Określenie szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.ZUS.1997.5.7

Akt utracił moc

Wersja od: 1 lipca 1997 r.

INSTRUKCJA NR 2

Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 lipca 1997 r.

określająca szczegółowe zasady postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni.

Na podstawie § 53 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330, z 1994 r. Nr 25, poz. 86, Nr 140, poz. 769, z 1995 r. Nr 153, poz. 781, z 1996 r. Nr 111, poz. 532 oraz z 1997 r. Nr 20, poz. 107) ustalam, co następuje.

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Instrukcja określa tryb:

1) rejestrowania w oddziale ZUS zakładów pracy oraz zgłaszania pracowników i członków spółdzielni do ubezpieczenia społecznego,

2) rozliczania składek na ubezpieczenie społeczne i wypłaconych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

3) rozliczania składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

4) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

§ 2. Użyte w instrukcji określenia oznaczają:

1) pracodawca - jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają pracowników,

2) zakład pracy - każdego pracodawcę zatrudniającego ponad 20 pracowników lub zatrudniającego łącznie ponad 20 pracowników i skazanych wykonujących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, każdą rolniczą spółdzielnię produkcyjną i każdą spółdzielnię kółek rolniczych oraz każdą inną spółdzielnię zatrudniającą ponad 20 pracowników i członków spółdzielni, każdy klub sportowy wypłacający stypendia sportowe i zatrudniający pracowników, jeżeli dotyczy to łącznie ponad 20 osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu, każdy zespół adwokacki opłacający składki na ubezpieczenie społeczne za ponad 20 pracowników i adwokatów - członków zespołu łącznie, każdego adwokata wykonującego zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem, o ile łącznie z zatrudnionymi pracownikami są opłacane składki na ubezpieczenie społeczne za ponad 20 osób, Kancelarię Sejmu i Kancelarię Senatu,

3) oddział ZUS - Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy,

4) ubezpieczony - pracownika, w tym osobę zatrudnioną w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, a ponadto członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, osobę wykonującą pracę nakładczą, adwokata, osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osoby uczącej się lub studiującej w systemie studiów dziennych, jeżeli nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu, skazanego wykonującego pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, posła i senatora pobierającego ryczałt poselski lub ryczałt senatorski,

5) składki na ubezpieczenie - składki na ubezpieczenie społeczne osób wymienionych w pkt 4,

6) składki na Fundusz Pracy - składki na Fundusz Pracy opłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128, Nr 28, poz. 153 i Nr 41, poz. 255),

7) składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych opłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 1995 r. Nr 87, poz. 435, z 1996 r. Nr 5, poz. 34 i z 1997 r. Nr 28, poz. 153),

8) świadczenia - świadczenia pieniężne finansowane ze środków ubezpieczenia społecznego:

a) zasiłki chorobowe,

b) zasiłki opiekuńcze,

c) zasiłki macierzyńskie,

d) zasiłki porodowe,

e) zasiłki wyrównawcze,

f) zasiłki pogrzebowe,

g) zasiłki wychowawcze,

h) świadczenia rehabilitacyjne,

i) inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego zlecone zakładom pracy do wypłaty,

9) zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne - zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne finansowane z budżetu państwa, wypłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz. U. z 1995 r. Nr 4, poz. 17 i Nr 138, poz. 681),

10) przeciętne wynagrodzenie - przeciętne wynagrodzenie w poprzednim kwartale, ulegające zmianie co kwartał, od trzeciego miesiąca kwartału na okres trzech kolejnych miesięcy, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim,

11) najniższe wynagrodzenie - najniższe wynagrodzenie pracowników ogłaszane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w Monitorze Polskim,

12) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy - wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, wypłacane pracownikom przez okres do 35 dni w roku kalendarzowym - wynagrodzenie wypłacane na podstawie art. 92 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141, z 1975 r. Nr 16, poz. 91, z 1981 r. Nr 6, poz. 23, z 1982 r. Nr 31, poz. 214, z 1985 r. Nr 20, poz. 85, Nr 35, poz. 162, z 1986 r. Nr 42, poz. 201, z 1987 r. Nr 21, poz. 124, z 1988 r. Nr 20, poz. 134, z 1989 r. Nr 20, poz. 107, Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 4, poz. 19, Nr 43, poz. 251, Nr 55, poz. 319, z 1991 r. Nr 53, poz. 226, Nr 55, poz. 236 i 237, z 1994 r. Nr 113, poz. 547, z 1995 r. Nr 16, poz. 77, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 87, poz. 396 i Nr 147, poz. 687),

13) FUS - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

14) ustawa Prawo budżetowe - ustawę z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe (Dz. U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344, z 1994 r. Nr 76, poz. 344, Nr 121, poz. 591 i Nr 133, poz. 685, z 1995 r. Nr 78, poz. 390, Nr 124, poz. 601 i Nr 132, poz. 640 oraz z 1996 r. Nr 89, poz. 402, Nr 106, poz. 496, Nr 132, poz. 621, Nr 139, poz. 647 i z 1997 r. Nr 54, poz. 348),

15) ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych - ustawę z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 i Nr 134, poz. 646, z 1996 r. Nr 1, poz. 2, Nr 43, poz. 163, Nr 80, poz. 368, Nr 87, poz. 406, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 127, poz. 627, z 1995 r. Nr 5, poz. 25, Nr 86, poz. 433, Nr 96, poz. 478, Nr 133, poz. 654, Nr 142, poz. 704, z 1996 r. Nr 25, poz. 113, Nr 34, poz. 146, Nr 90, poz. 405 i Nr 137, poz. 639, Nr 147, poz. 686 oraz z 1997 r. Nr 9, poz. 44 i Nr 28, poz. 153),

16) ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych - ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 126, poz. 626, z 1995 r. Nr 5, poz. 25, Nr 133, poz. 654, z 1996 r. Nr 25, poz. 113, Nr 87, poz. 395, Nr 137, poz. 638, Nr 147, poz. 686 i Nr 156, poz. 776 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 30, poz. 164).

Rozdział  2

Rejestrowanie zakładów pracy oraz zgłaszanie pracowników, członków spółdzielni i innych osób wymienionych w § 2 pkt 4 do ubezpieczenia w oddziałach ZUS

§  3.

1. W celu rejestracji w oddziale ZUS zakład pracy dokonuje zgłoszenia w ciągu 10 dni od dnia zatrudnienia pierwszego pracownika lub innej osoby wymienionej w § 2 pkt 4, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

2. Zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1 dokonuje się na formularzach:

1) ZUS S-1 - "Zgłoszenie płatnika składek" - zakład pracy sektora publicznego, tj. zakład pracy będący państwową jednostką organizacyjną, zakład pracy podległy samorządowi terytorialnemu oraz jednoosobowe spółki Skarbu Państwa i te spółki z kapitałem mieszanym (z wyjątkiem spółek z kapitałem zagranicznym), w których udział Skarbu Państwa, państwowej osoby prawnej lub samorządu terytorialnego wynosi ponad 50%.

Wzór zgłoszenia stanowi załącznik nr 1.

2) ZUS S-2 - "Zgłoszenie płatnika składek" - zakład pracy sektora prywatnego, tj. spółdzielczy, społeczny zakład pracy oraz zakład pracy inny niż państwowa jednostka organizacyjna i niż podległy samorządowi terytorialnemu, a także te spółki z kapitałem mieszanym, w których udział Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych lub samorządu terytorialnego wynosi nie więcej niż 50% oraz wszystkie spółki z kapitałem zagranicznym.

Wzór zgłoszenia stanowi załącznik nr 2.

3. Spółdzielnia dokonuje zgłoszenia w ciągu 10 dni od daty zarejestrowania spółdzielni w sądzie.

4. Klub sportowy dokonuje zgłoszenia w ciągu 10 dni od zatrudnienia pierwszego pracownika lub od spełnienia przez pierwszą osobę pobierającą stypendium sportowe warunków do objęcia ubezpieczeniem.

5. Spółka prawa handlowego zobowiązana jest dołączyć do zgłoszenia, o którym mowa w ust. 2:

1) kopię umowy spółki (aktu notarialnego),

2) kopie wypisu z rejestru handlowego

potwierdzone za zgodność przez prezesa spółki lub innego członka zarządu albo odpisy tych dokumentów.

6. Zgłoszenie składa się w dwóch egzemplarzach, z których jeden przeznaczony jest dla oddziału ZUS, a drugi przekazywany jest przez oddział ZUS właściwemu inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy.

7. Wykaz oddziałów ZUS z adresami stanowi załącznik nr 3.

8. Zakłady pracy zaopatrują się w formularze zgłoszeń w oddziale ZUS lub inspektoracie oddziału ZUS.

§  4.

1. Po dokonaniu rejestracji oddział ZUS zawiadamia zakład pracy o nadanym numerze konta płatnika, zwanym dalej NKP.

2. Ustalony przez oddział ZUS NKP powinien być czytelnie wpisywany w odpowiednich rubrykach wszystkich formularzy z zakresu ubezpieczeń społecznych, na dowodach wpłat oraz we wszelkiej korespondencji z oddziałem ZUS.

§ 5. O wszelkich zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu oraz o likwidacji zakładu, zakład pracy obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić oddział ZUS na piśmie.

§ 6.

1. Zakład pracy zgłasza do ubezpieczenia społecznego zatrudnionych pracowników, w tym osoby zatrudnione w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy oraz osoby wykonujące pracę nakładczą, członków spółdzielni, osoby pobierające stypendia sportowe, skazanych wykonujących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, adwokatów, posłów i senatorów pobierających ryczałt poselski lub senatorski - w deklaracji rozliczeniowej (formularz ZUS S-9), podając łączną liczbę osób ubezpieczonych w ciągu miesiąca, którego deklaracja dotyczy, w terminie rozliczania składek na ubezpieczenie.

Wzór deklaracji stanowi załącznik nr 4.

2. W razie stwierdzenia przez oddział ZUS, że zakład pracy nie zgłosił do ubezpieczenia osoby, o której mowa w ust. 1, oddział ZUS z urzędu ustala i stwierdza obowiązek ubezpieczenia, wydając decyzję o podleganiu ubezpieczeniu.

3. W razie stwierdzenia przez oddział ZUS, że osoba zgłoszona przez zakład pracy nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniem, oddział ZUS w ciągu 14 dni wydaje decyzję o nie podleganiu ubezpieczeniu.

4. Zakłady pracy zaopatrują się w formularze deklaracji w oddziale ZUS lub w inspektoracie oddziału ZUS.

Rozdział  3

Tryb rozliczania składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz wypłaconych przez zakłady pracy świadczeń, zasiłków rodzinnych i zasiłków pielęgnacyjnych.

A. Ogólne zasady rozliczeń

§  7.

1. Zakład pracy obowiązany jest rozliczać co miesiąc, w deklaracji rozliczeniowej - formularz ZUS S-9, odrębnie składki według obowiązujących stóp procentowych:

- na ubezpieczenie,

- na Fundusz Pracy,

- na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

oraz globalną kwotę należnych składek.

Ponadto rozliczeniu podlegają wypłacone ubezpieczonym świadczenia oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne.

§ 8. W deklaracji rozliczeniowej zakład pracy podaje:

1) w części I - liczbę ubezpieczonych zatrudnionych w ciągu miesiąca kalendarzowego podanego w tytule deklaracji oraz, z uwzględnieniem odpowiednich stóp procentowych, kwoty składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz kwoty tych składek,

2) w części II - liczbę i kwoty świadczeń podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

3) w części III - rozliczenie należności z tytułu składek i świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

4) w części IV - liczbę dni i kwoty należności z tytułu absencji chorobowej, podlegające pokryciu ze środków innych niż ZUS.

§ 9.

1. Sporządzoną deklarację rozliczeniową zakład pracy przesyła co miesiąc właściwemu terytorialnie oddziałowi ZUS.

2. Zakład pracy nie będący jednostką budżetową lub jednostką gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy Prawo budżetowe, zobowiązany jest przesłać deklarację rozliczeniową za dany miesiąc kalendarzowy najpóźniej do 15 dnia następnego miesiąca.

3. Zakład pracy będący jednostką budżetową lub jednostką gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy Prawo budżetowe przesyła deklarację rozliczeniową za dany miesiąc do końca miesiąca, którego deklaracja dotyczy.

4. W indywidualnych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek zakładu pracy, oddział ZUS może wyznaczyć zakładowi pracy, z wyjątkiem zakładów, o których mowa w ust. 3, inny termin przesyłania deklaracji rozliczeniowej, niż określony w ust. 2.

5. Jednostkami gospodarki pozabudżetowej, o których mowa w ust. 3, są państwowe i gminne:

1) zakłady budżetowe, pokrywające swoje koszty z dochodów własnych,

2) gospodarstwa pomocnicze, wyodrębnione organizacyjnie (działalność w tej formie jest prowadzona i finansowana ze środków własnych).

6. Zakłady pracy będące jednostkami budżetowymi lub jednostkami gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy Prawo budżetowe obowiązane są składać łącznie z deklaracją rozliczeniową "Załącznik do deklaracji rozliczeniowej ZUS S-9, ZUS S-8" na formularzu ZUS S-12, dotyczący miesiąca wymienionego w tytule deklaracji.

Wzór formularza ZUS S-12 stanowi załącznik nr 5.

§  10.

1. Zakład pracy sporządza jedną deklarację rozliczeniową za dany miesiąc kalendarzowy, rozliczając w niej składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz świadczenia i zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, dotyczące wszystkich ubezpieczonych.

2. Zakład pracy, o którym mowa w § 9 ust. 2, uwzględnia w deklaracji rozliczeniowej:

1) wypłaty wynagrodzeń za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, także wtedy, gdy wynagrodzenia wypłacane są przelewami na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe pracowników,

2) wszystkie inne wypłaty, stanowiące podstawę wymiaru składek, dokonane po dniu złożenia poprzedniej deklaracji rozliczeniowej, do dnia złożenia deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc włącznie.

3. Zakład pracy, o którym mowa w § 9 ust. 3 uwzględnia w deklaracji rozliczeniowej wszystkie wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek dokonane od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca, którego deklaracja dotyczy, z uwzględnieniem ust. 4.

4. W odniesieniu do wypłat dokonywanych pracownikom przelewami na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, zakład pracy, o którym mowa w ust. 3, uwzględnia w deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc kalendarzowy, wypłaty objęte przelewami złożonymi w banku od pierwszego do ostatniego dnia tego miesiąca.

Przykład I

Zakład pracy nie będący jednostką budżetową lub jednostką gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 Prawa budżetowego wypłaca wynagrodzenia pracownikom w dwóch terminach. Wynagrodzenie za sierpień 1997 r. część pracowników otrzymała 28 sierpnia, a pozostali w dniu 10 września. Ponadto 10 września wszystkim pracownikom wypłacona została premia kwartalna. Rozliczenie składek obejmujące wypłaty wynagrodzeń za sierpień 1997 r. dla wszystkich pracowników oraz premię, której wypłata nastąpiła 10 września, powinno nastąpić w deklaracji rozliczeniowej za sierpień 1997 r., złożonej w terminie do 15 września 1997 r.

Przykład II

Szkoła, będąca jednostką budżetową, zatrudnia nauczycieli i pracowników obsługi, dokonując wypłat wynagrodzeń dla podstawowej grupy pracowników z góry, a dla pracowników obsługi z dołu. Środki na wynagrodzenia zostały pobrane:

- dla nauczycieli - 1 sierpnia 1997 r. (za sierpień).

- dla pracowników obsługi - 28 sierpnia 1997 r. (za sierpień).

Deklaracja rozliczeniowa sporządzona za sierpień 1997 r. powinna obejmować składki naliczone od:

- wynagrodzeń wypłaconych za sierpień 1997 r. pracownikom obsługi 28 sierpnia 1997 r.,

- wynagrodzeń wypłaconych za sierpień 1997 r. nauczycielom 1 sierpnia 1997 r.

Rozliczenie za sierpień 1997 r. powinno nastąpić w deklaracji rozliczeniowej złożonej nie później niż 31 sierpnia 1997 r.

Przykład III

Miejskie Zakłady Gospodarki Mieszkaniowej (jednostka gospodarki pozabudżetowej) wypłaciły pracownikom w dniu 28 sierpnia 1997 r. zaliczki na poczet wynagrodzeń za sierpień 1997 r. W dniu 10 września 1997 r. wypłacone zostały kwoty z tytułu ostatecznego rozliczenia wynagrodzeń za sierpień. Zaliczki wypłacone 28 sierpnia 1997 r. powinny zostać uwzględnione w deklaracji rozliczeniowej za sierpień złożonej do końca sierpnia, a kwoty wypłacone 10 września z tytułu ostatecznego rozliczenia wynagrodzeń za sierpień powinny być uwzględnione w deklaracji rozliczeniowej za wrzesień.

5. Zespoły adwokackie rozliczają w jednej deklaracji rozliczeniowej składki na ubezpieczenie oraz świadczenia, a także zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, wypłacone pracownikom i adwokatom - członkom zespołów adwokackich a także składki na Fundusz Pracy.

6. Adwokaci wykonujący zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem rozliczają w jednej deklaracji rozliczeniowej składki na ubezpieczenie pracowników, składki na ubezpieczenie własne, świadczenia wypłacone z tytułu tego ubezpieczenia wszystkim ubezpieczonym oraz wypłacone zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, a także składki na Fundusz Pracy.

§  11.

1. Zakład pracy, który nie wypłaca pracownikom świadczeń ani zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych jest zwolniony od obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym skład osobowy ubezpieczonych i ich wynagrodzenia nie uległy zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego, a także nie uległa zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego kwota składek, pod warunkiem terminowego opłacenia składek za ten miesiąc. W takim przypadku zakład pracy obowiązuje jednak złożenie deklaracji rozliczeniowej za grudzień każdego roku.

2. Jeżeli zakład pracy nie zwolniony od comiesięcznego składania deklaracji rozliczeniowej nie nadeśle jej w obowiązującym terminie, należne składki wymierza z urzędu ZUS na podstawie ostatniej posiadanej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wykazanych w tej deklaracji świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych.

3. O kwocie składek wymierzonych z urzędu oddział ZUS zawiadamia zakład pracy.

4. W przypadku, gdy po dokonaniu wymiaru składek z urzędu wpłynie do oddziału ZUS deklaracja rozliczeniowa, dokonuje się korekty tego wymiaru do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji.

B. Ustalanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

§  12.

1. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie przyjmuje się dochód należny pracownikowi w gotówce i w naturze, łącznie z kosztami uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych, z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. Dochód ten obejmuje wszelkiego rodzaju należności pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych należności i świadczeń, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5.

Dochód ten stanowią również w szczególności:

1) nagrody i premie z zysku oraz zaliczki na ich poczet, dokonane również w formie akcji i obligacji,

2) nagrody z zakładowego funduszu nagród wypłacone w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi,

3) wypłaty z części nadwyżki bilansowej na premie i nagrody dla pracowników w spółdzielniach, a w spółdzielniach pracy także dla członków z tytułu pracy.

2. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wlicza się również:

1) honoraria wypłacone:

a) dziennikarzom za pracę dziennikarską przez macierzystą redakcję,

b) pracownikom własnym za prace związane z przygotowaniem, realizacją i organizacją programu radiowego i telewizyjnego w ośrodku telewizyjnym bądź ośrodku radiowo-telewizyjnym albo w rozgłośni radiowej,

c) pracownikom własnym za realizację i opracowanie filmów w jednostkach do tego uprawnionych lub upoważnionych,

do wysokości nie przekraczającej miesięcznie w każdym zakładzie pracy (jednostce) trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia, bez względu na rodzaj umowy, na podstawie której przysługuje honorarium,

2) dochód z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli osoba wykonująca tę umowę jest równocześnie pracownikiem zakładu, na rzecz którego wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, przez który rozumie się:

a) dochód z wykonywania umowy - jeżeli w umowie określono wysokość dochodu z jej wykonywania kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, z zastrzeżeniem zasad określonych w pkt 1,

b) dochód wynikający z oświadczenia złożonego w zakładzie pracy przez osobę wykonującą umowę - w przypadku, gdy dochód w umowie został określony w inny sposób niż podany pod lit. a, z zastrzeżeniem zasad określonych w pkt 1,

3) równowartość dodatków dewizowych wypłaconych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich, obliczoną według kursu walut obowiązującego w dniu wypłaty dodatku w wysokości ustalonej dla celów emerytalno-rentowych w układzie zbiorowym.

3. Stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypłaty wynagrodzeń przysługujące za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy (w szczególności za czas choroby):

1) nauczycielom akademickim - na podstawie ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z 1992 r. Nr 54, poz. 254, Nr 63, poz. 314, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 43, poz. 163, Nr 105, poz. 509, Nr 121, poz. 591, z 1996 r. Nr 5, poz. 34 i Nr 24, poz. 110 i z 1997 r. Nr 28, poz. 153),

2) pracownikom naukowym jednostek badawczo-rozwojowych - na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 44, poz. 194, Nr 107, poz. 464, z 1992 r. Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 43, poz. 163, z 1996 r. Nr 41, poz. 175, Nr 89, poz. 402 i z 1997 r. Nr 43, poz. 272) oraz ustawy o szkolnictwie wyższym, o której mowa w pkt 1,

3) sędziom sądów powszechnych i sędziom Sądu Najwyższego - na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1985 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25, Nr 77, poz. 355, Nr 91, poz. 421, Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 34, poz. 163, Nr 81, poz. 406 i z 1996 r. Nr 77, poz. 367) oraz ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48, z 1995 r. Nr 34, poz. 163 i z 1996 r. Nr 77, poz. 367),

4) prokuratorom - na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70, Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 34, poz. 163 i z 1996 r. Nr 77, poz. 367).

4. Nie stanowią podstawy wymiaru składek następujące wypłaty:

1) nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.

Nie nalicza się jednak składek na ubezpieczenie społeczne od nagrody jubileuszowej:

a) jeżeli pracownik, zgodnie z przepisami płacowymi, nabywa prawo do nagrody jubileuszowej po okresie krótszym niż 5 lat od nabycia prawa do poprzedniej nagrody, z uwagi na fakt, że w czasie 5 letniego okresu oczekiwania na następną nagrodę, przedstawia dokumenty potwierdzające zatrudnienie, które wcześniej nie było uwzględniane przy ustalaniu prawa do nagrody,

b) wypłaconej w dniu rozwiązania stosunku pracy pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody z tytułu upływu kolejnych 5 lat, brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to następuje z powodu przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę inwalidzką I lub II grupy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa (§ 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358),

c) przysługującej w przemyśle wydobywczym członkom drużyn ratowniczych, z wyjątkiem specjalistów, na zasadach określonych w układach zbiorowych pracy, bez względu na częstotliwość faktycznej ich wypłaty. W odniesieniu do członków drużyn ratowniczych, z wyłączeniem specjalistów, układy zbiorowe pracy ustalają bowiem szczególne zasady stosowane przy obliczaniu okresów wymaganych do uzyskania nagrody jubileuszowej. W odniesieniu do nagród jubileuszowych przysługujących członkom drużyn ratowniczych będących specjalistami ma zastosowanie zasada ogólna,

2) odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką,

3) ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy, przysługujący na podstawie art. 171 Kodeksu pracy lub innych przepisów,

4) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacone pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

W szczególności nie stanowią podstawy wymiaru:

a) odprawy pieniężne wypłacone pracownikom, z którymi został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy.

Wyłączenie obejmuje zarówno odprawy przysługujące na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19, Nr 10, poz. 59, Nr 51, poz. 298, z 1991 r. Nr 83, poz. 372, Nr 106, poz. 457, Nr 113, poz. 491, z 1992 r. Nr 21, poz. 84 oraz z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 1996 r. Nr 24, poz. 110), jak i inne odprawy wypłacone pracownikowi jednorazowo z tego tytułu,

b) odszkodowania wypłacane pracownikom na podstawie art. 36¹ Kodeksu pracy za skrócenie okresu wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca. Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia,

c) odszkodowania wypłacane pracownikom w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, na podstawie art. 56 § 1 Kodeksu pracy,

d) odszkodowanie przysługujące pracownikowi w razie rozwiązania przez pracownika umowy bez wypowiedzenia, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika (art. 55 § 1 Kodeksu pracy),

e) odszkodowania wypłacone pracownikom z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, na podstawie art. 45 Kodeksu pracy,

f) odszkodowanie wypłacone pracownikowi z tytułu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy, o których mowa w art. 99 § 2 Kodeksu pracy,

g) odprawy wypłacone pracownikom, których umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy (art. 63² Kodeksu pracy),

5) świadczenia okolicznościowe przyznawane w formie rzeczowej - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Do okolicznościowych świadczeń przyznawanych w formie rzeczowej zalicza się też bony towarowe uprawniające do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, pod warunkiem, że nie podlegają wymianie na pieniądze.

Kwota graniczna zwolnienia wynika z przepisu § 9 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 35, poz. 173 i Nr 148, poz. 722 oraz z 1997 r. Nr 1, poz. 4).

Zgodnie z tym przepisem wartość rzeczowych świadczeń okolicznościowych zwolniona jest od podatku dochodowego od osób fizycznych do wysokości nie przekraczającej w ciągu roku kwoty najniższego wynagrodzenia pracowników obowiązującego w grudniu roku poprzedzającego rok podatkowy, określonego odrębnymi przepisami (tj. wynagrodzenia, o którym mowa w § 2 pkt 11).

W 1997 r. jest to kwota 370 zł.

W 1997 r. ustalając, czy nie nastąpiło przekroczenie kwoty granicznej uwzględnia się wszystkie świadczenia okolicznościowe, które pracownik otrzymał po 1 lipca 1997 r.,

6) wartość świadczeń rzeczowych oraz ekwiwalentów za te świadczenia - wynikających z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,

7) ekwiwalent pieniężny za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, stanowiące własność wykonawcy,

8) należności przysługujące z tytułu podróży służbowych, w tym dodatki dewizowe, czarterowe i inne wypłaty w walucie obcej, związane z podróżą służbową za granicę - do wysokości określonej w odrębnych przepisach, z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 3.

Nie stanowią podstawy wymiaru:

a) koszty noclegów udokumentowane rachunkami w podróżach służbowych na obszarze kraju,

b) koszty przejazdu wynikające z cen biletów,

c) inne należności z tytułu podróży służbowych, w tym diety i ryczałty, jednakże do wysokości określonej w:

- zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej i na obszarze kraju (M.P. Nr 39, poz. 387 i z 1997 r. Nr 34, poz. 327),

- zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (M.P. Nr 34, poz. 346 i z 1997 r. Nr 34, poz. 328),

9) należności przysługujące pracownikom z tytułu przeniesienia do pracy w innej miejscowości, wykonywania pracy poza stałym miejscem zamieszkania lub poza stałym miejscem pracy, w tym dodatki i ryczałty za rozłąkę, strawne, dodatki godzinowe wypłacane w przedsiębiorstwie państwowym "Polskie Koleje Państwowe",

10) ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych prywatnych samochodów lub innych środków lokomocji - do wysokości nie przekraczającej kwot, które z tego tytułu zostały zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Aktualnie zwolnione od podatku dochodowego są kwoty otrzymane przez pracowników z tytułu kosztów używania pojazdów samochodowych dla potrzeb zakładu pracy:

a) w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) - do wysokości nie przekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu,

b) w jazdach lokalnych - do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego uwzględniając stawkę przebiegu pojazdu za 1 km, określonych w zarządzeniu Ministra Transportu, Żeglugi i Łączności z dnia 9 maja 1989 r. w sprawie używania samochodów osobowych, motocykli i motorowerów do celów służbowych (M.P. Nr 16, poz. 117, Nr 35, poz. 279 i z 1997 r. Nr 37, poz. 365). Miesięczny limit przebiegu kilometrów w jazdach lokalnych nie może przekroczyć 500 km. W jednostkach budżetowych miesięczny limit przebiegu kilometrów wraz z limitem na jazdy lokalne nie powinien przekraczać 500 km, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być zwiększony do 1500 km.

Zwolnienie od podatku uwarunkowane jest udokumentowaniem przebiegu pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, w ewidencji przebiegu pojazdu prowadzonej przez pracownika według obowiązującego wzoru, potwierdzonej na koniec każdego miesiąca (podpis pracodawcy).

11) wartość wyżywienia wydawanego bezpłatnie lub częściowo odpłatnie na kursach i szkoleniach,

12) wartość posiłków regeneracyjno-wzmacniających wydawanych na podstawie układów zbiorowych pracy oraz wartość innych posiłków wydawanych niektórym grupom pracowników do spożycia wyłącznie w czasie pracy bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu, w zakładach gastronomicznych, placówkach żywienia przyzakładowego, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zakładach dla nieletnich, zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, domach wczasowych, marynarzom i rybakom oraz dodatków kalorycznych wypłacanych na podstawie odrębnych przepisów,

13) wypłaty należności obliczanych od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu oraz nagród za wynalazczość, a także nagród za prace badawcze i wdrożeniowe,

14) nagrody o charakterze szczególnym: za działalność naukową, za osiągnięcia naukowo-techniczne, za wyróżnione rozprawy doktorskie i habilitacyjne, nagrody konkursowe, za ratownictwo morskie, za upowszechnianie kultury oraz nagrody za osiągnięcia w eksporcie,

15) zasiłki na zagospodarowanie oraz zasiłki osiedleniowe,

16) wypłaty przeznaczone na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej,

17) jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci oraz odszkodowania za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy, przysługujące od zakładu pracy,

18) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

19) świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy w zakładach pracy, które nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego, określonej w art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, Nr 118, poz. 561, Nr 139, poz. 647 i Nr 147, poz. 686).

W 1997 r. nie stanowią podstawy wymiaru składek świadczenia z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy wypłacane począwszy od 1 lipca 1997 r. do kwoty nie przekraczającej rocznej kwoty odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego określonej w powołanej ustawie,

20) prowizja od zysku przedsiębiorstwa państwowego, przysługująca na podstawie art. 43 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80, Nr 75, poz. 329, Nr 101, poz. 444 i Nr 107, poz. 464, z 1993 r. Nr 18, poz. 82 i Nr 60, poz. 280, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 80, poz. 368 i Nr 113, poz. 547, z 1995 r. Nr 1, poz. 2, Nr 95, poz. 474, Nr 154, poz. 791, z 1996 r. Nr 90, poz. 405, Nr 106, poz. 496, Nr 118, poz. 561, Nr 156, poz. 775 i z 1997 r. Nr 43, poz. 272) oraz wydanych na jego podstawie przepisów wykonawczych,

21) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,

22) składniki wynagrodzeń, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego lub wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagrodzeniu, przysługujące za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,

23) uposażenia zasadnicze wraz z dodatkami oraz premie i inne należności pieniężne wypłacane żołnierzom zawodowym pełniącym służbę w przedsiębiorstwach państwowych, podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub wykonujących zadania poza wojskiem,

24) odprawy przysługujące w wypadku odwołania dyrektorów przedsiębiorstw państwowych,

25) wypłaty części nadwyżki bilansowej członkom spółdzielni w formie oprocentowania udziałów członkowskich,

26) koszty opłacenia przez pracodawcę składek z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na życie na rzecz pracowników dotyczących ryzyk grup 1 oraz 3-5 działu I wymienionego w załączniku do ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 i z 1997 r. Nr 43, poz. 272), o ile uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca i umowa ubezpieczenia, w okresie pięciu lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto, wyklucza:

a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,

b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,

c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie,

- jeżeli ubezpieczenie to objęło co najmniej połowę pracowników danego pracodawcy w dniu zawarcia umowy,

- jednak do wysokości nie przekraczającej miesięcznie na osobę 7% bieżącej, przeciętnej miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie przypadającej na pracownika danego pracodawcy.

W przypadku, gdy składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia na życie opłacane są co miesiąc, bieżącą przeciętną miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie ustala się dzieląc łączną kwotę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie za wszystkich pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy w ciągu poprzedniego miesiąca kalendarzowego (suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie za poszczególnych pracowników z poprzedniego miesiąca kalendarzowego) przez liczbę pracowników zatrudnionych w ciągu miesiąca poprzedniego. Uwzględnia się wszystkich pracowników zatrudnionych w ciągu miesiąca, a więc także tych, którym nie wykupiono polis. Następnie oblicza się 7% otrzymanej kwoty. Do tak otrzymanej kwoty granicznej porównuje się koszt opłacenia składki z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na życie w odniesieniu do konkretnych pracowników.

Przykład

Pracodawca w dniu 4 września opłacił składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia na życie na rzecz pracowników za wrzesień, przy czym spełnione były warunki określone w § 12 ust. 4 pkt 26 instrukcji. W sierpniu przeciętna miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przypadająca na pracownika wyniosła 1000 zł.

7% z tej kwoty wynosi 70 zł.

Jeżeli koszt opłacenia składki z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na życie dla danego pracownika za sierpień wyniósł 50 zł - to w całości będzie on wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie. Natomiast dla pracownika, w odniesieniu do którego koszt opłacenia składki z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na życie wyniósł 100 zł składka ubezpieczenia powinna zostać naliczona od 30 zł.

W przypadku gdy składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia na życie nie są opłacane co miesiąc, ale za kwartał, oblicza się przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie poprzez podzielenie łącznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wszystkich pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy w ciągu poprzedniego kwartału kalendarzowego (suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie z trzech miesięcy poprzedniego kalendarzowego kwartału) przez liczbę wszystkich pracowników zatrudnionych w ciągu tego kwartału (suma liczb pracowników zatrudnionych w ciągu poszczególnych miesięcy tego kwartału). Od tak ustalonej kwoty oblicza się 7% i otrzymaną kwotę mnoży się przez 3, tj. liczbę miesięcy w kwartale. Tak wyliczona kwota stanowi kwotę graniczną wyłączenia, do której porównuje się koszt opłacenia składki kwartalnej z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na życie dla konkretnego pracownika.

Zasadę powyższą stosuje się odpowiednio przy ustalaniu kwoty granicznej w przypadku, gdy składka z tytułu zawartych umów ubezpieczenia na życie jest opłacana rocznie lub półrocznie.

Ryzykami grup 1 oraz 3-5 działu I wymienionego w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej są:

a) ubezpieczenia na życie,

b) ubezpieczenia na życie, związane z funduszem inwestycyjnym,

c) ubezpieczenia rentowe,

d) ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w lit. a-c.

Wyłączenie z podstawy wymiaru składek stosuje się od dnia 1 lipca 1997 r. także do polis zawartych przed tym dniem, jeżeli spełniają warunki określone § 12 ust. 4 pkt 26. W razie gdy składka z tytułu zawartych umów ubezpieczenia na życie została opłacona przed dniem 1 lipca 1997 r. za kwartał lub rok, obejmujący okres także po tej dacie, to przy ustalaniu obowiązku naliczania składek na ubezpieczenie społeczne od kosztu opłacenia tej składki stosuje się zasady obowiązujące do 30 czerwca 1997 r.

27) nagrody za wyniki sportowe wypłacane przez Kluby Sportowe i Polskie Związki Sportowe oraz nagrody za wybitne osiągnięcia sportowe wypłacane zawodnikom ze środków budżetowych,

28) świadczenia urlopowe wypłacane przez pracodawcę w wysokości odpisu podstawowego, w zakładach pracy zatrudniających do 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty, które nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

5. Nie stanowią podstawy wymiaru składek wypłaty nie będące dochodem z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, w szczególności:

1) odszkodowanie wypłacane byłemu pracownikowi, a więc po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy,

2) odprawy pośmiertne po zmarłych pracownikach, wypłacane na podstawie Kodeksu pracy,

3) zasiłki z ubezpieczenia społecznego,

4) dodatki uzupełniające 80% zasiłek chorobowy, wypłacane przez zakłady pracy, do kwoty nie przekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100% wynagrodzenia pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek,

5) dywidendy z udziału w spółce,

6) wypłaty za udział w radach nadzorczych i zarządach spółek, jeśli udział ten nie wynika z zawartej umowy o pracę,

7) jednorazowe pożyczki na zagospodarowanie np. dla młodych małżeństw,

8) wypłaty na rzecz chorych oraz pensjonariuszy domów pomocy społecznej za czynności wykonywane w ramach terapii zajęciowej,

9) wypłaty na rzecz jednostek wojskowych jako kwoty stanowiące wartość robocizny z tytułu zadań szkoleniowo-produkcyjnych wykonywanych przez te jednostki,

10) wypłaty na rzecz właściwych jednostek organizacyjnych kwot stanowiących wartość robocizny zorganizowanych grup roboczych, z wyjątkiem wypłat za prace wykonywaną przez skazanych oraz wypłat za pracę wykonywaną przez uczestników Ochotniczych Hufców Pracy,

11) wypłaty na rzecz uczniów szkół zawodowych dla niepracujących w okresie praktycznej nauki zawodu, w warsztatach szkolnych lub zakładach pracy, odbywanej na podstawie umowy zawartej między szkołą a zakładem pracy,

12) odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1992 r. Nr 4, poz. 16, Nr 40, poz. 174 i Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 43, poz. 165, z 1996 r. Nr 7, poz. 44, Nr 10, poz. 56, Nr 106, poz. 496 i z 1997 r. Nr 6, poz. 31 i Nr 28, poz. 153),

13) wartość umundurowania, którego noszenie należy do obowiązków pracownika,

14) dodatkowe świadczenia, nie mające charakteru deputatu, przyznawane na podstawie przepisów szczególnych - kart branżowych, np. ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotów kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci, świadczenia przyznawane z okazji uroczystych dni, jak tradycyjne "barbórkowe", z wyjątkiem nagród pieniężnych przyznawanych z okazji uroczystych dni, korzyści materialne zapewnione pracownikom w układach zbiorowych pracy lub w umowach indywidualnych, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub przedmiotów, korzystanie z bezpłatnych lub częściowych odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, z biletów teatralnych, kinowych itp.

15) kwoty przeznaczone przez pracodawcę na finansowanie nauki pracownika (np. na opłacenie czesnego),

16) świadczenia wypłacane przez zakład pracy chronionej osobom niepełnosprawnym z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych utworzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 46, poz. 201, z 1991 r. Nr 80, poz. 350, Nr 110, poz. 472, z 1992 r. Nr 21, poz. 85, z 1993 r. Nr 11, poz. 50, Nr 28, poz. 127, z 1995 r. Nr 1, poz. 1, Nr 5, poz. 25, Nr 120, poz. 577 i z 1996 r. Nr 100, poz. 461), na konkretny cel związany z niepełnosprawnością, określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 52, poz. 240, z 1996 r. Nr 9, poz. 52 i z 1997 r. Nr 2, poz. 13).

6. Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego we właściwych przepisach branżowych lub normach budżetowych, a w razie ich braku:

1) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy - według cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy,

2) jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione przez pracodawcę - według cen zakupu,

3) jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu, jednak do wysokości:

a) dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego lub własnościowego - czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej,

b) dla lokali komunalnych - czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę,

c) dla lokali własnościowych, z wyłączeniem wymienionych w lit. a oraz domów stanowiących własność prywatną - czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach - w danej dzielnicy.

7. Roczną wartość użytkowania działki przez nauczycieli określa się jako równowartość 2 q żyta według obliczonej dla celów podatku rolnego średniej ceny skupu żyta za okres, z którego dochód przyjmuje się do podstawy wymiaru składek.

8. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie pracownika zatrudnionego:

1) w pełnym wymiarze czasu pracy - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 10.

Przykład

Szkoła podstawowa zatrudnia sprzątaczkę w pełnym wymiarze godzin, która za lipiec 1997 r., otrzymała wynagrodzenie w kwocie 420 zł. Ponieważ było ono niższe od najniższego wynagrodzenia wynoszącego 450 zł, to składki powinny być obliczone od najniższej podstawy wymiaru, tj. od kwoty 450 zł.

2) w niepełnym wymiarze czasu pracy - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty wysokości najniższego wynagrodzenia, zmniejszonej proporcjonalnie do ustalonego wymiaru czasu pracy, z zastrzeżeniem ust. 9 pkt 2.

Przykład

Właściciel prywatnego zakładu usługowego zatrudnia od 1 lipca 1997 r. pracownika w połowie wymiaru czasu pracy. W lipcu 1997 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie w wysokości 240 zł. Ponieważ wynagrodzenie było wyższe od najniższej podstawy wymiaru składek dla zatrudnionych w połowie wymiaru czasu pracy, tj. od kwoty 225 zł, pracodawca powinien opłacić składki od otrzymanego przez pracownika wynagrodzenia, tj. od kwoty 240 zł.

3) przez niepełny miesiąc - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia, odpowiednio zmniejszonej przyjmując, że miesiąc liczy 30 dni.

Odpowiedniego zmniejszenia dokonuje się dzieląc kwotę odpowiadającą najniższemu wynagrodzeniu przez 30 i otrzymaną kwotę mnożąc przez liczbę dni nieobecności pracownika w pracy. Tak obliczoną kwotę odejmuje się od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia. Ustalając liczbę dni nieobecności w pracy liczy się dni kalendarzowe, bez odliczania dni wolnych od pracy.

Przykład I

Pracownik jest zatrudniony od 17 lipca 1997 r. W miesiącu tym pracownik nie pozostawał w zatrudnieniu przez 16 dni. Podstawa wymiaru składek opłaconych za tego pracownika nie powinna być niższa od kwoty 210 zł.

450 zł : 30 dni = 15 zł

15 zł x 16 dni = 240 zł

450 zł - 240 zł = 210 zł

Przykład II

Pracownik w okresie od 1 do 9 lipca 1997 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Był więc nieobecny w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby przez 9 dni. Ponadto w dniach 20-22 lipca 1997 r. pracodawca udzielił mu urlopu bezpłatnego (3 dni).

Podstawa wymiaru składek opłaconych za tego pracownika nie powinna być niższa od kwoty 270 zł.

450 zł : 30 dni = 15 zł

15 zł x 12 dni = 180 zł

450 zł - 180 zł = 270 zł.

9. W przypadkach, gdy:

1) w ciągu danego miesiąca zatrudnienia występują nieusprawiedliwione nieobecności w pracy, jeżeli z tego tytułu wynagrodzenie przysługujące pracownikowi za ten miesiąc zostało przez pracodawcę odpowiednio zmniejszone lub

2) z umowy o pracę nie wynika wymiar czasu pracy a wykonywanie pracy przez pracownika ma charakter nieregularny z tytułu zatrudnienia nie we wszystkie dni tygodnia, w związku z czym nie jest możliwe ustalenie wymiaru czasu pracy w ułamku zwykłym (1/2, 1/4 itd.),

najniższą podstawę wymiaru składek ustala się dzieląc kwotę odpowiadającą najniższemu wynagrodzeniu przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu i otrzymaną kwotę mnoży się odpowiednio: przez liczbę godzin nieusprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy (pkt 1) lub przez liczbę godzin niewykonywania pracy (pkt 2). Tak obliczoną kwotę odejmuje się od kwoty odpowiadającej najniższemu wynagrodzeniu.

Liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu ustala się z zachowaniem norm czasu pracy wynikających z Kodeksu pracy lub przepisów odrębnych poprzez pomnożenie liczby dni roboczych w danym miesiącu przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w jednym dniu (np. w miesiącu, w którym są 22 dni robocze - 22 dni x 8 godz. = 176 godz.).

Przykład

Pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 1 lipca 1997 r. We wrześniu 1997 r. są 22 dni robocze, a więc liczba godzin przypadających do przepracowania wynosiła 176. Pracownik był jednak nieobecny w pracy i była to nieobecność nieusprawiedliwiona w dniach 10 i 15 września 1997 r. (2 x 8 godzin) oraz:

20 września 1997 r. - 4 godziny

26 września 1997 r. - 5 godzin.

Najniższa podstawa wymiaru składek dla tego pracownika za wrzesień 1997 r. wynosi 386 zł.

450 zł : 176 godz. = 2 zł 56 gr (po zaokrągleniu)

2 zł 56 gr x 25 godz. = 64 zł

450 zł - 64 zł = 386 zł.

10. W przypadku, gdy pracownik za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi (art. 81 § 4 Kodeksu pracy) otrzymuje wynagrodzenie niższe od najniższego wynagrodzenia, składka na ubezpieczenie powinna być opłacana od faktycznego wynagrodzenia.

11. Przy ustalaniu najniższej podstawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 8 pkt 2 i 3 i ust. 9, zaokrąglenia do pełnych groszy, zgodnie z zasadą matematyczną, tj. w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 groszy lub w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 groszy dokonuje się w odniesieniu do wyliczonej kwoty najniższej podstawy wymiaru za jeden dzień lub odpowiednio za jedną godzinę.

§ 13. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie osób wykonujących pracę nakładczą przyjmuje się faktyczny dochód, łącznie z podatkiem dochodowym i kosztami uzyskania, choćby był niższy od najniższego wynagrodzenia, w gotówce i w naturze, z wyjątkiem wypłat wyszczególnionych w § 12 ust. 4 i 5.

§ 14.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie dla adwokatów:

1) członków zespołów adwokackich - stanowi wynik finansowy z tytułu członkostwa w zespole za każdego adwokata, łącznie z podatkiem dochodowym. Podstawa ta nie może być niższa od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek nie uwzględnia się podatku obrotowego obciążającego zespół adwokacki, kosztów utrzymania zespołu oraz obowiązkowych składek na utrzymanie samorządu adwokackiego, tj. składek na okręgowe rady adwokackie,

2) wykonujących zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem - stanowi dochód bieżąco zadeklarowany przez adwokata, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50%.

2. Kwotę najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie adwokatów, o której mowa w ust. 1, za miesiące, w których zawód był wykonywany przez część miesiąca z powodu:

1) rozpoczęcia lub zaprzestania wykonywania zawodu w trakcie miesiąca,

2) pobierania zasiłku chorobowego

zmniejsza się odpowiednio na zasadzie określonej w § 12 ust. 8 pkt 3.

§  15.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie pracowników zatrudnionych za granicą w polskich zakładach pracy działających za granicą, a w szczególności w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych oraz zagranicznych delegaturach polskich jednostek organizacyjnych zarówno budżetowych, jak też podmiotów gospodarczych oraz w jednostkach organizacyjnych realizujących budownictwo eksportowe i usługi eksportowe, stanowi kwota zadeklarowana przez zakład pracy, nie niższa od przeciętnego wynagrodzenia.

2. Najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zmniejsza się odpowiednio zgodnie z zasadami podanymi w § 12 ust. 8 pkt 3.

§  16.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie za pracowników młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego stanowi ich faktyczne wynagrodzenie nie niższe niż odpowiedni procent przeciętnego wynagrodzenia, tj. dla:

1) pracowników młodocianych odbywających naukę zawodu:

a) w I roku nauki - nie mniej niż 4%,

b) w II roku nauki - nie mniej niż 5%,

c) w III roku nauki - nie mniej niż 6%,

2) pracowników młodocianych odbywających przyuczenie do wykonywania określonej pracy - nie mniej niż 4%.

2. W przypadku zatrudnienia pracowników młodocianych najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, o której mowa w ust. 1, zmniejsza się odpowiednio, zgodnie z § 12 ust. 8 pkt 3 i ust. 9 pkt 1.

3. Dla umów o pracę w celu przygotowania zawodowego zawartych przed dniem 2 czerwca 1996 r. mają zastosowanie przepisy:

1) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 października 1989 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych w uspołecznionych zakładach pracy i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 56, poz. 332, z 1990 r. Nr 60, poz. 346 oraz z 1992 r. Nr 102, poz. 519),

2) rozporządzenia Ministra Pracy i Spraw Socjalnych z dnia 30 grudnia 1974 r. w sprawie nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonych prac przez młodocianych w rzemieślniczych zakładach pracy (Dz. U. Nr 51, poz. 335, z 1982 r. Nr 17, poz. 130, z 1988 r. Nr 32, poz. 237, z 1990 r. Nr 56, poz. 332 i z 1992 r. Nr 103, poz. 525) chyba, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych (Dz. U. Nr 60, poz. 278), które uchyliło rozporządzenia wymienione w pkt 1 i 2, przewiduje rozwiązania korzystniejsze dla pracowników młodocianych.

§  17.

1. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych przyjmuje się dochód członka spółdzielni, łącznie z kosztami uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych tego członka spółdzielni, z wyjątkiem wypłat wyszczególnionych w § 12 ust. 4 i 5.

Podstawa wymiaru składek nie może być niższa w każdym miesiącu od kwoty odpowiadającej 60% najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Kwotę najniższej podstawy wymiaru za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych zmniejsza się w razie:

1) przyjęcia w poczet członków lub wyłączenia w ciągu miesiąca,

2) pobierania zasiłku chorobowego

na zasadzie określonej w § 12 ust. 8 pkt 3.

3. Jeżeli po sporządzeniu bilansu rocznego spółdzielni okaże się, że kwota dochodu rocznego członków spółdzielni przekracza kwotę dochodu, od której były opłacone składki na ubezpieczenie w ciągu minionego roku, to różnica dochodu stanowi również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie.

4. Korekty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie dokonuje się również w przypadku, gdy po sporządzeniu bilansu rocznego spółdzielni okaże się, że kwota dochodu rocznego członków spółdzielni jest niższa od kwoty dochodu, od której były opłacone składki ubezpieczeniowe w ciągu minionego roku, z zastrzeżeniem ust. 1.

§  18.

1. Całkowity dochód za pracę osób skazanych, wykonywaną przez te osoby w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, przyjmuje się jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, łącznie z kosztami uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przez całkowity dochód rozumie się nie tylko część należności wypłacaną osobie skazanej, ale również tę część, która należy się z tytułu pracy, a nie jest wypłacana osobie skazanej.

2. Nie stanowią podstawy wymiaru składek nagrody wypłacane skazanym na podstawie art. 49 § 4 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 13, poz. 98, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 16, poz. 125, Nr 18, poz. 136 i Nr 45, poz. 289, z 1985 r. Nr 23, poz. 100 i Nr 31, poz. 138, z 1988 r. Nr 20, poz. 135, z 1990 r. Nr 14, poz. 85, Nr 34, poz. 198, Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 95, poz. 475 i z 1996 r. Nr 61, poz. 283), za prace porządkowe oraz pomocnicze o charakterze administracyjno-gospodarczym, wykonywane na rzecz zakładów karnych w wymiarze nie przekraczającym 60 godzin w miesiącu.

§ 19. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie opłacanych za osoby pobierające stypendia sportowe stanowi kwota wypłaconego miesięcznego stypendium sportowego, uwzględniająca podatek dochodowy.

§ 20. Podstawę wymiaru składek na Fundusz Pracy stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie, z uwzględnieniem postanowień § 29.

§ 21. Podstawę wymiaru składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie, z uwzględnieniem postanowień § 30.

C. Sposób obliczania składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

§ 22.

1. Od podstawy wymiaru składek ustalonej w sposób określony w § 12-19, zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie w wysokości:

1) 45% podstawy wymiaru składek - za pracowników zatrudnionych we wszystkich rodzajach działalności, z wyjątkiem pracowników, o których mowa w pkt 2 oraz za osoby wykonujące pracę nakładczą,

2) w kolejnych latach:

a) 36% podstawy wymiaru składek - w 1997 r.,

b) 38% podstawy wymiaru składek - w 1998 r.,

c) 40% podstawy wymiaru składek - w 1999 r.,

d) 42% podstawy wymiaru składek - w 2000 r.,

e) 45% podstawy wymiaru składek - począwszy od 1 stycznia 2001 r.

za pracowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej, określonej odrębnymi przepisami, w zakładach pracy prowadzących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.

2. Zakłady pracy prowadzące wyłącznie produkcję rolną w rozumieniu art. 2 ust. 2 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 2 ust. 2 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, opłacają za wszystkich pracowników składkę na ubezpieczenie w wysokości określonej w ust. 1 pkt 2.

3. Zakłady pracy prowadzące działalność mieszaną: rolniczą i pozarolniczą, ustalając składki na ubezpieczenie pracowników dokonują podziału przychodu na związany z produkcją rolną i nie związany z produkcją rolną na podstawie dokumentacji szczegółowej tego przychodu, przyjmując za działalność pozarolniczą sprzedaż tej produkcji i usług na zewnątrz. Przez sprzedaż produkcji i usług na zewnątrz rozumie się sprzedaż na rzecz zakładu nie wchodzącego w skład tej samej jednostki co sprzedający. Zgodnie z ustalonym w ten sposób podziałem dochód pracowników w części dotyczącej produkcji rolnej podlega obciążeniu składką na ubezpieczenie w wysokości określonej w ust. 1 pkt 2, a w części dotyczącej produkcji pozarolnej - składką w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

4. W zakładach pracy prowadzących działalność mieszaną, nie zobowiązanych odrębnymi przepisami do prowadzenia ewidencji wynagrodzeń, w przypadku:

1) zatrudniania tych samych osób zarówno przy działalności rolniczej jak i pozarolniczej lub

2) niemożności ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru składki w obniżonej wysokości, składka w wysokości odpowiednio:

a) 36% i 45% - w 1997 r.,

b) 38% i 45% - w 1998 r.,

c) 40% i 45% - w 1999 r.,

d) 42% i 45% - w 2000 r.,

naliczana jest od takich części ogólnej kwoty wynagrodzeń, które pozostają do siebie w identycznej proporcji jak przychody z działalności rolniczej do przychodów z działalności pozarolniczej.

5. W zakładach pracy prowadzących działalność mieszaną, zobowiązanych odrębnymi przepisami do prowadzenia ewidencji wynagrodzeń, w przypadku nieprowadzenia lub niewłaściwego prowadzenia tej ewidencji, za wszystkich pracowników naliczana jest składka w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

6. Od dochodów pracowników pionu administracyjno-księgowego zakładów pracy prowadzących działalność mieszaną naliczana jest składka na ubezpieczenie według zasad ustalonych w ust. 4 i 5.

7. Zasady ustalone w ust. 3-6 stosuje się także do zakładów pracy, które prowadzą produkcję rolną i pozarolną, zwolnionych od podatku dochodowego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

8. Zasady podane w ust. 1-7 stosuje się odpowiednio przy opłacaniu składek na ubezpieczenie członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.

§  23.

1. Zakłady pracy chronionej obliczają składki na ubezpieczenie w wysokości:

1) 5% podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do jednej z grup inwalidów, a od 1 września 1997 r. za pracowników, którzy uzyskali orzeczenie o:

a) zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znacznego, umiarkowanego, lekkiego),

b) całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów (dawniej I, II lub III grupa inwalidzka),

2) 45% podstawy wymiaru składek - za pozostałych pracowników.

2. Zakłady pracy, nie będące zakładami pracy chronionej, zatrudniające mniej niż 50 pracowników obliczają składki na ubezpieczenie w wysokości:

1) 22,5% (tj. 50% z 45%) podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do I lub II grupy inwalidów, a od 1 września 1997 r. - za pracowników z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niesprawności,

2) 45% podstawy wymiaru składek - za pozostałych pracowników.

§  24.

1. Za pracowników zakładów pracy może być wymierzona dodatkowa składka w wysokości od 1% do 7% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie pracowników w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy w tych zakładach, z zastrzeżeniem ust. 3.

2. Zakład pracy oblicza dodatkową składkę, o której mowa w ust. 1, po otrzymaniu decyzji oddziału ZUS w tej sprawie i rozlicza ją w deklaracji rozliczeniowej.

3. Dodatkowej składki na ubezpieczenie nie wymierza się jednostkom organizacyjnym prowadzącym gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie Prawo budżetowe.

§ 25. Za skazanych wykonujących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie w wysokości 32% podstawy jej wymiaru. Za skazanych wykonujących pracę w warsztatach więziennych na rzecz zakładu karnego składkę opłaca ten zakład.

§ 26. Składkę na ubezpieczenie adwokatów oblicza się w wysokości:

1) 22,5% podstawy jej wymiaru - za adwokatów zaliczonych do I lub II grupy inwalidów, a od 1 września 1997 r. mających orzeczony znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, zatrudnionych w zakładach pracy nie będących zakładami pracy chronionej, zatrudniających łącznie mniej niż 50 pracowników i adwokatów,

2) 45% podstawy jej wymiaru za pozostałych adwokatów.

§ 27. Składkę na ubezpieczenie osób pobierających stypendia sportowe oblicza się w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

§ 28.

1. W przypadku, gdy do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie pracownika dolicza się dochód z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie od tego dochodu w wysokości obowiązującej dla składki na ubezpieczenie obliczanej od dochodu tego pracownika z tytułu wykonywania umowy o pracę, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Jeżeli zakład pracy prowadzi wyłącznie produkcję rolną, o której mowa w § 22 ust. 2, opłaca od dochodów uzyskanych przez pracowników z tytułu wykonywania umów agencyjnych lub umów zlecenia składki na ubezpieczenie w wysokości określonej w § 22 ust. 1 pkt 2.

3. Jeżeli zakład pracy prowadzi działalność mieszaną: rolniczą i pozarolniczą, ustalając składki na ubezpieczenie od dochodu pracowników, uzyskanego z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, dokonuje jego podziału na dochód związany z produkcją rolną i pozarolną według zasad określonych w § 22 ust. 3-8.

§  29.

1. Oprócz składek na ubezpieczenie zakład pracy opłaca składki na Fundusz Pracy w wysokości 3% kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, za ubezpieczonych podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Zakład pracy nie opłaca składek na Fundusz Pracy za danego ubezpieczonego, jeżeli podstawa wymiaru składek na jego ubezpieczenie jest w danym miesiącu niższa od najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. Jeżeli kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie pochodzą z różnych źródeł (np. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów o pracę na rzecz różnych zakładów pracy), każdy zakład pracy ma obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy od uzyskanego w tym zakładzie dochodu, bez względu na jego wysokość, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek z wszystkich tytułów, z których ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wynosi co najmniej najniższe wynagrodzenie.

4. W każdym przypadku, gdy do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wykazywana jest kwota niższa od najniższego wynagrodzenia, ubezpieczony ma obowiązek złożyć w zakładzie pracy oświadczenie, czy uzyskuje także z innych źródeł dochody podlegające składce na ubezpieczenie z tytułu objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym.

5. Z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy zwolnione są:

1) zakłady pracy chronionej,

2) podmioty gospodarcze:

- Polskiego Związku Głuchych,

- Polskiego Związku Niewidomych,

- Związku Ociemniałych Żołnierzy RP,

3) Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi,

4) Zakład dla Niewidomych w Laskach.

6. Składek na Fundusz Pracy nie opłaca się od wypłat finansowanych ze środków Funduszu Pracy, tj. od:

1) zasiłków dla bezrobotnych,

2) stypendiów dla absolwentów, o których mowa w art. 37a i 37b ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

3) wynagrodzeń bezrobotnych skierowanych do wykonywania prac interwencyjnych i robót publicznych - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy,

4) wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom zakładów pracy, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy,

5) dodatków i premii wypłacanych pracownikom za wykonywanie obowiązków opiekunów praktyk uczniowskich - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy.

7. Zakład pracy, który zatrudnił skierowanego absolwenta, nie opłaca składek na Fundusz Pracy od wynagrodzenia wypłacanego temu absolwentowi, przez okres 12 lub 18 miesięcy od dnia zatrudnienia (art. 37 g w zw. z art. 37 e ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu).

§  30.

1. Oprócz składek na ubezpieczenie i składek na Fundusz Pracy zakład oblicza składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,18% kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie.

2. Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych opłacają zakłady pracy objęte działaniem ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, tj. zakłady pracy zatrudniające w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą pracowników oraz inne osoby wykonujące prace na innej podstawie niż stosunek pracy, podlegające z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu. Przepisów ustawy nie stosuje się do zakładów, wobec których odrębne przepisy wyłączają możliwość ogłoszenia upadłości i nie przewidują możliwości ogłoszenia likwidacji.

3. Składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych nie opłacają w szczególności:

1) zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,

2) jednostki samorządu terytorialnego, tj. urzędy gmin i miast oraz podległe im jednostki,

3) państwowe jednostki organizacyjne, chyba że ustawa wyłącza odpowiedzialność Skarbu Państwa za zobowiązania, tj. jednostki budżetowe i jednostki sfery budżetowej,

4) zakłady pracy chronionej,

5) następujące przedsiębiorstwa i jednostki państwowe:

- przedsiębiorstwo państwowe "Polskie Koleje Państwowe",

- przedsiębiorstwo państwowe "Porty Lotnicze",

- przedsiębiorstwo użyteczności publicznej "Poczta Polska",

- państwowe gospodarstwo leśne "Lasy Państwowe",

- Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa,

- Narodowy Bank Polski i jego oddziały terenowe,

6) właściciele prywatnych gospodarstw rolnych, ogrodowych, leśnych i warzywniczych,

7) instytucje kościelne i zakonne,

8) pracodawcy zatrudniający osoby w gospodarstwie domowym,

9) właściciele prywatnych domów mieszkalnych zatrudniający osoby do ich obsługi,

10) notariusze prowadzący kancelarie notarialne,

11) zespoły adwokackie oraz adwokaci wykonujący zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. Nr 16, poz. 124, Nr 25, poz. 187, z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 77, poz. 367 i z 1997 r. Nr 28, poz. 153),

12) państwowe szkoły wyższe.

D. Dokonywanie rozliczenia

§ 31. Kwoty wypłat stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ustala się w oparciu o dokumentację płacową.

§ 32. Na podstawie dokumentacji dotyczącej dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych sporządza się zestawienie pomocnicze, z którego powinny wynikać kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz kwoty obliczonych składek z podziałem na stopy procentowe składek obowiązujące zakład pracy.

Zestawienie pomocnicze pozostaje w aktach zakładu pracy łącznie z kopią deklaracji rozliczeniowej.

§ 33. Łączna kwota składek na ubezpieczenie według poszczególnych stóp procentowych, łączna kwota składek na Fundusz Pracy i łączna kwota na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych podlegają zaokrągleniu do 10 groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 5 groszy lub w dół, jeżeli jest niższa od 5 groszy.

§ 34.

1. Jeżeli zakład pracy we własnym zakresie stwierdzi mylne obliczenie składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w poprzednio złożonych deklaracjach, korekty winien dokonać przy obliczaniu należności z tytułu tych składek za miesiąc bieżący. Kwotę wynikającą z korekty wykazuje się w zestawieniu pomocniczym, odrębnie uwidaczniając kwotę składek, a odrębnie kwotę odsetek za zwłokę.

Kopię zestawienia należy dołączyć do bieżąco składanej deklaracji rozliczeniowej.

2. Zakład pracy nie dokonuje korekty, jeżeli nieprawidłowe obliczenie składek zostanie stwierdzone przez organa kontroli ZUS.

3. Jeżeli zakład pracy nie zapłaci kwoty należnych składek ujawnionych przez organa kontroli ZUS, to zostaną one ściągnięte w drodze przymusowej, po uprawomocnieniu się decyzji oddziału ZUS.

4. Kwoty nadpłaconych składek ujawnione przez organa kontroli ZUS zostaną zwrócone na rachunek zakładu pracy lub zaliczone na poczet przyszłych składek, zgodnie z dyspozycją zakładu pracy. Decyzję o powstaniu nadpłaty oddział ZUS wydaje na wniosek zakładu pracy.

E. Sporządzanie deklaracji rozliczeniowej

§ 35. W części nagłówkowej deklaracji rozliczeniowej (formularz ZUS S-9) - deklaracja rozliczeniowa zakładów pracy uprawnionych do bezimiennych rozliczeń - wpisuje się:

1) w tytule - miesiąc i rok, za który rozliczane są składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wypłacone świadczenia oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne,

2) w rubryce - "Nazwa i adres zakładu pracy (pieczęć) lub nazwisko i imię właściciela zakładu pracy i adres":

a) pełną nazwę i adres zakładu pracy, bądź odciska się pieczęć zakładu pracy lub

b) imię i nazwisko właściciela i adres jego zamieszkania lub nazwiska wspólników i adresy ich zamieszkania, jeżeli zakład pracy jest prowadzony w formie spółki nie posiadającej osobowości prawnej,

3) w rubryce "Konto zakładu pracy" - numer konta płatnika nadany przez oddział ZUS - NKP oraz nazwę banku, w którym zakład pracy posiada rachunek i numer tego rachunku,

4) w rubryce "Nr REGONU, Nr EKD" - numer identyfikacyjny nadany przez Główny Urząd Statystyczny według systemu REGON oraz numer rodzaju działalności według EKD podawany w zaświadczeniu o nadaniu numeru identyfikacyjnego.

§ 36.

1. W części I deklaracji rozliczeniowej "Zestawienie należności z tytułu składek" uwzględnia się należne składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od wszystkich wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek, które zgodnie z § 10 ust. 2 i 3 powinny zostać uwzględnione w deklaracji rozliczeniowej.

2. W wierszu 1 w rubrykach 3-9 podaje się liczbę ubezpieczonych pracowników, osób zatrudnionych w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, osób wykonujących pracę nakładczą, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, adwokatów, osób pobierających stypendia sportowe, za których deklaruje się składki. Odrębnie wykazuje się liczbę osób zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolnej, za których oblicza się składkę według stopy, o której mowa w ust. 3 lit. c. Liczba wykazana w tym wierszu powinna odpowiadać liczbie ubezpieczonych w ciągu miesiąca wymienionego w tytule deklaracji rozliczeniowej.

3. W wierszu 2 w rubrykach 3-9 wpisuje się odpowiednią stopę procentową oraz kwotę składek (w zaokrągleniu do 10 groszy zgodnie z § 33), wyszczególniając:

1) składki na ubezpieczenie:

a) 45% podstawy wymiaru składek - za pracowników zatrudnionych we wszystkich rodzajach działalności, z wyjątkiem pracowników wymienionych pod lit. b-g, za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, z wyjątkiem członków wymienionych pod lit. c oraz za osoby wykonujące pracę nakładczą,

b) 45% + od 1% do 7% podstawy wymiaru składek - za pracowników, za których zakład pracy został zobowiązany do opłacania dodatkowej składki, wskutek stwierdzenia pogorszenia się warunków pracy,

c) 36% podstawy wymiaru składek - w roku 1997,

38% podstawy wymiaru składek - w roku 1998,

40% podstawy wymiaru składek - w roku 1999,

42% podstawy wymiaru składek - w roku 2000,

45% podstawy wymiaru składek - począwszy od 1 stycznia 2001 r.,

za pracowników (członków spółdzielni) zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolnej,

d) 36% podstawy wymiaru składek - w roku 1997,

38% podstawy wymiaru składek - w roku 1998,

40% podstawy wymiaru składek - w roku 1999,

42% podstawy wymiaru składek - w roku 2000,

45% podstawy wymiaru składek - począwszy od 1 stycznia 2001 r.,

+ od 1% do 7% podstawy wymiaru składek - za pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolnej, za których zakład pracy został zobowiązany do opłacania dodatkowej składki, wskutek pogorszenia się warunków pracy,

e) 32% podstawy wymiaru składek - za osoby skazane, wykonujące pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności,

f) 5% podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do jednej z grup inwalidów zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej, a od 1 września 1997 r. za pracowników, którzy uzyskali orzeczenie o:

- zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki),

- o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów.

g) 22,5% (50% z 45%) podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczanych do I lub II grupy inwalidów a od 1 września 1997 r. - którzy uzyskali orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, zatrudnionych w zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 pracowników lub, nie będących zakładami pracy chronionej,

h) 45% podstawy wymiaru składek - za adwokatów, z zastrzeżeniem lit. i,

i) 22,5% (50% z 45%) podstawy wymiaru składek - za adwokatów zaliczanych do I lub II grupy inwalidów a od 1 września 1997 r. - którzy uzyskali orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, zatrudnionych w zakładach pracy, nie będących zakładami pracy chronionej, zatrudniających mniej niż 50 pracowników i adwokatów,

j) 45% podstawy wymiaru składek - za osoby pobierające stypendia sportowe,

2) składki na Fundusz Pracy - 3% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie,

3) składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 0,18% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie.

4. Stopy procentowe składek oraz kwoty składek, wyszczególnione w ust. 2, wpisuje się zgodnie z zestawieniem pomocniczym, o którym mowa w § 32.

5. W rubryce 10 "Razem" wpisuje się łączną liczbę ubezpieczonych (zgodnie z § 8 pkt 1) i łączną kwotę składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

6. Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy traktuje się na równi z osobami zatrudnionymi w pełnym wymiarze czasu pracy.

7. W liczbie ubezpieczonych nie uwzględnia się osób przebywających na urlopach wychowawczych.

§  37.

1. Przed wypełnieniem części II "Zestawienie wypłaconych świadczeń podlegających potrąceniu ze składek na ubezpieczenie społeczne" ustala się, na podstawie dokumentacji dotyczącej wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, o której mowa w ust. 2:

1) liczbę dni, za które wypłacono zasiłki, odrębnie dla zasiłków chorobowych, opiekuńczych, macierzyńskich, wyrównawczych - przez podsumowanie liczby dni z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków,

2) liczbę wypłaconych zasiłków porodowych, pielęgnacyjnych, wychowawczych, pogrzebowych oraz świadczeń rehabilitacyjnych - przez podliczenie odrębnie liczby tych zasiłków z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków,

3) liczbę rodzin (tj. wypłat), którym wypłacono zasiłki rodzinne, a także liczbę osób, na które wypłacono zasiłki rodzinne (tj. liczbę zasiłków rodzinnych) - przez podliczenie pozycji wypłat tych zasiłków z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków oraz innej dokumentacji posiadanej przez zakład pracy.

2. Część II deklaracji wypełnia się na podstawie list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych zasiłków i świadczeń.

Przy sporządzaniu części II deklaracji rozliczeniowej powinny być w miarę potrzeby wykorzystane także inne dokumenty dotyczące wypłat, np. karty zasiłkowe czy rozliczenia listy wypłat wynagrodzeń w zakresie poszczególnych zasiłków i świadczeń.

3. Na podstawie dokumentacji wymienionej w ust. 2 oraz ustaleniu danych, o których mowa w ust. 1, wypełnia się część II deklaracji wpisując dla poszczególnych rodzajów świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych łączne kwoty wypłat oraz dane o liczbie świadczeń i zasiłków wypłaconych ubezpieczonym.

Liczbę rodzin (liczbę wypłat), którym wypłacono zasiłki rodzinne wykazuje się w wierszu ósmym w rubryce czwartej. Liczbę osób, na które wypłacono zasiłki rodzinne (tj. liczbę zasiłków rodzinnych) wykazuje się w wierszu ósmym w rubryce piątej.

4. Jeżeli zakład pracy stwierdzi, że świadczenia określone w § 2 pkt 8, wykazane w jednej z poprzednich deklaracji zostały nieprawnie wypłacone lub wypłacone w niewłaściwej wysokości, albo błędnie rozliczone, należy z zastrzeżeniem ust. 7, zmniejszyć lub zwiększyć o kwotę stwierdzonej nieprawidłowości kwotę tego samego rodzaju świadczenia rozliczaną w deklaracji bieżąco sporządzanej. Zmniejszenia lub zwiększenia dokonuje się niezależnie od tego, z czyjej winy nastąpiła nieprawidłowa wypłata bądź błędne rozliczenie oraz niezależnie od tego, czy zakład pracy ściągnął tę kwotę od ubezpieczonego.

Zmniejszeniu lub zwiększeniu podlega zarówno liczba dni zasiłkowych jak i liczba świadczeń.

5. Zasadę podaną w ust. 4 stosuje się do zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych wyłącznie w przypadku, jeśli nieprawna wypłata lub wypłata w niewłaściwej wysokości nastąpiła z winy zakładu pracy.

6. W razie stwierdzenia przez zakład pracy, że nastąpiła wypłata nienależnie pobranego zasiłku rodzinnego lub pielęgnacyjnego z winy ubezpieczonego, zakład pracy występuje do oddziału ZUS o wydanie decyzji zobowiązującej do zwrotu zasiłku. Ściągnięte nienależnie pobrane zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, na podstawie wydanej przez oddział ZUS decyzji, wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę, zakład pracy przekazuje do oddziału ZUS w odrębnym trybie. Kwot tych nie należy rozliczać w składanych deklaracjach rozliczeniowych.

7. Nie dokonuje się zmniejszeń lub zwiększeń, o których mowa w ust. 4, w przypadku ujawnienia nieprawidłowo wypłaconych kwot świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych przez organa kontroli ZUS.

Jeżeli zakład pracy nie zapłaci w terminie ustalonym przez oddział ZUS kwot wynikających z nieprawidłowych wypłat ujawnionych przez organa kontroli ZUS, to oddział ZUS dochodzi tej należności od zakładu pracy w trybie przymusowym, po uprawomocnieniu się decyzji oddziału ZUS w tej sprawie. W przypadku powstania różnicy na dobro zakładu pracy, oddział ZUS zwraca ją zakładowi pracy.

8. W części II deklaracji rozliczeniowej nie uwzględnia się odsetek od świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych wypłaconych przez zakład pracy z opóźnieniem z winy oddziału ZUS. Kwotę wypłaconych odsetek z tego tytułu zakład pracy rozlicza odrębnie, w sposób określony przez oddział ZUS, np. notą obciążeniową.

§  38.

1. Część III deklaracji rozliczeniowej - "Rozliczenie należności" wypełnia się wpisując:

1) w wierszu 1 "Składki razem" - kwotę należnych składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wykazaną w części I w rubryce 10 deklaracji,

2) w wierszu "Wypłacone świadczenia oraz inne wypłaty" - kwotę wykazaną w części II w rubryce 6 deklaracji."

2. Po wpisaniu kwot składek i świadczeń, ustala się saldo należności:

1) na dobro ZUS, jeżeli kwota składek jest wyższa od kwoty wypłaconych świadczeń, podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

2) na dobro zakładu pracy - jeżeli kwota wypłaconych świadczeń podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych jest wyższa od kwoty składek.

Ustalone saldo wpisuje się w wierszu 3 w rubryce 3 dokonując odpowiednich skreśleń w treści.

3. W rubryce - "Wpłaty zakładu pracy" podaje się datę dokonania wpłaty, np. przelew bankowy oraz kwotę wpłaty. Rubryki tej nie wypełniają jednostki budżetowe i jednostki gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy Prawo budżetowe.

§  39.

1. Część IV deklaracji - "Absencja chorobowa finansowana ze środków innych niż ZUS" - wypełnia się na podstawie listy płac lub rozliczenia listy płac w zakresie wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy.

2. Część IV deklaracji wypełnia się wpisując w podziale na absencję chorobową finansowaną ze środków zakładów pracy (wiersz 1) oraz finansowaną ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (wiersz 2):

1) w rubryce 3 "Nr list płatniczych" - numery list płatniczych, o których mowa w ust. 1,

2) w rubryce 4 "Liczba dni" - liczbę dni absencji chorobowej,

3) w rubryce 5 "Kwota" - kwotę wynagrodzeń wypłaconych za czas niezdolności do pracy,

4) w rubryce 6 "Liczba dni" - liczbę dni absencji chorobowej z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

5) w rubryce 7 "Kwota" - kwotę wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wypłaconych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

3. Jeżeli zostanie stwierdzone przez zakład pracy, że wynagrodzenia, o których mowa w ust. 1, uwzględnione w jednej z poprzednich deklaracji rozliczeniowych zostały nieprawnie wypłacone lub błędnie wykazane, należy zwiększyć lub zmniejszyć o kwotę nieprawidłowości, kwotę tych wynagrodzeń w deklaracji rozliczeniowej sporządzanej za bieżący miesiąc. Zmniejszenia lub zwiększenia dokonuje się niezależnie od tego, z czyjej winy nastąpiła nieprawidłowa wypłata bądź błędne wykazanie oraz niezależnie od tego, czy zakład pracy ściągnął tę kwotę od pracownika.

§ 40. Deklarację rozliczeniową podpisują osoby odpowiedzialne za prawidłowość rozliczeń należnych składek i wypłaconych świadczeń, tj. główny księgowy, kierownik zakładu pracy, pracodawca.

W deklaracji wpisuje się również nazwisko i numer telefonu osoby sporządzającej deklarację.

§ 41.

1. Załącznik do deklaracji S-12, o którym mowa w § 9 ust. 6, wypełnia się wpisując:

1) w kolejnych wierszach rubryki 2 "Data każdorazowego pobrania z rachunku bankowego środków na wynagrodzenia lub wypłaty dokonanej ze środków własnych" - daty każdorazowego pobrania środków na wypłatę wynagrodzeń oraz inne wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie lub w przypadku zakładów pracy, o których mowa w § 42 ust. 3 - datę każdorazowej wypłaty wynagrodzeń oraz innych wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek,

2) w kolejnych wierszach rubryki 3 "Kwota należnych składek" - kwoty należnych składek, po zaokrągleniu do 10 groszy, zgodnie z zasadą podaną w § 33,

3) w kolejnych wierszach rubryki 4 "Kwota wypłaconych świadczeń podlegających potrąceniu ze środków ZUS" - kwoty wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

4) w kolejnych wierszach rubryki 5 "Różnica - do zapłaty/ na dobro zakładu pracy" - ustalone saldo należności:

a) do zapłaty - jeżeli kwota należnych składek z odpowiedniego wiersza rubryki 3 jest wyższa od kwoty wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych (rubryka 4 tego wiersza),

b) na dobro zakładu pracy - jeżeli łączna kwota wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych jest wyższa od kwoty składek,

dokonując odpowiednich zapisów we właściwych polach danego wiersza rubryki 5.

5) w kolejnych wierszach rubryki 6 "Data dokonanej wpłaty" - każdorazowo daty dokonanej wpłaty na pokrycie należności z tytułu składek,

6) w kolejnych wierszach rubryki 7 "Kwota dokonanej wpłaty" - kwoty dokonanych wpłat na pokrycie należności z tytułu składek,

7) w wierszu "Razem":

a) rubryki 3 - łączną kwotę należnych składek (kwota ta powinna być zgodna z kwotą wykazaną w wierszu 1 rubryki 3 części III deklaracji rozliczeniowej oraz wierszu 2 rubryki 10 części I deklaracji rozliczeniowej),

b) rubryki 4 - łączną kwotę wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych (kwota ta powinna być zgodna z wierszem 2 rubryki 3 części III deklaracji rozliczeniowej oraz wierszem 14 rubryki 6 części II deklaracji rozliczeniowej),

c) rubryki 5 - różnicę do zapłaty lub na dobro zakładu pracy (wykazana kwota powinna być zgodna z wierszem 3 rubryki 3 części III deklaracji rozliczeniowej),

d) rubryki 7 - łączną kwotę dokonanych wpłat (wykazana kwota powinna być zgodna z kwotą wykazaną w wierszu "Razem" rubryka 5 i wierszem 3 rubryki 3 część III deklaracji rozliczeniowej).

3. Załącznik podpisuje osoba sporządzająca to zestawienie, wpisując nazwisko i numer telefonu.

F. Opłacanie należności wynikających z rozliczenia

§  42.

1. Zakład pracy opłaca składki za dany miesiąc kalendarzowy najpóźniej do 15 dnia następnego miesiąca, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Zakłady pracy będące jednostkami budżetowymi lub jednostkami gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy Prawo budżetowe, opłacają składki każdorazowo w dniu pobrania z rachunku bankowego środków na wynagrodzenia lub inne wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Zakłady pracy będące jednostkami gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 Prawa budżetowego, nie pobierające środków na wynagrodzenia z rachunku bankowego, opłacają składki każdorazowo w dniu wypłaty wynagrodzeń lub innych wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek.

4. W indywidualnych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek zakładu pracy, oddział ZUS może wyznaczyć zakładowi pracy, z wyjątkiem zakładów, o których mowa w ust. 2 i 3, inny, niż określony w ust. 1 termin opłacania składek.

5. Wpłaty należności z tytułu składek dokonuje się na rachunek bankowy, wskazany przez oddział ZUS, w wysokości różnicy wynikającej z rozliczenia, o którym mowa w § 38 ust. 2 pkt 1.

6. Jeżeli z części III deklaracji rozliczeniowej wynika różnica na dobro zakładu pracy, oddział ZUS dokonuje jej zwrotu zakładowi pracy w terminie 30 dni od dnia wpływu deklaracji do oddziału ZUS lub zalicza na poczet przyszłych składek, jeżeli wynika to z dyspozycji zakładu pracy.

§  43.

1. Od nieterminowych wpłat składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zakład pracy oblicza odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych przepisami wydanymi na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486, Nr 134, poz. 646, z 1995 r. Nr 5, poz. 25 i Nr 85, poz. 426 oraz z 1996 r. Nr 75, poz. 357). Za każdy dzień zwłoki wymierza się odsetki w wysokości ogłaszanej przez Ministra Finansów w Monitorze Polskim.

2. Obliczone odsetki za zwłokę zakład pracy przekazuje na rachunek oddziału ZUS wraz z należnymi składkami.

3. Obliczoną kwotę odsetek za zwłokę zaokrągla się do pełnych 10 groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 5 groszy lub w dół, jeżeli jest niższa od 5 groszy.

KG. Postanowienia końcowe

§ 44. W przypadku, gdy zadania przewidziane niniejszą instrukcją dla oddziału ZUS wykonuje, z upoważnienia oddziału, inspektorat oddziału ZUS, to użyte w niniejszej instrukcji określenie "oddział ZUS" ma odpowiednie zastosowanie do inspektoratu oddziału ZUS.

§ 45. Traci moc instrukcja nr 3 Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 kwietnia 1995 r. określająca szczegółowe zasady postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni (Dz. Urz. ZUS Nr 5, poz. 18).

§ 46. Instrukcja wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 lipca 1997 r., z wyłączeniem przepisów § 22 ust. 1 pkt 2 lit. a oraz ust. 2-8, które wchodzą w życie od dnia 1 stycznia 1997 r.

ZAŁĄCZNIKi

ZAŁĄCZNIK nr 1

ZGŁOSZENIE PŁATNIKA SKŁADEK

ZAŁĄCZNIK nr 2

ZGŁOSZENIE PŁATNIKA SKŁADEK

ZAŁĄCZNIK nr 3

Wykaz Oddziałów ZUS

1. ODDZIAŁ ZUS w AUGUSTOWIE

16-300 Augustów, ul. Hoża 8

2. ODDZIAŁ ZUS w BIAŁYMSTOKU

15-950 Białystok, ul. Młynowa 2

3. ODDZIAŁ ZUS w BIELSKU-BIAŁEJ

43-300 Bielsko-Biała, ul. Krasińskiego 34

4. ODDZIAŁ ZUS w BIŁGORAJU

23-400 Biłgoraj, ul. Kościuszki 103

5. ODDZIAŁ ZUS w BYDGOSZCZY

85-224 Bydgoszcz, ul. Świętej Trójcy 33

6. ODDZIAŁ ZUS w CHEŁMIE

22-100 Chełm, ul. I Armii Wojska Polskiego 8

7. ODDZIAŁ ZUS w CHORZOWIE

41-500 Chorzów, ul. Dąbrowskiego 45

8. ODDZIAŁ ZUS w CHRZANOWIE

32-500 Chrzanów, ul. Oświęcimska 14

9. ODDZIAŁ ZUS w CIECHANOWIE

06-400 Ciechanów, ul. Rzeczkowska 8

10. ODDZIAŁ ZUS w CZĘSTOCHOWIE

42-200 Częstochowa, ul. Okólna 17/19

11. ODDZIAŁ ZUS w GDAŃSKU

80-748 Gdańsk, ul. Chmielna 27/33

12. ODDZIAŁ ZUS w GORZOWIE WIELKOPOLSKIM

66-400 Gorzów Wielkopolski, ul. Sikorskiego 42

13. ODDZIAŁ ZUS w GRUDZIĄDZU

86-300 Grudziądz, ul. Wybickiego 39

14. ODDZIAŁ ZUS w JAŚLE

38-200 Jasło, ul. Rynek 1

15. ODDZIAŁ ZUS w KAMIENNEJ GÓRZE

58-400 Kamienna Góra, Al. Wojska Polskiego 14

16. ODDZIAŁ ZUS w KIELCACH

25-510 Kielce, ul. Piotrkowska 27

17. ODDZIAŁ ZUS w KONINIE

62-510 Konin, ul. Św. Maksymiliana Kolbego 1

18. ODDZIAŁ ZUS w KOSZALINIE

75-950 Koszalin, ul. Piotra Skargi 1

19. ODDZIAŁ ZUS w KRAKOWIE

31-152 Kraków, ul. Pędzichów 27

20. ODDZIAŁ ZUS w LEGNICY

59-220 Legnica, ul. Wojska Polskiego 5

21. ODDZIAŁ ZUS w LUBLINIE

20-601 Lublin, ul. T. Zana 38 c

22. ODDZIAŁ ZUS w ŁODZI

90-431 Łódź, ul. Zamenhofa 2

23. ODDZIAŁ ZUS w NOWYM SĄCZU

33-300 Nowy Sącz, ul. Sienkiewicza 77

24. ODDZIAŁ ZUS w OLSZTYNIE

10-959 Olsztyn, Plac Konsulatu Polskiego 4

25. ODDZIAŁ ZUS w OPATOWIE

27-500 Opatów, ul. Sienkiewicza 17

26. ODDZIAŁ ZUS w OPOLU

45-701 Opole, ul. Wrocławska 24

27. ODDZIAŁ ZUS w OSTROŁĘCE

07-400 Ostrołęka, ul. dr A. Kuklińskiego 3

28. ODDZIAŁ ZUS w OSTROWIE WIELKOPOLSKIM

63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Wysocka 1b

29. ODDZIAŁ ZUS w PILE

64-920 Piła, ul. Drygasa 28

30. ODDZIAŁ ZUS w PŁOCKU

09-402 Płock, al. Jachowicza 1

31. ODDZIAŁ ZUS w POZNANIU

60-839 Poznań, ul. Dąbrowskiego 12

32. ODDZIAŁ ZUS w PRZEWORSKU

37-200 Przeworsk, ul. Dworcowa 1

33. ODDZIAŁ ZUS w RADOMIU

36-600 Radom, ul. Czachowskiego 21 a

34. ODDZIAŁ ZUS w RADZYNIU PODLASKIM

21-300 Radzyń Podlaski, ul. Armii Krajowej 22-32

35. ODDZIAŁ ZUS w RAWICZU

63-900 Rawicz, ul. Mikołajewicza 18

36. ODDZIAŁ ZUS w RYBNIKU

44-200 Rybnik, ul. Reymonta 2

37. ODDZIAŁ ZUS w RZESZOWIE

35-959 Rzeszów, ul. Piłsudskiego 12

38. ODDZIAŁ ZUS w SIEDLCACH

08-110 Siedlce, ul. Browarna 12

39. ODDZIAŁ ZUS w SŁUPSKU

76-200 słupsk, Pl. Zwycięstwa 8

40. ODDZIAŁ ZUS w SOSNOWCU

41-200 Sosnowiec, ul. Partyzantów 1

41. ODDZIAŁ ZUS w SZCZECINIE

70-530 Szczecin, ul. Matejki 22

42. ODDZIAŁ ZUS w SZTUMIE

82-400 Sztum, ul. Mickiewicza 34

43. ODDZIAŁ ZUS w TARNOWSKICH GÓRACH

42-600 Tarnowskie Góry, ul. Górnicza 4

44. ODDZIAŁ ZUS w TARNOWIE

33-100 Tarnów, ul. Kościuszki 32

45. ODDZIAŁ ZUS w TOMASZOWIE MAZOWIECKIM

97-200 Tomaszów Mazowiecki, ul. I. Mościckiego 40/42

46. ODDZIAŁ ZUS w WAŁBRZYCHU

58-300 Wałbrzych, Pl. Grunwaldzki 1

47. ODDZIAŁ ZUS w WARSZAWIE

00-917 Warszawa, ul. Senatorska 6/8

48. ODDZIAŁ ZUS w WARSZAWIE

03-829 Warszawa, ul. Podskarbińska 25

49. ODDZIAŁ ZUS we WŁOCŁAWKU

87-800 Włocławek, Pl. Wolności 18/19

50. ODDZIAŁ ZUS we WROCŁAWIU

50-926 Wrocław, ul. Pretficza 11

51. ODDZIAŁ ZUS w ZABRZU

41-800 Zabrze, ul. 3 Maja 8

52. ODDZIAŁ ZUS w ZAMBROWIE

18-300 Zambrów, ul. Fabryczna 3

53. ODDZIAŁ ZUS w ZDUŃSKIEJ WOLI

98-220 Zduńska Wola, ul. Kilińskiego 7/11

54. ODDZIAŁ ZUS w ZIELONEJ GÓRZE

65-426 Zielona Góra, ul. Kupiecka 65

55. ODDZIAŁ ZUS w ŻYRARDOWIE

96-300 Żyrardów, ul. Bankowa 1

ZAŁĄCZNIK nr 4

DEKLARACJA ROZLICZENIOWA ZA m-c .................... 199 .....r.

ZAŁĄCZNIK nr 5

Załącznik do deklaracji rozliczeniowej ZUS S-9*), ZUS S-8*) dla jednostek budżetowych oraz jednostek gospodarki pozabudżetowej w rozumieniu art. 14-17 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe (Dz. U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344 z późn. zm.) za m-c ......................... 199 ... r.