Nadużywanie pozycji dominującej przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. we Wrześni.
Dz.Urz.UOKiK.2001.2.62
Akt nienormatywnyDECYZJA
PREZESA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
z dnia 31 lipca 2001 r.
w sprawie nadużywania pozycji dominującej przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. we Wrześni.
(Nr RPZ-15/2001)
- uniemożliwiania wnioskodawcy wykonywania pełnego zakresu tych usług na terenie tego cmentarza,
- utrudniania wnioskodawcy wykonywania usług pogrzebowych wobec osób zmarłych w szpitalu ZOZ we Wrześni poprzez odmowę zamieszczenia na drzwiach prosektorium informacji o zakresie usług świadczonych przez jego zakład, przy równoczesnym zamieszczeniu w tym miejscu informacji o możliwości nabycia trumny we własnym zakładzie pogrzebowym, i nakazuje się zaniechanie ich dalszego stosowania.
II. Na podstawie art. 101 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy nakłada się na Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. karę pieniężną w wysokości 3.809 zł (słownie: trzy tysiące osiemset dziewięć złotych).
III. Na podstawie art. 90 ww. ustawy decyzji w pkt. l nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
UZASADNIENIE
Do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatury w Poznaniu wpłynął wniosek Jana Radziałowskiego - właściciela Zakładu Usług Pogrzebowych Przedsiębiorstwa we Wrześni (dalej: "Wnioskodawca") z żądaniem wszczęcia postępowania administracyjnego przeciwko Przedsiębiorstwu Usług Komunalnych Spółce z o.o. we Wrześni (dalej: "PUK"). Wnioskodawca uznał, iż trudności, z jakimi spotyka się próbując rozwinąć działalność w zakresie wykonywania usług pogrzebowych oraz sprzedaży trumien na terenie miasta Września wynikają z faktu łączenia przez PUK funkcji administratora cmentarza komunalnego oraz administratora kostnicy szpitalnej z prowadzeniem działalności w zakresie wykonywania usług pogrzebowych, w tym organizowania pogrzebów. Zdaniem Wnioskodawcy odmowa zamieszczenia reklamy jego firmy na drzwiach prosektorium, obok szyldu informującego o zakresie usług świadczonych przez PUK, ogranicza możliwość uzyskania zleceń organizowania pogrzebów osób zmarłych w szpitalu, bowiem rodziny tych zmarłych skierowywane są wprost do PUK w momencie odbioru zwłok z szpitala. Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego Urząd ustalił następujący stan faktyczny:
Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Spółka z o. o. we Wrześni jest spółką powołaną przez Gminę Września, będącą jedynym jego udziałowcem, celem działania na terenie Miasta i Gminy we Wrześni, w szczególności wykonywania zadań własnych Gminy w zakresie utrzymania czystości i porządku. Zajmuje się m.in. administrowaniem cmentarza komunalnego i prosektorium przyszpitalnego, wykonywaniem usług pogrzebowych. Wnioskodawca prowadzi zakład zajmujący się produkcją trumien oraz wykonywaniem usług pogrzebowych. Usługi te świadczy na terenie miasta i gminy Września.
We Wrześni znajduje się szpital - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej we Wrześni (zwany dalej "ZOZ"), którego organem założycielskim jest starostwo powiatu wrzesińskiego. Na terenie szpitala znajduje się prosektorium, w którym przechowywane są zwłoki osób w nim zmarłych oraz do którego przywożone są zwłoki, na których wykonywana jest sekcja. Dyrekcja szpitala zawarła, w trybie bezprzetargowym, umowę dzierżawy prosektorium z PUK. Na mocy jej postanowień PUK zobowiązany jest do bezpłatnego wykonywania usług związanych z przygotowaniem zwłok do pochówku oraz dbania o substancję oddanych mu pomieszczeń oraz do zapłaty czynszu dzierżawnego poprzez wykonywanie m.in. usług wywozu i składowania nieczystości, których wartość w gotówce ustalona została na kwotę 1000 zł miesięcznie brutto. Do zawarcia umowy dzierżawy prosektorium doszło w wyniku negocjacji i porozumienia dyrekcji Szpitala oraz władz powiatu. Na drzwiach prosektorium PUK umieścił tablicę informującą o tym, gdzie i kiedy należy zgłosić się w sprawie wydania zwłok, a poniżej tej informacji umieszczono logo PUK, adres, numery telefonów oraz godziny przyjęć. Poniżej tej tablicy umieszczono drugą, informującą, iż w sprawach zakupu trumny i wywozu zwłok ww. telefony czynne są całą dobę.
Urząd zważył, co następuje:
Art. 8 ust. 1 ustawy za praktykę ograniczającą konkurencję uznaje nadużywanie przez przedsiębiorcę pozycji dominującej na rynku, a poszczególne punkty tego artykułu przykładowo wyliczają zakazane zachowania. Możliwość postawienia danemu podmiotowi zarzutu naruszenia art. 8 ww. ustawy zachodzi w sytuacji, gdy podmiot ten zajmuje na wyodrębnionym rynku pozycję dominującą. Zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym poprzez stworzenie mu możliwości działania w znacznym stopniu niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku przekracza 40%.
PUK prowadzi działalność gospodarczą w obrębie trzech rynków usług lokalnych: administrowania prosektorium szpitalnym (w tym przechowywania zwłok) oraz w zakresie administrowania cmentarzem komunalnym. Zajmuje się również wykonywaniem usług pogrzebowych. W działalności gospodarczej związanej z pochówkiem zmarłych można wyodrębnić dwa rynki: rynek administrowania cmentarzami i wykonywania usług cmentarnych oraz rynek wykonywania usług pogrzebowych. Pierwszy z tych rynków obejmuje czynności związane z utrzymaniem i prawidłowym funkcjonowaniem cmentarza. Do czynności tych należą: czynności porządkowe (m.in. pielęgnacja zieleni, utrzymanie czystości, konserwacja urządzeń cmentarnych), czynności związane z rozbudową infrastruktury cmentarza, czynności administracyjne (związane z nadzorem architektoniczno-urbanistycznym, sanitarnym, porządkowym, prowadzeniem ksiąg cmentarnych, pobieraniem opłat, udostępnianiem infrastruktury cmentarza, przechowaniem zwłok).
Zdaniem Urzędu celowe jest, aby czynności te wykonywane były przez jeden podmiot - właściciela cmentarza lub podmiot, któremu działalność taką zlecono w ramach umowy o zarządzanie cmentarzem. W przypadku cmentarza komunalnego we Wrześni czynności te wykonuje PUK, na mocy zawartej z Gminą umowy dzierżawy cmentarza.
Rynek wykonywania usług pogrzebowych obejmuje natomiast czynności związane z pochówkiem zmarłych, tj. organizację pogrzebu, ceremoniał pogrzebowy (tzw. asysta pogrzebowa), czynności związane z przygotowaniem zwłok do pochówku, kopanie i zasypywanie grobów. Czynności te wykonywane są tak przez podmioty zarządzające cmentarzami, jaki i przez niezwiązane z nimi zakłady pogrzebowe. Na terenie Wrześni czynności te wykonuje PUK oraz zakład wnioskodawcy. Jednakże na terenie zarządzanego przez PUK cmentarza działalność zakładu wnioskodawcy ogranicza się do dowiezienia trumny ze zwłokami do kaplicy. PUK nie wyraził zgody na wykonywanie przez wnioskodawcę czynności związanych z obsługą pogrzebów na tym cmentarzu. Zakład wnioskodawcy nie ma również prawa do kopania grobów na tym cmentarzu oraz ich zasypywania, jak również do wykonywania ekshumacji. Tym samym PUK uniemożliwia wnioskodawcy świadczenie kompleksowych usług pogrzebowych w sytuacji, gdy pogrzeb organizowany jest na zarządzanym przez niego cmentarzu komunalnym. Takie zachowanie wpływa negatywnie na stan i rozwój konkurencji na lokalnym rynku usług pogrzebowych i uzasadnia zakwalifikowanie go jako naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W związku z treścią punktu I decyzji, z momentem jej otrzymania na PUK ciąży obowiązek umożliwienia wnioskodawcy zamieszczenia na drzwiach prosektorium informacji o zakresie usług świadczonych przez jego zakład pogrzebowy, w takim samym zakresie, w jakim zamieszczone są tam informacje związane z działalnością zakładu pogrzebowego PUK (na etapie zakończenia postępowania była to informacja o możliwości zakupu trumien) oraz obowiązek umożliwienia mu wykonywania na wrzesińskim cmentarzu komunalnym kompleksowej obsługi pogrzebów.
Zgodnie z treścią art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy, Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość od 1.000 do 5.000.000 euro, jednak nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 8 ustawy. Wymierzając karę w minimalnej, przewidzianej przepisami ustawy wysokości, Urząd uwzględnił przede wszystkim wyniki finansowe PUK, osiągnięte w 2000 r. Pomimo wykazanego dochodu o nieznacznej wysokości, Urząd nie odstąpił jednakże od wymierzenia kary, uznając iż jej prewencyjny charakter pozytywnie oddziaływać będzie na stan i rozwój konkurencji na lokalnym rynku usług pogrzebowych.
PUK, jako administrator prosektorium przyszpitalnego, powinien w swoich działaniach przestrzegać reguł konkurencji, stwarzając równoprawne warunki działania wszystkim zakładom pogrzebowym. Zamieszczając na drzwiach prosektorium informacje o godzinach wydawania zwłok oraz możliwościach kontaktowania się z jego pracownikami po godzinach otwarcia, nie powinien umieszczać informacji o możliwości zakupu trumny, jeżeli informacja taka dotyczy wyłącznie jego zakładu pogrzebowego. Działając w ten sposób PUK odsyła rodziny zmarłych do własnego zakładu pogrzebowego. W ocenie Urzędu PUK przeciwdziała w ten sposób powstaniu i rozwojowi konkurencji na lokalnym rynku usług pogrzebowych, naruszając przepis art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. [...]