) sporządzenia planów urządzenia lasu lub aneksów do planów urządzenia lasu zawierających zakresy zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, dla których nie ma ustanowionych planów zadań ochronnych, c) oceny procesu stanowienia obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw.
Regionalny Koordynator, biorąc pod uwagę między innymi: (1) zapisy w SDF-ach oraz ustanowionych planach zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, (2) wyniki inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w Lasach Państwowych w latach 2006/2007, (3) analizę opisów taksacyjnych wydzieleń leśnych, utrwalonych w odniesieniu do poszczególnych nadleśnictw - ustali te wydzielenia leśne w nadleśnictwach bez zlokalizowanych w nich powierzchni kołowych, które powinny zostać objęte realizacją drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych ze względu na funkcje celu tychże prac (dopełnienie oceny naturalności biologicznej poszczególnych części czwartego zgrupowania nadleśnictw, identyfikacja obiektów dziedzictwa kulturowego, a przede wszystkim ocena planów zadań ochronnych i ocena stanu ochrony przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000, dla których nie ma ustanowionych planów zadań ochronnych).
11.2.1. Uzupełnienie danych do oceny stopnia naturalności biologicznej czwartego zgrupowania nadleśnictw
Po wykonaniu zdjęcia fitosocjologicznego w aspekcie letnim członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego dokonają oględzin wydzieleń, w których zlokalizowane są powierzchnie kołowe oraz wybranych przez Regionalnego Koordynatora wydzieleń bez zlokalizowanych powierzchni kołowych, o czym była mowa w pkt 11.2., pod kątem dopełnienia oceny naturalności biologicznej czwartego zgrupowania nadleśnictw. W trakcie tych oględzin członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego będą identyfikować gatunki roślin wskaźnikowych (będących przedmiotem identyfikacji w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej), ale także wyszukiwać inne istotne organizmy, takie jak: (1) gatunki naturowe, związane z poszczególnymi typami roślinności; (2) gatunki obce/inwazyjne dla danych biotopów, (3) gatunki bardzo rzadkie ze względu na ich naturę lub reliktowość albo wrażliwość na zakłócenie pierwotności lub semipierwotności biotopów. Szczególną uwagę będą zwracali na:
* gatunki z rodziny storczykowatych,
* mikrosiedliska (nisze ekologiczne, luki w drzewostanie, okrajki, a także miejsca antropogenicznie przekształcone, np. pobocza dróg, składnice, zręby, uprawy itp.).
Zidentyfikowane gatunki roślin będą podlegały sfotografowaniu. Wyniki identyfikowania wybranych gatunków roślin będą odnotowywane w raptularzu, który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 3.
11.2.2. Lokalizowanie obiektów dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego
Równocześnie z pracami służącymi ocenie stopnia naturalności biologicznej na terenie nadleśnictw: Baligród, Cisna, Komańcza, Lutowiska, Stuposiany oraz Bieszczadzkiego Parku Narodowego będą lokalizowane w wybranych wydzieleniach obiekty dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego. Działania te będą poprzedzone oględzinami zdjęć oraz panoramicznego ujęcia filmowego lasu w obrębie poszczególnych powierzchni kołowych, wykonanych w pierwszym etapie prac.
Wyniki oględzin w tym zakresie będą utrwalane w raptularzu, który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 2.
11.2.3. Dostarczenie informacji potrzebnych do oceny planów zadań ochronnych oraz sporządzenia dokumentacji przyrodniczej
W trakcie oględzin uzupełniających wydzieleń leśnych, w których zlokalizowane są powierzchnie kołowe oraz wybranych przez Regionalnego Koordynatora wydzieleń bez zlokalizowanych powierzchni kołowych, o czym była mowa w pkt 11.2., członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego dokonają oceny stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i ich siedlisk w obszarach Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw. Ocena ta zostanie dokonana w oparciu o skalę ocen stanu ochrony zawartą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000, przy czym do oceny poszczególnych parametrów zostaną użyte zestawy wskaźników PMŚ (zawarte w poradnikach monitoringu przyrodniczego opracowanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska). Podczas oceny poszczególnych wskaźników bądź parametrów członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego będą wskazywać działania konieczne dla utrzymania lub przywrócenia należytego stanu ochrony wyróżnionych przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000.
Wyniki dokonanych ocen stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i ich siedlisk, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania, będą utrwalane w raptularzu, który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 6.
W czwartym zgrupowaniu nadleśnictw ocenie stanu ochrony, o której mowa wyżej, będą podlegać następujące siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i ich siedliska:
* 9110 - kwaśna buczyna,
* 9130 - żyzna buczyna,
* 9140 - górskie jaworzyny ziołoroślowe,
* 9170 - grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny,
* 9180* - jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach,
* 9410 - górskie bory świerkowe,
* 91D0* - bory i lasy bagienne,
* 91E0* - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe,
* 91F0 - łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe,
* 1381 - widłoząb zielony,
* 1898 - ponikło kraińskie,
* 4070 - dzwonek piłkowany,
* 1939 - rzepik szczecinisty,
* 1393 - sierpowiec (haczykowiec) błyszczący,
* 4116 - tocja karpacka.
Uzyskane wyniki będą podstawą do opracowania raportu, o którym mowa w pkt 16 niniejszego załącznika.
W obszarach Natura 2000, dla których nie ma ustanowionych planów zadań ochronnych, dokonane przez członków Zespołu Inwentaryzacyjnego oceny stanu ochrony wyróżnionych przedmiotów ochrony będą wykorzystane do ustalenia zakresu zadań ochronnych w ramach planów urządzenia lasu lub aneksów do tych planów.
Regionalny Koordynator opracuje materiały szkoleniowe, które przed rozpoczęciem drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych zostaną rozesłane do członków Zespołu Inwentaryzacyjnego.
12. Jesienne poszukiwania bezlista okrywowego
W ramach prac nad planem ochrony dla obszaru Natura 2000 Bieszczady PLC180001 została zaproponowana zmiana SDF w zakresie włączenia na listę przedmiotów ochrony bezlista okrywowego (Buxbaumia viridis) - kod gatunku 1386. Uznawany jest on za gatunek reliktowy dla lasów pierwotnych, narażony na wyginięcie w Europie. Jego obecność świadczy więc nie tylko o ciągłości zbiorowisk leśnych na danym terenie, ale również o zachodzeniu naturalnych procesów w drzewostanach.
Bezlist okrywowy, ze względu na swoją biologię, jest gatunkiem bardzo trudnym do zinwentaryzowania. Poszukiwanie tego mszaka jest w zasadzie możliwie jedynie wczesną wiosną lub późną jesienią z uwagi na jego biologię (wtedy widoczne są łatwiej zauważalne sporofity, natomiast mikroskopijne gametofity utrzymujące się cały rok są praktycznie niemożliwe do zauważenia w terenie). Przy czym termin wiosenny jest mniej korzystny, gdyż delikatne sporofity są często uszkadzane przez śnieg. Samo poszukiwanie sporofitów bezlista jest bardzo pracochłonne. Wykonywanie tego zadania wiosną 2018 r. wydłużyłyby okres inwentaryzacji w I etapie czwartego zgrupowania. W tym samym czasie prace mają wykonywać również taksatorzy, którzy musieliby czekać na dokończenie prac przez fitosocjologów. Inwentaryzacja wskaźnikowa planowana jest w 9 obiektach (8 nadleśnictwach i jednym parku narodowym), w tym w 5 wybranych nadleśnictwach czwartego zgrupowania oraz Bieszczadzkim Parku Narodowym, na terenie których położony jest obszar Natura 2000 Bieszczady PLC180001. Taka liczba obiektów (w większości są to tereny podgórskie lub górskie, trudno dostępne) sprawia, że prace należy przeprowadzać w dość szybkim tempie, aby zdążyć z uchwyceniem aspektu wiosennego. Dodatkowo warunki pogodowe mogą wydłużyć okres prac. Przeprowadzenie poszukiwań bezlista okrywowego w trakcie I etapu inwentaryzacji w 2018 r. jest więc nierealne. W związku z powyższym prace te zostaną przeprowadzone osobno (jako III etap) jesienią 2018 r. (listopad 2018 r.).
Poszukiwanie stanowisk bezlista okrywowego będzie co do zasady prowadzone w 4 nadleśnictwach bieszczadzkich: Baligród, Komańcza, Lutowiska i Stuposiany oraz w Bieszczadzkim Parku Narodowym. W Nadleśnictwie Cisna poszukiwania były prowadzone w listopadzie 2017 r. w 71 wydzieleniach ze zlokalizowanymi powierzchniami kołowymi. Poszukiwania będą prowadzone w wydzieleniach, w których zlokalizowane są powierzchnie kołowe do zdjęć fitosocjologicznych i pomiarów dendrometrycznych. Przy czym poszukiwaniami nie zostaną objęte wszystkie wydzielenia ze zlokalizowanymi powierzchniami kołowymi, ale te, w których występuje istotny udział Jd w starszych klasach wieku (potencjalna obecność mikrosiedlisk odpowiednich dla gatunku). Zakłada się, że poszukiwaniami zostanie objętych około 250 wydzieleń leśnych w ww. nadleśnictwach i Bieszczadzkim Parku Narodowym. Regionalny Koordynator, biorąc pod uwagę m.in. analizę opisów taksacyjnych wydzieleń leśnych w ww. nadleśnictwach, wyznaczy te wydzielenia leśne, które powinny zostać objęte poszukiwaniami bezlista okrywowego jesienią 2018 r.
Poszukiwanie bezlista będzie się odbywać poprzez bardzo dokładny przegląd potencjalnych mikrosiedlisk (martwych, leżących pni, głównie Jd) w całym wydzieleniu, przez 2-4-osobowe zespoły fitosocjologów. Każde stwierdzone stanowisko (przynajmniej jeden sporofit) będzie podlegało sfotografowaniu i będzie rejestrowane w raptularzu, który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 3.
Oprócz zainwentaryzowania stanowisk bezlista okrywowego członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego dokonają oceny stanu ochrony tego gatunku. Ocena ta zostanie dokonana w oparciu o skalę ocen stanu ochrony zawartą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000, przy czym do oceny poszczególnych parametrów zostaną użyte zestawy wskaźników PMŚ (zawarte w poradniku monitoringu przyrodniczego opracowanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska). Podczas oceny poszczególnych wskaźników bądź parametrów członkowie Zespołu Inwentaryzacyjnego będą wskazywać działania konieczne dla utrzymania lub przywrócenia należytego stanu ochrony tego gatunku w obszarze Natura 2000 Bieszczady PLC180001.
Wyniki dokonanych ocen stanu ochrony bezlista okrywowego, który jest proponowany do włączenia na listę przedmiotów ochrony w obszarze Natura 2000 Bieszczady PLC180001, będą utrwalane w raptularzu, który w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór 6.
13. Procedura dokonywania inwentaryzacji obiektów dziedzictwa kulturowego
W wykonaniu § 25 zarządzenia inwentaryzacyjnego, w roku 2018, w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, zostaną rozpoczęte prace polegające na inwentaryzacji i wstępnej ocenie naukowej obiektów dziedzictwa kulturowego.
Prace te będą prowadzone na terenie nadleśnictw: Baligród, Cisna, Komańcza, Lutowiska, Stuposiany oraz Bieszczadzkiego Parku Narodowego przez konsorcjum naukowe, przy głównej roli Instytutu Badawczego Leśnictwa. Będą prowadzone w zintegrowaniu z inwentaryzacją tzw. osobliwości przyrodniczo-kulturowych, którą wykona Zespół Inwentaryzacyjny w ramach prac inwentaryzacyjnych przewidzianych na lipiec 1 sierpień 2018. r., a także w zintegrowaniu ze studiami archiwalnymi, o których mowa w § 26 zarządzenia inwentaryzacyjnego.
Inwentaryzacja obiektów dziedzictwa kulturowego zostanie pod względem metodycznym "szczegółowo oprzyrządowana" przez Wykonawcę w wykonaniu § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
Wyprzedzająco podaje się, co następuje:
1) prowadzone przez ww. konsorcjum naukowe działania inwentaryzacyjno-badawcze w pierwszej kolejności będą opierać się na technologii lotniczego skanowania laserowego na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania, w tym z wykorzystaniem:
a) materiału będącego już w zasobach m.in. Instytutu Badawczego Leśnictwa,
b) materiału, który zostanie zgromadzony w następstwie nalotów samolotowych;
2) materiał skaningowy będzie poddany szczegółowej analizie w celu postawienia hipotez co do występowania w
poszczególnych miejscach na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania materialnych obiektów dziedzictwa kulturowego;
3) konsorcjum naukowe będzie systematycznie zasilane w wiedzę, będącą pokłosiem ww. inwentaryzacji tzw. osobliwości przyrodniczo-kulturowych oraz studiów archiwalnych (zob. pkt 15 niniejszego załącznika);
4) niezależnie od powyższego konsorcjum przeprowadzi własne studia polegające na kwerendzie istniejącej dokumentacji zabytkoznawczej oraz archeologicznej dotyczącej terenu wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania;
5) dane, o których mowa w ppkt 3 i 4, posłużą do dalszej konkretyzacji hipotez stawianych na podstawie analizy zobrazowań skaningowych terenu wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania, a także posłużą do zidentyfikowania miejsc badań terenowych niezidentyfikowanych na podstawie skaningu lotniczego;
6) badania terenowe, o których mowa w ppkt 5, będą ukierunkowane na wstępną ocenę naukową występowania obiektów dziedzictwa kulturowego; ocena ta będzie polegała na udzieleniu odpowiedzi na pytania:
a) czy odpowiednio: uwidocznienia na zobrazowaniach skaningowych terenu wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania oraz przekazy utrwalone w różnych materiałach archiwalnych odpowiadają bytom materialnym znajdującym się na powierzchni lub pod powierzchnią ziemi terenu czwartego zgrupowania nadleśnictw?,
b) czy osobliwości przyrodniczo-kulturowe zinwentaryzowane przez Zespół Inwentaryzacyjny w ramach drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych oraz byty materialne, których istnienie zostanie potwierdzone po udzieleniu pozytywnej odpowiedzi na pytanie w lit. a, to obiekty dziedzictwa kulturowego, będące wytworami lub pozostałościami po wytworach rąk ludzkich?,
c) jaka jest charakterystyka tych ewentualnych wytworów rąk ludzkich, w szczególności, czy świadczą one o prowadzeniu na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania w przeszłości działalności wytwórczej lub osadniczej (a jeżeli tak, to jakiej)?;
7) badania terenowe będą miały charakter głównie nieinwazyjny; będą one polegały na oględzinach oraz głównie nieinwazyjnej penetracji określonych miejsc za pomocą specjalistycznego sprzętu;
8) wynikiem prac będzie przede wszystkim zestawienie tabelaryczne o następującej strukturze danych (patrz: tabela poniżej);
9) wynikiem prac będzie ponadto zobrazowanie mapowe aktywności ludzkiej na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania w funkcji czasu.
14. Procedura wyrywkowej kontroli post factum działań inwentaryzacyjnych
Wyrywkowa kontrola będzie przeprowadzona przez instytucje naukowe lub ich konsorcja, działające jako usługodawcy zewnętrzni, w wykonaniu § 22 zarządzenia inwentaryzacyjnego.
"Oprzyrządowanie" tej kontroli pod względem metodycznym zapewni DGLP w trybie określonym w § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
15. Procedura prowadzenia studiów archiwalnych, o których mowa w § 26 zarządzenia inwentaryzacyjnego
Obowiązek wykonaniu studiów archiwalnych, o których mowa w § 26 zarządzenia inwentaryzacyjnego, będzie spoczywał na Ośrodku Kultury Leśnej w Gołuchowie, przy czym OKL będzie korzystał z pomocy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie, wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania, Zakładu Informatyki Lasów Państwowych, Leśnej Komisji Kombatanckiej, Zespołu Duszpasterskiego, a także usługodawców zewnętrznych, w tym m.in.:
1) Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej;
2) Krajowego Ośrodka Badania i Dokumentowania Zabytków;
3) archiwów państwowych (w tym Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Państwowego w Przemyślu);
4) wybranych muzeów państwowych oraz samorządowych;
5) Sejmu RP;
6) bibliotek publicznych i niepublicznych;
7) instytucji, w tym instytucji naukowych zajmujących się badaniami archeologicznymi oraz gromadzeniem wiedzy o zabytkach i ich umiejscowieniu;
8) instytucji naukowych zajmujących się badaniami historycznymi terenu czwartego zgrupowania nadleśnictw;
9) instytucji kościelnych i związków wyznaniowych funkcjonujących na badanym terenie;
10) innych usługodawców zewnętrznych, którzy zostaną zidentyfikowaniu w następstwie ogłoszenia publicznego.
"Oprzyrządowanie" studiów archiwalnych pod względem metodycznym nastąpi w wykonaniu § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik. Wyprzedzająco podaje się, co następuje:
1) OKL zidentyfikuje oraz wyszczególni, a następnie będzie systematycznie wykorzystywał na potrzeby studium archiwalnego, wszelkie znajdujące się we władaniu tego zakładu zasoby materialne i niematerialne na temat badanego obszaru i jego historii;
2) OKL, działając w imieniu Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, zwróci się do:
| Miejsce badań terenowych (adres leśny) | Sposób wstępnej identyfikacji obiektu (z podziałem na analizy lotniczych zobrazowań skaningowych terenu wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania lub/oraz wyniki inwentaryzacji osobliwości przyrodniczo-kulturowych lub/oraz wyniki studiów archiwalnych własnych lub/oraz wyniki studiów archiwalnych, o których mowa w pkt 14 niniejszego załącznika) | Streszczenie studiów archiwalnych odnoszących się do danego obiektu | Hipoteza robocza dotycząca danego obiektu dokonana | Metodyka zastosowanych badań terenowych (w tym użyty sprzęt), opis przebiegu badań terenowych | Wyniki badań terenowych z podaniem dokonanego rozpoznania obiektu i jego datowania. Wnioski na temat działalności wytwórczej oraz osadnictwie na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania. Wnioski co do potrzeby przyszłych badań w zakresie zabytkoznawstwa, w tym archeologii |
a) Krajowego Duszpasterza Leśnego,
b) Krajowego Komendanta Leśnej Komisji Kombatanckiej
z zapytaniem co do możliwości pomocy odpowiednio Zespołu Duszpasterskiego oraz Leśnej Komisji Kombatanckiej w realizacji studium archiwalnego;
3) biorąc pod uwagę uzyskane odpowiedzi na zapytanie, o którym mowa w ppkt 2, OKL zawrze, w imieniu Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, porozumienie z Zespołem Duszpasterskim oraz Leśną Komisją Kombatancką w sprawie pomocy w realizacji studium archiwalnego;
4) OKL, głównie na podstawie wykazów dostępnych w sieci internetowej, sporządzi zestawienie wszelkich publikacji dla obszaru czwartego zgrupowania nadleśnictw i jego historii, mogących zgodnie z tytułem tych publikacji mieć znaczenie przy realizacji studium archiwalnego;
5) OKL przygotuje projekt i doprowadzi do upublicznienia (rozpropagowania) przesłania medialnego, będącego apelem do wszystkich osób fizycznych i jednostek organizacyjnych mogących w jakikolwiek sposób pomóc w realizacji studium archiwalnego, o zwrotne zgłoszenie zakresu tej pomocy;
6) biorąc pod uwagę odzew na ww. apel, OKL zwróci się do osób fizycznych i jednostek organizacyjnych o udzielenie przedmiotowej pomocy i będzie jej beneficjentem;
7) OKL skieruje zapytanie co do możliwości wykonania usługi, a po uzyskaniu pozytywnej odpowiedzi zwróci się do określonych bibliotek publicznych i niepublicznym, a także wszelkich innych instytucji, o wyświadczenie usługi, polegającej na sporządzeniu wykazów pozycji piśmiennictwa na temat obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania i jego historii, i będzie jej beneficjentem;
8) OKL, m.in. na podstawie zestawienia, o którym mowa w ppkt 4 oraz wykazów, o których mowa w ppkt 7, zgromadzi w formie numerycznej lub analogowej wszelkie zidentyfikowane publikacje na temat obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania i jego historii;
9) OKL przeprowadzi analizę wyżej wymienionych publikacji i sporządzi w jej wyniku zestawienie tabelaryczne na temat dat, miejsc i charakteru zdarzeń, będących przejawem aktywności ludzkiej na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania;
10) OKL, poprzez kwerendę aplikacji stanowiących systemy informacji prawnej, sporządzi wykaz oraz doprowadzi do pozyskania wszelkich aktów prawnych dotyczących obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania oraz gospodarki leśnej tu prowadzonej;
11) OKL, za pośrednictwem ministra właściwego ds. środowiska, zwróci się w imieniu Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych do Marszałka Sejmu z prośbą o sporządzenie przez podległe mu bezpośrednio lub pośrednio służby o zidentyfikowanie, skatalogowanie oraz udostępnienie wszelkich aktów prawnych, dotyczących obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania i jego historii oraz prowadzonej w niej działalności leśnej - od aktów najwcześniejszych, nie wyłączając aktów prawnych wydanych w okresie II wojny światowej przez okupantów;
12) OKL zgromadzi akty prawne, o których mowa w ppkt 11, jeżeli zostaną przesłane do tego zakładu w wykonaniu prośby, o której mowa w pkt 11;
13) OKL, na podstawie aktów prawnych, o których mowa w pkt 10 i 12, odtworzy w funkcji czasu podział obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania na nadleśnictwa, a także zidentyfikuje różne przejawy aktywności ludzkiej na tym terenie, wynikające z domniemanego wykonania tychże aktów prawnych;
14) OKL zwróci się z prośbą do Krajowego Ośrodka Badania i Dokumentowania Zabytków oraz wszelkich instytucji zajmujących się badaniami archeologicznymi lub identyfikowaniem zabytków nieruchomych o udostępnienie wszelkiej dokumentacji archeologicznej oraz zabytkoznawczej dotyczącej obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania; w takim zakresie, w jakim prośba taka zostanie spełniona będzie jej beneficjentem na potrzeby studium archiwalnego;
15) OKL, w wykonaniu porozumienia z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Krośnie, wybranymi nadleśnictwami obszaru czwartego zgrupowania nadleśnictw, Zakładem Informatyki Lasów Państwowych oraz Biurem Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Przemyślu, zleci tym jednostkom wykonanie odpowiednio usługi wewnątrzinstytucjonalnej lub zewnętrznej, polegającej na:
a) sporządzeniu zestawienia wszystkich planów urządzenia lasu wykonanych od najdawniejszych czasów dla nadleśnictw i innych jednostek organizacyjnych prowadzących tu gospodarkę leśną,
b) ustaleniu, z możliwie najdokładniejszą identyfikacją pod względem adresu leśnego, działań w zakresie działalności wytwórczej, zrealizowanych od najwcześniejszych lat w poszczególnych częściach obszaru wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania;
16) OKL sporządzi opracowanie będące identyfikacją "obciążenia" w funkcji czasu badanego obszaru działalnością ludzką.
16. Działania dedykowane obszarom Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw
Celami uzupełniającymi inwentaryzację wskaźnikową są:
1) wspomaganie oceny procesu stanowienia obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw,
2) wspomaganie oceny istniejących planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw,
3) dostarczenie wiarygodnych informacji o występowaniu wybranych przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, obejmowanych projektami planów urządzenia lasu lub projektami aneksów do planów urządzenia lasu - wyczerpującymi funkcję planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000.
Na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw w całości lub części położone są następujące obszary Natura 2000: Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001, Lasy Leżajskie PLH180047, Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Klonówka PLH180022, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030, Dorzecze Górnego Sanu PLH180021, Beskid Niski PLB180002.
Dla obszaru Natura 2000 Ostoja Jaśliska PLH180014 ustanowiono plan zadań ochronnych w formie zarządzenia właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Dla obszarów Natura 2000: Lasy Leżajskie PLH180047, Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Klonówka PLH180022, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030, Dorzecze Górnego Sanu PLH180021, Beskid Niski PLB180002 opracowywane będą aneksy do planów urządzenia lasu zawierające zakresy zadań ochronnych, o których w art. 28 ust. 11 pkt 3a ustawy o ochronie przyrody.
Zgodnie z § 54 zarządzenia inwentaryzacyjnego, co roku ma być opracowywany raport oceniający plany zadań ochronnych ustalone dla obszarów Natura 2000, które obejmują głównie grunty w zarządzie Lasów Państwowych.
Jak to wynika z ww. § 54 zarządzenia inwentaryzacyjnego, raport oceniający plany zadań ochronnych powinien m.in. wskazywać i odnosić się do "stwierdzonych niezgodności między faktycznie występującymi siedliskami przyrodniczymi oraz gatunkami naturowymi i ich siedliskami a danymi zawartymi w Standardowym Formularzu Danych o obszarze Natura 2000", a także do "ewentualnych ewidentnych rozbieżności między planem zadań ochronnych a oceną naturalności biologicznej danego krajobrazu »leśnego« - oczywiście w świetle wyników inwentaryzacji wskaźnikowej".
W raporcie za rok 2018 zasadnicza rola będzie przypadać ocenie ww. planu zadań ochronnych w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i ich siedlisk, będących przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska PLH180014 na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw, dla którego ustanowiono plan zadań ochronnych.
Z posiadanych informacji wynika, że sporządzanie planu zadań ochronnych dla tego obszaru Natura 2000 nie było poprzedzone inwentaryzacją siedlisk przyrodniczych oraz pełną inwentaryzacją gatunków roślin i zwierząt, które z natury rzeczy powinny być związane z poszczególnymi siedliskami przyrodniczymi. Oparto się na informacjach o siedliskach przyrodniczych oraz gatunkach roślin i zwierząt oraz ich siedliskach zawartych w różnych istniejących dokumentach źródłowych, w tym wykorzystano dość wiarygodne wyniki inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w latach 2006/2007 przez LP w skali całego kraju.
Dzięki temu, że w roku 2006/2007 siedliska przyrodnicze występujące na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw zostały zinwentaryzowane przez Lasy Państwowe (i była to inwentaryzacja dość pewna) - na podstawie zdjęć fitosocjologicznych, jak również oględzin wydzieleń leśnych do przeprowadzenia w ramach drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych, będzie możliwe dokonanie oceny stopnia odkształcenia tychże siedlisk z następczym ustaleniem związku tegoż stopnia z wykonanymi od roku 2007 działaniami gospodarczymi w lasach. Powyższe ustalenie pozwoli na ocenę zasadności planowania działań ochronnych (pozwoli na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy prowadzona działalność gospodarcza nie substytuowała w istocie działań ochronnych).
W podobnym postępowaniu będzie w roku 2018 dokonana ocena planu zadań ochronnych w odniesieniu do wybranych gatunków zwierząt, będących przedmiotami ochrony w obszarze Ostoja Jaśliska PLH180014, dla którego ustanowiono ten plan zadań ochronnych. W wyniku prac inwentaryzacyjnych nastąpi weryfikacja (w stosunku do inwentaryzacji w latach 2006/2007) występowania wybranych gatunków zwierząt.
W celu wypełnienia wszystkich celów uzupełniających inwentaryzacji wskaźnikowej będzie wykonana inwentaryzacja gatunków roślin (opisana w pkt 8.1. i pkt 11.2.1.) oraz ocena stanu ochrony przedmiotów ochrony, opisana w pkt 11.2.3., a także inwentaryzacja wybranych gatunków zwierząt, stanowiących przedmioty ochrony w ww. obszarach Natura 2000. Poszczególne gatunki zwierząt będą inwentaryzowane w granicach obszarów Natura 2000 położonych w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw, w których są one przedmiotami ochrony.
Inwentaryzacja gatunków zwierząt będzie przeprowadzona w ramach usługi badawczej konsorcjum naukowego z wiodącą rolą Instytutu Badawczego Leśnictwa. Zadaniem konsorcjum jest wykorzystanie wiedzy inwentaryzacyjnej zgromadzonej przy sporządzaniu dokumentacji naukowych, o których mowa w § 55 zarządzenia inwentaryzacyjnego - stosownie do treści umowy pomiędzy tym konsorcjum a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych. Inwentaryzowane gatunki, należące do różnych taksonów, charakteryzują się zróżnicowanymi potrzebami siedliskowymi oraz odmienną fenologią, w związku z tym wymagają indywidualnego podejścia.
Metodyki inwentaryzacji gatunków zwierząt objętych pracami w ramach czwartego zgrupowania nadleśnictw zostaną opracowane w uzgodnieniu z RDLP w Krośnie przez konsorcjum naukowe pod przewodnictwem IBL. Metodyki te winny umożliwić ocenę stanu populacji poszczególnych gatunków zwierząt zgodnie z wymogami Państwowego Monitoringu Środowiska. Metodyki wprowadzone zostaną przez zamawiającego usługę badawczą w trybie § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik.
Oprócz opracowania zbiorczego Instytut Badawczy Leśnictwa będzie obowiązany przekazać Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych kopie "surowych" danych inwentaryzacyjnych dla poszczególnych gatunków.
16.1. Bezkręgowce
Inwentaryzacja będzie dotyczyć następujących gatunków, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000:
- biegacza urozmaiconego (Carabus variolosus) - Lasy Leżajskie PLH180047, Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC18001;
- biegacza Zawadzkiego (Carabus zawadzkii) - Bieszczady PLC18001;
- czerwończyka nieparka (Lycaena dispar) - Lasy Leżajskie PLH 180047, Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030, Bieszczady PLC18001;
- modraszka nausitous (Maculinea nausithous) - Lasy Leżajskie PLH 180047, Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030;
- modraszka telejusa (Maculineas teleius) - Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Wisłok Środkowy z Dopływami PLH180030;
- krasopani hera (Euplagia quadripunctaria) - Bieszczady PLC180001;
- trzepli zielonej (Ophiogomphus cecilia) - Dolina Dolnego Sanu PLH180020;
- poczwarówki zwężonej (Vertigo angustior) - Ostoja Jaśliska PLH180014.
16.2. Płazy
Inwentaryzacja będzie dotyczyć następujących gatunków, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000:
- kumaka nizinnego (Bombina bombina) - Dolina Dolnego Sanu PLH180020;
- kumaka górskiego (Bombina variegata) - Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Klonówka PLH180022, Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001;
- traszki karpackiej (Triturus montandoni) - Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001, Ostoja Czarnorzecka PLH180027;
- traszki grzebieniastej (Triturus cristatus) - Bieszczady PLC180001.
16.3. Ptaki
Inwentaryzacja będzie dotyczyć następujących gatunków, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000:
1) zimorodek (Alcedo athis) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
2) brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002;
3) trzmielojad (Pernis apivorus) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
4) derkacz (Crex crex) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
5) puchacz (Bubo bubo) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
6) puszczyk uralski (Strix uralensis) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
7) dzięcioł zielonosiwy (Picus canus) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
8) dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002;
9) muchołówka białoszyja (Ficedula albicollis) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
10) gąsiorek (Lanius collurio) - obszary Natura 2000: Beskid Niski PLB180002, Bieszczady PLC180001;
11) pliszka górska (Motacilla cinerea) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002;
12) pluszcz (Cinclus cinclus) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002;
13) drozd obrożny (Turdus torquatus) - obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB180002;
14) jarzębatka (Sylvia nisoria) - obszar Natura 2000 Bieszczady PLC180001;
15) płochacz halny (Prunella collaris) - obszar Natura 2000 Bieszczady PLC180001.
16.4. Ssaki
Inwentaryzacja będzie dotyczyć następujących gatunków, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000:
- mopek zachodni (Barbastella barbastellus) - Ostoja Czarno- rzecka PLH180027;
- nocek duży (Myotis myotis) - Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Ostoja JaśliskaPLH180014, Bieszczady PLC180001;
- nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii) - Ostoja Czarnorzecka PLH180027, Ostoja JaśliskaPLH180014;
- nocek orzęsiony (Myotis emarginatus) - Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001;
- podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) - Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001;
- bóbr europejski (Castor fiber) - Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001;
- wydra (Lutra lutra) - Dolina Dolnego Sanu PLH180020, Dorzecze Górnego Sanu PLH180021, Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001;
- niedźwiedź brunatny - (Ursus arctos) - Ostoja Jaśliska PLH180014, Bieszczady PLC180001.
17. Ewidencjonowanie, w tym z użyciem dziennika robót, działań prowadzonych w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej przez drużyny inwentaryzacyjne, o których mowa w § 14 zarządzenia inwentaryzacyjnego
Prace prowadzone przez Zespół Inwentaryzacyjny będą podlegać skrupulatnej ewidencji, w tym z użyciem dziennika robót i kart ewidencji przebiegu pojazdów prywatnych do celów służbowych, które w pkt 20 niniejszego załącznika przywołano jako wzór odpowiednio 4 i 5. Każdy członek Zespołu Inwentaryzacyjnego codziennie, po powrocie z terenu, ma obowiązek uzupełnić dziennik robót o prace wykonane w tym dniu oraz kartę ewidencji przebiegu pojazdu prywatnego do celów służbowych (jeśli wykorzystywał swój samochód). Formularze te będą sprawdzane przez Kierownika Robót i potwierdzane parafką.
Sprzęt, urządzenia oraz przedmioty używane przez członków Zespołu Inwentaryzacyjnego są przekazywane do stosowania przez tych członków na czas prac inwentaryzacyjnych w następujący sposób.
1. Nadleśnictwa, które zakupiły dany sprzęt, urządzenia oraz przedmioty używane przez członków zespołu, przekazują je na czas wykonywania tego etapu inwentaryzacji wskaźnikowej Kierownikowi Robót w oparciu o protokół zdawczo-odbiorczy, podpisywany dwustronnie w dwóch egzemplarzach przez kierownika nadleśnictwa lub jego zastępcę oraz Kierownika Robót. Jeden egzemplarz tego protokołu jest w posiadaniu nadleśnictwa, drugi - Kierownika Robót.
2. Kierownik Robót przekazuje członkom Zespołu Inwentaryzacyjnego (fitosocjologom z każdej drużyny inwentaryzacyjnej) sprzęt oraz urządzenia używane do prac inwentaryzacyjnych na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego podpisywanego dwustronnie w dwóch egzemplarzach przez członka drużyny (fitosocjologa) oraz Kierownika Robót. Jeden egzemplarz tego protokołu jest w posiadaniu członka drużyny (fitosocjologa), a drugi - Kierownika Robót. Fakt zdania tych rzeczy odnotowuje się na właściwych egzemplarzach protokołu.
3. Przedmioty używane przez członków Zespołu Inwentaryzacyjnego, które ulegają zużyciu w trakcie prowadzenia prac inwentaryzacyjnych, są przekazywane na bieżąco przez Kierownika Robót członkom drużyn inwentaryzacyjnych (fitosocjologom) w miarę potrzeb oraz ich uzupełniania przez nadleśnictwa czwartego zgrupowania. Fakt przekazywania tych przedmiotów podlega roboczemu ewidencjonowaniu przez Kierownika Robót. Po zakończeniu prac związanych z danym etapem inwentaryzacji wskaźnikowej Kierownik Robót sporządza protokół zdawczo-odbiorczy podpisywany dwustronnie w dwóch egzemplarzach przez członka drużyny (fitosocjologa) oraz Kierownika Robót. Jeden egzemplarz tego protokołu jest w posiadaniu członka drużyny (fitosocjologa), a drugi - Kierownika Robót. Fakt zużycia przekazanych przedmiotów odnotowuje się na właściwych egzemplarzach protokołu. Przedmioty, które nie uległy zużyciu, zostają zwrócone Kierownikowi Robót, co odnotowuje się na właściwych egzemplarzach protokołu.
4. Po zakończeniu danego etapu prac z zakresu inwentaryzacji wskaźnikowej na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw Kierownik Robót przekazuje sprzęt, urządzenia oraz przedmioty, które nie uległy zużyciu, właściwym nadleśnictwom, które go zakupiły, na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego podpisywanego dwustronnie w dwóch egzemplarzach przez kierownika nadleśnictwa lub jego zastępcę oraz Kierownika Robót. Jeden egzemplarz tego protokołu jest w posiadaniu nadleśnictwa, drugi - Kierownika Robót.
Ewidencja, o której mowa w zdaniu poprzedzającym, będzie stanowić jedną z podstaw prowadzenia rozrachunków i rozliczeń wewnątrzinstytucjonalnych, o których mowa w pkt 18 niniejszego załącznika.
18. Ewidencjonowanie księgowe działań prowadzonych w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej oraz sposób dokonywania rozrachunków i rozliczeń
Wykonywanie działań, objętych niniejszym załącznikiem, stanowi przejaw realizacji wspólnego przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych poza gospodarką leśną w połączeniu z zintegrowanym poziomo z realizacją tegoż wspólnego przedsięwzięcia finansowaniem prac badawczych wykonywanych przez konsorcjum naukowe, z wiodącą rolą Instytutu Badawczego Leśnictwa.
Zarówno realizacja ww. wspólnego przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych, jak i finansowanie ww. prac badawczych mieści się w uprawnionym obszarze działalności Lasów Państwowych. Jest to mianowicie wspomaganie administracji publicznej w tym zakresie jej obowiązków, które polegają na gromadzeniu szeroko rozumianej wiedzy o państwie (w tym wypadku wiedzy o kształtowaniu się różnorodności biologicznej, koniecznej do oceny ochrony środowiska na terytorium Polski), jak również na finansowaniu działalności naukowej (w tym wypadku badań ukierunkowanych m.in. na wykrywanie prawidłowości, jakim podlega naturalna różnorodność biologiczna krajobrazu).
Sprawia to, że w pełni uprawnione jest finansowanie działań objętych niniejszym załącznikiem z wykorzystaniem środków związanych z funduszem leśnym.
Docelowo na potrzeby ewidencji księgowej wyżej wymienionych działań - w nadleśnictwach czwartego zgrupowania oraz w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie należy wyodrębnić następujące konta:
1) konto 505 wspomaganie administracji publicznej
505.1 (koszty inwentaryzacji przyrodniczej);
2) konto 740 dopłaty wewnętrzne Lasów Państwowych
740.2 dopłaty przedmiotowe.
Główny Księgowy RDLP w Krośnie w wykonaniu § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik, po uzgodnieniu z DGLP ustali zasady rozliczania kosztów poniesionych przez jednostki organizacyjne LP w związku z realizacją inwentaryzacji wskaźnikowej w czwartym zgrupowaniu nadleśnictw - przedsięwzięcia wspólnego jednostek organizacyjnych LP, finansowanego ze środków funduszu leśnego.
19. Plan finansowy oraz harmonogram działań inwentaryzacyjnych
Naczelnik Wydziału Analiz i Planowania RDLP w Krośnie we współdziałaniu z Naczelnikiem Wydziału Ochrony Lasu RDLP w Krośnie, w wykonaniu § 6 decyzji, której częścią składową jest niniejszy załącznik, w formie notatki służbowej ustali plan finansowy realizacji tej decyzji. Przewidywany harmonogram realizacji wyżej wymienionej decyzji przedstawiono w tab. 4.
Tab. 4. Harmonogram prac inwentaryzacyjnych
| Działanie | Zakres prac | Planowany okres realizacji w miesiącach (od - do) |
| Instruktaże przedwykonawcze | * Instruktaż z zakresu fitosocjologii, oględzin uzupełniających, oceny stanu ochrony przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000 * Instruktaż z zakresu pomiarów dendrometrycznych | marzec 2018 |
| Pierwszy etap prac inwentaryzacyjnych wykonywanych przez LP | * Pomiar drzewostanu na powierzchniach kołowych * Zdjęcie fitosocjologiczne - aspekt wiosenny | kwiecień - maj 2018 |
| Drugi etap prac inwentaryzacyjnych wykonywanych przez LP | * Zdjęcie fitosocjologiczne - aspekt letni * Oględziny uzupełniające wydzieleń taksacyjnych, w których zlokalizowane są powierzchnie kołowe, pod kątem występowania rzadkich, chronionych i/lub ustępujących gatunków roślin i obiektów dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego oraz ocena stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i roślin, będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 | lipiec - sierpień 2018 |
| Trzeci etap prac inwentaryzacyjnych (poszukiwanie stanowisk bezlista okrywowego) | Inwentaryzacja i ocena stanu zachowania bezlista okrywowego na terenie wybranych nadleśnictw czwartego zgrupowania | październik - listopada 2018 |
| Zestawienie i opracowanie wyników | listopad - grudzień 2018 | |
| Inwentaryzacja gatunków zwierząt (wskaźnikowych oraz będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000), wymienionych w decyzji | Prace inwentaryzacyjne na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw oraz BdPN | określi konsorcjum naukowe |
| Konieczne prace laboratoryjne oraz opracowanie wyników | ||
| Prezentacja wyników | ||
| Nadzór merytoryczny nad pracami dotyczącymi inwentaryzacji stanu siedlisk | Organizacja, nadzór i koordynowanie pierwszego etapu prac inwentaryzacyjnych | kwiecień - maj 2018 |
| Organizacja, nadzór i koordynowanie drugiego etapu prac inwentaryzacyjnych | lipiec - sierpień 2018 | |
| Inwentaryzacja dziedzictwa kulturowego | Prace inwentaryzacyjne | określi konsorcjum naukowe |
| Prezentacja wyników | ||
| Studia archiwalne | Wykonanie studiów archiwalnych dla nadleśnictw czwartego zgrupowania | określi OKL w Gołuchowie |
20. Wzory raptularzy (formularzy)
Wzory znajdują się na str. 52-57 (przyp. red.)
Wzór 1. Raptularz do pomiarów na powierzchniach kołowych na terenie czwartego zgrupowania nadleśnictw RDLP w Krośnie
Wzór 2. Raptularz do opisu osobliwości przyrodniczej
Wzór 3. Raptularz do odnotowywania wybranych gatunków roślin
Wzór 4. Dziennik robót
Wzór 5. Karta ewidencji przebiegu pojazdu
Wzór 6. Raptularz do oceny stanu ochrony w obszarach Natura 2000