Niestwierdzenie stosowania praktyk ograniczających konkurencję przez Katowicki Holding Węglowy S.A. w Katowicach.
Dz.Urz.UOKiK.2002.1.30
Akt nienormatywnyDECYZJA
PREZESA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
z dnia 11 stycznia 2002 r.
w sprawie niestwierdzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję przez Katowicki Holding Węglowy S.A. w Katowicach
II. Na podstawie art. 104 Kpa i art. 11 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego na wniosek Centrali Handlu Węglem "WENTA-ALFA" Sp. z o.o. w Katowicach przeciwko Nadwiślańskiej Spółce Węglowej S.A. w Tychach, Katowickiemu Holdingowi Węglowemu S.A. w Katowicach, Bytomskiej Spółce Węglowej S.A. w Bytomiu, Gliwickiej Spółce Węglowej S.A. w Gliwicach w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie stwierdza się stosowania przez w/w Spółki praktyki ograniczającej konkurencję, polegającej na ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku Spółki "WENTA-ALFA" jako przedsiębiorcy nie objętego porozumieniem.
III. Na podstawie art. 75 w związku z art. 69 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanawia się nakazać Centrali Handlu Węglem "WENTA-ALFA" w Katowicach uiszczenie na rzecz Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. w Katowicach, tytułem zwrotu kosztów postępowania, kwotę 300 zł (słownie trzysta złotych).
UZASADNIENIE
Do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej organem antymonopolowym) wpłynął wniosek Centrali Handlu Węglem "WENTA-ALFA" Sp. z o.o. w Katowicach (zwanej dalej Spółką WENTA-ALFA) o wszczęcie postępowania w sprawie naruszenia przez Spółki Węglowe zakazu stosowania praktyk monopolistycznych, polegających na uzależnianiu zawarcia i wykonania zawartych umów sprzedaży węgla od spełnienia świadczenia nie związanego z przedmiotem umowy, jakim jest uregulowanie zobowiązań wobec innego konkurenta. Ponadto WENTA-ALFA wniosła o sprawdzenie zgodności z ustawą zapisów uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Spółek Węglowych z dnia 15.12.1995 r., a w szczególności punktu 2a, na podstawie którego jej zdaniem Spółki Węglowe stosują zabronione prawem praktyki monopolistyczne.
Spółka WENTA-ALFA zarzuciła Katowickiemu Holdingowi Węglowemu S.A. uzależnianie zawarcia umowy sprzedaży węgla od pełnego rozliczenia należności za węgiel wobec Nadwiślańskiej Spółki Węglowej S.A. i wycofania jej z listy nierzetelnych kontrahentów. W uzasadnieniu wniosku Spółka podniosła, iż Katowicki Holding Węglowy S.A. odmówił jej sprzedaży węgla za gotówkę i za wierzytelności firmy ZPW "TURMIN".
Nadwiślańskiej Spółce Węglowej S.A., Katowickiemu Holdingowi Węglowemu S.A., Bytomskiej Spółce Węglowej S.A. i Gliwickiej Spółce Węglowej S.A. (zwanych dalej Spółkami Węglowymi) WENTA-ALFA postawiła zarzut zawarcia porozumienia polegającego na ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nie objętych porozumieniem, o czym świadczyć miała treść Uchwał Walnego Zgromadzenia tych Spółek z dnia 15.12.1995 r. Realizacja zawartego porozumienia polegała, jak wskazał Wnioskodawca, na tym że Spółki Węglowe sporządzały i wymieniały między sobą listy nierzetelnych kontrahentów.
Organ antymonopolowy zważył, co następuje.
Wnosząc o wszczęcie postępowania antymonopolowego Spółka WENTA-ALFA zarzuciła KHW nadużywanie pozycji dominującej na rynku polegające na uzależnianiu zawarcia i wykonania zawartych umów sprzedaży węgla od spełnienia świadczenia nie związanego z przedmiotem umowy, jakim jest uregulowanie zobowiązań wobec innego konkurencyjnego podmiotu, tj. zarzuciła stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję zdefiniowanej w art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Dla stwierdzenia stosowania przez przedsiębiorcę praktyki ograniczającej konkurencję z art. 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów niezbędne jest ustalenie, iż posiada on na rynku pozycję dominującą.
W toku postępowania administracyjnego organ antymonopolowy zwrócił się do Państwowej Agencji Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego S.A. w Katowicach o informacje dotyczące pozycji producentów węgla kamiennego na rynku krajowym. Agencja pismem z dnia 06.12.2001 r. przesłała informacje o wydobyciu i sprzedaży węgla kamiennego w kraju w latach 1994-2000, z których wynika, iż w wymienionym okresie KHW w krajowym rynku produkcji i sprzedaży węgla kamiennego nie ma pozycji dominującej.
Sankcje z tytułu naruszenia art. 8 ust. 1 mogą być wyciągnięte jedynie w stosunku do przedsiębiorcy posiadającego pozycję dominującą. W świetle przedstawionych materiałów dowodowych KHW prowadził i prowadzi działalność na rynku produkcji i sprzedaży węgla w warunkach konkurencji. Brak pozycji dominującej KHW na rynku właściwym sprawia, iż jego zachowanie na tym rynku nie może być oceniane w kontekście naruszenia art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Brak spełnienia przez KHW podstawowej przesłanki - posiadania pozycji dominującej - czyni jednocześnie bezprzedmiotowym rozpatrywanie przesłanek z art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy i analizowanie, czy w okolicznościach niniejszej sprawy doszło do uzależniania przez KHW zawarcia umowy sprzedaży węgla od spełnienia przez Spółkę WENTA-ALFA innego świadczenia nie mającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy.
W ramach drugiego zarzutu Spółka WENTA-ALFA wniosła o nakazanie zaniechania NSW, KHW, BSW i GSW stosowania praktyki ograniczającej konkurencję, polegającej na ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nie objętych porozumieniem, które wyrażało się w prowadzeniu wspólnie i w porozumieniu przez Spółki Węglowe listy (wykazu) nierzetelnych kontrahentów, którym odmawia się sprzedaży węgla.
Dla stwierdzenia praktyki ograniczającej konkurencję z art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów niezbędne jest ustalenie, iż przedsiębiorcy, którym stawia się zarzut, zawarli porozumienie oraz że założeniem lub rezultatem tego porozumienia jest istotne ograniczenie konkurencji na rynku. Wnioskodawca w trakcie prowadzonego postępowania wskazał, iż dowodem wskazującym na zawarcie przez Spółki Węglowe porozumienia jest Uchwała Nr 2 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia NSW z dnia 15.12.1995 r. W ocenie Spółki WENTA-ALFA właśnie na podstawie tej Uchwały Spółki Węglowe rozpoczęły sporządzenie wykazów nierzetelnych kontrahentów. Organ antymonopolowy ustalił, że Uchwały Nr 2 o identycznej treści zostały podjęte w dniu 15.12.1995 r. również przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie KHW, BSW i GSW i w związku z postawionym zarzutem zbadał ich treść. Z punktu 2 przedmiotowych Uchwał wynika, że w celu zapewnienia należytej ochrony każdej z w/w Spółek Węglowych, a w szczególności w celu wyeliminowania warunków sprzyjających powstawaniu strat z tytułu sprzedaży węgla, zaleca się, by sprzedaż węgla podmiotom gospodarczym wymienionym w punkcie 1b, tj. cementowniom, hutom, przedsiębiorstwom przemysłu obronnego, PKP oraz innym podmiotom, dla których węgiel stanowi czynnik produkcji, jak również odbiorcom zagranicznym realizowana była za pośrednictwem wiarygodnych podmiotów gospodarczych, które winny wykazać, że spełniają co najmniej następujące warunki: mają uregulowane zobowiązania względem Skarbu Państwa oraz innych producentów węgla oraz których standing finansowy gwarantuje wywiązanie się z kontraktu. Jednocześnie w punkcie 3 Uchwał postanowiono, że powyżej wskazane warunki sprzedaży nie będą dotyczyć umów kupna-sprzedaży, w których nabywcy dokonują zapłaty należności za węgiel przed terminem jego odbioru. Jak wynika z powyższego, przedmiotowe Uchwały podjęto w związku dążeniem do wyeliminowania warunków sprzyjających powstawaniu strat z tytułu sprzedaży węgla w celu zapewnienia ochrony interesów Spółek Węglowych.
Wszystkie Spółki Węglowe - uczestnicy postępowania przyznały, iż prowadziły i prowadzą aktualnie listy nierzetelnych kontrahentów. Potwierdziły również fakt dokonywania wymiany informacji o kontrahentach nieterminowo regulujących płatności drogą korespondencyjną, poprzez wymiany list dłużników, lub telefoniczną. Celem wymiany tych informacji było ustalenie, czy przedsiębiorca występujący z ofertą nabycia węgla jest wiarygodnym kupcem. Udostępnianie sobie wzajemnie przez Spółki Węglowe danych o nierzetelnych kontrahentach było więc jednym ze sposobów realizacji Uchwały Nr 2 z dnia 15.12.1995 r. podjętej przez właściciela Spółek - Skarb Państwa. Spółki Węglowe potwierdziły zarazem, iż wymieniły między sobą listy nierzetelnych kontrahentów w 1997 r. wykonując zalecenie Pełnomocnika Rządu do Spraw Realizacji Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego z dnia 12.05.1997 r. Na liście sporządzonej wówczas przez NSW i przesłanej pozostałym Spółkom figurowała Spółka WENTA-ALFA. Z treści pisma Pełnomocnika Rządu wynika jasno, że celem przekazania informacji o przeterminowanych zobowiązaniach kontrahentów Spółek Węglowych było ograniczenie problemów związanych ze ściągalnością zapłaty za sprzedany węgiel i zmniejszenie strat Spółek Węglowych powstających z tytułu przeterminowanych należności.
W świetle powyższego uzasadnionym jest twierdzenie, że Spółki Węglowe osiągnęły porozumienie w sprawie udostępniania sobie wzajemnie informacji o niewiarygodnych kontrahentach. Na fakt zawarcia przez Spółki Węglowe porozumienia wskazuje również Protokół znajdujący się w aktach sprawy ze spotkania przedstawicieli tych Spółek, które odbyło się w dniu 19.09.1996 r. Na spotkaniu ustalono, że w każdej ze Spółek zostaną wybrane trzy osoby upoważnione do składania zapytań i udzielania odpowiedzi w zakresie współpracy z kontrahentami oraz poziomu ich zobowiązań i należności. Uczestnicy spotkania ustalili również, że sporządzą i przekażą sobie za pośrednictwem NSW wykazy nierzetelnych kontrahentów, a na podstawie sporządzonych zestawień zostaną zablokowane wysyłki węgla w całym sektorze górnictwa.
Jakkolwiek NSW, KHW, BSW i GSW zawarły porozumienie w sprawie wymiany informacji o dłużnikach i postępowaniu wobec nich, to nie można stwierdzić, by działania te były ukierunkowane na osiągnięcie celu zakazanego ustawą antymonopolową, tj. ograniczenie konkurencji. Treść Uchwał Nr 2 z dnia 15.12.1995 r., Protokołu ze spotkania w dniu 10.09.1996 r. i pisma Pełnomocnika Rządu z dnia 12.05.1997 r. wskazuje wprost, że celem podejmowanych działań i wymiany informacji było zabezpieczenie interesów Spółek Węglowych i ograniczenie strat w związku z nasilającymi się trudnościami w odzyskiwaniu przeterminowanych należności, a nie tak jak twierdzi Wnioskodawca ograniczanie mu dostępu do rynku, czy eliminowanie go z rynku sprzedaży węgla jako przedsiębiorcy nie objętego porozumieniem.
W ocenie organu antymonopolowego każdy podmiot gospodarczy ma wręcz obowiązek prowadzić na bieżąco stan rozrachunków z kontrahentami, i sporządzać w tym celu w różnych przekrojach wykazy firm posiadających przeterminowane zobowiązania. W przypadku braku terminowej zapłaty, przedsiębiorcy korzystają z informacji raportów wywiadowni gospodarczych, czy informacji prasowych, aby maksymalnie zabezpieczyć wykonywanie umów i terminowość zapłat. Trudno zatem kwestionować prawo Spółek Węglowych do korzystania z różnych źródeł informacji o kontrahentach i do wymiany informacji o kontrahentach nieterminowo regulujących należności na rynku obrotu węglem. Działania te nie mogą być postrzegane jako praktyki ograniczające konkurencję, są bowiem jedynie logicznym następstwem zapewnienia ochrony interesów Spółek Węglowych, a w szczególności ich celem jest wyeliminowanie warunków sprzyjających powstawaniu strat z tytułu sprzedaży węgla. W przeszłości dochodziło do istotnych zaburzeń na rynku obrotu węglem z powodu nierzetelności kontrahentów, i skutki tych negatywnych zachowań ponosi obecnie całe społeczeństwo. Należy podkreślić, że Spółka WENTA-ALFA mogła otrzymywać węgiel na zasadach proponowanych przez Spółki Węglowe, zatem nie była eliminowana z rynku.
Biorąc powyższe pod uwagę, można stwierdzić, iż podjęte przez Walne Zgromadzenia NSW, KHW, BSW i GSW Uchwały Nr 2 z dnia 15.12.1995 r. były wynikiem prowadzenia określonej polityki ukierunkowanej na osiągnięcie korzyści gospodarczych i wyeliminowanie strat w górnictwie. Podobieństwo zachowań Spółek Węglowych co do dalszych warunków współpracy z Wnioskodawcą, sprawdzanie jego wiarygodności u konkurentów na rynku produkcji i sprzedaży węgla kamiennego, ewentualne uzależnianie sprzedaży węgla od udzielenia stosownego zabezpieczenia w sytuacji, gdy NSW umieściła Spółkę WENTA-ALFA na liście nierzetelnych kontrahentów, nie ma postaci zakazanego prawem porozumienia ograniczającego konkurencję wskazanego w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Szczególnie istotnym w sprawie jest to, że podjęte przez Spółki Węglowe działania dotyczące Wnioskodawcy nie naruszyły interesu publicznoprawnego, a wprost przeciwnie, Spółki te zmierzały jedynie do wyegzekwowania ustaleń i należności z tytułu zawartych umów i zminimalizowania tym samym strat w sektorze górnictwa.
Utrzymanie się na rynku obrotu węglem, kondycja finansowa firm handlujących węglem i wywiązywanie się stron w sposób należyty z zawartych umów nie jest przedmiotem zainteresowania ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, i nie uzasadnia postawienia Spółkom Węglowym zarzutu stosowania praktyki określonej w art. 5 ust. 1 pkt 6 powołanej ustawy. Między Spółkami Węglowymi, w szczególności KHW i NSW, a Spółką WENTA-ALFA zaistniał konflikt na tle wykonywania zawartych umów, który przez Wnioskodawcę w całej rozciągłości został przeniesiony na grunt ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jak to już podnoszono w niniejszej decyzji nie każde naruszenie prawa w stosunkach cywilno-prawnych kwalifikuje sprawę do postępowania antymonopolowego. Decyduje o tym naruszenie przez podmiot gospodarczy w następstwie stosowania zabronionych praktyk ograniczających konkurencję interesu publicznoprawnego, co w niniejszej sprawie nie zachodzi.
W tym miejscu należy również odnieść się do postawionego przez Spółkę WENTA-ALFA żądania stwierdzenia na mocy art. 5 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów niezgodności z prawem Uchwały nr 2 WZA z dnia 15.12.1995 r. obowiązującej według Wnioskodawcy we wszystkich Spółkach Węglowych. Jakkolwiek było to już wyjaśniane w toku postępowania administracyjnego, wskazać należy, iż organ antymonopolowy nie jest uprawniony do stwierdzania w decyzji administracyjnej nieważności uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. Skutek prawny w postaci nieważności uchwały w całości lub w części, rozpatrywanej w kategoriach porozumienia monopolistycznego, następuje z mocy samego prawa, tj. art. 5 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w razie stwierdzenia przez organ antymonopolowy naruszenia zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję.
W związku z wnioskiem KHW o zwrot kosztów postępowania, organ antymonopolowy zważył, iż zgodnie z art. 75 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu rozstrzyga o kosztach w drodze postanowienia, które może być zamieszczone w decyzji kończącej postępowanie. W myśl art. 69 ust. 1 ww. ustawy w postępowaniu wszczętym na wniosek strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić drugiej stronie, na jej żądanie, koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w tym także koszty opinii biegłych i instytutów naukowych. KHW wniósł o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według stawek opłat wynikających z przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.). Stosownie do art. 69 ust. ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, do niezbędnych kosztów postępowania strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się jego wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż wynikające ze stawek opłat określonych w odrębnych przepisach. Wymienione stawki opłat zawarte są w w/w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. Zgodnie z § 20 pkt 2, w sprawach o przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym stawka minimalna wynosi 300 zł. Prezes Urzędu postanowił przyznać KHW koszty w kwocie 300 zł. Biorąc pod uwagę charakter oraz specyfikę prowadzonego postępowania, w ocenie organu antymonopolowego brak jest przesłanek warunkujących przyznanie kosztów w wysokości przekraczającej stawkę minimalną.[...]