Określenie szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.ZUS.1995.5.18

Akt utracił moc

Wersja od: 25 kwietnia 1995 r.

INSTRUKCJA NR 3

Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 kwietnia 1995 r.

określająca szczegółowe zasady postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni.

Na podstawie § 53 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330, z 1994 r. Nr 25, poz. 86 oraz Nr 140, poz. 769) ustalam, co następuje:

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Instrukcja określa tryb:

1) rejestrowania w oddziale ZUS zakładów pracy oraz zgłaszania pracowników i członków spółdzielni do ubezpieczenia społecznego,

2) rozliczania składek na ubezpieczenie społeczne i wypłaconych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

3) rozliczania składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

4) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

§ 2. Użyte w instrukcji określenia oznaczają:

1) zakład pracy - każdą jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, zatrudniającą ponad 20 pracowników, każdą rolniczą spółdzielnię produkcyjną i każdą spółdzielnię kółek rolniczych oraz każdą inną spółdzielnię zatrudniającą ponad 20 pracowników i członków spółdzielni, każdy klub sportowy wypłacający stypendia sportowe i zatrudniający pracowników, jeżeli dotyczy to łącznie ponad 20 osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu, każdy zespół adwokacki opłacający składki na ubezpieczenie społeczne za ponad 20 pracowników i adwokatów - członków zespołu łącznie, każdego adwokata wykonującego zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem, o ile łącznie z zatrudnionymi pracownikami są opłacane składki na ubezpieczenie społeczne za ponad 20 osób,

2) oddział ZUS - oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy,

3) ubezpieczony - pracownika, w tym osobę zatrudnioną w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, a ponadto członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, osobę wykonującą pracę nakładczą, adwokata, osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osoby uczącej się studiującej w systemie studiów dziennych, jeżeli nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu,

4) składki na ubezpieczenie - składki na ubezpieczenie społeczne osób wymienionych w pkt 3,

5) składki na Fundusz Pracy - składki na Fundusz Pracy opłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 1),

6) składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych opłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1),

7) świadczenia - następujące świadczenia pieniężne finansowane ze środków ubezpieczenia społecznego:

a) zasiłki chorobowe,

b) zasiłki opiekuńcze,

c) zasiłki macierzyńskie,

d) zasiłki porodowe,

e) zasiłki wyrównawcze,

f) zasiłki pogrzebowe,

g) zasiłki wychowawcze,

h) świadczenia rehabilitacyjne,

i) inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego zlecone zakładom pracy do wypłaty,

8) zasiłki chorobowe płacone na dotychczasowych zasadach przez zakłady pracy - zasiłki chorobowe, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 16, poz. 77), wypłacane pracownikom państwowych zakładów pracy, zakładów pracy podległych samorządowi terytorialnemu oraz pracownikom spółek z przewagą kapitału państwowego lub kapitału będącego własnością samorządu terytorialnego (z wyłączeniem spółek z udziałem kapitału zagranicznego), jeśli prawo do nich powstało przed 1 marca 1995 r. i trwa nieprzerwanie po tej dacie,

9) zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne - zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne finansowane z budżetu państwa, wypłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz. U. z 1995 r. Nr 4, poz. 17),

10) przeciętne wynagrodzenie:

a) dla pracowników - przeciętne wynagrodzenie z poprzedniego kwartału ogłaszane dla celów emerytalnych w Monitorze Polskim, ulegające zmianie co kwartał, od trzeciego miesiąca kwartału na okres trzech kolejnych miesięcy, z zastrzeżeniem pkt b,

b) dla pracowników młodocianych zatrudnionych w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy w rzemieślniczych zakładach pracy oraz dla pracowników młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy w zakładach pracy nie będących rzemieślniczymi zakładami pracy - przeciętne wynagrodzenie miesięczne w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach z ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim,

11) najniższe wynagrodzenie - najniższe wynagrodzenie pracowników ogłaszane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w Monitorze Polskim,

12) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, wypłacane pracownikom przez okres do 35 dni w roku kalendarzowym - wynagrodzenie wypłacane na podstawie art. 92 z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141, z 1975 r. Nr 16, poz. 91, z 1981 r. Nr 6, poz. 23, z 1982 r. Nr 31, poz. 214, z 1985 r. Nr 20, poz. 85, Nr 35 poz. 162, z 1986 r. Nr 42, poz. 201, z 1987 r. Nr 21, poz. 124, z 1988 r. Nr 20, poz. 134, z 1989 r. Nr 20, poz. 107, Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 4, poz. 19, Nr 43, poz. 251, Nr 55, poz. 319, z 1991 r. Nr 53, poz. 226, Nr 55, poz. 236 i 237, z 1994 r. Nr 113, poz. 547 oraz z 1995 r. Nr 16, poz. 77),

13) FUS - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Rozdział  2

Rejestrowanie zakładów pracy oraz zgłaszanie pracowników do ubezpieczenia w oddziałach ZUS

§  3.

1. W celu rejestracji w oddziale ZUS zakład pracy dokonuje zgłoszenia w ciągu 10 dni od zatrudnienia pierwszego pracownika na formularzach:

1) ZUS S-1 - "Zgłoszenie płatnika składek" - zakład sektora publicznego, tj. zakład pracy będący państwową jednostką organizacyjną oraz zakład pracy podległy samorządowi terytorialnemu,

2) ZUS S-2 - "Zgłoszenie płatnika składek" - zakład pracy sektora prywatnego, tj. spółdzielczy, społeczny zakład pracy oraz zakład pracy inny niż państwowa jednostka organizacyjna i niż podległy samorządowi terytorialnemu zakład pracy,

zwanych dalej zgłoszeniem.

2. Spółdzielnia dokonuje zgłoszenia w ciągu 10 dni od daty zarejestrowania spółdzielni w sądzie.

3. Zgłoszenie składa się w dwóch egzemplarzach, z których jeden przeznaczony jest dla oddziału ZUS, a drugi przekazywany jest przez oddział ZUS inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy,

Wzory zgłoszeń stanowią załączniki nr 1 i 2.

4. Wykaz oddziałów ZUS wraz z adresami stanowi załącznik nr 3.

§  4.

1. Po dokonaniu rejestracji oddział ZUS zawiadamia zakład pracy o nadanym numerze konta płatnika, zwanym dalej NKP.

2. Ustalony przez oddział ZUS NKP powinien być czytelnie wpisywany w odpowiednich rubrykach wszystkich formularzy z zakresu ubezpieczeń społecznych, dowodach wpłat oraz we wszelkiej korespondencji z oddziałem ZUS.

§ 5. O wszelkich zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu oraz o likwidacji zakładu pracy, zakład pracy obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić oddział ZUS na piśmie.

§ 6.

1. Zakład pracy zgłasza imiennie do ubezpieczenia społecznego zatrudnionych pracowników, w tym osoby zatrudnione w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy oraz osoby wykonujące pracę nakładczą, członków spółdzielni, osoby pobierające stypendia sportowe, adwokatów - w deklaracji rozliczeniowej (formularz ZUS S-9), podając łączną liczbę osób ubezpieczonych w ciągu miesiąca, którego deklaracja dotyczy, w terminie rozliczania składek na ubezpieczenie. Wzór deklaracji stanowi załącznik nr 4.

2. W razie stwierdzenia, że zakład pracy nie zgłosił do ubezpieczenia osoby, o której mowa w ust. 1, oddział ZUS z urzędu ustala i stwierdza obowiązek ubezpieczenia wydając decyzję o podleganiu ubezpieczeniu.

3. W razie stwierdzenia przez oddział ZUS, że osoba zgłoszona przez zakład pracy nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniem, oddział ZUS w ciągu 14 dni wydaje decyzję o nie podleganiu ubezpieczeniu.

4. Zakłady pracy zaopatrują się w formularze deklaracji w oddziale ZUS lub w inspektoracie oddziału ZUS.

Rozdział  3

Tryb rozliczania składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz wypłaconych przez zakłady pracy świadczeń, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych

A. Ogólne zasady rozliczeń

§ 7. Zakład pracy obowiązany jest rozliczać co miesiąc, w deklaracji rozliczeniowej - formularz ZUS S-9, odrębnie składki:

- na ubezpieczenie, według obowiązujących stóp procentowych,

- na Fundusz Pracy,

- na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

oraz globalną kwotę należnych składek.

Ponadto rozliczeniu podlegają wypłacone ubezpieczonym świadczenia oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne.

§ 8. W deklaracji rozliczeniowej (formularz ZUS S-8) zakład pracy podaje:

1) w części I - liczbę ubezpieczonych, z uwzględnieniem odpowiednich stóp procentowych składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz kwoty tych składek,

2) w części II - liczbę i kwoty świadczeń podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

3) w części III - rozliczenie należności z tytułu składek i świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

4) w części IV - liczbę dni i kwoty należności z tytułu absencji chorobowej, podlegające pokryciu ze środków innych niż ZUS.

§  9.

1. Sporządzoną deklarację rozliczeniową zakład pracy przesyła co miesiąc właściwemu terytorialnie oddziałowi ZUS za pośrednictwem banku, w którym pobiera środki na wypłatę wynagrodzeń i innych dochodów wypłacanych pracownikom, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, z zastrzeżeniem ust. 6.

2. Zakład pracy, który wypłaca pracownikom wynagrodzenia ze środków pobranych z banku obowiązany jest złożyć deklarację rozliczeniową w dniu pobrania środków na wypłatę należnych pracownikom wynagrodzeń za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, a mianowicie:

a) jeżeli zakład pracy wypłaca pracownikom zaliczkę na poczet należnego za dany miesiąc wynagrodzenia oraz ostatecznie należne wynagrodzenie po upływie tego miesiąca, obowiązany jest złożyć w banku deklarację rozliczeniową za dany miesiąc w dniu pobrania środków na wypłatę wynagrodzeń ostatecznie należnych pracownikom za ten miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 5,

2) jeżeli w zakładzie pracy są wypłacane wynagrodzenia w różnych terminach dla określonych grup pracowników, np. dla pracowników zatrudnionych przy działalności podstawowej wynagrodzenie jest wypłacane pod koniec danego miesiąca, a pracownikom obsługi lub zatrudnionym przy działalności ubocznej (wydzielonej) po upływie danego miesiąca, czyli w miesiącu następnym, to zakład pracy jest zobowiązany do złożenia w banku deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc, w dniu pobrania środków na wypłatę należnych za dany miesiąc wynagrodzeń dla podstawowej grupy pracowników.

W deklaracji tej zakład pracy powinien uwzględnić składki na ubezpieczenie należne od wynagrodzeń pracowników zatrudnionych przy działalności podstawowej wypłaconych za dany miesiąc oraz od wynagrodzeń pracowników obsługi lub zatrudnionych przy działalności ubocznej (wydzielonej) za miesiąc poprzedni, a wypłaconych w danym miesiącu oraz składki należne od innych dochodów wchodzących do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, wypłaconych wszystkim pracownikom za okres po dniu złożenia poprzedniej deklaracji rozliczeniowej do dnia złożenia deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 5.

3. Jeżeli zakład pracy wypłaca wynagrodzenia przelewami na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe pracowników, obowiązany jest dokonać rozliczenia do dnia złożenia w banku ostatniego polecenia przelewu wynagrodzenia dla podstawowej grupy pracowników za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, nie później jednak niż do dnia, w którym nastąpiłoby pobranie środków z banku na wypłatę wynagrodzeń dla tej grupy pracowników, gdyby wypłaty dokonywano w zakładzie pracy, z zastrzeżeniem ust. 5.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1-3, bank zamieszcza na deklaracji rozliczeniowej stempel dzienny, określający datę pobrania środków z banku na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników, należnych za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji.

5. Jeżeli zakład pracy pobiera środki z banku na wypłatę wynagrodzeń za dany miesiąc po 15 dniu miesiąca następnego, zobowiązany jest dokonać rozliczenia (w deklaracji rozliczeniowej) składek na ubezpieczenie i świadczeń za dany miesiąc, nie później niż w terminie do 15 dnia następnego miesiąca.

6. Jeżeli zakład pracy nie pobiera środków na wypłatę wynagrodzeń oraz innych dochodów przysługujących pracownikom ze stosunku pracy z rachunku bankowego, obowiązany jest rozliczyć składki na ubezpieczenie i świadczenia w deklaracji rozliczeniowej składanej bezpośrednio do oddziału ZUS, nie później niż do 15 dnia miesiąca za miesiąc ubiegły, niezależnie od terminu wypłaty wynagrodzeń dla zatrudnionych pracowników.

7. W indywidualnych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek zakładu pracy, oddział ZUS może wyznaczyć zakładowi pracy inny niż określony w ust. 1-6, termin przesyłania deklaracji rozliczeniowej.

Przykład I

Zakład pracy 12 lutego 1995 r. pobrał z banku środki na wynagrodzenia pracowników należne za styczeń 1995 r. Rozliczenie składek naliczonych od tych wynagrodzeń powinno nastąpić do 12 lutego 1995 r.

Przykład II

Zakład pracy 18 lutego 1995 r. pobrał z banku środki na wynagrodzenia pracowników należne za styczeń 1995 r. Rozliczenie składek naliczonych od tych wynagrodzeń powinno nastąpić do 15 lutego 1995 r.

Przykład III

Zakład pracy 28 stycznia 1995 r. pobrał z banku środki na wynagrodzenia pracowników należne za styczeń 1995 r. Rozliczenie składek naliczonych od tych wynagrodzeń powinno nastąpić do 28 stycznia 1995 r.

§  10.

1. Zakład pracy sporządza jedną deklarację rozliczeniową za dany miesiąc, rozliczając w niej składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należne za okres od złożenia deklaracji za poprzedni miesiąc do daty złożenia bieżącej deklaracji, a także świadczenia wypłacone ubezpieczonym w tym okresie oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne.

2. Zakład pracy sporządza jedną deklarację rozliczeniową obejmującą należne składki i świadczenia oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, dotyczące wszystkich ubezpieczonych także wtedy, gdy:

1) obok działalności podstawowej prowadzi również działalność uboczną lub wydzieloną,

2) opłaca składki na ubezpieczenie za pracowników i osoby, którym wypłaca stypendia sportowe,

3) dokonuje w ciągu miesiąca kilku wypłat w różnych terminach, uwzględniając w deklaracji:

a) wypłaty wynagrodzeń, które będą dokonane za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji ze środków pobranych z banku w dniu składania deklaracji rozliczeniowej,

b) wypłaty wynagrodzeń za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, dokonane ze środków nie pobranych z banku,

c) wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek, dokonane w danym miesiącu rozliczeniowym, tj. w okresie po dniu złożenia poprzedniej deklaracji rozliczeniowej, do dnia złożenia deklaracji za dany miesiąc.

Przykład I

Zakład pracy zatrudnia pracowników przy działalności podstawowej i ubocznej, pobierając środki na wypłaty wynagrodzeń dla obydwóch grup pracowników z rachunku bankowego. Pobranie środków na wypłatę wynagrodzeń za styczeń 1995 r. dla pracowników zatrudnionych przy działalności podstawowej nastąpiło 28 stycznia 1995 r., a dla pracowników zatrudnionych przy działalności ubocznej 20 stycznia 1995 r. Rozliczenie składek za styczeń 1995 r. powinno nastąpić w terminie do 28 stycznia 1995 r. obejmując wypłaty wynagrodzeń dokonane 20 i 28 stycznia 1995 r. oraz wszelkie inne wypłaty dokonane pracownikom za okres po dniu złożenia deklaracji za grudzień 1994 r. do dnia złożenia deklaracji za styczeń 1995 r., tj. do 28 stycznia 1995 r.

Przykład II

Szkoła zatrudnia nauczycieli (działalność podstawowa) i pracowników obsługi, dokonując wypłat wynagrodzeń ze środków pobranych z rachunku bankowego dla podstawowej grupy pracowników z góry, a dla pracowników obsługi z dołu. Środki na wynagrodzenia zostały pobrane:

- dla pracowników obsługi - 28 stycznia 1995 r. (za styczeń),

- dla nauczycieli - 1 lutego 1995 r. (za luty).

Deklaracja rozliczeniowa sporządzona za luty 1995 r. powinna obejmować składki naliczone od:

- wynagrodzeń wypłaconych za styczeń 1995 r. pracownikom obsługi 28 stycznia 1995 r.,

- wynagrodzeń wypłaconych za luty 1995 r. nauczycielom 1 lutego 1995 r.,

- wszelkie inne wypłaty dokonane wszystkim pracownikom za okres od złożenia deklaracji za styczeń 1995 r. do dnia złożenia deklaracji za luty 1995 r.

Rozliczenie składek za luty 1995 r. powinno nastąpić nie później niż 1 lutego 1995 r., a więc w dniu pobrania środków na wynagrodzenia dla nauczycieli.

Przykład III

Zakład pracy wypłaca pracownikom wynagrodzenia należne za dany miesiąc dwa razy w ciągu miesiąca ze środków pobranych z banku. I tak, 10 lutego 1995 r. wypłacił zaliczki na poczet wynagrodzeń należnych za luty. Natomiast wypłata ostatecznie należnych wynagrodzeń za ten miesiąc nastąpiła 1 marca 1995 r. Rozliczenie składek za luty 1995 r., obejmujące składki naliczone od zaliczek i ostatecznie należnych wynagrodzeń powinno nastąpić do 1 marca 1995 r., tj. do dnia pobrania środków na wypłatę ostatecznie należnych wynagrodzeń za luty 1995 r.

Przykład IV

W dniach pobrania środków z banku, zakład pracy dokonał pracownikom wypłat:

- 28 stycznia 1995 r. - wynagrodzeń należnych za styczeń 1995 r.,

- 10 lutego 1995 r. - premii należnych za styczeń 1995 r.

Ponieważ środki na wynagrodzenia za styczeń 1995 r. zostały pobrane z banku 28 stycznia, w dniu tym zakład pracy był zobowiązany do złożenia w banku deklaracji rozliczeniowej za styczeń 1995 r., w której powinien rozliczyć składki należne od wypłaconych 28 stycznia wynagrodzeń oraz składki należne od wszelkich innych wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek, dokonanych w miesiącu rozliczeniowym, tj. w okresie po dniu złożenia deklaracji rozliczeniowej za grudzień 1994 r. do dnia złożenia deklaracji rozliczeniowej za styczeń 1995 r., tj. 28 stycznia 1995 r. Rozliczenie składek od premii należnych za styczeń 1995 r. wypłaconych 10 lutego, powinno nastąpić w deklaracji składanej za następny miesiąc rozliczeniowy, tj. za luty 1995 r.

3. Zakład pracy sporządza jedną deklarację rozliczeniową za wszystkich zatrudnionych pracowników także wtedy, gdy posiada kilka rachunków bankowych, z których pobiera środki na wypłatę wynagrodzeń.

4. Zespoły adwokackie rozliczają w jednej deklaracji rozliczeniowej składki na ubezpieczenie oraz świadczenia, a także zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, wypłacone pracownikom, adwokatom - członkom zespołów adwokackich i aplikantom adwokackim, a także składki na Fundusz Pracy.

5. Adwokaci wykonujący zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem rozliczają w jednej deklaracji rozliczeniowej składki na ubezpieczenie pracowników, składki na ubezpieczenie własne, świadczenia wypłacone z tytułu tego ubezpieczenia wszystkim ubezpieczonym oraz wypłacone zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, a także składki na Fundusz Pracy.

§  11.

1. Zakład pracy, który nie wypłaca pracownikom świadczeń jest zwolniony od obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym skład osobowy ubezpieczonych i ich wynagrodzenia nie uległy zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego, a także nie uległa zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego kwota składek, pod warunkiem terminowego opłacenia składek za ten miesiąc. W takim przypadku zakład pracy obowiązuje jednak złożenie deklaracji rozliczeniowej za grudzień każdego roku.

2. Jeżeli zakład pracy nie zwolniony od comiesięcznego składania deklaracji rozliczeniowej nie nadeśle jej w obowiązującym terminie, należne składki wymierza z urzędu oddział ZUS na podstawie ostatniej posiadanej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wykazanych w tej deklaracji świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych. W uzasadnionych przypadkach oddział ZUS zwiększa odpowiednio dokonany wymiar składek z urzędu, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. O kwocie składek wymierzonych z urzędu oddział ZUS zawiadamia zakład pracy.

4. W przypadku, gdy po dokonaniu wymiaru składek z urzędu wpłynie do oddziału ZUS deklaracja rozliczeniowa, dokonuje się korekty tego wymiaru do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji.

B. Ustalanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

§  12.

1. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie przyjmuje się dochód w gotówce i w naturze osiągnięty z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, uwzględniający koszty jego uzyskania oraz podatek dochodowy. Dochód ten stanowią także nagrody i premie z zysku oraz zaliczki na ich poczet, dokonane również w formie akcji i obligacji. Do podstawy wymiaru wlicza się także nagrody z zakładowego funduszu nagród wypłacone w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi oraz wypłaty z części nadwyżki bilansowej na premie i nagrody dla pracowników w spółdzielniach, a w spółdzielniach pracy także dla członków z tytułu wkładu pracy.

2. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wlicza się również:

1) honoraria wypłacone:

a) dziennikarzom za pracę dziennikarską przez macierzystą redakcję,

b) pracownikom własnym za prace związane z przygotowaniem, realizacją i organizacją programu radiowego i telewizyjnego, w ośrodku telewizyjnym bądź ośrodku radiowo-telewizyjnym albo rozgłośni radiowej oraz wynagrodzenia za pracę dla terytorialnie właściwego ośrodka telewizyjnego (ośrodka radiowo-telewizyjnego) i programu ogólnopolskiego,

c) pracownikom własnym i obcym za realizację i opracowanie filmów w jednostkach do tego uprawnionych, bez względu na rodzaj umowy (np. umowa o pracę, umowa zlecenia, umowa o dzieło), na podstawie której przysługuje honorarium,

do wysokości nie przekraczającej w każdym zakładzie pracy (jednostce) trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia,

2) dochód z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli osoba wykonująca tę umowę jest równocześnie pracownikiem zakładu, na rzecz którego wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, przez który rozumie się:

a) faktycznie osiągnięty dochód - jeżeli w umowie określono wysokość dochodu z jej wykonywania kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, z zastrzeżeniem pkt 1,

b) dochód wynikający z oświadczenia złożonego w zakładzie pracy przez osobę wykonującą umowę - w pozostałych przypadkach, z zastrzeżeniem pkt 1.

3. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie przyjmuje się również równowartość dodatków dewizowych wypłaconych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich, obliczoną według kursu walut obowiązującego w dniu wypłaty dodatku w wysokości ustalonej dla celów emerytalno-rentowych w układzie zbiorowym.

4. Nie są natomiast dochodem z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy i nie wchodzą do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie:

1) zasiłki chorobowe, o których mowa w § 2 pkt 8 płacone na dotychczasowych zasadach przez zakłady pracy,

2) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, wypłacane pracownikom przez okres do 35 dni w roku kalendarzowym, o których mowa w § 2 pkt 12,

3) dodatki uzupełniające 80% zasiłek chorobowy, wypłacane przez zakład pracy, do kwoty nie przekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100% wynagrodzenia pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku,

4) wypłaty na rzecz jednostek wojskowych jako kwoty stanowiące wartość robocizny z tytułu zadań szkoleniowo-produkcyjnych wykonywanych przez te jednostki,

5) uposażenia zasadnicze wraz z dodatkami, premie i inne należności pieniężne wypłacone żołnierzom zawodowym pełniącym służbę w przedsiębiorstwach państwowych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub wykonujących zadania poza wojskiem,

6) wypłaty na rzecz właściwych jednostek organizacyjnych kwot stanowiących wartość robocizny zorganizowanych grup roboczych, z wyjątkiem wypłat za pracę wykonywaną przez skazanych oraz wypłat za pracę wykonywaną na podstawie umowy o pracę przez uczestników Ochotniczych Hufców Pracy,

7) wypłaty na rzecz chorych oraz pensjonariuszy domów pomocy społecznej za czynności wykonywane w ramach terapii zajęciowej,

8) odprawy pieniężne wypłacone pracownikom, z którymi został rozwiązany stosunek pracy, przysługujące na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4 poz. 19, Nr 10, poz. 59, Nr 51, poz. 298, z 1991 r. Nr 83, poz. 372, Nr 106, poz. 457, Nr 113, poz. 491, z 1992 r. Nr 21, poz. 84, z 1994 r. Nr 1, poz. 1),

9) odszkodowania wypłacane pracownikom na podstawie art. 36¹ Kodeksu pracy za skrócenie okresu wypowiedzenia stosunku pracy najwyżej do 1 miesiąca,

10) odprawy przysługujące w wypadku odwołania dyrektorów przedsiębiorstw,

11) dywidendy z udziału w zysku w spółce,

12) wypłaty części nadwyżki bilansowej członkom spółdzielni w formie oprocentowania udziałów członkowskich,

13) wypłaty na rzecz uczniów szkół zawodowych dla niepracujących w okresie praktycznej nauki zawodu, w warsztatach szkolnych lub zakładach pracy, odbywanej na podstawie umowy zawartej między szkołą a zakładem pracy,

14) wypłaty za udział w radach nadzorczych i zarządach spółek, jeżeli udział ten nie wynika z zawartej umowy o pracę,

15) wykupione przez zakład pracy polisy na życie dla pracowników, finansowane ze środków zakładu pracy.

5. Nie wchodzą do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie następujące wypłaty:

1) gratyfikacje - nagrody jubileuszowe,

2) odprawy przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką,

3) ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy, przysługujące na podstawie art. 171 Kodeksu pracy, ekwiwalenty za nie wykorzystane dni wolne od pracy, przysługujące na podstawie art. 134 Kodeksu pracy oraz § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1988 r. w sprawie czasu pracy w zakładach pracy (Dz. U. z 1991 r. Nr 117, poz. 511, z 1992 r. Nr 102, poz. 518, z 1993 r. Nr 132, poz. 634 i z 1994 r. Nr 140, poz. 768),

4) odszkodowania przysługujące pracownikowi w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy przez zakład pracy,

5) odprawy pośmiertne po zmarłych pracownikach, wypłacane na podstawie Kodeksu pracy lub przepisów układów zbiorowych pracy,

6) dodatkowe świadczenia pieniężne bądź wartość świadczeń w naturze nie mające charakteru deputatu, przyznawane na podstawie przepisów szczególnych - kart branżowych, np. ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci, świadczenia przyznawane z okazji uroczystych dni, jak tradycyjne "barbórkowe", korzyści materialne zapewnione pracownikom w układach zbiorowych pracy lub w umowach indywidualnych, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub przedmiotów, korzystanie z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, z biletów teatralnych, kinowych itp.,

7) nagrody okolicznościowe wypłacane w związku z uroczystym dniem lub też do sfery praw honorowych, których przyznanie nie wiąże się bezpośrednio z wynikami wykonywanej przez pracownika pracy, ustalane i wypłacane jednorazowo, w związku ze szczególnymi okolicznościami, np. obchody jubileuszu zakładu pracy bądź z tytułu uprawnień pracownika w zakresie praw honorowych - mające charakter okolicznościowy, np. nagrody z okazji Dnia Górnika,

8) nagrody rzeczowe,

9) wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (w tym posiłków profilaktycznych) oraz ekwiwalenty za te świadczenia, a także ekwiwalenty za pranie i reperację odzieży roboczej wykonywane we własnym zakresie przez pracowników, ekwiwalenty za przedłużenie używalności odzieży roboczej, za używanie odzieży własnej zamiast odzieży roboczej, za nie wydane pracownikom przysługujące im środki higieny osobistej,

10) ekwiwalent pieniężny za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, stanowiące własność wykonawcy,

11) wypłaty należności z tytułu podróży służbowych, w tym dodatki dewizowe, czarterowe i inne wypłaty w walucie obcej, związane z podróżą służbową za granicę, z zastrzeżeniem ust. 3, oraz z tytułu wyrównywania wydatków ponoszonych przez pracownika w związku z wykonywaniem pracy poza stałym miejscem pracy lub poza stałym miejscem zamieszkania, między innymi dodatki i ryczałty za rozłąkę, strawne, dodatki godzinowe wypłacane w przedsiębiorstwie państwowym "Polskie Koleje Państwowe",

12) ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych prywatnych samochodów lub innych środków lokomocji,

13) wartość wyżywienia wydawanego bezpłatnie lub częściowo odpłatnie na kursach i szkoleniach,

14) wartość posiłków regeneracyjno-wzmacniających oraz innych środków wydawanych niektórym grupom pracowników do spożycia wyłącznie w czasie wykonywania pracy bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu, między innymi w zakładach gastronomicznych, placówkach żywienia przyzakładowego, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zakładach dla nieletnich, służbie zdrowia, domach wczasowych, marynarzom i rybakom oraz dodatków kalorycznych wypłacanych na podstawie odrębnych przepisów,

15) wypłaty należności obliczanych od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu oraz nagród za wynalazczość, a także nagród za prace badawcze i wdrożeniowe,

16) nagrody o charakterze szczególnym, a zwłaszcza nagrody państwowe, resortowe o charakterze nagród państwowych, nagrody konkursowe, nagrody za szczególne osiągnięcia w zakresie prac badawczych oraz zastosowania ich wyników w praktyce, nagrody za ratownictwo morskie, nagrody dla krwiodawców, nagrody za upowszechnianie kultury, nagrody za osiągnięcia w eksporcie przyznawane z funduszu nagród Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicę,

17) zasiłki na zagospodarowanie oraz zasiłki osiedleniowe,

18) jednorazowe pożyczki na zagospodarowanie, np. dla młodych małżeństw,

19) zapomogi wypłacane pracownikom z funduszu zapomóg, pozostającego w dyspozycji Służby Więziennej,

20) wypłaty przeznaczone na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej,

21) ryczałty oraz dodatki wypłacane w złotych obywatelom polskim zatrudnionym za granicą przez pracodawcę zagranicznego w ramach współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej,

22) jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci oraz odszkodowania za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy, przysługujące od zakładu pracy,

23) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne, tj. z funduszu socjalnego, funduszu mieszkaniowego i przewidzianej na te cele części nadwyżki bilansowej w spółdzielczości, jeżeli odpisy na te fundusze dokonywane są na zasadach i do wysokości określonej w odrębnych przepisach o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym,

24) prowizje od zysku przedsiębiorstwa państwowego przysługujące na podstawie art. 43 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80, Nr 75, poz. 329, Nr 101, poz. 444 i Nr 107, poz. 464, z 1993 r. Nr 18, poz. 82 i Nr 60, poz. 280, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 80, poz. 368 i Nr 113, poz. 547 oraz z 1995 r. Nr 1, poz. 1) oraz wydanych na jego podstawie przepisów wykonawczych),

25) premie i nagrody za oszczędne zużycie paliwa płynnego i za oszczędne wykorzystanie ogumienia.

6. Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego we właściwych przepisach branżowych lub normach budżetowych, a w razie ich braku:

1) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy - według cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy,

2) jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione przez pracodawcę - według cen zakupu,

3) jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu.

7. Roczną wartość użytkowania działki przez nauczycieli określa się jako równowartość 2 q żyta według obliczonej dla celów podatku rolnego średniej ceny skupu żyta za okres, z którego dochód przyjmuje się do podstawy wymiaru składek.

8. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie pracownika zatrudnionego:

1) w pełnym wymiarze - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia, wymienionego w § 2 pkt 11,

2) w niepełnym wymiarze czasu pracy - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia, wymienionego w § 2 pkt 11 zmniejszonej proporcjonalnie do ustalonego czasu pracy,

3) przez niepełny miesiąc - nie może być niższa w stosunku miesięcznym od kwoty odpowiadającej wysokości najniższego wynagrodzenia, wymienionego w § 2 pkt 11 odpowiednio zmniejszonej, tj. w zależności od liczby przepracowanych dni przyjmując, że miesiąc liczy 30 dni.

9. Najniższą podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 8 pkt 2 i 3, zaokrągla się do pełnych groszy zgodnie z zasadą matematyczną, tj. poprzez podwyższenie w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 gr lub w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 gr.

Przykład I

Szkoła podstawowa zatrudnia sprzątaczkę w pełnym wymiarze godzin, która za styczeń 1995 r. otrzymała wynagrodzenie w kwocie 160 zł. Ponieważ było ono niższe od najniższego wynagrodzenia wynoszącego 260 zł, to składki powinny być obliczone od najniższej podstawy wymiaru, tj. od kwoty 260 zł.

Przykład II

Właściciel prywatnego zakładu usługowego zatrudnia od stycznia 1995 r. pracownika w połowie wymiaru czasu pracy. W styczniu 1995 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie w wysokości 150 zł. Ponieważ wynagrodzenie było wyższe od najniższej podstawy wymiaru składek dla zatrudnionych w połowie wymiaru czasu pracy, tj. od kwoty 130 zł, pracodawca powinien opłacić składki od otrzymanego przez pracownika wynagrodzenia, tj. od kwoty 150 zł.

Przykład III

Zakład pracy zatrudnia pracownika od 15 stycznia 1995 r. W miesiącu tym pracownik był zatrudniony przez 17 dni (31 dni - 14 dni). Podstawa wymiaru składek opłaconych za tego pracownika nie powinna być niższa od kwoty 147 zł 39 gr (260 zł : 30 dni = 8 zł 66,6 gr, po zaokrągleniu 8 zł 67 gr x 17 dni).

Przykład IV

Zakład pracy zatrudniał pracownika do 10 stycznia 1995 r. W miesiącu tym pracownik był zatrudniony przez 10 dni. Podstawa wymiaru składek opłaconych za tego pracownika nie powinna być niższa od kwoty 86 zł 70 gr (260 zł : 30 dni x 10 dni).

Przykład V

Pracownik w okresie od 1 do 12 stycznia 1995 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Ostatni dzień zwolnienia przypadał na piątek przed wolną od pracy sobotą. W miesiącu tym pracownik był zatrudniony przez 19 dni (31 dni - 12 dni), do których wlicza się również 13 styczeń (wolna od pracy sobota) i 14 styczeń (niedziela). Podstawa wymiaru składek opłaconych za tego pracownika nie powinna być niższa od kwoty 164 zł 73 gr (260 zł : 30 dni x 19 dni).

§ 13. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie osób wykonujących pracę nakładczą przyjmuje się faktyczny dochód, choćby był niższy od najniższego wynagrodzenia, w gotówce i w naturze, uwzględniający podatek dochodowy, z wyjątkiem wypłat wyszczególnionych w § 12 ust. 5.

§ 14. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie adwokatów:

1) członków zespołów adwokackich - stanowi wynik finansowy z tytułu pracy w zespole, łącznie z podatkiem dochodowym,

2) wykonujących zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem - stanowi dochód bieżąco zadeklarowany przez adwokata, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50%.

§  15.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie pracowników zatrudnionych za granicą w polskich zakładach pracy działających za granicą, a w szczególności w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych oraz zagranicznych delegaturach polskich jednostek organizacyjnych zarówno budżetowych, jak też podmiotów gospodarczych oraz w jednostkach organizacyjnych realizujących budownictwo eksportowe i usługi eksportowe, stanowi kwota zadeklarowana za zgodą pracownika przez zakład pracy, nie niższa od przeciętnego wynagrodzenia.

2. W przypadku zatrudnienia osób, o których mowa w ust. 1, przez niepełny miesiąc, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zmniejsza się zgodnie z § 12 ust. 8 pkt 3.

§  16.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie za pracowników młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy w celu przygotowania zawodowego, z wyłączeniem zakładów rzemieślniczych, stanowi odpowiedni procent przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w § 2 pkt 10 lit. b i wynosi dla:

1) pracowników młodocianych odbywających naukę zawodu:

a) w I roku nauki - od 4 do 9%,

b) w II roku nauki - od 5 do 12%,

c) w III roku nauki - od 6 do 15%.

Młodociani w trzecim roku nauki mogą być wynagradzani według stawek płac zasadniczych obowiązujących w zakładzie na stanowiskach pracy, na których będą wykonywali pracę i wówczas wynagrodzenie to będzie stanowiło podstawę wymiaru składek,

2) pracowników młodocianych odbywających przyuczenie do wykonywania określonej pracy - od 4 do 9%.

Przykład

Przedsiębiorstwo państwowe w styczniu 1995 r. zatrudniało młodocianego pracownika, odbywającego drugi rok nauki zawodu. W umowie o pracę w celu przygotowania zawodowego wysokość przysługującego wynagrodzenia określono jako 8% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w § 2 pkt 10 lit. b.

Przeciętne wynagrodzenie za grudzień 1994 r. w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach wyniosło 736 zł 90 gr.

Wobec tego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie za styczeń 1995 r. wynosiła 58 zł 95 gr (736 zł 90 gr x 8%).

2. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie za pracowników młodocianych zatrudnionych w rzemieślniczych zakładach pracy w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonych prac stanowi odpowiedni procent przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w § 2 pkt 10 lit. b i wynosi:

1) dla pracowników młodocianych odbywających naukę zawodu:

a) w I roku nauki - od 4 do 9%,

b) w II roku nauki - od 5 do 12%,

c) w III roku nauki - od 6 do 15%.

Pracownicy młodociani w trzecim i czwartym roku nauki zawodu mogą otrzymywać wynagrodzenie wyższe, niż określone w pkt 1 lit. c oraz w pkt 2 i wówczas to wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru składek,

2) dla pracowników młodocianych odbywających przyuczenie do wykonywania określonej pracy - od 4 do 9%.

Przykład

Zakład budowlany zatrudniał w styczniu 1995 r. pracownika młodocianego, który odbywał trzeci rok nauki zawodu. W umowie o pracę w celu nauki zawodu wysokość wynagrodzenia ustalono na 300 zł.

Przeciętne wynagrodzenie za grudzień 1994 r. w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach wyniosło 736 zł 90 gr.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie za styczeń 1995 r. wynosiła 300 zł, mimo że kwota ta była wyższa od najwyższej kwoty wymienionej w pkt 1 lit. c (736 zł 90 gr x 15% = 110 zł 54 gr).

3. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie osób, o których mowa w ust. 1 i 2, wchodzą również nagrody, o których mowa w § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 października 1989 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych w uspołecznionych zakładach pracy i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 56, poz. 332, z 1990 r. Nr 60, poz. 346 i z 1992 r. Nr 102, poz. 519) oraz w § 21a rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 30 grudnia 1974 r. w sprawie nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonych prac przez młodocianych w rzemieślniczych zakładach pracy (Dz. U. Nr 51, poz. 335, z 1982 r. Nr 17, poz. 130, z 1988 r. Nr 32, poz. 237, z 1990 r. Nr 56, 332 i z 1992 r. Nr 103, poz. 525).

4. W przypadku zatrudnienia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, przez niepełny miesiąc, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zmniejsza się zgodnie z § 12 ust. 8 pkt 3.

§  17.

1. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych przyjmuje się dochód z tytułu pracy w spółdzielni lub z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych przez członka spółdzielni, uwzględniający podatek dochodowy, z wyjątkiem wypłat wyszczególnionych w § 14 ust. 4 i 5. Podstawa wymiaru składek nie może być niższa w każdym miesiącu od kwoty odpowiadającej 60% najniższego wynagrodzenia.

2. Jeżeli po sporządzeniu bilansu rocznego spółdzielni okaże się, że kwota dochodu rocznego członków spółdzielni przekracza kwotę dochodu, od której były opłacone składki na ubezpieczenie w ciągu minionego roku, to różnica dochodu stanowi również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie.

3. Korekty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie dokonuje się również w przypadku, gdy po sporządzeniu bilansu rocznego spółdzielni okaże się, że kwota dochodu rocznego członków spółdzielni jest niższa od kwoty dochodu, od której były opłacone składki na ubezpieczenie w ciągu minionego roku, z zastrzeżeniem ust. 1.

§ 18. Całkowity dochód za pracę osób skazanych, wykonywaną przez te osoby w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, przyjmuje się jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie. Przez całkowity dochód rozumie się nie tylko część należności wypłacaną osobie skazanej, ale również tę część, która należy się z tytułu pracy, a nie jest wypłacana osobie skazanej. Do dochodu tego nie wlicza się nagród wypłacanych skazanym na podstawie art. 49 § 4 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 13, poz. 98, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 16, poz. 125, Nr 18, poz. 136 i Nr 45, poz. 289, z 1985 r. Nr 23, poz. 100 i Nr 31, poz. 138, z 1988 r. Nr 20, poz. 135, z 1990 r. Nr 14, poz. 85 i Nr 36, poz. 206).

§ 19. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie opłacanych za osoby pobierające stypendia sportowe stanowi kwota wypłaconego miesięcznego stypendium sportowego, uwzględniająca podatek dochodowy.

§ 20. Podstawę wymiaru składek na Fundusz Pracy stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie, z uwzględnieniem postanowień § 29.

§ 21. Podstawę wymiaru składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stanowi podstawa składek na ubezpieczenie, z uwzględnieniem postanowień § 30.

C. Sposób obliczania składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

§  22.

1. Po ustaleniu podstawy wymiaru składek w sposób określony w § 14-21 zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie w wysokości:

1) 45% podstawy wymiaru składek - za pracowników oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych zatrudnionych we wszystkich rodzajach działalności, z wyjątkiem pracowników (członków spółdzielni), o których mowa w pkt 2 oraz za osoby wykonujące pracę nakładczą,

2) 35% podstawy wymiaru składek - za pracowników (członków spółdzielni) zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolniczej w zakładach pracy prowadzących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.

2. Zakłady pracy prowadzące wyłącznie produkcję rolniczą w rozumieniu art. 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 1, poz. 2, Nr 43, poz. 163, Nr 80, poz. 368, Nr 87, poz. 406, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 127, poz. 627 oraz z 1995 r. Nr 5, poz. 25) oraz art. 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 126, poz. 626 oraz z 1995 r. Nr 5, poz. 25) opłacają za wszystkich pracowników składkę na ubezpieczenie w wysokości 35% podstawy jej wymiaru.

3. Zakłady pracy prowadzące działalność mieszaną: rolniczą i pozarolniczą, ustalając składki na ubezpieczenie od dochodu pracowników dokonują jego podziału na dochód związany z produkcją rolniczą i pozarolniczą na podstawie dokumentacji szczegółowej tego dochodu, przyjmując za działalność pozarolniczą sprzedaż tej produkcji i usług na zewnątrz. Przez sprzedaż produkcji i usług na zewnątrz rozumie się sprzedaż na rzecz zakładu nie wchodzącego w skład tej samej jednostki organizacyjnej co sprzedający. Ustalony w ten sposób dochód pracowników w części dotyczącej produkcji rolniczej podlega obciążeniu składką na ubezpieczenie w wysokości 35% podstawy jej wymiaru, a w części dotyczącej produkcji pozarolniczej - składką w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

4. W zakładach pracy prowadzących działalność mieszaną, w przypadku zatrudniania tych samych osób przy działalności rolniczej jak i pozarolniczej lub niemożności ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru składki w obniżonej wysokości, składka w wysokości 35% i 45% podstawy jej wymiaru naliczana jest od takich części ogólnej kwoty wynagrodzeń, które pozostają do siebie w identycznej proporcji jak przychody, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, z działalności rolniczej do przychodów z działalności pozarolniczej.

5. W zakładach pracy prowadzących działalność mieszaną, zobowiązanych odrębnymi przepisami do prowadzenia ewidencji wynagrodzeń, w przypadku nieprowadzenia lub niewłaściwego prowadzenia tej ewidencji, za wszystkich pracowników naliczana jest składka w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

6. Od dochodów pracowników pionu administracyjno-księgowego zakładów pracy prowadzących działalność mieszaną naliczana jest składka na ubezpieczenie według zasad ustalonych w ust. 4 i 5.

7. Zasady ustalone w ust. 3-6 stosuje się także do zakładów pracy, które prowadzą produkcję rolniczą i pozarolniczą, zwolnionych od podatku dochodowego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

8. Zasady podane w ust. 1-7 stosuje się odpowiednio przy opłacaniu składek na ubezpieczenie członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.

§  23.

1. Zakłady pracy chronionej obliczają składki na ubezpieczenie w wysokości:

1) 5% podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do jednej z grup inwalidów,

2) 45% podstawy wymiaru składek - za pozostałych pracowników.

2. Zakłady pracy, nie będące zakładami pracy chronionej, zatrudniające mniej niż 50 pracowników obliczają składki na ubezpieczenie w wysokości:

1) 22,5% (tj. 50% z 45%) podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do I lub II grupy inwalidów,

2) 45% podstawy wymiaru składek - za pozostałych pracowników.

§  24.

1. Za pracowników, zakładów pracy określonych w art. 3 Kodeksu pracy, może być wymierzona dodatkowa składka w wysokości 7% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, w przypadku stwierdzenia pogorszenia się warunków pracy w tych zakładach.

2. Zakład pracy oblicza dodatkową składkę, o której mowa w ust. 1, po otrzymaniu decyzji oddziału ZUS w tej sprawie i rozlicza ją w deklaracji rozliczeniowej.

3. Dodatkowej składki na ubezpieczenie nie wymierza się jednostkom organizacyjnym prowadzącym gospodarkę finansową na zasadach określonych w prawie budżetowym.

§ 25. Za skazanych wykonujących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie w wysokości 32% podstawy jej wymiaru. Za skazanych wykonujących pracę w warsztatach więziennych na rzecz zakładu karnego składkę opłaca ten zakład.

§ 26. Składkę na ubezpieczenie adwokatów oblicza się w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

§ 27. Składkę na ubezpieczenie osób pobierających stypendia sportowe oblicza się w wysokości 45% podstawy jej wymiaru.

§ 28.

1. W przypadku, gdy do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie pracownika dolicza się dochód z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zakład pracy oblicza składkę na ubezpieczenie od tego dochodu w wysokości obowiązującej dla składki na ubezpieczenie obliczanej od dochodu tego pracownika z tytułu wykonywania umowy o pracę, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Jeżeli zakład pracy prowadzi wyłącznie produkcję rolniczą, o której mowa w § 22 ust. 2, opłaca od dochodów uzyskanych przez pracowników z tytułu wykonywania umów agencyjnych lub umów zlecenia składkę na ubezpieczenie w wysokości 35% podstawy jej wymiaru.

3. Jeżeli zakład pracy prowadzi działalność mieszaną: rolniczą i pozarolniczą, ustalając składki na ubezpieczenie od dochodu pracowników, uzyskanego z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, dokonuje jego podziału na dochód związany z produkcją rolniczą i pozarolniczą według zasad określonych w § 22 ust. 3-8.

§  29.

1. Oprócz składek na ubezpieczenie, zakład pracy opłaca składki na Fundusz Pracy w wysokości 3% stanowiących podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Zakład pracy nie opłaca składek na Fundusz Pracy za ubezpieczonego, jeżeli podstawa wymiaru składek na jego ubezpieczenie jest niższa od połowy najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. Jeżeli kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie pochodzą z różnych źródeł (np. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz różnych zakładów pracy), każdy zakład pracy ma obowiązek opłacenia składek na Fundusz Pracy od uzyskanego w tym zakładzie dochodu, bez względu na jego wysokość, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie wynosi co najmniej połowę najniższego wynagrodzenia.

4. W każdym przypadku, gdy do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wykazywana jest kwota niższa od połowy najniższego wynagrodzenia, ubezpieczony ma obowiązek złożyć w zakładzie pracy oświadczenie, czy uzyskuje dochody podlegające obowiązkowej składce na ubezpieczenie także z innych źródeł.

5. Z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy zwolnione są:

1) zakłady pracy chronionej

2) podmioty gospodarcze:

- Polskiego Związku Głuchych,

- Polskiego Związku Niewidomych,

- Związku Ociemniałych Żołnierzy RP,

3) Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi,

4) Zakład dla Niewidomych w Laskach.

6. Składek na Fundusz Pracy nie opłaca się od wypłat finansowanych ze środków Funduszu Pracy, tj. od:

1) zasiłków szkoleniowych i zasiłków dla bezrobotnych,

2) wynagrodzeń bezrobotnych skierowanych do wykonywania prac interwencyjnych i robót publicznych - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy,

3) wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom zakładów pracy, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy,

4) dodatków i premii wypłacanych pracownikom za wykonywanie obowiązków opiekunów praktyk uczniowskich - w części podlegającej refundacji z Funduszu Pracy.

7. Zakład pracy, który zatrudnił skierowanego absolwenta, nie opłaca składek na Fundusz Pracy od wynagrodzeń wypłacanych temu absolwentowi przez okres 12 miesięcy od dnia jego zatrudnienia.

§  30.

1. Oprócz składek na ubezpieczenie i składek na Fundusz Pracy oblicza składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,2% kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie.

2. Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych opłacają zakłady pracy objęte działaniem ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1). Przepisów ustawy nie stosuje się do zakładów, wobec których odrębne przepisy wyłączają możliwość ogłoszenia upadłości i likwidacji.

3. Składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych nie opłacają w szczególności:

1) zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,

2) pracodawcy, wobec których odrębne przepisy wyłączają możliwość ogłoszenia upadłości i likwidacji, tj.:

a) jednostki samorządu terytorialnego, tj. urzędy gmin i miast oraz podległe im jednostki,

b) państwowe jednostki organizacyjne, chyba że ustawa wyłącza odpowiedzialność Skarbu Państwa za ich zobowiązania, tj. jednostki budżetowe i jednostki w sferze budżetu nie bilansujące samodzielnie (np. filie szkół wyższych, szkoły lub placówki oświatowo-wychowawcze, dla których księgowość prowadzi inna jednostka itd.),

c) następujące przedsiębiorstwa i jednostki państwowe:

- przedsiębiorstwo państwowe "Polskie Koleje Państwowe",

- przedsiębiorstwo państwowe "Porty Lotnicze",

- przedsiębiorstwo użyteczności publicznej "Poczta Polska",

- państwowe gospodarstwo leśne "Lasy Państwowe".

3) oraz:

a) właściciele prywatnych gospodarstw rolnych, ogrodowych, leśnych i warzywniczych,

b) instytucje kościelne i zakonne,

c) pracodawcy zatrudniający osoby w gospodarstwie domowym,

d) właściciele prywatnych domów mieszkalnych zatrudniający osoby do ich obsługi,

chyba, że w świetle art. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, spełniają przesłanki do objęcia ich działaniem tej ustawy.

D. Dokonywanie rozliczenia

§ 31. Kwoty wypłat stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ustala się na podstawie dokumentacji płacowej, odrębnie dla każdego pracownika.

§ 32. Na podstawie dokumentacji dotyczącej dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych sporządza się zestawienie pomocnicze, z którego powinny wynikać kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz kwoty obliczonych składek z podziałem na stopy procentowe składek obowiązujące zakłady pracy.

Zestawienie to pozostaje w aktach zakładu pracy łącznie z kopią deklaracji rozliczeniowej.

§ 33. Składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych podlegają zaokrągleniu do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest wyższa od 0,50 gr lub w dół, jeżeli jest równa lub niższa od 0,50 gr.

§ 34.

1. Jeżeli zakład pracy we własnym zakresie stwierdzi mylne ustalenie podstawy wymiaru lub obliczenie składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w poprzednio złożonych deklaracjach, korekty winien dokonać przy obliczaniu należności z tytułu tych składek za miesiąc bieżący. Kwotę wynikającą z korekty wykazuje się w zestawieniu pomocniczym, odrębnie uwidaczniając kwotę składek, a odrębnie kwotę odsetek za zwłokę. . Kopię zestawienia należy dołączyć do bieżąco składanej deklaracji rozliczeniowej.

2. Zakład pracy nie dokonuje korekty, jeżeli nieprawidłowe obliczenie składek zostanie stwierdzone przez organa kontroli ZUS.

3. Jeżeli zakład pracy nie zapłaci kwoty należnych składek ujawnionych przez organa kontroli ZUS, to zostaną one pobrane w drodze przymusowej, po uprawomocnieniu się decyzji oddziału ZUS.

4. Kwoty nadpłaconych składek ujawnione przez organa kontroli ZUS, zostaną zwrócone zakładowi pracy lub zaliczone na poczet przyszłych składek, zgodnie z dyspozycją zakładu pracy. Decyzję o powstaniu nadpłaty oddział ZUS wydaje na wniosek zakładu pracy.

E. Sporządzanie deklaracji rozliczeniowej

§ 35. W części nagłówkowej deklaracji rozliczeniowej, formularz ZUS S-9 - deklaracja rozliczeniowa zakładów pracy uprawnionych do bezimiennych rozliczeń - wpisuje się:

1) w tytule - miesiąc i rok, za który rozliczane są składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wypłacone świadczenia oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne,

2) w rubryce "Nazwa i adres zakładu pracy (pieczęć) lub imię i nazwisko właściciela zakładu pracy i adres":

a) pełną nazwę i adres zakładu pracy, bądź odciska się pieczęć zakładu pracy lub

b) imię i nazwisko właściciela i adres jego zamieszkania lub nazwiska wspólników i adresy ich zamieszkania, jeżeli zakład pracy jest prowadzony w formie spółki nie posiadającej osobowości prawnej,

3) w rubryce "Konto zakładu pracy" - numer konta płatnika nadany przez oddział ZUS - NKP oraz nazwę banku, w którym zakład pracy posiada rachunek i numer tego rachunku,

4) w rubryce - "Numer REGONU, Nr EKD" - numer ewidencyjny nadany przez Główny Urząd Statystyczny według systemu REGON oraz numer rodzaju działalności według EKD podawany w zaświadczeniu o nadaniu numeru ewidencyjnego,

5) w rubryce - "Termin pobrania środków na wypłaty wynagrodzeń dla pracowników z rachunku bankowego" - datę (dzień, miesiąc, rok) pobrania środków na wypłaty z banku.

§ 36.

1. W części I deklaracji rozliczeniowej "Zestawienie należności z tytułu składek" uwzględnia się należne składki na ubezpieczenie, składki na Fundusz Pracy i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od:

1) wypłat, które będą dokonane za dany miesiąc ze środków pobranych z banku w dniu składania deklaracji rozliczeniowej,

2) wypłat za dany miesiąc, dokonywanych ze środków nie pobranych z banku,

3) wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek, dokonanych po dniu złożenia poprzedniej deklaracji rozliczeniowej, do terminu złożenia deklaracji za dany miesiąc.

2. W wierszu drugim w rubrykach 3-9 wpisuje się odpowiednią stopę procentową oraz kwotę składek, wyszczególniając:

a) 45% podstawy wymiaru składek - za pracowników zatrudnionych we wszystkich rodzajach działalności, z wyjątkiem pracowników wymienionych pod lit. b-g, za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, z wyjątkiem członków wymienionych pod lit. c oraz za osoby wykonujące pracę nakładczą,

b) 45% + 7% podstawy wymiaru składek - za pracowników, za których zakład pracy został zobowiązany do opłacania dodatkowej składki, wskutek pogorszenia się warunków pracy,

c) 35% podstawy wymiaru składek - za pracowników (członków spółdzielni) zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolniczej,

d) 35% + 7% podstawy wymiaru składek - za pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolniczej, za których zakład pracy został zobowiązany do opłacania dodatkowej składki, wskutek pogorszenia się warunków pracy,

e) 32% podstawy wymiaru składek - za osoby skazane, wykonujące pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności,

f) 5% podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczonych do jednej z grup inwalidów zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej,

g) 22,5% (50% z 45%) podstawy wymiaru składek - za pracowników zaliczanych do I lub II grupy inwalidów zatrudnionych w zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 pracowników, nie będących zakładami pracy chronionej,

h) 45% podstawy wymiaru składek - za adwokatów,

i) 45% podstawy wymiaru składek - za osoby pobierające stypendia sportowe,

2) składki na Fundusz Pracy - 3% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie,

3) składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 0,2% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie.

3. Stopy procentowe składek oraz kwoty składek, wyszczególnione w ust. 2, wpisuje się zgodnie z zestawieniem pomocniczym, o którym mowa w § 32.

4. W wierszu pierwszym w rubrykach 3-9 podaje się liczbę ubezpieczonych pracowników, osób zatrudnionych w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, osób wykonujących pracę nakładczą, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, adwokatów, osób pobierających stypendia sportowe, za których deklaruje się składki. Odrębnie wykazuje się liczbę zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolniczej, za których oblicza się składkę według stopy 35%. Liczba wykazana w tym wierszu powinna odpowiadać liczbie ubezpieczonych w ciągu miesiąca wymienionego w tytule deklaracji.

5. W rubryce 10 "Razem" wpisuje się łączną liczbę ubezpieczonych i łączną kwotę składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

6. Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy traktuje się na równi z osobami zatrudnionymi w pełnym wymiarze czasu pracy.

7. W liczbie ubezpieczonych nie uwzględnia się osób przebywających na urlopach wychowawczych.

§  37.

1. Przed wypełnieniem części II "Zestawienie wypłaconych świadczeń podlegających potrąceniu ze składek na ubezpieczenie społeczne" ustala się, na podstawie dokumentacji dotyczącej wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, o której mowa w ust. 2:

1) liczbę dni, za które wypłacono zasiłki, odrębnie dla zasiłków chorobowych, opiekuńczych, macierzyńskich, wyrównawczych - przez podsumowanie liczby dni z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków,

2) liczbę wypłaconych zasiłków porodowych, pielęgnacyjnych, wychowawczych, pogrzebowych oraz świadczeń rehabilitacyjnych - przez podliczenie odrębnie liczby tych zasiłków z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków,

3) liczbę rodzin (ubezpieczonych), którym wypłacono zasiłki rodzinne, a także liczbę osób, na które wypłacono zasiłki rodzinne (tj. liczbę zasiłków rodzinnych) - przez podliczenie pozycji wypłat tych zasiłków z odpowiednich rubryk list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych tych zasiłków oraz innej dokumentacji posiadanej przez zakład pracy.

2. Część II deklaracji wypełnia się na podstawie list wypłat wynagrodzeń lub list płatniczych zasiłków i świadczeń.

Przy sporządzaniu części II deklaracji rozliczeniowej powinny być w miarę potrzeby wykorzystane także inne dokumenty dotyczące wypłat, np. karty zasiłkowe czy rozliczenia listy wypłat wynagrodzeń w zakresie poszczególnych zasiłków i świadczeń.

3. Na podstawie dokumentacji wymienionej w ust. 2 oraz po ustaleniu danych, o których mowa w ust. 1, wypełnia się część II deklaracji wpisując dla poszczególnych rodzajów świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych łączne kwoty wypłat oraz dane o liczbie świadczeń i zasiłków wypłaconych ubezpieczonym.

Liczbę rodzin (ubezpieczonych), którym wypłacono zasiłki rodzinne wykazuje się w wierszu ósmym w rubryce czwartej. Liczbę osób, na które wypłacono zasiłki rodzinne (tj. liczbę zasiłków rodzinnych) wykazuje się w wierszu ósmym w rubryce piątej.

4. Jeżeli zakład pracy stwierdzi, że świadczenia określone w § 2 pkt 7 oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, wykazane w jednej z poprzednich deklaracji zostały nieprawnie wypłacone lub wypłacone w niewłaściwej wysokości, albo błędnie rozliczone, należy z zastrzeżeniem ust. 5, zmniejszyć lub zwiększyć o kwotę stwierdzonej nieprawidłowości kwotę tego samego rodzaju świadczenia lub zasiłku, rozliczaną w deklaracji bieżąco sporządzanej. Zmniejszenia lub zwiększenia dokonuje się niezależnie od tego, z czyjej winy nastąpiła nieprawidłowa wypłata bądź błędne rozliczenie oraz niezależnie od tego, czy zakład pracy ściągnął tę kwotę od ubezpieczonego.

Zmniejszeniu lub zwiększeniu podlega zarówno liczba dni zasiłkowych jak i liczba świadczeń i zasiłków.

5. Nie dokonuje się zmniejszeń lub zwiększeń, o których mowa w ust. 4, tylko w przypadku ujawnienia nieprawidłowo wypłaconych kwot świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych przez organa kontroli ZUS.

Jeżeli zakład pracy nie zapłaci w terminie ustalonym przez oddział ZUS kwot wynikających z nieprawidłowych wypłat ujawnionych przez organa kontroli ZUS, to oddział ZUS dochodzi tej należności od zakładu pracy w trybie przymusowym, po uprawomocnieniu się decyzji oddziału ZUS w tej sprawie. W przypadku powstania różnicy na dobro zakładu pracy, oddział ZUS zwraca ją zakładowi.

6. W części II deklaracji nie uwzględnia się odsetek od świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych wypłaconych przez zakład pracy z opóźnieniem z winy oddziału ZUS. Kwotę wypłaconych odsetek z tego tytułu zakład pracy rozlicza odrębnie, w sposób określony przez oddział ZUS, np. notą obciążeniową.

§  38.

1. Część III deklaracji "Rozliczenie należności" wypełnia się wpisując:

1) w wierszu - "Składki razem" - łączną kwotę składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wykazaną w części I w rubryce 10 deklaracji,

2) w wierszu "Wypłacone świadczenia oraz inne wypłaty" - kwotę wykazaną w części II w rubryce 6 deklaracji.

2. Po wpisaniu kwot składek i świadczeń, wraz z innymi wypłatami, ustala się saldo należności:

1) na dobro ZUS, jeżeli kwota składek jest wyższa od kwoty wypłaconych świadczeń, podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,

2) na dobro zakładu pracy - jeżeli kwota wypłaconych świadczeń podlegających pokryciu ze środków FUS oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych jest wyższa od kwoty składek.

Ustalone saldo wpisuje się w wierszu 3 w rubryce 3 dokonując odpowiednich skreśleń w treści.

3. W rubryce "Wpłaty zakładu pracy" podaje się datę dokonania wpłaty, sposób wpłaty, np. przelew bankowy oraz kwotę wpłaty.

§  39.

1. Część IV deklaracji - "Absencja chorobowa finansowana ze środków innych niż ZUS" - wypełnia się na podstawie listy płac lub rozliczenia listy płac w zakresie wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, wypłacanych pracownikom przez okres do 35 dni w roku kalendarzowym, o których mowa w § 2 pkt 12, a także w zakresie zasiłków chorobowych, o których mowa w § 2 pkt 8, płaconych na dotychczasowych zasadach przez zakłady pracy.

2. Przy wypełnianiu części IV deklaracji stosuje się odpowiednio postanowienia § 37 ust. 1-3.

3. Jeżeli zostanie stwierdzone przez zakład pracy, że wynagrodzenia i zasiłki chorobowe, o których mowa w ust. 1, uwzględnione w jednej z poprzednich deklaracji rozliczeniowych zostały nieprawnie wypłacone lub błędnie wykazane, należy zwiększyć lub zmniejszyć o kwotę nieprawidłowości, kwotę tych wynagrodzeń i zasiłków w deklaracji rozliczeniowej sporządzanej za bieżący miesiąc. Zmniejszenia lub zwiększenia dokonuje się niezależnie od tego, z czyjej winy nastąpiła nieprawidłowa wypłata bądź błędne wykazanie oraz niezależnie od tego, czy zakład pracy ściągnął tę kwotę od pracownika.

§ 40. Deklarację rozliczeniową podpisują osoby odpowiedzialne za prawidłowość rozliczeń należnych składek i wypłaconych świadczeń oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, tj. główny księgowy, kierownik zakładu pracy, pracodawca.

W deklaracji wpisuje się również nazwisko i numer telefonu osoby sporządzającej deklarację.

F. Opłacanie należności wynikającej z rozliczenia

§ 41.

1. Zakład pracy, który wypłaca pracownikom wynagrodzenia ze środków pobranych z banku, opłaca składki za dany miesiąc w dniu pobrania środków na wypłatę należnych pracownikom wynagrodzeń za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, a mianowicie:

1) jeżeli zakład pracy wypłaca pracownikom zaliczkę na poczet należnego za dany miesiąc wynagrodzenia oraz ostatecznie należne wynagrodzenie po upływie tego miesiąca, to obowiązany jest opłacić składki za dany miesiąc w dniu pobrania środków na wypłatę wynagrodzeń ostatecznie należnych pracownikom za ten miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 3,

2) jeżeli w zakładzie pracy są wypłacane wynagrodzenia w różnych terminach dla określonych grup pracowników, np. dla pracowników zatrudnionych przy działalności podstawowej, wynagrodzenie jest wypłacane pod koniec danego miesiąca, a dla pracowników obsługi lub zatrudnionych przy działalności ubocznej (wydzielonej) po upływie danego miesiąca, czyli w miesiącu następnym, to zakład pracy jest zobowiązany do opłacenia składek za dany miesiąc, w dniu pobrania środków na wypłatę należnych za dany miesiąc, wynagrodzeń dla podstawowej grupy pracowników.

W takim przypadku zakład pracy powinien uwzględnić składki należne od wynagrodzeń pracowników zatrudnionych przy działalności podstawowej wypłaconych za dany miesiąc oraz od wynagrodzeń pracowników obsługi lub zatrudnionych przy działalności ubocznej (wydzielonej) za miesiąc poprzedni, a wypłaconych w danym miesiącu oraz składki należne od innych dochodów wchodzących do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, wypłaconych wszystkim pracownikom za okres po dniu złożenia poprzedniej deklaracji rozliczeniowej do dnia złożenia deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 3.

2. Jeżeli zakład pracy wypłaca wynagrodzenia przelewami na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe pracowników, obowiązany jest do opłacenia składek do dnia złożenia w banku ostatniego polecenia przelewu wynagrodzenia dla podstawowej grupy pracowników za miesiąc wymieniony w tytule deklaracji, nie później jednak niż do dnia, w którym nastąpiłoby pobranie środków z banku na wypłatę wynagrodzeń dla tej grupy pracowników, gdyby wypłaty dokonywano w zakładzie pracy, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Jeżeli zakład pracy pobiera środki z banku na wypłatę wynagrodzeń za dany miesiąc po 15 dniu miesiąca następnego, zobowiązany jest do opłacenia składek za dany miesiąc nie później niż w terminie do 15 dnia następnego miesiąca.

4. Jeżeli zakład pracy nie pobiera środków na wypłatę wynagrodzeń oraz innych dochodów przysługujących pracownikom ze stosunku pracy z rachunku bankowego, obowiązany jest do opłacenia składek za dany miesiąc, nie później niż do 15 dnia następnego miesiąca, niezależnie od terminu wypłaty wynagrodzeń dla zatrudnionych pracowników.

5. W indywidualnych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek zakładu pracy, oddział ZUS może wyznaczyć zakładowi pracy inny niż określony w ust. 1-4, termin opłacania składek.

6. Zapłaty należności z tytułu składek dokonuje się na rachunek bankowy, wskazany przez oddział ZUS, w wysokości różnicy wynikającej z rozliczenia, o którym mowa w § 38 ust. 2 pkt 1.

7. Jeżeli z części III deklaracji rozliczeniowej wynika różnica na dobro zakładu pracy, oddział ZUS dokonuje jej zwrotu zakładowi pracy w terminie 30 dni od dnia wpływu deklaracji do oddziału ZUS lub zalicza na poczet przyszłych składek, jeżeli wynika to z dyspozycji zakładu pracy.

§  42.

1. Od nieterminowych wpłat składek na ubezpieczenie, składek na Fundusz Pracy i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zakład pracy oblicza odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych przepisami wydanymi na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486, Nr 134, poz. 646 oraz z 1995 r. Nr 5, poz. 25). Od stycznia 1990 r. za każdy dzień zwłoki wymierza się odsetki w wysokości ogłaszanej w drodze obwieszczenia Ministra Finansów w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Finansów.

2. Obliczone odsetki za zwłokę zakład pracy przekazuje na rachunek oddziału ZUS wraz z należnymi składkami.

3. Obliczoną kwotę odsetek za zwłokę zaokrągla się do pełnych 10 groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 5 groszy lub w dół, jeżeli jest niższa od 5 groszy.

§ 43. W przypadku, gdy zadania przewidziane niniejszą instrukcją dla oddziału ZUS wykonuje, z upoważnienia oddziału inspektorat, to użyte w niniejszej instrukcji określenie "oddział ZUS" ma odpowiednie zastosowanie do inspektoratu oddziału ZUS.

§ 44. Traci moc instrukcja nr 1 Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 1992 r. określająca szczegółowe zasady postępowania w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez zakłady pracy zatrudniające ponad 20 pracowników i członków spółdzielni (Dz. Urz. ZUS Nr 3, poz. 5 i z 1993 r. Nr 3, poz. 6).

§ 45. Instrukcja wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 25 kwietnia 1995 r.

ZAŁĄCZNIK nr 1

ZGŁOSZENIE PŁATNIKA SKŁADEK

ZAŁĄCZNIK nr 2

ZGŁOSZENIE PŁATNIKA SKŁADEK

ZAŁĄCZNIK nr 3

Wykaz Oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Lp.	Oddział ZUS	Lp.	Oddział ZUS
1	2	3	4
1	16-300 AUGUSTÓW ul. Hoża 8	29	64-920 PIŁA ul. Drygasa 28
2	15-950 BIAŁYSTOK ul. Młynowa 29	30	09-402 PŁOCK Al. Jachowicza 7
3	43-300 BIELSKO-BIAŁA ul. Krasińskiego 34	31	60-839 POZNAŃ ul. Dąbrowskiego 12
4	23-400 BIŁGORAJ ul. Kościuszki 103	32	37-200 PRZEWORSK ul. Dworcowa 1
5	85-224 BYDGOSZCZ ul. Św. Trójcy 33	33	26-600 RADOM ul. Czachowskiego 21 A
6	22-100 CHEŁM Al. I Armii Wojska Polskiego 8	34	21-300 RADZYŃ PODLASKI ul. Armii Krajowej 22/32
7	41-500 CHORZÓW ul. Dąbrowskiego 45	35	63-900 RAWICZ ul. Mikołajewicza 18
8	32-500 CHRZANÓW ul. Oświęcimska 14	36	44-200 RYBNIK ul. Reymonta 2
9	06-400 CIECHANÓW ul. Rzeczkowska 8	37	35-959 RZESZÓW ul. Zamkowa 4
10	42-200 CZĘSTOCHOWA ul. Okólna 17	38	08-110 SIEDLCE ul. Browarna 12
11	80-748 GDAŃSK ul. Chmielna 27/33	39	76-200 SŁUPSK Pl. Zwycięstwa 8
12	66-400 GORZÓW WLKP. ul. Sikorskiego 42	40	41-200 SOSNOWIEC ul. Partyzantów 1
13	86-300 GRUDZIĄDZ ul. Wybickiego 39	41	70-515 SZCZECIN ul. Matejki 22
14	38-200 JASŁO ul. Rynek 18 B	42	82-400 SZTUM ul. Mickiewicza 34
15	58-400 KAMIENNA GÓRA ul. Wojska Polskiego 14	43	42-600 TARNOWSKIE GÓRY ul. Górnicza 4-8
16	25-510 KIELCE ul. Piotrkowska 27	44	33-100 TARNÓW ul. Kościuszki 32
17	62-510 KONIN ul. Św. M. Kolbego 1	45	97-200 TOMASZÓW MAZ. ul. Mościckiego 40/42
18	75-950 KOSZALIN ul. Piotra Skargi 1	46	58-300 WAŁBRZYCH Plac Grunwaldzki 1
19	31-152 KRAKÓW ul. Pędzichów 7	47	00-917 WARSZAWA I ul. Senatorska 6/8
20	59-220 LEGNICA ul. Wojska Polskiego 5	48	03-829 WARSZAWA IV ul. Podskarbińska 25
21	20-601 LUBLIN ul. T. Zana 38 C	49	87-800 WŁOCŁAWEK Pl. Wolności 18/19
22	90-431 ŁÓDŹ ul. Zamenhofa 2	50	50-926 WROCŁAW ul. B. Pretficza 9/11
23	33-300 NOWY SĄCZ ul. Sienkiewicza 77	51	41-800 ZABRZE ul. 3-go Maja 8
24	10-959 OLSZTYN Pl. Konsulatu Polskiego 4	52	18-300 ZAMBRÓW ul. Fabryczna 3a
25	27-500 OPATÓW ul. Sienkiewicza 17	53	98-220 ZDUŃSKA WOLA ul. Kilińskiego 7/11
26	45-701 OPOLE ul. Wrocławska 24	54	65-426 ZIELONA GÓRA ul. Kupiecka 65
27	07-400 OSTROŁĘKA ul. 11 Listopada 90	55	96-300 ŻYRARDÓW ul. Bankowa 1
28	63-400 OSTRÓW WLKP. ul. Wysocka 1 B

ZAŁĄCZNIK nr 4

DEKLARACJA ROZLICZENIOWA za ................. 199 .... r.