Nowelizacja zaleceń w zakresie uznawania, oceny i ewidencjonowania odnowień naturalnych, wprowadzonych do stosowania w gospodarce leśnej w nadleśnictwach Lasów Państwowych zarządzeniem nr 47 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 4 maja 1999 r.
B.I.LP.2005.10.68
Akt utracił mocZARZĄDZENIE Nr 47A
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 30 września 2005 r.
w sprawie nowelizacji zaleceń w zakresie uznawania, oceny i ewidencjonowania odnowień naturalnych, wprowadzonych do stosowania w gospodarce leśnej w Nadleśnictwach Lasów Państwowych Zarządzeniem Nr 47 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 4 maja 1999 r. (znak sp. ZG-7120-1/99).
Na podstawie art. 33 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jednolity tekst Dz. U. Nr 45 z 2005 r., poz. 435.) oraz § 8, ust. 1 pkt 1 statutu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 50 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 maja 1994 r., w sprawie nadania statutu Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe, zarządzam, co następuje:
ZAŁĄCZNIK Nr 1
ZALECENIA W ZAKRESIE UZNAWANIA, OCENY I EWIDENCJONOWANIA ODNOWIEŃ NATURALNYCH
ZALECENIA W ZAKRESIE UZNAWANIA, OCENY I EWIDENCJONOWANIA ODNOWIEŃ NATURALNYCH
Głównym celem działań hodowlanych w gospodarce leśnej jest trwały i stabilny las wielofunkcyjny; sprawnie pełniący wielorakie funkcje ochronne i społeczne, zapewniający wysoką produkcję drewna o wysokiej jakości.
Jednym z elementów realizacji tego celu jest racjonalne wykorzystanie możliwości naturalnego odnowienia lasu. Obecnie naturalne odnowienia są w polskim leśnictwie wykorzystywane w zbyt małym stopniu.
Działaniom zwiększającym efektywność wykorzystania naturalnego odnowienia powinna towarzyszyć świadomość nie tylko zalet, ale i ograniczeń, dotyczących tej metody odnawiania lasu. Uwaga ta odnosi się również do postępowania hodowlanego w spontanicznie pojawiającym się odnowieniu naturalnym. Analiza celowości wykorzystania odnowienia naturalnego powinna uwzględniać korzyści, wynikające z objęcia postępowaniem hodowlano-ochronnym tych odnowień.
Ocena wartości hodowlanej pojawiających się spontanicznie naturalnych odnowień i wynikający z tej oceny program zabiegów hodowlano-ochronnych, powinny uwzględniać warunki ekologiczne odnawianej powierzchni, zróżnicowanie przyrodniczych warunków w zasięgu naturalnego występowania gatunków na obszarze całej Polski.
Efektem przyjęcia powyższych założeń powinno być zróżnicowanie progów wymagań, decydujących o uznaniu spontanicznie pojawiających się odnowień naturalnych. Każdy indywidualny przypadek powinien być traktowany również jako składowy element racjonalnego ładu czasowo-przestrzennego, zapewniającego względną stabilność lasu.
Zalecenia dotyczą:
I. Odnowień inicjowanych i powstałych samorzutnie z obsiewu górnego lub bocznego gatunków lasotwórczych, w drzewostanach ujętych w planie UL, przewidzianych do cięć rębnych - odnowieniowych i gospodarstwa przebudowy.
II. Odnowień powstałych samorzutnie:
III. Sukcesji naturalnej na powierzchniach przeznaczonych do zalesienia - grunty porolne, nieużytki.
1. UZNAWANIE I OCENA
Ad I. ODNOWIENIA INICJOWANE I POWSTAŁE SAMORZUTNIE Z OBSIEWU GÓRNEGO LUB BOCZNEGO GATUNKÓW LASOTWÓRCZYCH W DRZEWOSTANACH, UJĘTYCH W PLANIE UL DO CIĘĆ RĘBNYCH - ODNOWIENIOWYCH I DO GOSPODARSTWA PRZEBUDOWY
Odnowienia naturalne na powierzchniach otwartych
1.1 Uznanie odnowień naturalnych inicjowanych i powstałych samorzutnie na powierzchniach otwartych przeprowadzić należy najpóźniej w drugim roku od wykonania cięcia rębnego lub w roku wykonania odnowienia sztucznego na tych powierzchniach.
Kryteria uznania:
- kępowa i wielkokępowa forma występowania samosiewu,
- sumaryczna powierzchnia zajmowana przez kępy samosiewu - nie mniej niż 10% powierzchni ocenianego obiektu,
- średnia liczba egzemplarzy na 1 m2:
So - nie mniej niż 5 sztuk
Pozostałe gatunki - nie mniej niż 2 sztuki,
- udział egzemplarzy wadliwych nie przekracza 50%.
1.2 Ocenę, której wyniki ujmuje się w sprawozdaniu LPIR 6 wykonuje się w 2 (I ocena) i 5 (II ocena) roku po uznaniu. Ocenę przeprowadza się równocześnie dla całej powierzchni działki zrębowej odnowionej sztucznie i naturalnie. W zależności od dominującego sposobu odnowienia, występującego na ocenianej powierzchni uprawę (w sprawozdaniu LPIR 6) zalicza się odpowiednio do upraw z odnowienia naturalnego lub sztucznego.
- Dla upraw z dominującym odnowieniem sztucznym przyjmuje się kryteria oceny analogiczne jak dla upraw z sadzenia, gdzie normą wyjściową są pożądane liczby sadzonek na 1 ha wynikające z przyjętej więźby sadzenia, zgodnie z obowiązującymi ZHL.
- Dla upraw z dominującym odnowieniem naturalnym przyjmuje się kryteria jakościowe jak dla upraw z sadzenia i poniższe kryteria ilościowe:
uprawy zadowalające: przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL (tabela 6),
uprawy dobre: jako minimum przyjmuje się zwiększone o 50% maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL,
uprawy bardzo dobre: jako minimum przyjmuje się zwiększone o 75% maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL.
Odnowienia naturalne inicjowane pod osłoną drzewostanów
1.3 Uznawanie następuje po 2 latach od obsiewu.
Kryteria uznania przyjmuje się takie same jak dla odnowień naturalnych na powierzchniach otwartych (punkt 1.1).
1.4 I ocenę odnowień naturalnych przeprowadza się w 2 roku od ich uznania, przyjmując kryteria oceny jak w punkcie 1.2.
II ocenę wykonuje się w roku następnym po zakończeniu prac odnowieniowych po cięciu uprzątającym lub w roku następnym po cięciu uprzątającym, jeżeli nie wykonuje się uzupełniającego odnowienia sztucznego. Ocenia się równocześnie całą powierzchnię odnowioną sztucznie i naturalnie. W zależności od dominującego sposobu odnowienia występującego na ocenianej powierzchni, uprawę (młodnik, drzewostan) zalicza się do odnowienia naturalnego lub sztucznego.
- Dla obiektu, w którym dominują naloty podczas II oceny przyjmuje się kryteria jak dla oceny I.
- Dla obiektu, w którym ponad 50% powierzchni zajmują uprawy i młodniki niewykazujące miąższości grubizny (powstałe naturalnie i sztucznie) przyjmuje się kryteria klasyfikacyjne zgodne z obowiązującymi ZHL (stopień pokrycia powierzchni, przydatność hodowlana).
- Dla obiektu, w którym ponad 50% powierzchni zajmują młodniki i drzewostany wykazujące miąższość grubizny (powstałe naturalnie lub sztucznie) określa się czynnik zwarcia i jakość hodowlaną, zgodnie z IUL (par. 34 i 38 tabela).
* Obiekt o zwarciu pełnym i wskaźniku jakości hodowlanej 1 i 2 ocenia się jako bardzo dobry.
* Obiekt o zwarciu pełnym i wskaźniku jakości hodowlanej 3 i 4 oraz o zwarciu umiarkowanym i wskaźniku jakości hodowlanej 1 i 2 ocenia się jako dobry.
* Obiekt o zwarciu umiarkowanym i wskaźniku jakości hodowlanej 3 i 4 oraz o zwarciu przerywanym i wskaźniku jakości hodowlanej 1, 2 i 3 ocenia się jako zadowalający.
Odnowienia naturalne powstałe samorzutnie pod osłoną drzewostanów
1.5 Uznanie następuje w roku stwierdzenia faktu ich istnienia. Kryteria uznania przyjmuje się takie same jak dla odnowień naturalnych na powierzchniach otwartych (punkt 1.1)
1.6 Oceny - I i II wykonuje się analogicznie jak dla odnowień inicjowanych pod osłoną drzewostanów.
Ad II a. NA POWIERZCHNIACH PRZEZNACZONYCH DO ODNOWIENIA - LUKI I PRZERZEDZENIA, HALIZNY, PŁAZOWINY
1.7 W lukach
Uznaniu podlega odnowienie naturalne, które występuje na co najmniej 10 arach lub na całej powierzchni luki.
Termin, kryteria ilościowe i jakościowe uznania oraz terminy i kryteria ocen I i II przyjmuje się takie same jak dla odnowień powstałych samorzutnie na powierzchniach otwartych.
1.8 Na haliznach
Uznanie odnowień naturalnych należy przeprowadzić najpóźniej w drugim roku od powstania halizny lub w roku wykonania odnowienia sztucznego.
Kryteria ilościowe i jakościowe uznania oraz terminy i kryteria ocen I i II przyjmuje się takie same jak dla odnowień powstałych samorzutnie na powierzchniach otwartych.
1.9 Na płazowinach
- uproduktywnianych zgodnie ze schematem rębni zupełnej
Termin, kryteria ilościowe i jakościowe uznania oraz terminy i kryteria ocen I i II przyjmuje się takie same jak dla odnowień powstałych samorzutnie na powierzchniach otwartych.
- uproduktywnianych zgodnie ze schematem rębni złożonej
Termin, kryteria ilościowe i jakościowe uznania oraz terminy i kryteria ocen I i II przyjmuje się takie same jak dla odnowień powstałych samorzutnie pod okapem drzewostanu.
Ad II b. POD OKAPEM DRZEWOSTANÓW RĘBNYCH NIEOBJĘTYCH PLANEM CIĘĆ RĘBNYCH - ODNOWIENIOWYCH
1.10 Termin, kryteria ilościowe i jakościowe uznania oraz terminy i kryteria ocen I i II przyjmuje się takie same jak dla odnowień powstałych samorzutnie pod okapem drzewostanu.
Ad II c. NA POWIERZCHNIACH PRZEZNACZONYCH DO WPROWADZANIA DOLNEGO PIĘTRA
1.11 Uznanie następuje w roku stwierdzenia faktu ich istnienia, jeżeli nie występuje potrzeba wykonania uzupełniającego sadzenia lub w roku wykonania uzupełniającego odnowienia sztucznego na tych powierzchniach.
Kryteria uznania:
- sumaryczna powierzchnia zajmowana przez kępy samosiewu - nie mniej niż 10% powierzchni ocenianego obiektu,
- średnia liczba egzemplarzy w kępach - co najmniej 2 tys. sztuk w przeliczeniu na 1 ha,
- udział egzemplarzy wadliwych nie przekracza 50%.
1.12 Ocenę wykonuje się w 2 (I ocena) i 5 (II ocena) roku po uznaniu odnowienia.
Ocenę przeprowadza się równocześnie dla całej powierzchni odnowionej sztucznie i naturalnie. W zależności od dominującego sposobu odnowienia występującego na ocenianej powierzchni uprawę zalicza się odpowiednio do upraw z odnowienia naturalnego lub sztucznego.
Dla upraw z dominującym odnowieniem sztucznym przyjmuje się kryteria oceny analogiczne jak dla upraw z sadzenia, gdzie normą wyjściową są pożądane liczby sadzonek na 1 ha wynikające z przyjętej więźby sadzenia, zgodnie z obowiązującymi ZHL.
Dla upraw z dominującym odnowieniem naturalnym przyjmuje się poniższe kryteria ilościowe:
uprawy zadowalające: przyjmuje się 2-3 tys. szt. w przeliczeniu na 1 ha
uprawy dobre: 3-4 tys. szt. w przeliczeniu na 1 ha
uprawy bardzo dobre: powyżej 4 tys. szt. w przeliczeniu na 1 ha.
Ad III. SUKCESJA NATURALNA NA POWIERZCHNIACH PRZEZNACZONYCH DO ZALESIENIA GRUNTY POROLNE, NIEUŻYTKI
1.13 Uznanie następuje w roku stwierdzenia faktu ich istnienia, jeżeli nie występuje potrzeba wykonania uzupełniającego sadzenia lub w roku wykonania uzupełniającego zalesienia sztucznego na tych powierzchniach.
Kryteria uznania:
- kępowa i wielkokępowa forma występowania samosiewu,
- sumaryczna powierzchnia zajmowana przez kępy samosiewu - nie mniej niż 10% powierzchni ocenianego obiektu,
- średnia liczba egzemplarzy.
Dla nalotu
So - nie mniej niż 2 sztuki na 1 m2,
Pozostałe gatunki - nie mniej niż 1 sztuka na 1 m2,
Dla podrostu
So - nie mniej niż 8 tys. szt./ha
Md - nie mniej niż 1 tys. szt./ha
Pozostałe gatunki - nie mniej niż 4 tys. szt./ha,
- udział egzemplarzy wadliwych nie przekracza 50%.
1.14 Ocenę wykonuje się w 2 (I ocena) i 5 (II ocena) roku po uznaniu. Ocenia się równocześnie całą powierzchnię obiektu zalesionego drogą sukcesji naturalnej i sztucznie. W zależności od dominującego sposobu zalesienia uprawę zalicza się odpowiednio do upraw z zalesienia sztucznego lub powstałego drogą sukcesji.
Dla upraw z dominującym sztucznym zalesieniem przyjmuje się kryteria oceny analogiczne jak dla upraw z sadzenia, gdzie normą wyjściową są pożądane liczby sadzonek na 1 ha wynikające z przyjętej więźby sadzenia, zgodnie z obowiązującymi ZHL.
Dla upraw w których dominuje sukcesja naturalna przyjmuje się poniższe kryteria ilościowe:
Dla nalotów:
uprawy zadowalające: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL (tabela 6),
uprawy dobre: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL, zwiększone o 50%,
uprawy bardzo dobre: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL, zwiększone o 75%.
Dla podrostów:
uprawy bardzo dobre: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL (tabela 6),
uprawy dobre: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL, zmniejszone o 20%,
uprawy zadowalające: jako minimum przyjmuje się maksymalne normy wyjściowe jak dla upraw z sadzenia wg obowiązujących ZHL, zmniejszone o 50%.
Prawo rozstrzygania wszystkich nieuregulowanych powyższymi zapisami spraw, dotyczących uznawania i oceny odnowień naturalnych, pozostawia się w gestii nadleśniczego.
2. KOREKTA DO ZAPISÓW W PROTOKOLE OCENY UPRAW (LPIR 6).
Uprawy założone pod osłoną drzewostanu
Rb III a - ocenia się osobno odnowione gniazda i osobno odnowioną powierzchnię między gniazdami. Ocenę wykonuje się dwukrotnie, w 2 i 5 roku ich istnienia.
Pozostałe rębnie złożone - powierzchnie odnowione sztucznie ocenia się po raz pierwszy w drugim roku ich istnienia a odnowione naturalnie w drugim roku po uznaniu.
Ocenę drugą wykonuje się w roku następnym po zakończeniu prac odnowieniowych po cięciu uprzątającym lub w roku następnym po cięciu uprzątającym, jeżeli nie wykonuje się uzupełniającego odnowienia sztucznego. Ocenia się równocześnie całą powierzchnię odnowioną sztucznie i naturalnie. Terminy ocen etapowych ustala nadleśniczy. Wyniki ocen etapowych nie są ujmowane w sprawozdaniu LPIR 6.
Dolesienia luk i wprowadzanie II piętra - Ocenę upraw założonych sztucznie wykonuje się dwukrotnie, w 2 i 5 roku ich istnienia. Ocenę upraw pochodzenia naturalnego wykonuje się również dwukrotnie, w 2 i 5 roku po uznaniu.
3. EWIDENCJONOWANIE
Podany w punktach 3 a) i 3 b) sposób ewidencjonowania odnowień naturalnych wymaga wprowadzenia pewnych zmian i uzupełnień w SILP, które umożliwią rejestrację odnowień naturalnych w systemie planów i opisie taksacyjnym oraz poprawią przejrzystości informacji zawartych w hurtowni danych.
W tym celu konieczne jest:
ODN-ZRBN | naturalne odnowienie zrębów |
ODN-HALN | naturalne odnowienie halizn i płazowin |
ODN-PORN | naturalne zalesienie porolnych (sukcesja) |
ODN-ZŁOŻN | naturalne odnowienie w rębniach złożonych |
ODN-LUKN | naturalne odnowienie luk |
ODN-IIPN | naturalne odnowienie II piętra |
ODN-NIEUN | naturalne odnowienie nieużytków (sukcesja) |
PBD-ODNN | odnowienia naturalne pod przebudowę zręby |
PBD-ODNRBN | odnowienia naturalne pod przebudowę rębnie |
PBD-ODNLN | odnowienia naturalne pod przebudowę luki |
PBD-ODNIIN | odnowienia naturalne pod przebudowę II piętro |
PBD-ODNHAN | odnowienia naturalne pod przebudowę halizn |
Ogólny opis działania
Dla obiektu, na którym wykonujemy sadzenie i uznajemy odnowienie naturalne, należy założyć w systemie planów dwie pozycje, dla dwóch grup czynności; np. ODN-ZRB i ODN-ZRBN (nowa GC). Pozycja planu z grupą czynności ODN-ZRB aktualizuje się całą powierzchnię obiektu (działki zrębowej), bez względu na to jaka jej część została odnowiona sztucznie. Pozycja planu z grupą czynności ODN-ZRBN nie aktualizuje opisu taksacyjnego, służy natomiast do zaewidencjonowania faktu wystąpienia odnowienia naturalnego i jego powierzchni. Wydzieleniu, na którym występuje odnowienie naturalne oraz gatunkowi (gatunkom) pochodzącemu z odnowienia naturalnego należy przypisać cechę "z odnowienia naturalnego". Dla obiektu odnowionego wyłącznie naturalnie należy założyć również dwie pozycje planu (np. ODN-ZRB i ODN-ZRBN). W każdym przypadku wydzielenie odnowione w sposób naturalny musi być aktualizowane ręcznie poprzez modyfikację opisu taksacyjnego.
Zaproponowane powyżej zmiany nie będą poważną ingerencją w obowiązujący system, a ich wprowadzenie nie będzie bardzo czasochłonne.
Powyższa propozycja nie będzie wymagała poważnej ingerencji w SILP.
- zręby zupełne
w tym: naturalne odnowienie zrębów
- halizny i płazowiny
w tym: naturalne odnowienie halizn i płazowin
- grunty porolne przeznaczone do zalesienia, nieużytki itp.
w tym naturalne zalesienie porolnych (sukcesja naturalna)
- w wyniku cięć rębniami złożonymi
w tym: naturalne odnowienie w rębniach złożonych
- dolesienia luk i przerzedzeń w drzewostanach
w tym: naturalne odnowienie luk
- wprowadzanie II piętra
w tym: naturalne odnowienie II piętra.
oraz takie skorygowanie "Założeń" (hurtownia danych), aby powierzchnia nie była dublowana.
Znowelizowane zalecenia w zakresie oceny, uznawania i ewidencjonowania odnowień naturalnych upraszczają obowiązujące procedury oraz dają nadleśniczym możliwość wykorzystania odnowienia naturalnego w hodowli lasu w większym niż dotychczas stopniu. Jednocześnie pozostawia się nadleśniczym duży margines swobody w kwalifikowaniu odnowień naturalnych i ich przydatności do dalszej hodowli.
Nadmierna formalizacja zasad wykorzystania odnowień naturalnych, wobec zmienności warunków przyrodniczych, może być przyczyną porażek hodowlanych i w wielu przypadkach zniechęcać do ewidencjonowania tych odnowień. Opracowane powyżej zalecenia, przy odpowiednim poziomie wiedzy leśnej i właściwym rozumieniu praw przyrody, pozwolą nadleśniczym na bardziej efektywne wykorzystanie odnowień naturalnych w bieżącej działalności gospodarczej i prowadzeniu gospodarki leśnej na zasadach ekologicznych.
ZAŁĄCZNIK Nr 2
PROTOKÓŁ UZNANIA ODNOWIEŃ NATURALNYCH
PROTOKÓŁ UZNANIA ODNOWIEŃ NATURALNYCH
Całkowita ocenianego obiektu .................................
Rodzaj odnowienia (inicjowane, powstałe samorzutnie, na pow.
otwartych, pod okapem drzewostanu) ...........................
Rodzaj powierzchni (leśna - zrąb zupełny, rębnia złożona, luka, halizna, płazowina, II piętro nieleśna - grunty porolne, nieużytki) | Typ siedliskowy lasu | Opis odnowienia naturalnego | |||||||
Gatunek (gatunki) | Wiek | Forma występowania | Powierzchnia zajmowana przez samosiew (ha) | Liczba egzemplarzy na 1 m2 lub ha | Średnia wysokość (cm) | % sztuk wadliwych | Uwagi | ||
1. | |||||||||
2. | |||||||||
3. |
Komisja w składzie: Postanowienie Komisji ............
Przewodniczący .......... ..................................
Członkowie .......... ..................................
.......... ..................................
Protokół zatwierdzam - Nadleśniczy
..................................
Dnia .............................