Odmowa wszczęcia postępowania przeciwko Rzeszowskiemu Zakładowi Energetycznemu S.A. w Rzeszowie.
Dz.Urz.UOKiK.2003.2.253
Akt nienormatywnyDECYZJA
PREZESA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
z dnia 18 lutego 2003 r.
w sprawie odmowy wszczęcia postępowania przeciwko Rzeszowskiemu Zakładowi Energetycznemu S.A. w Rzeszowie
Na podstawie art. 85 ust. 1, w związku z art. 28 ust. 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319 ze zm.), zwanej dalej "ustawą antymonopolową" oraz § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej Delegatur UOKiK (Dz. U. Nr 18, poz. 172), w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, odmawia się wszczęcia, na wniosek przedsiębiorcy Stefana Wrzaska - Zakład Produkcyjno-Usługowy CMOL-FRUT w Cmolasie, postępowania w sprawie nadużywania przez Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. w Rzeszowie pozycji dominującej na lokalnym rynku dostaw energii elektrycznej, polegającego na odmowie dostarczania w latach 2000 - 2002, energii o zróżnicowanej w ciągu roku mocy umownej: wyższej w sezonie przetwórczym obejmującym miesiące czerwiec - wrzesień, a niższej w pozostałych miesiącach.
Do Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Krakowie wpłynął w dniu 10 stycznia 2003 r. przekazany przez Urząd Regulacji Energetyki Południowo-Wschodni Oddział Terenowy w Krakowie w trybie art. 65 § 1 Kpa - wniosek przedsiębiorcy Stefana Wrzaska - Zakład Produkcyjno-Usługowy CMOL-FRUT w Cmolasie, zwanego dalej "Wnioskodawcą", o wszczęcie postępowania przeciwko Rzeszowskiemu Zakładowi Energetycznemu S.A., zwanemu dalej "Zakładem".
W uzasadnieniu Wnioskodawca podniósł, że prowadzona przez niego działalność gospodarcza w zakresie przetwórstwa owocowo-warzywnego posiada sezonowy charakter, czego skutkiem jest duże zróżnicowanie miesięcznego zapotrzebowania na energię elektryczną w ciągu roku: wyższe - o mocy wynoszącej 630 kW - w okresie przetwórczym, obejmującym miesiące czerwiec - wrzesień, a niższe - o mocy 240 kW - w pozostałych miesiącach. W 1999 r. Zakład, który poprzednio dostarczał energię elektryczną o różnej mocy umownej w poszczególnych miesiącach, powołując się na taryfę zatwierdzoną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE), odmówił Wnioskodawcy zawarcia umowy o sprzedaż energii elektrycznej o zróżnicowanej mocy umownej, dostosowanej do jego potrzeb. Wnioskodawcy pozostał zatem wybór: albo - wbrew rachunkowi ekonomicznemu - zamówić energię elektryczną o wyższej mocy, z której przez 8 miesięcy nie będzie korzystał albo zamówić energię o niższej mocy i w sezonie przetwórczym uiszczać naliczone przez Zakład opłaty karne z tytułu przekroczenia mocy umownej. Ostatecznie Wnioskodawca zdecydował się na zakup energii o mocy umownej 240 kW licząc, iż w późniejszym okresie Zakład wyrazi zgodę na jej zwiększenie. W dniu 15 grudnia 1999 r. strony zawarły umowę sprzedaży energii elektrycznej Nr 0321165. Zgodnie z jej postanowieniami umowa została zawarta na czas nieokreślony i obowiązywała od dnia 1 stycznia 2000 r. Po podpisaniu umowy Wnioskodawca występował o zwiększenie mocy umownej w sezonie przetwórczym, tj. od czerwca do września do 630 kW, lecz działania te okazały się bezskuteczne, bowiem Zakład - powołując się na treść taryfy zatwierdzonej przez Prezesa URE - odmawiał uwzględnienia jego próśb oraz naliczał opłaty karne za przekroczenie mocy umownej 240 kW. Podejmowane przez Wnioskodawcę działania odniosły skutek dopiero pod koniec 2002 r., kiedy Zakład pismem z dnia 13 listopada 2002 r. (znak: EOT-JK/16424/53971/02) wprowadził aneks do umowy sprzedaży energii elektrycznej. Stosownie do treści aneksu Zakład zobowiązał się, iż od dnia 1 stycznia 2003 r. dostarczał będzie Wnioskodawcy energię o zróżnicowanej w ciągu roku mocy umownej, tj. 630 kW w miesiącach czerwiec - wrzesień oraz 240 kW w pozostałych miesiącach. Wnioskodawca podniósł także, iż w 2000 r. Zakład obciążył go opłatą karną za przekroczenie mocy umownej w miesiącach lipiec i sierpień, pomimo że taryfa obejmująca ten okres nie obowiązywała, ponieważ nie została jeszcze zatwierdzona przez Prezesa URE. Wniesiona przez Wnioskodawcę reklamacja została pozytywnie załatwiona w lipcu 2002 r., kiedy to Zakład - fakturą korygującą VAT Nr K0201/21064,00 - przyznał mu upust za powyższe miesiące. Zdaniem Wnioskodawcy, odmowa przez Zakład dostarczenia energii o zróżnicowanej mocy umownej stanowi praktykę ograniczającą konkurencję, o której mowa w art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy antymonopolowej polegającą na narzucaniu uciążliwych warunków umów przynoszących Zakładowi nieuzasadnione korzyści.
Oceniając przedstawiony stan faktyczny organ antymonopolowy zważył, co następuje:
Zawarte w przedmiotowym wniosku żądanie wszczęcia przeciwko Zakładowi postępowania w sprawie narzucania Wnioskodawcy w okresie 2000 - 2002 uciążliwych warunków umowy sprzedaży energii elektrycznej, nie może zostać uwzględnione.
Narzucanie przez Zakład warunku umowy, zgodnie z którym moc umowna jest jednakowa dla wszystkich miesięcy i odmawianie jej zwiększenia w wybranych miesiącach, jest niewątpliwie niekorzystne dla Wnioskodawcy. Zmusza go bowiem albo do zakupu przez cały rok energii elektrycznej o mocy umownej wyższej (wg zapotrzebowania dla sezonu przetwórczego) i ponoszenia w pozostałych miesiącach dodatkowych, nieuzasadnionych z jego punktu widzenia kosztów, albo zakupu energii o mocy niższej i jednoczesnego uiszczania w sezonie przetwórczym na rzecz Zakładu opłat karnych za przekroczenie mocy umownej.
Wprawdzie powyższe zachowanie Zakładu narusza interesy ekonomiczne Wnioskodawcy, jednak należy zwrócić uwagę, iż zarówno ustalenie jednakowej mocy umownej dla całego okresu umownego jak i odmowa jej zwiększenia, wynikają wprost z postanowień taryf zatwierdzonych przez Prezesa URE.
Art. 47 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 ze zm.) stanowi, iż zatwierdzane taryfy są oceniane przez Prezesa URE pod względem ich zgodności z obowiązującym prawem i zasadami określonymi w art. 45 - 46 Prawa energetycznego. Przedmiotem oceny jest stwierdzenie, czy taryfy zapewniają pokrycie uzasadnionych kosztów działalności przedsiębiorstw energetycznych oraz czy zapewniają ochronę interesów odbiorców energii przed nieuzasadnionym poziomem cen.
Przywołany art. 47 Prawa energetycznego wyłącza jako lex specialis stosowanie do taryf energii elektrycznej przepisów ustawy antymonopolowej, co oznacza, iż organ antymonopolowy nie posiada możliwości kwestionowania materii, która była lub jest przedmiotem prawomocnego orzeczenia Prezesa URE. Ewentualna decyzja organu antymonopolowego w tym zakresie naruszałaby treść art. 19 Kpa nakładającego na ograny administracji publicznej obowiązek przestrzegania swojej właściwości rzeczowej. W konsekwencji należy stwierdzić, iż warunki umowy sprzedaży energii elektrycznej, które wynikają z treści taryf, nie mogą być przedmiotem decyzji organu antymonopolowego.
Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenia w orzecznictwie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (poprzednio Sądu Antymonopolowego), m.in. w wyrokach: z dnia 17 kwietnia 2002 r. sygn. akt XVII Ama 58/01 oraz z dnia 20 maja 2002 r. sygn. akt XVII Ama 93/01. Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na uzasadnienie wyroku z dnia 20 maja 2002 r. (sygn. akt XVII Ama 92/01), w którym Sąd OKiK stwierdził, że "...w zakresie taryf, prawo energetyczne w stosunku do ustawy ma walor lex specialis. Wykładnia systemowa odnośnych przepisów ustaw, uwzględniająca zasadę lex specialis derogat generali pozwala stwierdzić, iż w państwie prawa niemożliwą jest sytuacja, w której dwa organy orzekają odmiennie: tzn. by Prezes URE zatwierdzał taryfy, a Prezes UOKiK swoją decyzją je podważał. Odmienna wykładnia powołanych przepisów mogłaby skutkować naruszeniem konstytucyjnej zasady zaufania do państwa. Mogłaby również prowadzić do sytuacji, w której strona mogłaby być ukarana za to, że działa zgodnie z pozytywną decyzją wydaną przez właściwy organ, powołany do orzekania o legalności taryfy, tzn. jej zgodności z obowiązującym prawem."
W świetle uzasadnień powołanego przez Wnioskodawcę w swoim wniosku wyroku Sądu OKiK z dnia 2 października 2002 r. (sygn. akt XVII Ama 118/01) oraz wyroku z dnia 20 maja 2002 r. (sygn. akt XVII Ama 93/01), Prezes UOKiK może "prowadzić postępowanie antymonopolowe jedynie w odniesieniu do taryf, które nie zostały zatwierdzone przez Prezesa URE." W tym stanie rzeczy ewentualnej ocenie organu antymonopolowego - pod kątem naruszenia zakazów zawartych w przepisach ustawy antymonopolowej - mogłaby podlegać jedynie odmowa przez Zakład zwiększenia mocy umownej w miesiącach lipiec i sierpień 2000 r., tj. w okresie, kiedy stosowana przez Zakład taryfa nie została jeszcze zatwierdzona przez Prezesa URE, a zatem - analogicznie do dwóch powołanych wyżej orzeczeń - organ antymonopolowy byłby uprawniony do wszczęcia postępowania i wydania decyzji.
Zgodnie z treścią art. 93 ustawy antymonopolowej nie wszczyna się jednak postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok. W świetle wyroku Sądu OKiK z dnia 27 września 2000 r. (sygn. akt XVII Ama 97/99) w odniesieniu do praktyki polegającej na narzucaniu uciążliwych warunków umów, o trwaniu praktyki można mówić jedynie do czasu zawarcia przez strony umowy zawierającej taki warunek. Po zawarciu umowy nie można już mówić o "narzucaniu", bowiem w tym czasie uciążliwy warunek stał się treścią umowy. Zdaniem Sądu, pokrzywdzony przez stosowanie praktyki ma - najpóźniej w dacie zawarcia umowy - pełną świadomość, co do ewentualnego uciążliwego charakteru warunków zawartej umowy i możliwość podjęcia działań chroniących jego prawa.
W rozpoznawanej sprawie narzucenie przez Zakład uciążliwego warunku umowy nastąpiło w dacie zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej Nr 0321165, tj. w dniu 15 grudnia 1999 r. Stosownie zatem do treści powołanego art. 93 ustawy antymonopolowej, ewentualne postępowanie - o ile byłoby dopuszczalne - mogłoby być wszczęte najpóźniej do dnia 31 grudnia 2000 r. Nawet gdyby przyjąć, iż przedmiotem oceny organu antymonopolowego może być odmowa przez Zakład zwiększenia mocy umownej w miesiącach lipiec i sierpień 2000 r. - tj. działanie wyłączone z jurysdykcji Prezesa URE - to i tak postępowanie w tym zakresie mogłoby być wszczęte najpóźniej do dnia 31 grudnia 2001 r. Tymczasem żądanie Wnioskodawcy wszczęcia postępowania w przedmiotowej sprawie wpłynęło ostatecznie do organu antymonopolowego w dniu 10 stycznia 2003 r., a więc po upływie terminu, o którym mowa w art. 93 ustawy antymonopolowej.
Podnieść również należy, iż Zakład - odmawiając zwiększenia mocy umownej w lipcu i sierpniu 2000 r. - nie osiągnął z tego tytułu nieuzasadnionych korzyści w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy antymonopolowej, albowiem kwoty pobrane przez niego w 2000 r. tytułem opłat karnych za przekroczenie mocy umownej, zostały zwrócone Wnioskodawcy w formie upustu, przyznanego na podstawie faktury korygującej VAT Nr K0201/21064,00 z dnia 17 lipca 2002 r. W tym stanie rzeczy, wszczęcie postępowania w tym ograniczonym zakresie byłoby bezprzedmiotowe.
Art. 85 ust. 1 ustawy antymonopolowej stanowi, iż Prezes Urzędu może odmówić w drodze decyzji wszczęcia postępowania, jeżeli z zawartych we wniosku oraz posiadanych przez organ informacji wynika w sposób oczywisty, że nie naruszono zakazu określonego w art. 5, w zakresie niewyłączonym na podstawie art. 6, 7 lub zakazu określonego w art. 8 ustawy.
Mając powyższe na uwadze, a w szczególności brak właściwości organu antymonopolowego w zakresie warunków umowy sprzedaży energii elektrycznej, wynikających wprost z taryf zatwierdzonych przez Prezesa URE, orzeczono jak w sentencji. [...]