Minimum programowe przedmiotów obowiązkowych w szkołach artystycznych.

ZAŁĄCZNIK Nr 1

MINIMUM PROGRAMOWE

Szkoła muzyczna I stopnia

Spis treści

1. Kształcenie słuchu

Treści kształcenia - dla PPSM

Treści kształcenia - dla PSM I stopnia

2. Rytmika

3. Audycje muzyczne

4. Zasady muzyki

5. Nauka o muzyce

6. Chór

7. Zespoły instrumentalne

8. Zespół wokalny - kierunek chóralny

9. Emisja głosu - kierunek chóralny

KSZTAŁCENIE SŁUCHU

Cele kształcenia

1. Rozwijanie dyspozycji słuchowo-głosowych oraz przekazywanie uczniom wiadomości teoretycznych w zakresie potrzebnym do kontynuowania nauki w szkole stopnia drugiego.

2. Kształcenie umiejętności świadomego postrzegania zjawisk muzycznych.

3. Rozwijanie zainteresowań ogólnomuzycznych ucznia.

4. Rozwijanie wrażliwości muzycznej i zdolności percepcyjnych ucznia.

Treści kształcenia - dla PPSM

1. Czytanie nut w kluczu wiolinowym.

2. Rozpoznawanie interwałów, trójdźwięków (dur, moll - w przewrotach; zwiększony, zmniejszony), dominanty septymowej (w przewrotach).

3. Śpiewanie interwałów, trójdźwięków (dur, moll - w przewrotach; zwiększony, zmniejszony), dominanty septymowej (w przewrotach) od podanego dźwięku.

4. Śpiewanie nazwami literowymi i solmizacyjnymi gam w następujących odmianach: major naturalny; minor naturalny, harmoniczny, dorycki, melodyczny (do 4 znaków przykluczowych) od różnych stopni.

5. Rozpoznawanie gam w ww. odmianach (do 4 znaków przykluczowych).

6. Realizowanie i zapisywanie jednogłosowych struktur rytmicznych w taktach prostych i złożonych, z uwzględnieniem podstawowych grup niemiarowych (triola i duola).

7. Śpiewanie (a vista i z przygotowaniem) jednogłosowych melodii tonalnych w obrębie poznanych tonacji.

8. Zapisywanie z pamięci jednogłosowych melodii tonalnych.

9. Zapisywanie jednogłosowych i łatwych dwugłosowych melodii tonalnych.

10. Powtarzanie głosem usłyszanej melodii nazwami literowymi lub solmizacyjnymi.

11. Śpiewanie dwu- i trzygłosowych kanonów.

12. Improwizowanie głosem lub na instrumencie małych okresów lub zadań muzycznych.

13. Biegłe śpiewanie i rozpoznawanie wszystkich odmian gam majorowych i minorowych do 7 znaków przykluczowych.

14. Rozpoznawanie i śpiewanie skal modalnych, pentatonicznych, cygańskich, góralskiej.

15. Rozpoznawanie interwałów prostych i złożonych.

16. Śpiewanie interwałów charakterystycznych wraz z rozwiązaniami.

17. Określanie kolejnych akordów w słyszanych, tonalnych konstrukcjach harmonicznych, zawierających trójdźwięki triady, dominantę septymową i nonową oraz tonikę VI stopnia.

18. Określanie rodzajów kadencji.

19. Realizowanie i zapisywanie jedno- i dwugłosowych struktur rytmicznych.

20. Zapisywanie z pamięci jednogłosowych melodii tonalnych i prostych atonalnych.

21. Zapisywanie dwu- i prostych trzygłosowych konstrukcji tonalnych.

22. Zapisywanie jednogłosowych melodii atonalnych.

23. Czytanie a vista i z przygotowaniem jednogłosowych melodii tonalnych i prostych atonalnych.

24. Czytanie a vista i z przygotowaniem dwugłosowych ćwiczeń tonalnych, śpiewając dowolny głos z równoczesnym graniem drugiego głosu na fortepianie lub stukaniem rytmu drugiego głosu.

Treści kształcenia - dla PSM I stopnia

1. Czytanie nut w kluczu wiolinowym.

2. Rozpoznawanie interwałów, trójdźwięków (dur, moll - w przewrotach; zwiększony, zmniejszony), dominanty septymowej (w przewrotach).

3. Śpiewanie interwałów, trójdźwięków (dur, moll - w przewrotach; zwiększony, zmniejszony), dominanty septymowej (w przewrotach) od podanego dźwięku.

4. Śpiewanie nazwami literowymi i solmizacyjnymi gam w następujących odmianach: major naturalny; minor naturalny, harmoniczny, dorycki, melodyczny (do 4 znaków przykluczowych) od różnych stopni.

5. Rozpoznawanie gam w ww. odmianach (do 4 znaków przykluczowych).

6. Realizowanie i zapisywanie jednogłosowych struktur rytmicznych w taktach prostych i złożonych, z uwzględnieniem podstawowych grup niemiarowych (triola i duola).

7. Śpiewanie (a vista i z przygotowaniem) jednogłosowych melodii tonalnych w obrębie poznanych tonacji.

8. Zapisywanie z pamięci jednogłosowych melodii tonalnych.

9. Zapisywanie jednogłosowych i łatwych dwugłosowych melodii tonalnych.

10. Powtarzanie głosem usłyszanej melodii nazwami literowymi lub solmizacyjnymi.

11. Śpiewanie dwu- i trzygłosowych kanonów.

12. Improwizowanie głosem lub na instrumencie małych okresów lub zadań muzycznych.

RYTMIKA

Cele kształcenia

1. Celem przedmiotu jest stymulowanie rozwoju muzycznego dziecka w kierunku znajdowania indywidualnej drogi do rozumienia muzyki.

2. Kształcenie syntetycznego odbioru muzyki - rozbudzanie emocjonalnego stosunku do muzyki.

3. Kształcenie słuchu selektywnego - spostrzegania poszczególnych elementów tworzących dzieło muzyczne.

4. Rozwijanie postawy twórczej zarówno w odtwarzaniu, jak i tworzeniu muzyki.

5. Wpływanie na kształtowanie się smaku artystycznego.

Zasadą prowadzenia przedmiotu jest podporządkowanie środków realizacji treści merytorycznych rozwojowi psychofizycznemu i muzycznemu dziecka.

Treści kształcenia

CZĘŚĆ I.

DZIEŁO MUZYCZNE

I.

Metrorytmika

1. Elementy rytmu muzycznego:

III.

Agogika. Dynamika

1. Tempa stałe:

- wolne,

- umiarkowane,

- szybkie.

2. Tempa zmienne:

IV.

Kolorystyka. Artykulacja

1. Instrumenty muzyczne:

CZĘŚĆ II.

RUCH FIZYCZNY

I.

Praca nad ciałem

1. Ćwiczenia kształtujące:

III.

Kompozycja i forma ruchu

1. Kompozycja ruchu:

b)

formy ruchu będące ilustracją formy muzycznej:

– tańce i zabawy ludowe,

– interpretacje ruchowe piosenek,

– interpretacje ruchowe utworów muzycznych (miniatur).

Umiejętności

1. Określanie tempa słuchanej muzyki, wysłyszenie i zrealizowanie jej pulsu.

2. Określanie metrum: przekładanie akcentów metrycznych na język ruchu.

3. Realizowanie ruchem (bez i z jednoczesnym taktowaniem) poznanych wartości rytmicznych nut i pauz, grup wartości rytmicznych oraz przebiegu rytmicznego opracowywanego ćwiczenia, piosenek i utworu instrumentalnego; wykonywanie wyżej wymienionych zadań:

c)

słuchając akompaniamentu przebiegającego równolegle w innym rytmie.

4. Wykonywanie ruchem tematu rytmicznego i jego rytmu uzupełniającego ćwierćnutami.

5. Zapisywanie z pamięci rytmu znanego lub dyktowanego utworu.

6. Konstruowanie i improwizowanie przebiegów rytmicznych 1-, 2- i 4-taktowych.

7. Wyodrębnianie z tekstu muzycznego motywu, frazy, zdania, okresu - przełożenie na język ruchu.

8. Wykonywanie zadań muzyczno-ruchowych, także słowno-ruchowych z zastosowaniem niuansów interpretacyjnych.

9. Wykonywanie z umiejętnością określenia charakteru interpretowanej muzyki i odzwierciedlenia go w sposobie poruszania się (chodzenia, wykonywania prostych czynności z użyciem rekwizytów i bez ich stosowania).

UWAGA:

Realizowanie treści zawartych w programie nauczania powinno się ściśle wiązać z realizacją przedmiotu kształcenie słuchu.

Wynikiem współdziałania przedmiotów jest umiejętność śpiewania piosenek i kanonów, poprawna pod względem intonacji, emisji głosu, dykcji, ze zrozumieniem treści literackich zawartych w tekście słownym i odpowiednią interpretacją artystyczną w zakresie niuansów muzycznych. Wynikiem działań dydaktycznych powinno być wyrobienie wrażliwości, wyobraźni i pamięci muzycznej.

AUDYCJE MUZYCZNE

Treści kształcenia

1. Rozróżnianie barw:

- instrumentów muzycznych (fortepian, klawesyn, organy, akordeon; skrzypce, wiolonczela, kontrabas; flet, fagot, trąbka, puzon; trójkąt, tamburyn, kotły, ksylofon; gitara),

- głosów ludzkich (sopran, alt, tenor, bas),

- zespołów wykonawczych (instrumentalne, wokalne, wokalno-instrumentalne - układy do czterech różnych głosów: duety, tria, tercety, kwartety),

- orkiestry (jednorodna, różnorodna),

- określanie kolorytu brzmienia głosów, instrumentów, zespołów (np. jednobarwny - wielobarwny, ciemny - jasny, jaskrawy - pastelowy [matowy]).

2. Charakterystyka poszczególnych elementów muzycznych poprzez rozróżnianie typów melodyki, rytmiki, agogiki, dynamiki, artykulacji:

- melodyka: kantylenowa, ornamentalna, figuracyjna; melizmatyczna, sylabiczna; wznosząca, opadająca; wąskozakresowa, szerokozakresowa,

- rytmika: regularna, nieregularna; swobodna i ustalona (periodyczna); taneczna (polka, menuet, gawot, walc, polonez, krakowiak, kujawiak, oberek, mazur), marszowa; metrum parzyste i nieparzyste,

- artykulacja: legato, staccato, pizzicato, tremolo, glissando.

3. Rozróżnianie podstawowych faktur: polifoniczna (kanon, inwencja), homofoniczna.

4. Rozróżnianie sposobów kształtowania formalnego (ewolucyjność i szeregowanie) oraz zauważanie podobieństw, powtórzeń i kontrastów w materiale muzycznym z określeniem ich źródła. Rondo, forma zwrotkowa, wariacje.

5. Określanie rodzaju ekspresji (wyrazu) w muzyce, ze szczególnym wskazaniem cech muzyki, które ten wyraz wyznaczają (pogodny - żałobny, poważny - żartobliwy, żywiołowy - spokojny, marzycielski, dramatyczny, uroczysty, zwiewny, z gracją, taneczny, marszowy itp.).

6. Podstawowe wiadomości o czołowych kompozytorach polskich i obcych z uwzględnieniem poprawności pisowni imienia i nazwiska, narodowości, epoki (w trakcie opracowywania punktów 1-5).

UWAGI do realizacji programu

W realizacji treści programowych przedmiotu punktem wyjścia musi być literatura muzyczna od średniowiecza do XX wieku, a celem nadrzędnym - świadomy, profesjonalny odbiór muzyki. Każde zagadnienie teoretyczne musi być wyjaśniane poglądowo - utworem muzycznym.

ZASADY MUZYKI

Treści kształcenia

1. Materiał dźwiękowy: klucze: wiolinowy, basowy, altowy i tenorowy; nazwy oktaw; nazwy literowe i solmizacyjne dźwięków.

2. Budowa gam: majorowych i minorowych (do 7 znaków przykluczowych) w następujących odmianach: major naturalny i harmoniczny, minor harmoniczny i melodyczny.

3. Budowa interwałów i trójdźwięków w gamach (do 7 znaków przykluczowych) w odmianach: major naturalny, minor harmoniczny.

4. Skale poza systemem dur-moll (pentatoniczne, modalne, całotonowa, góralska, cygańskie).

5. Chromatyka i enharmonia. Chromatyzacja gam majorowych i minorowych.

6. Interwały proste i złożone (konsonanse, dysonanse i ich rozwiązania).

7. Trójdźwięki (durowy, mollowy zwiększony, zmniejszony) i dominanta septymowa - we wszystkich przewrotach.

8. Inne wielodźwięki.

9. Pokrewieństwo tonacji (kwintowe, paralelne, jednoimienne).

10. Rodzaje kadencji.

11. Zagadnienia metrorytmiczne:

- takty proste i złożone (regularne i nieregularne),

- charakterystyczne grupy rytmiczne,

- grupowanie wartości rytmicznych i przekształcanie taktów,

- grupy niemiarowe,

- polimetria i polirytmia.

12. Agogika.

13. Dynamika.

NAUKA O MUZYCE

Cele kształcenia

1. Wytworzenie nawyku świadomego słuchania utworów muzycznych i pobudzenie wrażliwości estetycznej uczniów.

2. Przyswojenie w oparciu o słuchane utwory podstawowych wiadomości o budowie utworów muzycznych oraz o powszechnie stosowanych instrumentach muzycznych (ich wyglądzie, budowie, technice gry i zastosowaniu).

3. Wzbogacenie słownictwa muzycznego w zakresie form i gatunków muzycznych, budowy instrumentów i techniki gry na nich (rodzaje artykulacji, rejestry) - oraz jego praktyczne zastosowanie przy omawianiu słuchanej muzyki.

4. Wysłuchanie znacznej liczby utworów muzycznych różnych stylów i epok w celu ułatwienia nauki w klasach następnych i przygotowania uczniów do drugiego etapu nauczania tego przedmiotu, w którym dominować będzie element historyczny.

Treści kształcenia

1. Cechy dźwięku a notacja muzyczna (średniowiecze - XX wiek).

2. Elementy muzyki i ich funkcja w utworze. Określanie rodzaju ekspresji w muzyce ze wskazaniem cech, które ten wyraz wyznaczają.

3. Rozróżnianie barw:

- instrumentów wielkiej orkiestry symfonicznej oraz elektrofonów,

- głosów ludzkich,

- zespołów wykonawczych typowych dla poszczególnych okresów historycznych.

4. Faktura muzyczna:

- typy faktur związane z organizacją materiału dźwiękowego,

- typy faktur związane z aparatem wykonawczym.

5. Elementy formy muzycznej i zasady jej kształtowania (szeregowanie, ewolucyjność). Formy ustalone i nieustalone (improwizacja, aleatoryzm).

6. Podstawowe wiadomości o formach i gatunkach muzyki instrumentalnej.

7. Podstawowe wiadomości o formach i gatunkach muzyki wokalnej i wokalno-instrumentalnej.

8. Polska muzyka ludowa (specyfika regionów):

- cechy pieśni ludowej,

- tańce ludowe i narodowe,

- ludowe instrumenty i kapele.

9. Tańce obce: czardasz, bolero, tango, polka, walc, samba, rumba, cha-cha.

10. Muzyka ilustracyjna, programowa i autonomiczna.

11. Periodyzacja dziejów muzyki.

UWAGI do realizacji programu

W realizacji treści programowych przedmiotu punktem wyjścia musi być literatura muzyczna od średniowiecza do XX wieku, a celem nadrzędnym - świadomy, profesjonalny odbiór muzyki. Każde zagadnienie teoretyczne musi być wyjaśniane poglądowo - utworem muzycznym.

CHÓR

I.

Uwagi wstępne

Śpiewanie w chórze jest najbardziej przystępną formą działalności artystycznej, dostępną szeroko nie tylko dla muzyków profesjonalnych, ale także dla ruchu amatorskiego. Jak rzadko która z dyscyplin muzycznych rozwija muzykalność i poczucie estetyki, uczy wrażliwości na jakość i barwę dźwięku, pozwala zdobywać umiejętność naturalnego frazowania. Posiada ponadto duży walor wychowawczy, kształcąc poczucie dyscypliny artystycznej oraz odpowiedzialności i pracy w zespole.

Stąd też chór jako przedmiot w systemie edukacji muzycznej winien być otaczany szczególną opieką. Dotyczy to zwłaszcza podstawowej szkoły muzycznej, która z założenia ma w dużym stopniu profil umuzykalniający i której absolwenci znacznie zasilają ruch amatorski. Dlatego też dążyć należy do tego, by zainteresować uczniów śpiewaniem w chórze i rozbudzić w nich zamiłowanie do tej działalności. Uczestnicząc w zajęciach chóru uczniowie mają możliwość:

1. Zdobycia umiejętności prawidłowego śpiewu.

2. Praktycznego zastosowania wszelkich wiadomości zdobytych na innych przedmiotach muzycznych:

II.

Rodzaje chórów i formy ich organizacji

1. W szkołach muzycznych I stopnia i podstawowych szkołach muzycznych mogą istnieć następujące rodzaje chórów:

b)

ćwiczenia emisyjne:

– nauka prawidłowej impostacji dźwięku,

– wyrobienie nawyku kontroli jakości wydobywanego dźwięku.

2. W pierwszym etapie pracy opracowywanie jak największej liczby utworów jednogłosowych (wskazane piosenki dziecięce z akompaniamentem realizowanym przez nauczyciela lub uczniów).

3. Kolejnym etapem jest śpiewanie kanonów początkowo dwu-, później trzy-, cztero- i sześciogłosowych jako formy wprowadzającej do wielogłosowości w sposób najbardziej naturalny.

4. Opracowywanie łatwiejszych utworów dwu- i trzygłosowych. Prowadzący zajęcia winien cały czas zwracać uwagę na:

- nienaganną intonację,

- precyzję rytmiczną,

- dokładną realizację dynamiki,

- prawidłową artykulację,

- prawidłową emisję i gatunek dźwięku.

Podczas pracy w zespole przygotowawczym uczniowie powinni przyzwyczaić się do zasad zespołowego śpiewania. Uczą się słuchać wzajemnie, reagować na ruchy dyrygenta i zdobywać nawyki niezbędne do pracy w grupie.

III.

Uwagi dotyczące prowadzenia chóru

Podczas pracy z chórem prowadzący zajęcia nie powinien zapominać o podstawowym jej celu - rozbudzeniu zamiłowania do śpiewu i pracy w grupie. Unikać więc powinien wszelkich działań powodujących znudzenie lub niechęć do przedmiotu. Uczniowie powinni znajdować przyjemność we wspólnej pracy i dążeniu do uzyskiwania jak najlepszych efektów. Podstawowym więc zadaniem chórmistrza jest podsycanie i pielęgnowanie tych odczuć.

1. Dobór repertuaru:

a)

repertuar powinien być dostosowany do aktualnych możliwości wokalno-muzycznych zespołu oraz rozwoju intelektualnego i emocjonalnego jego członków:

– stopień trudności powinien być wnikliwie przemyślany, gdyż utwór przekraczający możliwości wykonawcze zespołu, mimo dużego wysiłku, nie da pożądanych efektów artystycznych i może zniechęcić uczniów do dalszej pracy w chórze,

– nieodpowiedni dobór repertuaru może doprowadzić do schorzeń, a nawet do uszkodzenia aparatu głosowego,

– zbyt łatwy i zbyt infantylny repertuar także może spowodować zniechęcenie i znudzenie pracą w chórze,

a)

przystępując do pracy nad utworem nauczyciel powinien przekazać uczniom wszystkie informacje niezbędne do prawidłowego wykonania:

– podać imię i nazwisko kompozytora i autora tekstu,

– epokę, z jakiej utwór pochodzi i charakterystyczną dla niej stylistykę wykonawczą,

– przybliżyć formę i charakter utworu,

– omówić koncepcję interpretacji utworu,

– wskazać istotne problemy techniczne zawarte w utworze i drogę do ich pokonania,

– w miarę możliwości wysłuchać wzorowych wykonań,

ZESPOŁY INSTRUMENTALNE

I.

Uwagi wstępne

Ze względu na swe niezaprzeczalne wartości, zarówno natury dydaktycznej, jak i wychowawczej, zespół instrumentalny powinien zajmować czołowe miejsce wśród przedmiotów nauczania w podstawowych szkołach muzycznych. Za prawdziwością tego stwierdzenia przemawia fakt, że znakomita większość instrumentalistów po zakończeniu swej długiej edukacji muzycznej znajduje pracę w orkiestrach lub też działa w różnego rodzaju zespołach kameralnych. Nielicznym jedynie udaje się zaistnieć na estradach w charakterze solisty. Dlatego też dążyć należy do tego, by już na etapie szkoły podstawowej zainteresować pracą w zespole jak największą liczbę uczniów. U tych, którzy będą kontynuować naukę w szkołach wyższego stopnia, wykształcić nawyki niezbędne w pracy zespołowej i przygotować ich do dalszych działań w kameralistyce lub orkiestrze, zaś innym, którzy ukończą swą edukację muzyczną na szkole podstawowej, stworzyć możliwość uczestniczenia w ruchu amatorskim, czy też po prostu przygotować ich do jak najpełniejszego zrozumienia i odbioru tej muzyki.

Uczestnicząc w zajęciach zespołu instrumentalnego uczniowie mają możliwość:

1. Praktycznego zastosowania wszelkich wiadomości zdobytych na innych przedmiotach muzycznych:

II.

Rodzaje zespołów instrumentalnych

W zależności od istniejących w szkole klas instrumentalnych mogą być prowadzone zespoły różnych rodzajów:

1. Zespoły jednorodne:

c)

orkiestra szkolna o składzie zależnym od możliwości szkoły.

3. Zespół przygotowawczy.

Uczniowie klas młodszych (kl. IV działu dziecięcego) słabiej zaawansowani w grze na instrumencie mogą uczestniczyć w zajęciach przygotowujących do pracy w orkiestrze lub zespole kameralnym. Godnym polecenia byłoby więc stworzenie zespołów, które spełniałyby taką rolę.

Praca tych zespołów mogłaby zaczynać się od krótkich utworów solowych czy prostych melodii granych unisono (także z akompaniamentem realizowanym na fortepianie przez nauczycieli).

Następnym etapem mogłoby być granie kanonów dwu-, trzy-, i wielogłosowych. Forma ta najszybciej i najefektywniej pozwala wprowadzić wielogłosowość.

Proste duety, tercety i utwory czterogłosowe będą dalszym etapem pracy z zespołem. Przy braku odpowiedniej ilości repertuaru bardzo pomocna może być tu przebogata literatura chóralna (zwłaszcza z okresu renesansu i baroku - np. proste madrygały czy później chorały Bacha), z której niezmiernie łatwo można dokonać transkrypcji na smyczki czy instrumenty dęte.

Podczas tej pracy w zespole dzieci szybko przyzwyczajają się do zasad działania zespołowego, uczą się słuchać wzajemnie, reagować na ruchy dyrygenta i zdobywać nawyki niezbędne w pracy w grupie.

III.

Uwagi dotyczące prowadzenia zespołów

Podczas pracy z zespołami instrumentalnymi stale powinna przyświecać nam myśl, iż jej podstawowym celem jest rozbudzenie u dzieci zamiłowania do pracy w zespołach. Unikać więc należy wszelkich działań, które mogłyby spowodować znudzenie lub niechęć do wspólnego muzykowania. Uczniowie powinni znajdować przyjemność we wspólnej pracy i dążeniu do uzyskiwania jak najlepszych efektów. Podstawowym więc zadaniem prowadzącego zajęcia jest podsycanie i pielęgnowanie tych odczuć.

1. Organizowanie zespołu instrumentalnego:

ZESPÓŁ WOKALNY - KIERUNEK CHÓRALNY

Cele kształcenia

1. Wykształcenie umiejętności kameralnego muzykowania.

2. Rozwijanie wokalnych umiejętności wykonawczych w układach partnerstwa indywidualnego oraz percepcji słuchowej innych głosów.

3. Kształtowanie osobowości muzycznej poprzez samodzielne przygotowanie własnych partii wokalnych.

4. Zapoznanie z literaturą muzyczną różnych okresów historycznych przeznaczoną do wykonywania w składzie kameralnym.

5. Wykształcenie poczucia odpowiedzialności w wykonywaniu każdego szczegółu muzycznego zawartego w utworze.

6. Kształcenie poczucia rytmu, umiejętności koncentracji, podzielności uwagi, samokontroli, szybkiej reakcji oraz wyobraźni i wrażliwości artystycznej.

Treści kształcenia

1. Zadania techniczno-wykonawcze.

2. Rozwijanie umiejętności kameralnego muzykowania poprzez kształtowanie:

- intonacji,

- dykcji,

- artykulacji,

- frazowania,

- appoggia,

- emisji,

- oddychania.

3. Ćwiczenia głosowe kształtujące wymienione umiejętności, dobór ćwiczeń pozostawia się do decyzji nauczyciela.

4. Repertuar wokalny:

- omówienie cech charakterystycznych realizowanego repertuaru wokalnego,

- praca nad interpretacją utworu wokalnego, zróżnicowaniem ekspresji artystycznej, świadomym stosowaniem środków wyrazu i techniki wokalnej,

- praktyczną realizację repertuaru wokalnego uwzględniającego następujące pozycje:

EMISJA GŁOSU - KIERUNEK CHÓRALNY

Cele kształcenia

1. Zaznajomienie z podstawowymi pojęciami wokalno-muzycznymi.

2. Zaznajomienie z teoretycznymi podstawami techniki mówienia oraz anatomią i fizjologią aparatu słuchowo-głosowego.

3. Kształcenie umiejętności poprawnej wymowy - czystości i wyrazistości artykulacyjnej.

4. Kształcenie wokalnego słuchu funkcjonalnego, umiejętności analizowania i własnego głosu.

5. Rozwijanie dyspozycji głosowych ucznia przy uwzględnieniu barwy jego głosu oraz możliwości muzycznych, psychicznych i intelektualnych.

6. Opanowanie umiejętności poprawnego śpiewania wybranego repertuaru reprezentującego różne style, gatunki i formy wokalne.

7. Rozwijanie wrażliwości na walory estetyczne utworu i jego poszczególne elementy.

8. Kształcenie umiejętności indywidualnej pracy ucznia i rozwijanie jego zamiłowania do śpiewu.

9. Kształcenie pamięci, wyobraźni muzycznej oraz umacnianie poczucia obowiązku i dyscypliny.

Treści kształcenia

1. Oddychanie:

- oddychanie podczas śpiewu,

- typy oddychania,

- nauka prawidłowego oddychania,

- podparcie oddechowe i oparcie oddechowe,

- błędy w oddychaniu,

- ćwiczenia oddechowe rozwijające mięśnie brzucha i międzyżebrowe.

2. Fonacja:

- postawa ciała podczas śpiewu,

- ruchy krtani,

- miękkie podniebienie i jego ruchomość,

- obniżanie żuchwy - luz żuchwy,

- rola języka w emisji głosu,

- błędy fonacyjne,

- ćwiczenia fonacyjne.

3. Rezonans:

- praca nad wyrównaniem rejestrów,

- pozycja głosu,

- rezonans a rejestry,

- błędy rezonacyjne (błędy w pozycji głosu),

- dynamika a rejestry,

- ćwiczenia rezonacyjne wyrabiające odczucie "maski" i "pozycji",

- praca nad uzyskaniem pełnego rezonansu głosu (dźwięczność głosu, punkt emisyjny).

4. Artykulacja:

- praca nad dobrą wymową,

- artykulacja a dykcja,

- samogłoski a spółgłoski,

- praca nad wyrównaniem brzmienia samogłosek,

- doskonalenie mechaniki artykulacji,

- wargi jako modulator barwy głosu,

- technika artykulacji.

Wokalna technika wykonawcza

1. Prowadzenie oddechu:

- zużycie powietrza,

- ćwiczenia oddechowe.

2. Początek dźwięku i tonacja:

- sposoby atakowania dźwięku,

- rodzaje intonacji,

- czystość intonacji,

- intonacja podczas śpiewu a capella.

3. Śpiew ze słowami:

- współdziałanie słowa z głosem (dykcja).

4. Wyrównanie rejestrów i poszerzanie skali:

- dźwięki przejściowe,

- stopnienie rejestrów (wyrównanie rejestrów).

5. Dźwięczność i nośność głosu:

- sposoby uzyskiwania nośności głosu.

6. Różnicowanie dynamiki.

7. Jednolitość dźwięku i różnicowanie barwy głosu:

- barwa głosu jako najbardziej zmienna jakość głosu,

- vibrato,

- jednolitość dźwięku,

- ekspresja w śpiewie.

ZAŁĄCZNIK Nr 2

MINIMUM PROGRAMOWE

Szkoła muzyczna II stopnia

Spis treści

1. Kształcenie słuchu

Treści kształcenia

Treści kształcenia - dla wydziału wokalnego

2. Formy muzyczne

Treści kształcenia

Treści kształcenia - dla wydziału wokalnego

3. Zespół kameralny

4. Chór

5. Orkiestra

6. Zasady muzyki

7. Harmonia

8. Nauka o muzyce

9. Historia muzyki z literaturą muzyczną

KSZTAŁCENIE SŁUCHU

Cele kształcenia

1. Wykształcenie umiejętności i sprawności słuchowych, głosowych, analitycznych oraz techniki zapisu zjawisk dźwiękowych.

Treści kształcenia

1. Biegłe śpiewanie i rozpoznawanie wszystkich odmian gam majorowych i minorowych do 7 znaków przykluczowych.

2. Śpiewanie skal modalnych, pentatonicznych, cygańskich, góralskiej i ich rozpoznawanie w przykładach zaczerpniętych z literatury muzycznej.

3. Rozpoznawanie interwałów prostych i złożonych.

4. Śpiewanie interwałów charakterystycznych wraz z rozwiązaniami.

5. Określanie kolejnych akordów w słyszanych tonalnych konstrukcjach harmonicznych zawierających:

- trójdźwięki triady,

- trójdźwięki poboczne,

- dominantę septymową,

- dominantę nonową,

- tonikę VI stopnia,

- czterodźwięki septymowe,

- czterodźwięki nonowe,

- dominanty wtrącone.

6. Określanie wszystkich rodzajów kadencji.

7. Realizowanie i zapisywanie jedno- i dwugłosowych struktur rytmicznych.

8. Zapisywanie z pamięci jednogłosowych melodii tonalnych i atonalnych.

9. Zapisywanie dwu- i prostych trzygłosowych konstrukcji tonalnych.

10. Zapisywanie trzygłosowych i trudniejszych dwugłosowych konstrukcji tonalnych.

11. Zapisywanie jednogłosowych melodii atonalnych.

12. Zapisywanie jednogłosowych i łatwiejszych dwugłosowych melodii atonalnych.

13. Czytanie a vista i z przygotowaniem jednogłosowych melodii tonalnych i prostych atonalnych.

14. Czytanie a vista i z przygotowaniem jednogłosowych melodii tonalnych i atonalnych w kluczach: wiolinowym, basowym, altowym i tenorowym.

15. Czytanie a vista i z przygotowaniem dwugłosowych ćwiczeń tonalnych i prostych atonalnych, śpiewając dowolny głos z równoczesnym graniem drugiego głosu na fortepianie lub stukaniem rytmu drugiego głosu.

16. Literowe określanie kolejnych akordów bez powiązań funkcyjnych.

17. Czytanie melodii tonalnych z zastosowaniem transpozycji.

18. Śpiewanie zespołowe wielogłosowych utworów muzycznych.

19. Improwizowanie z wyobraźni krótkich melodii tonalnych i atonalnych.

Treści kształcenia - dla wydziału wokalnego

1. Biegłe śpiewanie i rozpoznawanie wszystkich odmian gam majorowych i minorowych do 7 znaków przykluczowych.

2. Rozpoznawanie i intonowanie interwałów prostych i złożonych.

3. Śpiewanie interwałów charakterystycznych i ich rozwiązań.

4. Określanie kolejnych akordów w słyszanych tonalnych konstrukcjach harmonicznych, zawierających trójdźwięki triady, dominantę septymową i nonową oraz tonikę VI stopnia.

5. Realizowanie jedno- i dwugłosowych struktur rytmicznych.

6. Zapisywanie jednogłosowych struktur rytmicznych.

7. Biegłe czytanie a vista melodii tonalnych i wykraczających poza system dur-moll.

8. Zapisywanie z pamięci melodii tonalnych.

9. Zapisywanie jedno- i dwugłosowych konstrukcji tonalnych.

10. Czytanie melodii tonalnych z zastosowaniem transpozycji.

11. Czytanie a vista i z przygotowaniem dwugłosowych ćwiczeń tonalnych, śpiewając dowolny głos z równoczesnym graniem drugiego głosu na fortepianie lub stukaniem rytmu drugiego głosu.

FORMY MUZYCZNE

Cele kształcenia

1. Zapoznanie ucznia z elementami budowy utworów muzycznych.

2. Zapoznanie ucznia z zależnością pomiędzy treścią a elementami budowy utworów muzycznych.

3. Zapoznanie ucznia z budową form stosowanych w muzyce instrumentalnej, wokalnej i wokalno-instrumentalnej.

4. Przygotowanie ucznia do samodzielnej analizy każdego utworu muzycznego dla potrzeb teoretycznych i praktycznych.

Treści kształcenia

1. Wiadomości wstępne i klasyfikacja form muzycznych.

2. Czynniki decydujące o kształtowaniu formalnym:

- elementy muzyki,

- faktura,

- podstawowe zasady kształcenia (szeregowanie i ewolucyjność).

3. Formy stosowane w muzyce instrumentalnej:

- formy oparte na budowie okresowej,

- tańce, suita,

- formy figuracyjne,

- formy polifoniczne,

- formy wariacyjne,

- sonata:

a) forma sonatowa,

b) inne części cyklu sonatowego.

4. Formy wokalne i wokalno-instrumentalne:

- pieśń.

Treści kształcenia - dla wydziału wokalnego

1. Wiadomości wstępne i klasyfikacja form muzycznych.

2. Czynniki decydujące o kształtowaniu formalnym:

- elementy muzyki,

- faktura,

- podstawowe zasady kształtowania (szeregowanie i ewolucyjność).

3. Formy stanowiące materiał analityczny:

- formy okresowe: instrumentalne i pieśni,

- aria barokowa (forma wg Matthesona i retoryka),

- formy wariacyjne: instrumentalne i pieśni,

- formy polifoniczne: fuga instrumentalna i wokalna.

4. Formy w prezentacji historycznej:

- motet,

- suita,

- sonata klasyczna - forma sonatowa,

- rondo.

ZESPÓŁ KAMERALNY

- DLA WYDZIAŁU INSTRUMENTALNEGO

Cele kształcenia

Muzykowanie zespołowe jest formą pracy dydaktycznej szczególnie przydatną w przyszłej pracy muzyka-instrumentalisty.

Celem nauczania przedmiotu zespół kameralny jest:

1. Rozwijanie umiejętności współpracy w zespole i słuchania instrumentów współmuzykujących.

2. Doskonalenie intonacji, poczucia rytmu i harmonii.

3. Rozwijanie umiejętności zachowania proporcji dynamicznych, brzmieniowych i interpretacyjnych między instrumentami.

4. Rozwijanie umiejętności czytania nut i gry a vista.

5. Praktyczne zapoznanie ucznia z wartościowym repertuarem muzyki kameralnej.

6. Rozwijanie zamiłowania do gry zespołowej.

7. Przygotowanie ucznia do pracy zawodowej w zespołach kameralnych i orkiestrach.

Treści kształcenia

ZADANIA TECHNICZNO-WYKONAWCZE

W pracy z uczniami szczególną uwagę należy zwrócić na precyzję rytmiczną i intonacyjną oraz prawidłowe stosowanie oznaczeń dynamicznych, artykulacyjnych i agogicznych. Inne zadania techniczno- -wykonawcze, które stoją przed uczniami grającymi w zespołach kameralnych, to:

1. Zespołowe czytanie nut a vista.

2. Uzyskanie strojących, brzmiących jednorodnie akordów, współbrzmień.

3. Prawidłowa realizacja ozdobników, mordentów, tryli.

4. Właściwa artykulacja, z uwzględnieniem zróżnicowań wymaganych w danym stylu muzycznym.

5. Pizzicato i flażolety w grze na instrumentach smyczkowych, odmiany staccato w grze na instrumentach dętych.

6. Rozumienie zasad homofonii i polifonii (umiejętne prowadzenie tematu przez wszystkie instrumenty w muzyce polifonicznej).

7. Wykształcenie słyszenia zespołowego i umiejętności współpracy z kolegami.

8. Problem wibracji jako czynnika ekspresyjnego w grze na instrumentach smyczkowych i dętych oraz celowość jej stosowania w zespole.

9. Pedalizacja fortepianowa i jej zastosowanie.

10. Realizacja dynamiki z uwzględnieniem faktury utworu.

MINIMUM REPERTUAROWE

Literatura muzyczna obejmuje utwory o różnym stopniu trudności. Z tego względu precyzyjne określenie minimum wymagań programowych jest niemożliwe.

Nauczyciel winien wybrać program kształcenia zgodnie z możliwościami uczniów (skład i stopień zaawansowania).

Naukę gry w zespole kameralnym rozpocząć należy od utworów okresu baroku i poprzez klasycyzm dojść do romantyzmu i muzyki XX wieku w ostatnim roku nauki.

Wskazane jest przygotowanie w ciągu roku szkolnego kilku utworów łatwych (np. duety Pleyera, Telemanna - smyczki, Bluma - instrumenty dęte) oraz minimum jednej dużej formy (np. sonata, koncert, serenada, suita).

W trzecim, ostatnim roku nauki przygotowanie dwóch dużych form (np. kwartety smyczkowe, tria fortepianowe itp.).

Dopuszcza się jednakże pewną swobodę w doborze i określeniu liczby pozycji do przygotowania.

Wskazane jest przygotowanie uczniów do występów na różnych uroczystościach i koncertach oraz audycjach szkolnych. Najlepsze zespoły powinny uczestniczyć w przesłuchaniach i konkursach regionalnych i ogólnopolskich.

CHÓR

Cele kształcenia

Głównym zadaniem przedmiotu chór jest nauka śpiewu zespołowego. Nauka ta ma prowadzić do artystycznego wykonawstwa muzyki chóralnej, którego podstawowymi elementami są: prawidłowa emisja głosu, intonacja, dykcja i rytmiczność oraz ekspresja wynikająca z odczytania i kreacji warstwy muzycznej i tekstowej utworu.

1. Ponadto chór powinien zapoznawać uczniów z możliwie najszerszym zakresem literatury chóralnej wszystkich epok.

2. Ze względu na specyfikę repertuaru w kształceniu instrumentalnym, chór powinien pełnić rolę dydaktyczną i artystyczną w procesie poznawania muzyki epok średniowiecza, renesansu i wczesnego baroku.

3. Dobór repertuaru i doskonalenie umiejętności śpiewu zespołowego powinny rozwijać kulturę muzyczną ucznia, przejawiającą się m.in. wrażliwością na wartości artystyczne, wynikające z połączenia walorów warstwy muzycznej i tekstowej utworów chóralnych.

4. Śpiew zespołowy powinien stanowić okazję do procesów integrujących umiejętności oraz wiedzę muzyczną i humanistyczną ucznia.

5. Wykonawstwo muzyki chóralnej powinno zawierać pierwiastek twórczy, polegający na dążeniu prowadzącego zespół do świadomego wyzwalania osobistej ekspresji artystycznej przez każdego śpiewającego ucznia.

6. W ten sposób zajęcia chóru w szkole muzycznej II stopnia mogą stanowić jeden z elementów przygotowania do profesjonalnego śpiewu zespołowego.

Treści kształcenia

2 godziny tygodniowo klasy II (IV) -VI

ZADANIA TECHNICZNO-WYKONAWCZE I WIADOMOŚ CI

I. Rozwijanie:

1. Techniki wokalnej głównie poprzez rozśpiewanie chóru przed każdą próbą, zawierające odpowiednie ćwiczenia głosowe w zakresie emisji głosu, dykcji, oddechu, rytmu, dynamiki, artykulacji itd.

2. Świadomości wokalnej.

II. Opracowywanie:

- repertuaru:

- dla celów artystyczno-szkoleniowych,

- dla potrzeb zaplanowanych występów publicznych,

- w celach poznawczych.

III. Gromadzenie wiedzy o wykonywanych utworach (charakter, styl, forma, faktura, środki wyrazowe).

MINIMUM REPERTUAROWE

W ramach cyklu szkolenia chóralnego każdy uczeń powinien wykonać utwory chóralne i wokalno-instrumentalne reprezentujące wszystkie gatunki i formy różnych epok polskich i obcych kompozytorów (zawsze w oryginale).

UWAGA!

Ważne jest to, aby nauczyciel w myśl powyższego zalecenia dobierał utwory pod względem stopnia trudności, uwzględniając aktualne umiejętności wykonawcze chóru w szkole muzycznej II stopnia.

UWAGI do realizacji treści kształcenia

Dobór i układ materiału nauczania

Dobór i układ materiału nauczania wskazuje na dwutorowość pracy z chórem, równoległość pracy nad kształtowaniem techniki wokalnej i pracy artystycznej nad utworem. Oba te nurty są ze sobą ściśle powiązane - kształt artystyczny utworu osiąga się za pomocą środków technicznych - tak więc nie jest możliwe w praktyce oddzielenie ich od siebie w toku pracy z chórem. Każda jednostka lekcyjna (próba chóru) powinna zawierać obydwa te elementy w metodycznie odpowiednich proporcjach.

Także trzeci element - wiedza, potrzebna do właściwej co do stylu i charakteru interpretacji utworu, powinna znajdować w pracy z chórem należne jej miejsce - najlepiej, jeśli w sposób naturalny, tj. przez wywoływanie w uczniu potrzeby posiadania jej sprostania wymaganiom uczestnictwa w chórze. Wyłania się tu potrzeba odwoływania się nauczyciela chóru do wiadomości uzyskanych przez uczniów z innych przedmiotów nie tylko muzycznych (np. historia czy literatura), przez co powstaje pożyteczna metodycznie korelacja przedmiotów nauczania.

Realizacja treści kształcenia

Nauczyciel powinien postawić sobie za cel metodyczny taki tryb szkolenia i doskonalenia umiejętności chóru, aby móc z nim wykonywać coraz trudniejszy i bardziej ambitny repertuar, który jednak w żadnym przypadku nie powinien wykraczać poza rzeczywiste umiejętności chóru. Ponadto powinien realizować zarówno cele artystyczne oraz poznawcze, jak i wychowawcze. Lekcja powinna być prowadzona tak, aby uczniowie przez cały czas trwania zajęć aktywnie brali udział w realizacji zamierzeń nauczyciela, które muszą być jasne i znane śpiewającym. Prowadzący zajęcia powinien być autorytetem i przykładem dla uczniów pod względem artystycznym. Zajęcia chóru powinny sprawiać śpiewającym satysfakcję artystyczną.

Każda lekcja chóru powinna mieć z góry określony cel artystyczny, zaś ukoronowaniem cyklu lekcji powinien być występ artystyczny.

Szczegółowe wskazania metodyczne, dotyczące prowadzenia zespołów chóralnych, nauczyciel znajdzie w znanych i dostępnych wydawnictwach.

Ocena pracy ucznia - kryteria

Ocena pracy ucznia podczas zajęć chóru jest trudna. Specyficzny tok tych zajęć wymaga, aby nauczyciel stosował odmienne sposoby kontroli pracy ucznia niż to ma miejsce podczas innych zajęć muzycznych i teoretycznych.

Należy unikać oceny jedynie za uczęszczanie lub za posiadane warunki głosowe.

Oceniając, warto wziąć pod uwagę przede wszystkim aktywność i zaangażowanie ucznia w śpiewie, jego chęć dobrego śpiewania. Ważnym elementem oceny jest właściwa postawa ucznia w grupie, ze szczególnym uwzględnieniem pilnej uwagi podczas zajęć i punktualności. Nauczyciel powinien możliwie często sprawdzać indywidualne opanowanie przez uczniów partii chóralnych oraz umiejętności dokonywania analizy śpiewanego utworu. Kryterium oceny może stanowić również sprawdzian wiedzy dotyczącej aktualnie przygotowanych utworów.

Sala i środki dydaktyczne

Sala przeznaczona do prowadzenia zajęć chóru powinna spełniać następujące warunki:

- być obszerna i widna,

- mieć możliwości dobrego wietrzenia,

- być należycie wytłumiona, tak aby prowadzący dobrze słyszał chór, a uczestnicy - dobrze siebie wzajemnie i prowadzącego,

- być dobrze izolowana od innych pomieszczeń, aby dźwięki z zewnątrz nie rozpraszały skupienia śpiewających.

W sali powinien znajdować się dobrze nastrojony instrument klawiszowy i podręczna biblioteka chóru. Uczniowie powinni śpiewać z partytur chóralnych.

Ponadto w skład wyposażenia sali do odbywania zajęć chóru powinna wchodzić aparatura do odtwarzania muzyki z płyt i taśm magnetofonowych oraz płytoteka i taśmoteka specjalistyczna, a także w miarę możliwości aparatura pozwalająca na dokonywanie kontrolnych nagrań, aby członkowie chóru mogli posłuchać własnego śpiewu.

ORKIESTRA

Uwagi wstępne

Przedmiot orkiestra w szkole muzycznej II stopnia i liceum muzycznym przygotowuje uczniów do pracy w orkiestrze zawodowej. Większość absolwentów wydziału instrumentalnego, którzy pozostaną czynnymi muzykami, będzie realizowała nabyte umiejętności w rozmaitych zespołach typu orkiestrowego. Dlatego zajęcia w orkiestrze szkolnej (oprócz instrumentu głównego, pobocznego, solfeżu i zespołu kameralnego) powinny być traktowane jako jeden z najważniejszych przedmiotów przygotowujących uczniów do przyszłej pracy muzyka zawodowego.

Największe szanse w realizacji różnorodnego programu daje zorganizowanie wielkiej orkiestry symfonicznej. Tak duży skład może być odpowiednio dzielony na mniejsze zespoły o bardziej sekcyjnym, kameralnym charakterze. Decyzje organizacyjne w prowadzeniu przedmiotu orkiestra powinny być uzależnione od możliwości i wielkości szkoły oraz od planów artystyczno-dydaktycznych w danym roku szkolnym.

Cele kształcenia

1. Rozwijanie umiejętności wykonawczych uczniów, nabywanych na indywidualnych lekcjach gry na instrumencie.

2. Kształcenie i pogłębianie muzykalności, wyobraźni i wrażliwości artystycznej uczniów.

3. Poszerzanie ogólnomuzycznej wiedzy i muzycznych umiejętności ucznia.

4. Praktyczne zaznajamianie uczniów z repertuarem orkiestrowym o różnym stopniu trudności.

5. Rozwijanie zamiłowania do zespołowego muzykowania.

6. Przygotowanie do publicznych występów orkiestry szkolnej.

7. Wyrabianie dyscypliny oraz odpowiedzialności artystycznej, organizacyjnej i porządkowej.

Treści kształcenia

1. Pogłębianie wiedzy i techniki wykonawczej w grze na instrumencie.

W celu właściwej realizacji tego zadania konieczna jest pomoc pedagogów przedmiotu głównego (praca nad partią orkiestrową na lekcjach indywidualnych).

2. Kształcenie umiejętności współdziałania ze swoją sekcją i innymi sekcjami orkiestry.

Najwłaściwszą formą dobrej pracy w sekcjach są zajęcia typu studia orkiestrowe. Kierownicy poszczególnych sekcji powinni przewidzieć dla niektórych pedagogów (którzy podjęliby się tego zadania) odpowiedni limit godzin na pracę z grupami instrumentalnymi. Właściwe prowadzenie studiów orkiestrowych pozwala na ujednolicenie opalcowania i smyczkowania głosów oraz rozwija umiejętność pracy nad intonacją w ramach poszczególnych sekcji.

Ponadto zawsze część uczniów ma trudności w zorganizowaniu obowiązkowego zespołu kameralnego - studia orkiestrowe mogą być traktowane jako przedmiot zamienny.

W razie potrzeby można organizować mniejsze zespoły, np. smyczkowe, dęte, muzyki dawnej, rozrywkowe lub o nietypowych składach.

3. Rozwijanie ogólnej muzykalności i wiedzy muzycznej, wdrażanie do zdyscyplinowania i współodpowiedzialności za występy publiczne.

Aktywność i zaangażowanie młodzieży (niezbędne w pracy w orkiestrze) realizuje się przede wszystkim w przygotowaniach do występów publicznych. Należy zakładać, aby występów takich było więcej niż typowy koncert "szkolny" raz do roku. Większa liczba koncertów stwarza szansę na większą ilość przerabianego materiału (konieczność rozwijania umiejętności czytania nut a vista), pozwala na poznanie przydatności orkiestrowej uczniów (również w samoocenie zespołu). Umożliwia również występowanie z orkiestrą większej liczby solistów - laureatów konkursów regionalnych, ogólnopolskich lub międzynarodowych, albo też wybranych w wewnętrznych publicznych przesłuchaniach szkolnych.

Koncerty uczą również młodzież podporządkowania się rygorom dbałości o materiały nutowe, są sprawdzianem umiejętności inspektorów orkiestry, mogą być również okazją do zmian w sposobie obsadzania koncertmistrzów i kolejności pulpitów. Różnorodność programu, dzięki większej liczbie koncertów, jest wreszcie okazją do wykorzystania całego potencjału instrumentalnego szkoły, współdziałania z zespołem chóralnym i poszukiwania nowego repertuaru z nie docenianej nadal muzyki współczesnej.

Dobór i układ materiału

Prowadzący orkiestrę szkolną powinien zadbać o odpowiedni dobór materiału, aby móc kształcić młodzież w rozmaitych gatunkach, formach i stylach. Należy tu wziąć pod uwagę umiejętności uczniów, wielkość poszczególnych sekcji, dostępność materiałów nutowych.

Minimum rocznego materiału przerabianego z przedmiotu orkiestra (do wykonania publicznego):

5)

1-2 utwory na smyczki lub inne grupy instrumentalne.

UWAGI o realizacji minimum programowego

Wykonania publiczne dają większą szansę na właściwą realizację programu pod względem jakościowym. Mobilizują młodzież do aktywnej i efektywnej pracy na zajęciach, a także wyzwalają zdrowo pojętą konkurencyjność i koleżeństwo w zespole. Występy orkiestry są też okazją do zaprezentowania najwybitniejszych solistów, chóru, wywołują poczucie dumy z reprezentowania macierzystej szkoły. Przy większej liczbie występów program przerabiany z przedmiotu orkiestra musi być siłą rzeczy dostosowany do planów artystyczno-wykonawczych. Jeśli z różnych względów orkiestra ogranicza się do 1-2 koncertów w roku szkolnym, na zajęciach należy przerabiać również inne utwory, które wzbogacają uczniów o umiejętność czytania nut a vista, zaznajamiają z rozmaitymi stylami i epokami. Jednak należy traktować jako minimum występy publiczne w ciągu roku szkolnego.

W doborze repertuaru należy obowiązkowo uwzględnić muzykę polską oraz pozycje muzyki współczesnej. Elementy, na które należy szczególnie zwracać uwagę w pracy z zespołem orkiestrowym:

ZASADY MUZYKI

Treści kształcenia

1. Materiał dźwiękowy: klucze: wiolinowy, basowy, altowy i tenorowy; nazwy oktaw; nazwy literowe i solmizacyjne dźwięków.

2. Budowa gam: majorowych i minorowych (do 7 znaków przykluczowych) w następujących odmianach: major naturalny i harmoniczny, minor harmoniczny i melodyczny.

3. Budowa interwałów i trójdźwięków w gamach (do 7 znaków przykluczowych) w odmianach: major naturalny, minor harmoniczny.

4. Skale poza systemem dur-moll (pentatoniczne, modalne, całotonowa, góralska, cygańskie).

5. Chromatyka i enharmonia. Chromatyzacja gam majorowych i minorowych.

6. Interwały proste i złożone (konsonanse, dysonanse i ich rozwiązania).

7. Trójdźwięki (durowy, mollowy zwiększony, zmniejszony) i dominanta septymowa - we wszystkich przewrotach.

8. Inne wielodźwięki.

9. Pokrewieństwo tonacji (kwintowe, paralelne, jednoimienne).

10. Rodzaje kadencji.

11. Zagadnienia metrorytmiczne:

- takty proste i złożone (regularne i nieregularne),

- charakterystyczne grupy rytmiczne,

- grupowanie wartości rytmicznych i przekształcanie taktów,

- grupy niemiarowe,

- polimetria i polirytmia.

12. Agogika.

13. Dynamika.

NAUKA O MUZYCE

Cele kształcenia

Celem przedmiotu nauka o muzyce jest:

1. Wytworzenie nawyku świadomego słuchania utworów muzycznych i pobudzenie wrażliwości estetycznej uczniów.

2. Przyswojenie w oparciu o słuchane utwory podstawowych wiadomości o budowie utworów muzycznych oraz o powszechnie stosowanych instrumentach muzycznych (ich wyglądzie, budowie, technice gry i zastosowaniu).

3. Wzbogacenie słownictwa muzycznego w zakresie form i gatunków muzycznych, budowy instrumentów i techniki gry na nich (rodzaje artykulacji, rejestry) - oraz jego praktyczne zastosowanie przy omawianiu słuchanej muzyki.

4. Wysłuchanie znacznej liczby utworów muzycznych różnych stylów i epok w celu ułatwienia nauki w klasach następnych i przygotowania uczniów do drugiego etapu nauczania tego przedmiotu, w którym dominować będzie element historyczny.

Treści kształcenia

1. Cechy dźwięku a notacja muzyczna (średniowiecze - XX wiek).

2. Elementy muzyki i ich funkcja w utworze. Określanie rodzaju ekspresji w muzyce ze wskazaniem cech, które ten wyraz wyznaczają.

3. Rozróżnianie barw:

- instrumentów wielkiej orkiestry symfonicznej oraz elektrofonów,

- głosów ludzkich,

- zespołów wykonawczych typowych dla poszczególnych okresów historycznych.

4. Faktura muzyczna:

- typy faktur związane z organizacją materiału dźwiękowego,

- typy faktur związane z aparatem wykonawczym.

5. Elementy formy muzycznej i zasady jej kształtowania (szeregowanie, ewolucyjność). Formy ustalone i nieustalone (improwizacja, aleatoryzm).

6. Podstawowe wiadomości o formach i gatunkach muzyki instrumentalnej.

7. Podstawowe wiadomości o formach i gatunkach muzyki wokalnej i wokalno-instrumentalnej.

8. Polska muzyka ludowa (specyfika regionów):

- cechy pieśni ludowej,

- tańce ludowe i narodowe,

- ludowe instrumenty i kapele.

9. Tańce obce: czardasz, bolero, tango, polka, walc, samba, rumba, cha-cha.

10. Muzyka ilustracyjna, programowa i autonomiczna.

11. Periodyzacja dziejów muzyki.

UWAGI do realizacji programu

W realizacji treści programowych przedmiotu punktem wyjścia musi być literatura muzyczna od średniowiecza do XX wieku, a celem nadrzędnym - świadomy, profesjonalny odbiór muzyki. Każde zagadnienie teoretyczne musi być wyjaśnione poglądowo - utworem muzycznym.

HISTORIA MUZYKI Z LITERATURĄ MUZYCZNĄ

Cele kształcenia

1. Podbudowywanie praktycznej działalności ucznia wiedzą teoretyczną i historyczną.

2. Budzenie zainteresowania muzyką w jej rozwoju; pogłębianie wrażliwości na muzykę, rozwinięcie potrzeby słuchania muzyki.

3. Zapoznanie uczniów z najważniejszymi kierunkami twórczości oraz z formami muzycznymi w ich historycznych przemianach.

4. Zapoznanie uczniów z najwybitniejszymi dziełami muzycznymi z różnych epok reprezentującymi różne gatunki, formy i środki wykonawcze, a należącymi do światowego repertuaru koncertowego, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki polskiej.

5. Zapoznanie uczniów z sylwetkami najwybitniejszych twórców muzyki, zwłaszcza polskiej.

6. Pogłębianie umiejętności wiązania faktów z dziejów muzyki z historią kultury, rozwojem techniki, rozwojem społeczeństwa.

Treści kształcenia

CHARAKTERYSTYKA KULTUR MUZYCZNYCH ŚWIATA

1. Hipotezy dotyczące genezy muzyki. Cechy muzyki kultur prymitywnych.

2. Kultura muzyczna w wysoko rozwiniętych, wybranych państwach starożytnych.

3. Grecja i Rzym.

Literatura:

- Seikilos - Skolion,

- Stasimos z Orystei Eurypidesa,

- Hymn delficki ku czci Apollina,

- Hymn do słońca Mesomedesa,

- Hymn do muzy i do Caliope,

- Fragment instrumentalny z papirusu Thebaide.

MUZYKA ŚREDNIOWIECZA

1. Chorał.

2. Monodia religijna i świecka.

3. Początki wielogłosowości - organum.

4. Ars Antiqua.

5. Ars Nova.

6. Muzyka polska.

Literatura:

- Sekwencje,

- Msza gregoriańska,

- Przykłady organum równoległego i melizmatycznego,

- Leoninus i Perotinus,

- Conductus,

- Twórczość trubadurów i truwerów.

Muzyka polska:

- Anonim: Bogurodzica, Żołtarz Jezusów, Pieśń o Wiklefie, Anioł pasterzom mówił, Surrexit Christus hodie, O najdroższy kwiatku panieńskiej czystości, Chwała Tobie gospodzinie, Bądź wiesioła panno czysta, Cracovia civitas, Breve regnum.

MUZYKA RENESANSU

1. Szkoła burgundzka - okres przełomu epoki.

2. Szkoła franco-flamandzka.

3. Muzyka włoska. Madrygaliści.

4. Reformacja.

5. Inne ośrodki (muzyka hiszpańska i angielska).

6. "Złoty wiek" w muzyce polskiej.

7. Powstanie i rozwój samodzielnej muzyki instrumentalnej.

Literatura:

- G. Dufay,

- G. Binchois,

- J. Ockhegem,

- J. des Pres,

- O. di Lasso,

- N. Gombert,

- G.P. da Palestrina,

- C. Jannequin,

- G. da Venosa,

- L. Marenzio,

- C. Monteverdi,

- T.L. Victoria,

- Madrygaliści angielscy,

- C. de Jeunne,

- C. Goudimel,

- H. Fink,

- G. Gabrieli,

- A. Gabrieli,

- A. Willaert.

Muzyka polska:

- Mikołaj z Krakowa,

- Anonim - Oczy me miłe,

- M. Gomółka,

- Wacław z Szamotuł,

- M. Leopolita,

- M. Zieleński.

MUZYKA BAROKU

1. Muzyka włoska.

2. Muzyka francuska.

3. Muzyka angielska.

4. Muzyka niemiecka.

5. Wielkie syntezy stylistyczne późnego baroku: J.S. Bach, J.F. Haendel.

6. Muzyka polska.

Literatura:

- C. Monteverdi,

- G. Frescobaldi,

- A. Scarlatti,

- G.B. Pergolesi,

- G. Carissimi,

- D. Scarlatti,

- A. Vivaldi,

- A. Corelli,

- J.B. Lully,

- F. Couperin,

- H. Purcel,

- H. Schutz,

- D. Buxtehude,

- G.F. Telemann.

Muzyka polska:

- G.G. Gorczycki,

- M. Mielczewski,

- A. Jarzębski,

- S.S. Szarzyński,

- J. Różycki,

- M. Żebrowski.

MUZYKA XIX WIEKU

(ROMANTYZM I NEOROMANTYZM)

1. Ideologia romantyzmu i jej wpływ na przeobrażenia muzyki w XIX wieku.

2. Muzyka niemiecka i austriacka.

3. Muzyka francuska.

4. Muzyka włoska.

5. Szkoły narodowe (rosyjska, czeska, skandynawska).

6. Muzyka polska.

Literatura:

- F. Schubert,

- C.M. Weber,

- F. Mendelssohn,

- R. Schumann,

- J. Brahms,

- R. Wagner,

- A. Bruckner,

- M. Reger,

- G. Mahler,

- R. Strauss,

- F. Liszt,

- H. Berlioz,

- C. Franck,

- C. Saint-Saëns,

- N. Paganini,

- G. Rossini,

- G. Verdi,

- G. Puccini,

- M. Glinka,

- wielka piątka,

- P. Czajkowski,

- E. Grieg,

- J. Sibelius,

- M. de Falla,

- I. Albéniz.

Muzyka polska:

- F. Chopin,

- S. Moniuszko,

- W. Żeleński,

- Z. Noskowski,

- H. Wieniawski,

- J. Zarębski,

- M. Karłowicz.

MUZYKA XX WIEKU

1. Kierunki i style:

- impresjonizm (symbolizm),

- ekspresjonizm,

- witalizm,

- neoklasycyzm,

- folkloryzm,

- muzyka konkretna i elektroniczna.

2. Nowe środki warsztatowe:

- systemy dźwiękowe i tonalne,

- techniki kompozytorskie serializm, punktualizm, aleatoryzm, collage),

- poszukiwania sonorystyczne i formalne.

3. Muzyka polska.

Literatura:

- B. Bartok,

- P. Boulez,

- A. Berg,

- B. Bitten,

- G. Gershwin,

- P. Hindemith,

- A. Honneger,

- Ch. Ives,

- O. Messiaen,

- D. Milhaud,

- F. Poulenc,

- S. Prokofiew,

- S. Rachmaninow,

- M. Ravel,

- O. Respighi,

- A. Schönberg,

- A. Skriabin,

- K. Stockhausen,

- I. Strawiński,

- D. Szostakowicz,

- E. Varese,

- A. Webern.

Muzyka polska:

- G. Bacewicz,

- T. Baird,

- A. Dobrowolski,

- H.M. Górecki,

- W. Kilar,

- W. Kotoński,

- W. Lutosławski,

- A. Malawski,

- F. Nowowiejski,

- I.J. Paderewski,

- R. Palester,

- K. Penderecki,

- B. Schäffer,

- K. Serocki,

- K. Szymanowski.

UWAGI o realizacji programu:

Dobór literatury powinien uwzględniać przykłady prezentujące omawiane na wykładach: gatunki i formy muzyczne, rodzaje zespołów wykonawczych, techniki kompozytorskie, charakterystyczne cechy stylu (indywidualnego, narodowego, historycznego).

Przy omawianiu poszczególnych epok należy uwzględnić następujące zagadnienia:

1. Chronologia w ramach poszczególnych epok.

2. Podstawowe cechy języka muzycznego: tonalność, melodyka, harmonika, metro-rytmika, faktura, sposoby kształtowania formy.

3. Instrumentarium typowe dla okresu, praktyka wykonawcza, podstawowe zespoły wykonawcze.

4. Podstawowe gatunki i formy muzyczne.

5. Zapis muzyczny.

6. Główne ośrodki i ich przedstawiciele.

7. Podstawy estetyki muzycznej. Związki z innymi dziedzinami sztuki i myśli filozoficznej o sztuce.

ZAŁĄCZNIK Nr 3

MINIMUM PROGRAMOWE

Liceum sztuk plastycznych

Spis treści

1. Historia sztuki

2. Rysunek techniczny

3. Liternictwo

4. Fotografia

HISTORIA SZTUKI

Cele kształcenia

1. Rozbudzanie i rozwijanie wyobraźni plastycznej ucznia oraz myślenia plastycznego poprzez poznawanie najwybitniejszych osiągnięć sztuki:

- wyrabianie poczucia estetyki,

- uczenie myślenia plastycznego poprzez analizę treściową i formalną (kompozycja, kolorystyka) dzieł różnych epok i orientacji artystycznych,

- poznawanie zabytków (w terenie) i dzieł sztuki w kolekcjach muzealnych,

- wyrabianie szacunku wobec spuścizny historycznej i artystycznej,

- pobudzanie patriotyzmu lokalnego oraz związku z tradycjami kulturowymi kraju i regionu.

Treści kształcenia

1. Wprowadzenie w zagadnienia przedmiotu:

- podstawowe pojęcia: kultura i sztuka,

- pojęcie sztuki dawniej i dziś,

- budowa dzieła sztuki,

- czynniki kształtujące formę dzieła plastycznego.

2. Sztuka prehistoryczna:

- powstawanie i przemiany sztuki na tle ówczesnych warunków bytowych,

- magiczno-kultowy charakter dzieł plastycznych.

3. Sztuka Mezopotamii:

- położenie geograficzne,

- warunki rozwoju sztuki,

- ogólna charakterystyka,

- sztuka sumeryjska,

- starożytny Babilon,

- sztuka asyryjska.

4. Sztuka egipska:

- czynniki geograficzne,

- ogólna chronologia sztuki,

- wpływ warunków społeczno-ekonomicznych na rozwój sztuki (religia, ustrój),

- archeologia na tropach sztuki egipskiej,

- odczytanie hieroglifów (Champolion),

- osiągnięcia polskich archeologów w Egipcie.

5. Kultura Morza Egejskiego:

- Kreta,

- Mykeny,

- Troja.

6. Sztuka grecka:

- warunki powstawania i rozwoju kultury greckiej,

- pojęcie piękna i sztuki, kompozycja klasyczna,

- chronologia sztuki i zasięg terytorialny.

7. Sztuka rzymska:

- tło społeczno-polityczne,

- zasięg terytorialny i podział klasowy,

- sztuka Etrusków,

- tradycje greckie w sztuce rzymskiej.

8. Sztuka chrześcijańska:

- ideowa i użytkowa funkcja sztuki starochrześcijańskiej.

9. Sztuka bizantyjska:

- geneza sztuki,

- zasięg terytorialny i czasowy,

- przenikanie wpływów Wschodu i Zachodu,

- rola dworu i kościoła w rozwoju sztuki,

- wpływ kultury bizantyjskiej na sztukę Europy.

10. Sztuka islamu:

- warunki rozwoju sztuki,

- przepisy Koranu a sztuka,

- regresja malarstwa i rzeźby figuralnej,

- rozwój ornamentu,

- meczet.

11. Sztuka przedromańska i romańska w Europie:

- zasięg terytorialny i czasowy sztuki romańskiej,

- renesans karoliński,

- wpływ sztuki starochrześcijańskiej i bizantyjskiej.

12. Sztuka romańska w Polsce:

- okres przedromański,

- grody i osady słowiańskie,

- pierwsze budowle kamienne,

- konstrukcja i forma.

13. Sztuka gotycka w Europie:

- geneza stylu,

- filozofia i rozwój nauk,

- religia,

- pozycja społeczna artysty.

14. Sztuka gotycka w Polsce:

- tło społeczno-polityczne,

- rozwój miast,

- Kraków - urbanistyka.

15. Sztuka Afryki:

- podział sztuki afrykańskiej - zachodnia i wschodnia,

- warunki rozwoju,

- religia - wiara w siły przyrody i kult przodków.

16. Sztuka Ameryki prekolumbijskiej:

- cywilizacje przedkolumbijskie - charakterystyka ogólna,

- podział terytorialny i czasowy.

17. Sztuka renesansowa w Europie:

- zainteresowanie człowiekiem,

- zapowiedź nowego kierunku w sztuce,

- geneza stylu,

- mecenat artystyczny,

- odkrycie przestrzeni,

- złoty wiek malarstwa.

18. Sztuka renesansowa w Polsce:

- warunki rozwoju,

- mecenat artystyczny,

- przenikanie form gotyckich i renesansowych,

- charakterystyka architektury świeckiej.

19. Sztuka barokowa w Europie:

- geneza,

- tło rozwoju,

- pozycja społeczna artysty,

- zagadnienia ruchu, światła i przestrzeni,

- zagadnienie architektury barokowej - plany, kompozycja, bryły, konstrukcja, dekoracja, ornamenty.

20. Sztuka barokowa w Polsce:

- warunki rozwoju sztuki,

- mecenat królewski, magnacki i duchowny,

- jezuici i ich działalność.

21. Sztuka Indii:

- warunki rozwoju, rola sztuki w kulturze indyjskiej,

- religie - rozwój architektury sakralnej.

22. Sztuka Chin:

- systemy filozoficzno-etyczne,

- współistnienie różnych religii,

- rola tradycji,

- równowaga przyrody - zasada "Jin-Jang".

23. Sztuka klasycyzmu w Europie:

- geneza kierunku,

- odkrycia archeologiczne w Herkulanum i Pompei,

- mecenat artystyczny,

- muzealnictwo.

24. Sztuka klasycyzmu w Polsce:

- Polska w okresie oświecenia,

- mecenat artystyczny,

- klasycyzm stanisławowski,

- architektura Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego,

- architektura ogrodowa - arkadia.

25. Romantyzm i realizm w sztuce europejskiej:

- romantyczna synteza sztuki,

- analiza teorii sztuki oraz treści i formy wybranych dzieł malarstwa i grafiki.

26. Romantyzm i realizm w malarstwie polskim:

- analiza treści i formy plastycznej wybranych dzieł,

- malarstwo pejzażowe,

- romantyzm i realizm w twórczości wybitnych przedstawicieli malarstwa polskiego.

27. Impresjonizm:

- zagadnienie koloru i światła na przestrzeni wieków,

- charakterystyka kierunku, problemy warsztatu plastycznego.

28. Postimpresjonizm:

- problemy warsztatu plastycznego, technika pointylistyczna,

- poszukiwanie formy przedmiotu,

- ekspresja,

- symbolizm i syntetyzm,

- dekoracyjność,

- deformacja.

29. Architektura drugiej połowy XIX wieku:

- nowe materiały i konstrukcje,

- historyzm i eklektyzm,

- szkoła chicagowska,

- narodziny secesji w architekturze.

30. Secesja:

- koncepcja integracji wyrazowych środków plastycznych,

- ważniejsi przedstawiciele,

- analiza porównawcza architektury, malarstwa i rzemiosła.

31. Tendencje w rzeźbie przełomu XIX i XX wieku:

- omówienie na wybranych przykładach dzieł wybitnych twórców.

32. Sztuka Japonii:

- warunki rozwoju,

- związki religii i sztuki z naturą,

- okres pradziejowy,

- kult słońca, zjawisk przyrody i przodków,

- omówienie ważniejszych przykładów architektury,

- techniki malarskie,

- rola kaligrafii,

- rozkwit drzeworytu barwnego,

- wyroby z laki,

- ceramika.

33. Nowe tendencje i przemiany w sztuce XX wieku:

- nabizm,

- fowizm,

- ekspresjonizm,

- kubizm,

- futuryzm,

- abstrakcjonizm,

- surrealizm,

- rzeźba XX wieku,

- architektura XX wieku.

34. Sztuka polska na początku XX wieku:

- formizm,

- kapizm,

- polska awangarda.

35. Przemiany w sztuce po II wojnie światowej:

- sztuka niefiguratywna,

- kierunki przedstawiające, op-art, pop-art, hiperrealizm, environment, happening,

- realizacje urbanistyczne i architektoniczne.

36. Historia specjalizacji (programy autorskie):

- historia specjalizacji (mebla, tkactwa artystycznego, kowalstwa artystycznego, ceramiki, złotnictwa i innych),

- ornament na przestrzeni dziejów,

- historia koloru,

- problem rzeźby na przestrzeni wieków,

- ważniejsze zbiory muzealne i kolekcje,

- ochrona zabytków.

Umiejętności

1. Umiejętność rozpoznawania stylów.

2. Ogólna orientacja w literaturze na temat sztuki.

3. Umiejętność samodzielnego posługiwania się leksykonami, opracowaniami z zakresu historii sztuki dawnych epok i sztuki XIX i XX wieku.

4. Umiejętność integracji zdobytych wiadomości, dokonywania syntezy i odbioru współczesnych zjawisk artystycznych.

5. Orientacja w charakterze i specjalności ważniejszych muzeów polskich i europejskich.

UWAGI o realizacji programu

Program nauczania przedmiotu historia sztuki jest opracowany do realizowania we wszystkich specjalnościach liceów plastycznych jako minimum programowe i zawiera podstawową wiedzę niezbędną w zawodzie plastyka. Program ten - uwzględniając ramowy plan nauczania nie narzuca sztywnego podziału na lata nauki ani czasu na zrealizowanie poszczególnych działów materiału nauczania, a to ze względu na umożliwienie nauczycielom swobodnego ich wyboru i dostosowania do potrzeb szkoły oraz pełniejszej współpracy z innymi przedmiotami. W procesie nauczania i kształtowania osobowości ucznia liceum sztuk plastycznych historia sztuki spełnia - obok takich przedmiotów jak język polski i historia - ważną rolę w wychowaniu świadomego współtwórcy i zarazem odbiorcy dóbr kultury i na równi z przedmiotami plastycznymi jest nieodłączną częścią składową procesu dydaktycznego.

Historia sztuki jest przedmiotem złożonym, o rozległym materiale informacyjnym, integrującym przedmioty humanistyczne z przedmiotami artystyczno-zawodowymi. Nauka tego przedmiotu polega na przeglądzie wybranych elementów dziejów sztuki w układzie chronologicznym w oparciu o analizę formalną i treściową konkretnego dzieła sztuki. Omawianie zjawisk artystycznych winno uwzględniać uwarunkowania społeczno-kulturalne i kultowe.

Przedmiot ten, zajmując się problemami związanymi z powstawaniem i przemianami sztuki, sięga również sfery przeżyć emocjonalnych, ma rozbudzać u uczniów indywidualne zainteresowania sztuką poprzez analizy i syntezy zjawisk oraz przygotować do samodzielnej pracy. Jednym ze środków aktywizacji uczniów może być przygotowanie referatów czy opracowań lub dyskusji nawiązującej do określonej specjalizacji, zwiedzanych wystaw, oglądanych filmów o sztuce, kontaktów z twórcami i śledzenie innych aktualnych zjawisk i wydarzeń artystycznych.

W procesie realizacji programu istotna jest osobowość nauczyciela, który winien być wrażliwy i otwarty na młodego człowieka, na jego możliwości i aspiracje. Dlatego też nauczyciel przedmiotu historia sztuki powinien sam poszukiwać najbardziej efektywnych metod nauczania. Do każdego spotkania z uczniami starannie przygotować materiał nauczania, zestaw pomocy naukowych i przemyśleć miejsce i sposób realizacji zajęć.

Należy pamiętać, że każda jednostka lekcyjna, pomimo skrótowego podania tematu w minimum programowym, powinna zawierać cele: poznawczy, kształcący i wychowawczy, a przy tym zaletą prowadzonych zajęć winna być ich atrakcyjność i interesująca forma, zależna od pomysłowości nauczyciela. Bez wątpienia najpożyteczniejszy będzie bezpośredni kontakt z oryginalnym dziełem sztuki.

Metoda ta powinna być szczególnie doceniana i wykorzystywana przez nauczycieli uczących w miastach dysponujących galeriami, muzeami, zabytkami architektonicznymi. Celowe jest też poznawanie regionu, okolicznych zabytków, zbiorów sztuki ludowej i tradycji kulturowej. Realizując proponowany program nauczania należy eksponować te zagadnienia plastyczne, które wiążą się ze specjalnością danej szkoły.

RYSUNEK TECHNICZNY

Cele kształcenia

1. Wykształcenie sprawności w posługiwaniu się warsztatem kreślarskim oraz wyrabianie nawyku dokładności, staranności i porządku w wykonywaniu zadań.

2. Zapoznanie ucznia z podstawowymi normami rysunku technicznego oraz przygotowanie do prawidłowego wykorzystania tej wiedzy przy wykonywaniu rysunków.

3. Wyrabianie umiejętności widzenia przestrzennego i nabycie podstawowych wiadomości o zjawiskach perspektywicznych.

4. Rozwijanie wyobraźni oraz zdolności ścisłego widzenia i myślenia.

5. Wyrabianie nawyku korzystania z literatury specjalistycznej i najnowszych osiągnięć technicznych stosowanych w rysunku technicznym.

Treści kształcenia

1. Wiadomości wstępne:

- rola i znaczenie rysunku technicznego,

- znaczenie normalizacji,

- przybory i materiały rysunkowe,

- współczesny warsztat kreślarski,

- technika wykonywania rysunków.

2. Pismo techniczne:

- normalizacja pisma technicznego,

3. Konstrukcje techniczne:

- wykreślanie podstawowych konstrukcji geometrycznych,

4. Rzutowanie:

- zasady rzutowania aksonometrycznego: izometria, dimetria ukośna i dimetria prostokątna,

- zasady rzutowania prostokątnego.

5. Przekroje i kłady:

- rodzaje przekrojów i kładów,

- zasady wykonywania.

6. Wymiarowanie:

- zasady wymiarowania,

- znaki wymiarowe,

- zalecenia porządkowe.

7. Rzut środkowy:

- założenia perspektywy zbieżnej,

- wykresy perspektywiczne,

- perspektywa czołowa i ukośna,

- perspektywa na podstawie rzutów prostokątnych.

Umiejętności

1. Czytanie ze zrozumieniem gotowych rysunków technicznych.

2. Wykonywanie szkicowych i konstrukcyjnych rysunków perspektywicznych.

3. Sporządzanie kompleksowej dokumentacji rysunkowej projektów plastycznych w kształconej specjalności i innych niezbędnych w zawodzie plastyka zgodnie z obowiązującymi normami.

UWAGI o realizacji programu

Minimum programowe przedmiotu rysunek techniczny zawiera wiedzę niezbędną do wykonywania rysunków technicznych i jest podstawą do realizacji rysunków zawodowych kształconej specjalności. Rysunek techniczny jest przedmiotem realizowanym we wszystkich specjalnościach liceów plastycznych.

Ramowy plan nauczania nie narzuca sztywnego podziału na klasy ani czasu na realizowanie poszczególnych działów materiału nauczania, a to ze względu na umożliwienie nauczycielom swobodnego ich wyboru i dostosowania do potrzeb szkoły oraz pełniejszej współpracy z innymi przedmiotami. Taki układ programu potwierdza elastyczność ramowego planu nauczania i pozwala dyrektorowi szkoły na przesuwanie przedmiotu rysunek techniczny (lub jego poszczególnych działów) do odpowiednich klas oraz do podjęcia wraz z radą pedagogiczną decyzji, jaka liczba godzin powinna być przeznaczona na realizację zadań programowych.

Rysunek techniczny, stanowiąc środek porozumienia między projektantem a wykonawcą i będąc graficznym przedstawieniem pomysłu twórczego, winien być traktowany jako istotny element kształcenia przyszłego plastyka. Program zakłada przygotowanie ucznia do samodzielnego sporządzania rysunkowej dokumentacji technicznej projektowanych i wykonywanych prac, których realizacja jest oparta na podstawowych materiałach stosowanych w kształconej specjalności. Podstawę oceny postępów ucznia stanowią estetycznie i starannie wykonane rysunki, będące odzwierciedleniem jego wiedzy technicznej oraz samodzielności i inwencji. Dla właściwej realizacji programu nauczania ważne jest, aby uczeń mógł korzystać z aktualnych katalogów polskich norm, literatury specjalistycznej oraz właściwych dla tego przedmiotu warunków pracy.

Istotne jest stworzenie możliwości korzystania przez uczniów z najnowszych pomocy dydaktycznych i technicznych, m.in. techniki komputerowej.

LITERNICTWO

Cele kształcenia

1. Prawidłowe budowanie litery oraz układu literniczego.

2. Rozwijanie sprawności manualnych w posługiwaniu się przyborami literniczymi oraz wyrobienie nawyku dokładności, staranności i estetyki w wykonywaniu ćwiczeń.

3. Rozwijanie zdolności myślenia plastycznego wzbogaconych indywidualną inwencją twórczą.

4. Wyrażanie treści za pomocą formy znaków graficznych (liter).

5. Zastosowanie litery jako części składowej kompozycji płaskiej i przestrzennej.

6. Zaznajomienie z podstawowymi elementami typografii.

7. Wyrabianie nawyku korzystania z literatury specjalistycznej i najnowszych osiągnięć technicznych stosowanych w liternictwie.

Treści kształcenia

1. Zarys historii pisma:

- formalna i stylistyczna ewolucja pisma w aspekcie historycznym.

2. Wiadomości wstępne:

- analiza budowy litery i alfabetu,

- ogólne zasady budowy napisu,

- narzędzia i materiały pisarskie,

- analiza budowy antykwy i jej przekształcenia.

3. Budowa litery minuskułowej i majuskułowej:

- analiza kształtu i proporcji klasycznej kapitały,

- konstrukcja litery, proporcje, masa, światło, itp.,

- cyfry i znaki diakrytyczne.

4. Litera narzędziowa i konstruowana:

- zasady i techniki liternicze narzędziowe i konstruowane, jednoelementowe i dwuelementowe.

5. Zasady kompozycji literniczej:

- kompozycje liternicze na płaszczyźnie i przestrzenne,

- odstępy między literami, wyrazami, wierszami,

- układy liternicze.

6. Rzemieślnicze techniki liternicze.

7. Liternicze techniki drukarskie:

- podstawowe wiadomości o współczesnych technikach poligraficznych,

- techniki komputerowe (programy graficzne, edytorskie i inne).

Umiejętności

1. Prawidłowe budowanie liter w zależności od stosowanego narzędzia.

2. Tworzenie układów literniczych na płaszczyźnie oraz przestrzenne, wprowadzone zgodnie z zasadami kompozycyjnymi i edytorskimi.

3. Właściwe dokonywanie doboru formy litery do charakteru tekstu.

4. Stosowanie wiedzy plastycznej w podstawowych pracach edytorskich za pomocą technik komputerowych i rzemieślniczych pracach literniczych.

UWAGI o realizacji programu

Minimum programowe przedmiotu liternictwo zawiera niezbędne, podstawowe wiadomości z zakresu historii pisma, budowy liter, ich układów kompozycyjnych oraz literniczych i typograficznych niezbędnych w zawodzie plastyka.

Ramowy plan nauczania nie narzuca sztywnego podziału na klasy ani czasu na zrealizowanie poszczególnych działów materiału nauczania, a to ze względu na umożliwienie nauczycielom swobodnego ich wyboru i dostosowania do potrzeb szkoły oraz pełniejszej współpracy z innymi przedmiotami.

Taki układ programu potwierdza elastyczność ramowego planu nauczania i pozwala dyrektorowi szkoły na przesuwanie przedmiotu liternictwo (lub jego poszczególnych działów) do odpowiednich klas oraz do podjęcia wraz z radą pedagogiczną decyzji, jaka liczba godzin powinna być przeznaczona na realizację zadań programowych.

Materiał nauczania przedmiotu liternictwo został zasygnalizowany w formie podstawowych, niezbędnych wiadomości i umiejętności, jakie powinien posiadać uczeń. Rolą nauczyciela jest prowadzenie zajęć i stosowanie środków dydaktycznych w taki sposób, aby przy elastyczności planu ramowego nie zagubić treści programu i nie zubożyć uczniów o potrzebne umiejętności praktyczne i wiedzę teoretyczną w zakresie przedmiotu liternictwo.

Ponieważ ramowy plan nauczania nie określa liczby godzin przeznaczonych na jego realizację, zadaniem nauczycieli uczących tego przedmiotu będzie określenie potrzebnego czasu i dokonanie wyboru właściwych ćwiczeń. Jako że program niniejszy dotyczy wszystkich specjalizacji o bardzo zróżnicowanych potrzebach z zakresu liternictwa, w realizacji minimum programowego też należy przewidzieć pewne rozbieżności w doborze ćwiczeń i ilości czasu przeznaczonego na ich realizację. Dlatego, aby ułatwić pracę nauczycielom i dać im większą swobodę w działaniach metodycznych i dydaktycznych, istnieje możliwość realizacji wybranych tematów programu liternictwa lub jego poszczególnych działów w powiązaniu z innymi przedmiotami, jak np. ćwiczenia praktyczne, rysunek techniczny, rysunek zawodowy, rzeźba.

Trzeba też obok tradycyjnego nauczania liternictwa zapoznać uczniów z możliwościami, jakie daje praca przy użyciu komputerów, pamiętając, że korzystanie z programów graficznych, edytorskich i innych jest działaniem uzupełniającym w kształceniu plastyka.

FOTOGRAFIA

Cele kształcenia

1. Zapoznanie z działaniem i obsługą sprzętu fotograficznego.

2. Poznanie podstawowych procesów fotochemicznych i fototechnicznych oraz materiałów światłoczułych.

3. Wyrabianie umiejętności doboru środków technicznych i chemicznych w uzyskiwaniu zamierzonych efektów artystycznych.

4. Przygotowanie do samodzielnego wykonania ćwiczeń fotograficznych.

5. Zapoznanie z przepisami bhp i wdrożenie do ich przestrzegania.

Treści kształcenia

1. Pracownia fotograficzna:

- urządzenie i funkcjonowanie pracowni fotograficznej,

- organizacja pracy,

- bhp.

2. Sprzęt fotograficzny:

- budowa, obsługa i zasady działania sprzętu fotograficznego.

3. Materiały światłoczułe:

- własności materiałów negatywnych i pozytywnych,

- podstawowe procesy.

4. Technika fotografowania:

- zasady użycia różnorodnego sprzętu fotograficznego,

- komponowanie kadru,

- rola światła,

- podstawowe techniki fotograficzne,

- elementy fotografii barwnej.

5. Reprodukcje fotograficzne.

6. Fotografia artystyczna i reklamowa:

- zasady tworzenia fotografii katalogowej, martwej natury, portretu, fotografii krajobrazu, architektury,

- stosowanie obrazów fotograficznych dla celów wydawniczych, wystawienniczych i innych.

Umiejętności

1. Samodzielne posługiwanie się sprzętem i urządzeniami stosowanymi w fotografii.

2. Wykorzystanie najistotniejszych elementów wiedzy i umiejętności technicznych i technologicznych w praktycznej realizacji ćwiczeń fotograficznych.

3. Stosowanie zasad bhp w pracach laboratoryjnych.

UWAGI o realizacji programu

Minimum programowe przedmiotu fotografia dla specjalności wystawiennictwo, formy użytkowe i techniki graficzne zawiera podstawową wiedzę potrzebną do wykonania różnego rodzaju prac z zakresu fotografii, niezbędną w zawodzie plastyka danej specjalności.

Ramowy plan nauczania nie narzuca sztywnego podziału na klasy ani czasu na zrealizowanie poszczególnych działów materiału nauczania, a to ze względu na umożliwienie nauczycielom swobodnego ich wyboru i dostosowania do potrzeb szkoły oraz pełniejszej współpracy z przedmiotami, takimi jak: ćwiczenia praktyczne, liternictwo i inne. Taki układ programu potwierdza elastyczność ramowego planu nauczania i pozwala dyrektorowi szkoły na przesuwanie przedmiotu fotografia (lub jego poszczególnych działów) do odpowiednich klas oraz do podjęcia wraz z radą pedagogiczną decyzji, jaka liczba godzin powinna być przeznaczona na realizację zadań programowych.

W treściach kształcenia przedmiotu fotografia dla specjalności wystawiennictwo, formy użytkowe i techniki graficzne przedstawiono w formie niezbędnych podstawowych wiadomości i umiejętności materiał, jaki w ciągu nauki powinien opanować uczeń przygotowany do zawodu plastyka danej specjalności.

Zależnie od ustalonego dla danej szkoły planu nauczania istnieje możliwość dowolnego układu omawianych problemów ujętych w treściach programowych przedmiotu, przy jednoczesnym powiązaniu ich z innymi przedmiotami, takimi, które są ściśle połączone z działaniami w obszarze fotografii i nauczanej specjalności, a więc ćwiczeniami praktycznymi i pozostałymi przedmiotami artystycznymi oraz fizyką (optyka) i chemią.

Ważne jest, aby nie zatracić niczego z treści nauczania zawartych w minimum programowym, a jednocześnie ukazywać najnowsze osiągnięcia w fotografice.

Zasadniczym czynnikiem właściwej realizacji programu jest nowoczesny sprzęt techniczny, zestaw materiałów pomocniczych oraz prawidłowo zorganizowana pracownia. Na lekcjach należy uwzględnić pokaz i ćwiczenia indywidualne lub zespołowe - jako wiodące metody nauczania. Przez realizację zadań programowych absolwent powinien uzyskać podstawy do samodzielnej działalności fotograficznej oraz do wykorzystania wiedzy i umiejętności w jego działalności plastycznej. W toku zajęć nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na zapoznanie uczniów z przepisami bhp i na ich przestrzeganie.

ZAŁĄCZNIK Nr 4

MINIMUM PROGRAMOWE

Szkoła baletowa

Spis treści

1. Rytmika

2. Umuzykalnienie

3. Audycje muzyczne

4. Wiadomości o balecie

5. Historia tańca

6. Zasady charakteryzacji

RYTMIKA

Cele kształcenia

1. Rozwijanie wszystkich aspektów muzykalności: odczuwania, interpretowania, słuchania i tworzenia muzyki.

2. Wyrabianie wrażliwości słuchowej i ruchowej na poszczególne elementy muzyki ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień metrorytmicznych.

3. Kształcenie korelacji słuchowo-ruchowej.

4. Kształcenie estetyki i ekspresji ruchu.

5. Rozwijanie inwencji twórczej, wyobraźni muzycznej i ruchowo przestrzennej zarówno poprzez improwizację, jak i kompozycję choreograficzną.

6. Doskonalenie pamięci ruchowej.

7. Rozśpiewanie uczniów.

8. Przekazanie wiadomości teoretycznych - zaznajomienie z terminologią muzyczną i wyrobienie umiejętności posługiwania się pojęciami, określeniami i oznaczeniami muzycznymi.

9. Kształcenie umiejętności koncentracji, samokontroli, szybkiej reakcji i podzielności uwagi.

Treści kształcenia

1. Metrorytmika

Podstawowe pojęcia: takty proste i złożone o ćwierćnutowej i ósemkowej jednostce miary; wartości rytmiczne, przedtakt i anakruza; synkopa; uzupełnienia rytmiczne i kontrapunkt; polirytmia dwu- i trzygłosowa w ruchu pionowym i poziomym; polirytmia.

2. Ćwiczenia rytmiczne

Spontaniczna reakcja na muzykę; ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne: "echo" i kanon rytmiczny; różne sposoby realizacji rytmów; muzykowanie na instrumentach perkusyjnych; taktowanie; augmentacja i diminucja tematów rytmicznych; rytmy uzupełniające.

3. Wybrane elementy muzyczne

Odczucia i rozumienie podstawowych elementów muzyki: Agogika - Melodyka - Dynamika - Artykulacja - Kolorystyka z wykorzystaniem działań muzyczno-ruchowych, śpiewu, muzykowania na instrumentach, słuchania muzyki, obserwacji i tworzenia świata dźwięków. Poczucie piękna utworu muzycznego oraz świadomości zasad konstrukcji formy muzycznej; fraza muzyczna - poprzednik i następnik - zdanie muzyczne; czynniki formotwórcze; forma AB, ABA, Rondo, Wariacje.

4. Kształcenie słuchu

Śpiew. Piosenki jednogłosowe - dykcja, intonacja, interpretacja; kanony dwu-i trzygłosowe; czytanie nut głosem; gama dur i moll; całe tony i półtony; trójdźwięki triady muzycznej; krzyżyk, bemol i kasownik; półton chromatyczny; inne skale - pentatonika, skala 12-stopniowa. Świadome postrzeganie środowiska akustycznego.

5. Rozwijanie inwencji twórczej i wyobraźni

Improwizowanie rytmów, motywów melodycznych, własnych przykładów do zagadnień przerabianych na lekcji; "przekładanie" muzyki na ruch i odwrotnie; działania transgresyjne; przekazywanie ruchem i dźwiękiem stanów emocjonalnych, pojęć konkretnych i abstrakcyjnych.

Rytm słowa, zdania, melodia języka; wykorzystywanie naturalnych dźwięków przyrody.

Plastyka ruchu. Interpretacja ruchowa utworów muzycznych, obrazów i utworów literackich; wyrazistość i harmonia ruchu; kompozycja ruchu w przestrzeni.

UWAGI o realizacji programu

Program przedmiotu rytmika powinien obejmować całość metody Emila Jaques-Dalcroze'a, czyli: rytmikę, solfeż, improwizację oraz plastykę ruchu i zgodnie z założeniami tej metody, poprzez połączenie muzyki i ruchu, dążyć do harmonijnego rozwoju wszelkich sfer istnienia człowieka - jego fizyczności, intelektu i wrażliwości.

Edukacja tancerza na lekcji rytmiki powinna być prowadzona dwutorowo, tj. muzycznie i fizycznie. Powinna prowadzić do zrozumienia bliskiego stosunku pomiędzy muzyką a ruchem: pomiędzy rozwojem tematu muzycznego a ciągłością gestu i zmianą póz, pomiędzy intensywnością dźwięku a napięciem mięśni, pomiędzy kontrapunktem w muzyce a kontra-gestem w ruchu, pomiędzy ciszą a bezruchem, pomiędzy frazą melodyczną a oddechem.

Formy aktywności ucznia i treści kształcenia zostały ujęte w pięciu działach obejmujących najbardziej przydatne dla tancerza podstawy edukacji muzycznej przez ruch, śpiew, słuchanie i tworzenie muzyki, które nawzajem przenikają się i uzupełniają. Treści programowe przedmiotu rytmika powinny umożliwiać korelowanie ich z treściami innych przedmiotów.

Uczniowie kończą naukę przedmiotu rytmika otwartą lekcją pokazową, realizując na niej wybrane zagadnienia uwzględnione w programie minimum.

UMUZYKALNIENIE

Cele kształcenia

1. Rozwijanie wszystkich aspektów muzykalności: odczuwania, wykonywania, tworzenia i słuchania muzyki.

2. Uwrażliwienie na estetyczne wartości muzyki oraz na jej elementy, a szczególnie element rytmo-metryczny.

3. Rozśpiewanie uczniów i zaznajomienie ich z elementarną grą na instrumencie.

4. Pogłębianie muzycznej motywacji ruchu, doskonalenie dyspozycji i umiejętności rytmicznych, zapoznanie z rytmami tanecznymi.

5. Rozwijanie muzycznej wyobraźni twórczej w powiązaniu z aktywnością ruchową i elementami gry aktorskiej.

6. Wytworzenia potrzeby aktywności muzycznej: muzykowania zbiorowego, nauki gry oraz innych kontaktów z muzyką.

7. Przekazanie uczniom podstawowych wiadomości teoretycznych.

Treści kształcenia

1. Odtwarzanie muzyki, operowanie głosem, gra na instrumentach:

- ćwiczenia oddechowe, emisyjne i dykcyjne; recytowanie wierszy - zróżnicowania rytmiczne, intonacyjne i wyrazowe mowy;

- śpiewanie ze słuchu: motywów i tematów z muzyki poważnej (wokaliza); pieśni i piosenek jedno- i dwugłosowych (również w językach obcych) bez akompaniamentu, z akompaniamentem, z towarzyszeniem własnym, śpiewanie kanonów dwu- i trzygłosowych bez akompaniamentu i z akompaniamentem;

- śpiewanie nazwami solmizacyjnymi i literowymi oraz granie prostych melodii w tonacji C-dur i a-moll, śpiewanie i granie za pomocą nut (lub innych znaków graficznych) oraz z nut;

- rozpoznawanie elementów muzycznych, ich związków i roli w utworze;

- rozpoznawanie i odtwarzanie: interwałów, dwu- i trójdźwięków, gam; motywów i schematów rytmicznych mono- i polirytmicznych;

- próby zapisywania nutami znanych, nowych (również układanych przez uczniów) prostych melodii; pisanie łatwych dyktand rytmicznych i melodycznych.

2. Kształcenie umiejętności rytmo-metrycznych:

- rytm w języku; rytm muzyczny; rytm muzyki a rytm ruchu tanecznego;

- rytmizacja i umuzycznianie wierszy o toku regularnym, nieregularnym i swobodnym; elementy rytmiki i melodyki wiersza;

- ćwiczenia rytmiczne: ugrupowania rytmiczne, rytmy narodowych tańców polskich i obcych, schematy rytmiczne akompaniamentów, zwroty charakterystyczne, kadencje, beat jazzowy, rytmy jazzowe, południowoamerykańskie, rockowe, jednostka ruchu, jednostka miary, synkopa, przekształcenie rytmiczne, toki metryczne (regularne, nieregularne, cykliczne, niewymierne), takty proste i złożone, zmiana metrum, polimetria w następstwie i w równoczesności;

- tempo; zmiany agogiczne; tempo a metrum; rubato;

- taktowanie i dyrygowanie;

- ćwiczenia polegające na rozpoznawaniu i odtwarzaniu związków rytmu muzyki z rytmem ruchu tanecznego, rodzaje pulsu rytmicznego, rubato w muzyce i w tańcu, synchron, półsynchron, kontrapunkt, ostinato, snucie motywiczne, forma ewolucyjna i aleatoryczna, interpretacja muzyczna i ruchowa rytmu swobodnego, improwizacje rytmiczne, realizacje ruchowe bez podkładu muzycznego.

3. Improwizowanie i tworzenie muzyki:

- improwizowanie całkowicie swobodne, spontaniczne na dowolnym instrumencie, również głosowe - melodii na danym rytmie, rytmiczne na perkusji, na instrumencie melodycznym w obrębie danej struktury interwałowej, ruchowe i ruchowo-dźwiękowe, mono- i polirytmiczne;

- improwizowanie i układanie różnych form rytmicznych (echo, dialog, temat, kanon);

- improwizowanie i tworzenie tekstów oraz układanie do nich melodii, wymyślanie libretta baletowego;

- improwizowanie i układanie do melodii akompaniamentu - perkusyjnego (schemat akompaniamentu, akcenty charakterystyczne, kadencje), melodycznego (burdon, ostinato, wzór, partia basu), harmonicznego (akordy triady w dur i w moll, proste zwroty akordowe);

- naśladowanie dźwiękowe zjawisk akustycznych, ilustracje muzyczne i ruchowo-dźwiękowe utworów literackich;

- tworzenie wstępu, zakończenia kanonu, formy AB, ABA1, ronda, wariacji;

- dobieranie i układanie słów do melodii, znajdowanie tytułów programowych dla utworów instrumentalnych;

- tworzenie utworów inspirowanych wrażeniami wzrokowymi.

4. Formy zajęć zintegrowanych:

- ćwiczenia, zabawy, realizacje i zadania twórcze operujące ściśle synchronicznymi środkami aktorskimi - łączone w różnych kombinacjach, uwzględniające indywidualny i zbiorowy ruch spontaniczny, będący rezultatem słuchania muzyki;

- ćwiczenia wyrabiające orientację czasowo-przestrzenną, uwagę, skupienie, dyscyplinę interpretacyjną i rozwijające wyobraźnię artystyczną.

5. Wiadomości

W zakresie wynikającym z treści muzycznej słuchanych, wykonywanych i układanych utworów podane w stopniu niezbędnym do prowadzenia zajęć. Element pisma nutowego. Wartości rytmiczne nut i pauz. Takty. Skala dźwiękowa fortepianu. Tempo. Oznaczenia dynamiczne. Interwały. Współbrzmienia. Gama C-dur i a-moll. Schematy budowy formalnej. Instrumenty. Zespoły.

UWAGI o realizacji programu

Przedstawione minimum programowe zawiera wykaz tych treści, które nie mogą być pominięte przez nauczyciela w nauczaniu przedmiotu. Jednak w realizacji treści kształcenia nauczyciel ma pewną swobodę twórczą, gdyż od niego zależy zarówno wybór utworów ilustrujących konkretne problemy, jak i rozłożenie akcentów na ich realizację - jednym zagadnieniom może poświęcić więcej czasu i uwagi, innym mniej - zależnie od swoich upodobań, doświadczeń i umiejętności oraz zainteresowań i możliwości uczniów.

AUDYCJE MUZYCZNE

Cele kształcenia

1. Zapoznanie uczniów z najbardziej reprezentatywnymi utworami muzycznymi różnych stylów, epok i gatunków ze szczególnym uwzględnieniem muzyki baletowej i muzyki polskiej.

2. Kształcenie uczuć estetycznych i rozbudzanie zamiłowania do słuchania muzyki, zwłaszcza poważnej.

3. Rozwijanie wyobraźni ruchowo-tanecznej poprzez pogłębione, świadome słuchanie muzyki.

4. Stworzenie uczniom możliwości wyrobienia indywidualnych upodobań i preferencji w muzyce.

5. Wytworzenie nawyku wnikliwego odbierania i oceny utworów muzyki lekkiej, słuchanych z własnego wyboru.

6. Zaznajomienie z podstawową problematyką i terminologią muzyczną.

Treści kształcenia

1. Aparat wykonawczy

Głos ludzki. Instrumenty muzyczne. Skład zespołów muzycznych. Współczesne pojęcie dźwięku muzycznego.

Utwory wybranych kompozytorów, różnych stylów i epok najlepiej ilustrujące treści kształcenia.

2. Elementy muzyki

Rytm, melodia, harmonia. Elementy poboczne. Współzależność w utworze.

Utwory kompozytorów polskich i obcych.

3. Faktura homofoniczna i polifoniczna

Melodia z towarzyszeniem akordowym. Melodia w układzie akordowym. Imitacja. Kanon. Inwencja. Fuga.

Utwory kompozytorów: J.F. Rameau, J. Haydna, J.S. Bacha, L. van Beethovena, F. Chopina, P. Czajkowskiego, B. Bartoka i innych.

4. Budowa okresowa

Elementy formalne utworu. Kształtowanie melodii.

Utwory kompozytorów: F. Chopina, E. Griega, St. Moniuszki, J.F. Rameau, W.A. Mozarta, L. van Beethovena i innych.

5. Budowa ewolucyjna

Utwory kompozytorów: J.S. Bacha, F. Chopina, K. Szymanowskiego, A. Skriabina, F. Liszta.

6. Miniatury instrumentalne i wokalne

Forma trzyczęściowa, wieloczęściowa, okresowa z częściami ewolucyjnymi. Budowa pieśni.

Utwory kompozytorów: F. Mendelssohna, J. Brahmsa, F. Schuberta, R. Schumanna, F. Chopina, H. Wieniawskiego, P. Czajkowskiego, S. Prokofiewa, K. Szymanowskiego, St. Moniuszki, W. Żeleńskiego, M. Karłowicza.

7. Muzyka jazzowa

Jazz tradycyjny, swing, modern, free. Rytmy jazzowe stosowane w muzyce rozrywkowej.

Utwory różnych stylów i okresów. Wykonanie, aranżowanie, improwizowanie i układanie utworów (fragmentów) przez nauczyciela i uczniów w klasie.

8. Wybrane zagadnienia z nauki o rytmie

Czas. Ruch. Energia rytmiczna ruchu. Rytm biologiczny. Przeżycia rytmu. Rytm w tańcu.

9. Polska muzyka ludowa

Źródła i funkcje. Cechy charakterystyczne. Tańce narodowe. Pieśni i tańce oryginalne i stylizowane.

Utwory anonimowe i kompozytorów: H. Wieniawskiego, St. Wiechowicza, A. Malawskiego, St. Moniuszki, I. J. Paderewskiego, W. Lutosławskiego i innych.

10. Stylizacja tańców polskich w twórczości F. Chopina i K. Szymanowskiego

Kompozytorzy: F. Chopin (mazurki h-moll op. 30 nr 2, h-moll op. 33 nr 4), K. Szymanowski (balet Harnasie, IV Symfonia, Finał, mazurki op. 50).

11. Stylizowane tańce różnych narodów

Tańce: rosyjskie, czeskie, węgierskie, rumuńskie, niemieckie, hiszpańskie, włoskie, południowoamerykańskie (rumba, samba, bossa nova).

Utwory kompozytorów: P. Czajkowskiego, M. Musorgskiego, S. Prokofiewa, A. Dworzaka, J. Brahmsa, J. Straussa, F. Chopina, C. Debussy'ego, M. Ravela.

12. Suita

Barokowa, romantyczna, złożona z fragmentów muzyki baletowej.

Utwory kompozytorów: G.F. Haendla, J.S. Bacha, C. Saint-Saënsa, B. Bartoka, S. Prokofiewa i innych.

13. Rondo

Taneczne, wokalno-instrumentalne, starofrancuskie, klasyczne, romantyczne.

Kompozytorzy: F. Couperin, C. Daquin, J. Haydn, W.A. Mozart, L. van Beethoven, F. Mendelssohn.

14. Wariacje

Temat wariacji. Forma i technika wariacyjna. Rodzaje wariacji. Improwizacje.

Kompozytorzy: J.F. Rameau, G.F. Haendel, W.A. Mozart, L. van Beethoven, F. Chopin.

15. Sonata klasyczna

Cykl sonatowy. Budowa allegra sonatowego.

Kompozytorzy: J. Haydn, W.A. Mozart, L. van Beethoven, P. Czajkowski.

16. Muzyka programowa

Ilustracyjność. Kolorystyka dźwiękowa. Poemat symfoniczny.

Utwory: C. Daquin-Kukułka, J.F. Rameau - Kura, M. Rimskij-Korsakow - Lot trzmiela, M. Musorgski - Obrazki z wystawy, Z. Noskowski - Step, F. Liszt - Preludia, H.M. Górecki - Ad matrem.

17. Wielkie formy wokalno-instrumentalne

Opera, operetka, musical. Elementy formalne widowisk teatralno-muzycznych. Rola baletu. Kantata. Oratorium.

Kompozytorzy: W.A. Mozart, G. Rossini, St. Moniuszko, G. Bizet, G. Puccini, F. Czajkowski, G. Verdi, J. Offenbach, J. Strauss.

18. Rytmy taneczne Ameryki Łacińskiej

Rytmy instrumentalne. Tango, passodoble, bolero, rumba, samba, mambo, cha-cha, bossa nova.

Utwory: nagrania zespołów folklorystycznych i tanecznych.

19. Rytmy rockowe

Rytmy ósemkowe, szesnastkowe, triolowe. Dodatkowe instrumenty perkusyjne.

Utwory: nagrania zespołów rockowych.

20. Wybrane zagadnienia z rytmiki muzyki współczesnej

Metrum zmienne. Rytm swobodny. Polimetria w równocześności.

Utwory muzyki współczesnej polskiej i obcej.

21. Pojęcie stylu muzycznego

Środki techniczne i wyraz. Styl historyczny, indywidualny. Podział muzyki na poważną, jazzową i lekką.

Utwory wybrane z dotąd przesłuchanych i dodatkowe, ilustrujące zagadnienie.

22. Muzyka kultur pozaeuropejskich

Powstanie muzyki. Muzyka pierwotna, afrykańska, Dalekiego Wschodu.

Nagrania muzyki egzotycznej.

23. Muzyka średniowiecza i renesansu

Chorał gregoriański, wielogłosowość, muzyka kościelna. Renesans, muzyka świecka, polifonia, muzyka instrumentalna.

Muzyka polskiego odrodzenia.

Utwory: Bogurodzica, Gaude Mater, Magnificat - Mikołaj z Radomia, Klaszczmy rękoma - M. Gomółka, Tańce z Tabulatury organowej - Jan z Lublina, Już się zmierzcha - Wacław z Szamotuł, Tańce lutniowe - W. Długoraj.

Kompozytorzy obcy: Orlando di Lasso, P.L. Palestrina.

24. Muzyka baroku

Rozkwit polifonii. Początki homofonii. Twórczość J.S. Bacha i J.F. Haendla. Barok w Polsce.

Kompozytorzy: A. Corelli, A. Vivaldi, J.S. Bach, G.F. Haendel, G. Gorczycki, A. Jastrzębski, B. Pękiel.

25. Klasycyzm

System dur-moll, opera.

Kompozytorzy: J. Haydn, W.A. Mozart, L. van Beethoven.

26. Romantyzm

Cechy charakterystyczne romantyzmu. Pieśń, miniatura, poemat symfoniczny, opera, dramat muzyczny. Życie i twórczość F. Chopina.

Kompozytorzy: F. Schubert, R. Schumann, F. Liszt, N. Paganini, H. Wieniawski, F. Chopin i inni.

27. Zarys historii opery

Początki opery. Ch.W. Gluck. Twórczość operowa W.A. Mozarta i C.M. Webera. Opera seria i opera buffa. Dramat muzyczny R. Wagnera. Opery G. Verdiego. Opery i balety P. Czajkowskiego. Początki opery polskiej. Opera narodowa St. Moniuszki.

Kompozytorzy: C. Monteverdi, A. Scarlatti, Ch.W. Gluck, W.A. Mozart, G. Rossini, R. Wagner, G. Verdi, P. Czajkowski, J. Stefani, K. Kurpiński, J. Elsner, St. Moniuszko.

28. Kierunki narodowe w muzyce XIX wieku

Muzyka rosyjska (M. Glinka, A. Borodin, M. Musorgski).

Muzyka czeska (A. Dworzak).

Muzyka węgierska (F. Liszt).

Muzyka hiszpańska (I. Albéniz, M. de Falla).

Muzyka norweska (E. Grieg).

29. Muzyka polska przełomu XIX i XX wieku

Tendencje europejskie a muzyka polska. Muzyka symfoniczna.

Kompozytorzy: M. Karłowicz, L. Różycki.

30. Impresjonizm

Cechy charakterystyczne.

Kompozytorzy: C. Debussy, M. Ravel, O. Respighi.

31. Muzyka XX wieku

Nowe techniki, środki wyrazu. Muzyka konkretna i elektroniczna.

Kompozytorzy: J. Strawiński, S. Prokofiew, D. Szostakowicz, B. Bartók, P. Hindemith, A. Schönberg, A. Webern, G. Gershwin, O. Messiaen, P. Schaeffer.

32. Polska muzyka współczesna

Twórczość K. Szymanowskiego. Muzyka polska po 1956 roku.

Kompozytorzy: K. Szymanowski, T. Baird, K. Serocki, K. Penderecki, H.M. Górecki, W. Lutosławski, W. Kilar.

33. Wybrane zagadnienia z rytmiki muzyki współczesnej

Nowy zapis rytmu i metrum. Tok rytmiczny niecykliczny, niewymierny, ataktowy wielowarstwowy.

UWAGI o realizacji programu

Do decyzji nauczyciela pozostawia się wybór metody nauczania. Zaleca się jednak stosowanie metody intuicyjnej - otwartej, która opiera się na kilku następujących zasadach:

- dostosowanie treści, sposobów i form nauczania do zainteresowań i możliwości uczniów oraz własnych preferencji i doświadczeń muzycznych;

- stawianie korzyści przeżyciowych (emocjonalnych) i wychowawczych ponad poznawcze (teoretyczne);

- uwzględnienie w prowadzeniu zajęć ciekawości przeżyciowo-poznawczej uczniów, nastroju chwili, logiki emocji;

- stosowanie (poza słuchaniem) innych form aktywności muzycznej, takich jak: aranżowanie, improwizowanie i układanie melodii oraz rytmów inspirowane przesłuchiwanym utworem.

Ramowy plan nauczania szkoły baletowej na realizację przedmiotu audycje muzyczne przewiduje 4 godziny w cyklu kształcenia pionu licealnego w klasach VII-IX - i pozostawia decyzję ustawienia tego przedmiotu dyrekcji szkoły i radzie pedagogicznej.

WIADOMOŚCI O BALECIE

Cele kształcenia

1. Zapoznanie z pojęciami teoretycznymi w zakresie różnych form i technik tańca.

2. Zaznajomienie z organizacją i funkcjonowaniem teatrów muzycznych i zespołów tanecznych.

3. Prezentacja najwybitniejszych współczesnych zespołów tanecznych, choreografów oraz tancerzy polskich i zagranicznych.

4. Rozwijanie umiejętności krytycznej analizy różnych form spektakli tanecznych lub z udziałem tańca.

5. Zainteresowanie uczniów bieżącymi wydarzeniami artystycznymi w dziedzinie szeroko pojętej kultury tanecznej.

6. Zapoznanie z terminologią poszczególnych technik tańca.

Treści kształcenia

1. Definicja tańca.

2. Zaznajomienie ze szkołą baletową ze szczególnym uwzględnieniem sali baletowej i jej zaplecza (podłoga, drążek, lustra, instrument, natryski, magazyn kostiumów).

3. Omówienie kostiumu ćwiczebnego tancerza (do tańca klasycznego, tańca ludowego, tańca nowoczesnego).

4. Informacja o różnych rodzajach tańca:

- taniec klasyczny,

- taniec ludowy z uwzględnieniem podziału na tańce narodowe i regionalne,

- taniec charakterystyczny,

- taniec nowoczesny,

- taniec jazzowy,

- step,

- taniec towarzyski,

- pantomima.

5. Omówienie struktury lekcji tańca klasycznego (ćwiczenia rozgrzewające, drążek, środek).

6. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego dla klasy I) - pisownia, wymowa, znaczenie.

7. Zaznajomienie ucznia z budynkiem teatru operowego:

- widownia,

- scena,

- zaplecze sceny,

- foyer, kasy.

8. Proces powstawania spektaklu tanecznego:

- choreograf (autor libretta),

- kompozytor,

- scenograf,

- tancerz,

- personel techniczny sceny i zaplecza,

- reklama.

9. Omówienie najważniejszych zasad i funkcji technik wspomagających taniec:

- drążek na podłodze (barre au sol),

- partnerowanie,

- rytmika,

- improwizacja taneczna,

- akrobatyka,

- joga,

- gimnastyka korekcyjna,

- stretching.

10. Różne rodzaje akompaniamentu do tańca:

- fortepian,

- instrumenty perkusyjne,

- orkiestra,

- muzyka mechaniczna.

11. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego dla klasy II) - pisownia, wymowa, znaczenie.

12. Zaznajomienie z organizacją zespołu baletowego:

- primabalerina, pierwszy tancerz,

- solista,

- koryfej,

- corps de ballet,

- uczniowie,

- statyści.

Ilustracje funkcji poszczególnych grup tancerzy na przykładach wybranych spektakli.

13. Rodzaje kostiumów scenicznych:

- w balecie klasycznym,

- w tańcu nowoczesnym,

- w tańcu jazzowym,

- w tańcu towarzyskim.

Różnice między kostiumem ćwiczebnym i scenicznym.

14. Omówienie polskich kostiumów ludowych w oparciu o wybrane grupy regionalne:

Kaszuby, Kurpie, Wielkopolska, Łowicz, Rzeszów, Lublin, Kujawy, Śląsk, Podhale.

15. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego dla klasy III) - pisownia, wymowa, znaczenie.

16. Omówienie organizacji szkolnictwa baletowego w Polsce (charakterystyka poszczególnych szkół, ich historia, tradycje, słynni absolwenci).

17. Najważniejsze polskie imprezy taneczne (festiwale, konkursy).

18. Najważniejsze światowe imprezy taneczne (festiwale, konkursy).

19. Polskie teatry operowe i muzyczne - ich historia, tradycje, najwybitniejsi artyści (ze szczególnym uwzględnieniem tancerzy), największe osiągnięcia w dziedzinie repertuaru.

20. Polskie zespoły tańca ludowego (ich historia, charakterystyka repertuaru):

- "Mazowsze",

- "Śląsk",

- "Reprezentacyjny Zespół Wojska Polskiego" i inne.

21. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego dla klasy IV) - wymowa, pisownia, znaczenie.

22. Cechy charakterystyczne najważniejszych "szkół" tańca klasycznego:

- rosyjskiej (moskiewskiej i leningradzkiej),

- francuskiej,

- angielskiej,

- amerykańskiej.

23. Najsłynniejsze współczesne zespoły baletowe świata:

- Bolszoj i Kirow,

- balet J. Neumeiera,

- balet opery stuttgarckiej,

- Holenderski Balet Narodowy,

- Królewski Balet Duński,

- English National Ballet,

- Sadler's Wells Royal Ballet,

- American Ballet Theatre,

- New York City Ballet.

24. Związek tańca z innymi dziedzinami życia społecznego:

- sport,

- rekreacja,

- terapia duchowa.

25. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego klasy V) - wymowa pisownia, znaczenie.

26. Omówienie różnych możliwości zatrudnienia tancerza:

- zespół baletu klasycznego,

- zespół tańca nowoczesnego,

- zespół folklorystyczny,

- zespół rewiowy,

- pedagogika tańca,

- choreografia,

- teoria tańca,

- terapia taneczna.

27. Najsłynniejsi współcześni choreografowie i tancerze polscy i zagraniczni.

28. Zapoznanie z terminologią tańca klasycznego (wg programu tańca klasycznego klasa VI-IX) - wymowa, pisownia, znaczenie.

UWAGI o realizacji kształcenia

Celem nauczania przedmiotu wiadomości o balecie jest stymulowanie zainteresowania tańcem, a w szczególności tańcem klasycznym, i rozbudzanie zamiłowania przyszłym zawodem.

Przedmiot wiadomości o balecie powinien wprowadzić ucznia w świat tańca, przybliżając mu przyszły zawód zarówno od strony artystycznej, jak i czysto praktycznej, motywując go do aktywnego uczestnictwa w życiu środowiska tancerzy.

Materiał nauczania zawarty w programie wiadomości o balecie powinien wspomagać lekcje praktycznych przedmiotów zawodowych, zapoznając ucznia z pojęciami teoretycznymi w zakresie najrozmaitszych technik tańca.

W programie wiele miejsca poświęcono także wiadomościom na temat organizacji, historii, aktualnej sytuacji i osiągnięć współczesnych teatrów muzycznych, choreografów i tancerzy w Polsce i za granicą. Z uwagi na fakt, iż zgodnie z organizacją pracy szkoły, ten zakres wiedzy przewiduje dopiero przedmiot historia tańca w klasie IX, bez uwzględnienia go w klasach młodszych, uczeń nie ma możliwości świadomego uczestnictwa w życiu środowiska baletowego, w jakim będzie w przyszłości pracował.

Najważniejszym założeniem metodycznym dotyczącym realizacji programu wiadomości o balecie jest maksymalne powiązanie teoretycznej wiedzy z jej praktyczną egzemplifikacją. Lekcje przewidziane na zapoznanie uczniów ze szkołą baletową, teatrem muzycznym itp. powinny być przeprowadzane w formie wycieczek komentowanych przez kompetentnych pracowników danej instytucji artystycznej.

Podobnie praca poszczególnych artystów tancerzy lub innych osób związanych z tym zawodem powinna być uczniom zaprezentowana w formie spotkań, organizowanych na terenie szkoły, a jeszcze lepiej w miejscu ich pracy.

W ramach przedmiotu wiadomości o balecie należy przewidzieć czas na wspólne oglądanie spektakli tanecznych lub z udziałem tańca - na "żywo" lub w formie pokazów wideo.

Wszystkie imprezy artystyczne powinny być krytycznie omówione i ocenione w formie swobodnej dyskusji prowadzonej przez nauczyciela lub zaproszonego do udziału w lekcji artysty.

Jednym ze sposobów urozmaicania zajęć jest zachęcenie uczniów do kolekcjonowania programów, emblematów, medali itp. związanych z tańcem i kompletowania biblioteki, wideoteki i płytoteki poświęconych tańcowi.

Ukierunkowanie pasji kolekcjonerskich na problematykę taneczną wiąże się z zainteresowaniem nią szerszego kręgu osób (przyjaciół spoza szkoły, rodziny), co w konsekwencji może pomóc uczniowi w lepszym zrozumieniu jego trudnego i pięknego zawodu.

Realizując materiał nauczania należy bezwzględnie przestrzegać zasady poglądowości, która z uwagi na wiek uczniów znacznie ułatwi przyswajanie przekazywanej wiedzy. Istotne znaczenie będą miały w tym przypadku takie pomoce dydaktyczne, jak: literatura i prasa poświęcona tańcowi oraz magnetowid.

Nauczyciel powinien zwracać uwagę na aktywne uczestnictwo ucznia na lekcjach, stymulując dyskusje, starannie przygotowując spotkania z ciekawymi ludźmi i wycieczki do teatrów.

Materiał nauczania nie wymienia spektakli baletowych i operowych, jakie uczeń powinien poznać w pierwszych latach pobytu w szkole. Należy jednak założyć, iż do takiego kanonu wejdą następujące spektakle:

1) "Córka źle strzeżona",

2) "Jezioro łabędzie",

3) "Dziadek do orzechów",

4) "Śpiąca królewna",

5) "Giselle",

6) "Święto wiosny",

7) "Halka",

8) "Straszny dwór",

9) jeden z baletów nowoczesnych.

HISTORIA TAŃCA

Uwagi wstępne

Historia tańca jako przedmiot nauczania w szkole baletowej spełnia ważną rolę w kształceniu tancerza. Historia tańca umożliwia uczniom poznanie najważniejszych faktów i zjawisk, których znajomość niezbędna jest dla zrozumienia istoty tańca i jego rozwoju historycznego.

Zadaniem historii tańca jest przede wszystkim zaznajomienie uczniów z określonym zasobem wiedzy z dziejów tańca i kultury tanecznej, z uwzględnieniem problematyki dotyczącej powstania i rozwoju baletu na tle historii teatru powszechnego.

Cele kształcenia

1. Zaznajomienie z różnymi rodzajami tańca, począwszy od kultur najdawniejszych aż po czasy współczesne (taniec sakralny, ludowy, taniec towarzyski, taniec sceniczny), z uwzględnieniem bogactwa form i dziedzin sztuki tańca.

2. Zaznajomienie z najważniejszymi etapami rozwoju teatru, począwszy od czasów starożytnych aż po najnowsze eksperymenty łączące sztukę dramatyczną z tańcem, plastyką, muzyką, filmem.

3. Zaznajomienie z najwybitniejszymi choreografami, tancerzami, baletmistrzami i reformatorami tańca i teatru, ze szczególnym uwzględnieniem baletu i teatru polskiego.

4. Pogłębienie i poszerzenie ogólnego wykształcenia uczniów poprzez korelację materiału nauczania przedmiotów humanistycznych z historią tańca i teatru.

5. Przygotowanie do umiejętnego korzystania z powszechnie dostępnych środków przekazu wiedzy i kultury oraz z różnych źródeł informacji w języku polskim i w językach obcych.

Treści kształcenia

I. NAJDAWNIEJSZE DZIEJE TAŃCA - WIADOMOŚCI WSTĘPNE

1. Źródła wiadomości o najwcześniejszych dziejach tańca i teatru.

2. Geneza i istota tańca w kulturach prymitywnych, z uwzględnieniem motywów jego powstawania (praca, zabawa, walka, magia, erotyka, żądza zdobywania i władzy).

3. Podział tańca pod kątem jego celu, treści i formy:

- tańce związane z procesami zaspokajania potrzeb życiowych (myśliwskie - wegetacyjne),

- tańce związane z realizacją potrzeb duchowych (totemistyczne, animistyczne, astralne),

- tańce o charakterze społecznym (inicjacyjne, weselne, wojenne, pogrzebowe).

4. Rozwój form tanecznych i ich związek z treścią: taniec solowy i zespołowy, podział na osoby tańczące i widzów, stopniowe wprowadzanie kostiumów i rekwizytów, wprowadzenie akompaniamentu muzycznego.

II. KULTURA TANECZNA INDII

1. Ścisły związek tańca z religią i filozofią.

Konserwatyzm hinduskiej sztuki tanecznej.

Znaczenie symboliczne mudry i tradycyjnej techniki tańca.

Powiązanie tańca z tekstem literackim, muzyką oraz widowiskiem teatralnym.

Widowiskowość tańca.

2. Szkoły i kierunki taneczne:

Bharata Natyam - tańce świątynne (tancerki devadasi),

Kathak - widowiska dworskie,

Kathakali - widowiska pochodzenia ludowego,

Manipuri - widowiska pochodzenia ludowego.

III. KULTURA TANECZNA I TEATRALNA CHIN I JAPONII

1. Wspólne źródła tańca w Chinach i w Japonii (do decyzji nauczyciela).

2. Tańce w operach chińskich - widowiskowość, symbolika ruchu, kostiumu, makijażu.

3. Taniec integralną częścią japońskiego widowiska teatralnego (do decyzji nauczyciela).

Dramat no (kultura samurajska) i jego konserwatyzm.

Mieszczański teatr kabuki o charakterze widowiska ludowego (do decyzji nauczyciela).

IV. KULTURA TANECZNA STAROŻYTNEJ GRECJI I RZYMU

1. Źródła wiadomości o kulturze teatralnej i tanecznej starożytnej Grecji.

2. Charakterystyka kultury tanecznej starożytnej Grecji: powszechność, wartość etyczna tańca, jego związki z poezją i muzyką (orchestyka), ustalenie zasad estetyki tańca, rozwój form zespołowych.

3. Taniec w Grecji Homerowej i jego związki ze sztuką dramatyczną:

- kult Dionizosa - tańce ekstatyczne,

- kult Apollina - poważne korowody taneczne.

4. Taniec w Sparcie:

- tańce o charakterze wojennym (pyrriche, embateria),

- tańce w igrzyskach i misteriach (gymnopedia, geranos).

5. Powstawanie teatru i dramatu.

Geneza poszczególnych form dramatycznych: tragedii, komedii, dramatu satyrowego.

Taniec w tragedii (emmeleia), komedii (kordaks), dramacie satyrowym (sikkinis).

Rola chóru w teatrze greckim i stopniowe wyłanianie aktorów solistów.

Architektura teatru, dekoracje, kostiumy, maski.

Znaczenie widowiska teatralnego w starożytnej Grecji.

6. Wpływ greckiej kultury teatralnej i tanecznej na kształtowanie się różnych form teatru i tańca w poszczególnych etapach rozwoju kultury, aż po czasy współczesne.

7. Geneza pantomimy i jej związki z tańcem w rzymskiej kulturze tanecznej.

V. KULTURA TANECZNA I TEATR W OKRESIE ŚREDNIOWIECZA

1. Teatr i taniec w okresie wczesnego chrześcijaństwa:

- tańce liturgiczne w kościołach,

- pozostałości wierzeń pogańskich w tańcach ludowych.

Teatr liturgiczny - jego geneza i formy.

Misteria, mirakle, moralitety, interludia, intermedia - ich funkcja dydaktyczna, wychowawcza oraz ludyczna.

Związek teatru z kulturą ludową. Szopki ludowe, jasełka.

2. Kultura taneczna w okresie późnego średniowiecza.

Pozostałości tańców o podłożu religijnym (tańce śmierci i ich ślady w tańcu, muzyce i malarstwie różnych epok).

Elementy teatralne i taneczne w sztuce wagantów i ich rola w upowszechnianiu i wzbogacaniu kultury tanecznej.

Kształtowanie się form tanecznych: rej i taniec pary.

Akompaniament do tańca - pieśń towarzysząca i akompaniament instrumentalny.

Klasowy podział tańca:

- kultura taneczna rycerstwa (rola trubadurów),

- kultura taneczna mieszczaństwa (tańce cechowe, maskarady uliczne, moreska),

- ludowa kultura taneczna (zabawy na podłożu obrzędów pogańskich).

3. Początki dworskiej kultury tanecznej:

- włączenie tańca do uroczystości dworskich,

- rozdział tańca dworskiego od ludowego.

4. Dwuczęściowość tańca: basse-danse i haute-danse.

VI. TANIEC I TEATR W OKRESIE ODRODZENIA

1. Początki widowisk tanecznych we Włoszech: maskarady karnawałowe, intermedia taneczne w czasie uczt.

Commedia dell'arte - jej ludowy rodowód, charakterystyczne postacie i ich ślady w późniejszych formach teatralnych i tanecznych, technika inscenizacji, elementy taneczne.

Włoskie tańce widowiskowe (balli).

Powstanie zawodu nauczyciela tańca.

2. Powstanie i rozwój opery włoskiej, jako nowej formy teatru muzycznego, i jej związki z ruchem i tańcem.

3. Początki widowisk tanecznych we Francji.

Wpływy kultury włoskiej.

Połączenie wszystkich elementów zabaw dworskich w formę widowiska.

Powstanie baletu dworskiego. "Cyrce - Balet Komiczny Królowej" - pierwsze w dziejach widowisko baletowe, jego twórcy i forma.

4. Początki sztuki widowiskowej w Anglii.

W. Szekspir i jego teatr. Odzwierciedlenie twórczości Szekspira w różnych etapach rozwoju sztuki tańca.

5. Tańce towarzyskie.

Suita renesansowych tańców dworskich: pawana, galiarda, courante, wolta, branles, passepied, allemande, chaconne - pochodzenie, forma.

Polonez - polski taniec narodowy, jego geneza i rozmaitość odmian.

Polskie tańce renesansowe - firlej, cenar, drabant, goniony, hajduk.

6. Charakterystyka kultury tanecznej odrodzenia.

Pojawienie się kompozycji i stylizacji tańca.

Stopniowe odchodzenie od dwuczęściowości tańca.

Wpływ kultury dworskiej na rozwój form tanecznych.

Zainteresowanie teorią tańca: pierwsze próby jego notacji, pierwsze książki o tańcu - "Orchésographie" T. Arbeau.

VII. KULTURA TANECZNA I TEATR W OKRESIE BAROKU

1. Charakterystyka ogólna: krystalizowanie się formy baletu dworskiego i jego budowa. Tematyka widowisk baletowych. Wzbogacenie układów choreograficznych, wprowadzanie postaci alegorycznych. Elitarny charakter widowiska dworskiego. Wykonawstwo amatorskie i zawodowe. Pierwsze próby ustalenia zasad techniki tańca (Beauchamp, Feuillet).

2. Teatr i balety dworskie we Francji.

Balety na dworze Ludwika XIII. Ich pompatyczny i groteskowy charakter. Ballets a entrées.

Rozkwit baletu na dworze Ludwika XIV. Uniezależnienie baletu od uroczystości dworskich. Założenie królewskiej Akademii Tańca. Założenie szkoły tańca przy Królewskiej Akademii Muzyki.

Początki baletu teatralnego.

Komedie baletowe Moliera.

Teatr Moliera jako krytyka moralności mieszczańskiej (do decyzji nauczyciela).

Tragedie baletowe J.B. Lully'ego.

Opery-balety J.F. Rameau i A. Campra.

3. Teatr i balet dworski w Polsce.

Cudzoziemskie trupy teatralne na dworze Władysława IV.

Teatr na Zamku Królewskim w Warszawie (scena, repertuar, publiczność).

Polskie balety dworskie w czasach Władysława IV, Jana III Sobieskiego i w czasach saskich.

4. Dworskie tańce towarzyskie.

Infiltracja tańców ludowych.

Barokowa stylizacja form towarzyskich w tańcu.

Suita barokowych tańców dworskich: menuet, bourrée, gigue, rigaudon, tambourin.

VIII. TANIEC W OKRESIE KLASYCYZMU

1. Charakterystyka ogólna: dalszy rozwój baletu teatralnego, uproszczenie i dramatyzacja form baletowych, określenie nowych zasad estetyki baletu, pojawienie się zawodowych tancerzy i twórców widowisk baletowych.

Widowisko baletowe jako autonomiczna forma sceniczna.

2. Pierwsi sławni działacze sztuki baletowej, prekursorzy Noverre'a:

- sławne tancerki i reformatorki XVIII w. - M. Sallé, M. Camargo i inne,

- sławni tancerze i reformatorzy XVIII w. - L. Dupré, G. i A. Vestris, P. Gardel i inni.

3. Reforma tańca J.G. Noverre'a. Jego działalność choreograficzna.

Nowe zasady estetyki baletu (forma ballet d'action).

Wpływ nowatorskich idei Noverre'a na rozwój sztuki tańca.

4. Balet w czasie Rewolucji Francuskiej.

Wieśniackie balety Daubervala ("La Fille mal gardée").

Działalność P. Gardela w Operze Paryskiej.

5. Teatr i balet w Polsce XVIII-wiecznej.

Teatr dworski w okresie panowania Stanisława Augusta.

Teatry magnackie i ich funkcja kulturotwórcza.

Powstanie zawodowej teatralnej sceny polskiej - Teatr W. Bogusławskiego.

W. Bogusławski - organizator teatru, autor, aktor, reżyser i pedagog. Znaczenie jego teatru dla wspierania kultury narodowej - "Krakowiacy i górale".

Szkoły i zespoły baletowe przy prywatnych teatrach magnackich (Nieśwież, Białystok, Słonim, Grodno).

Pierwszy polski zespół zawodowych tancerzy - Tancerze Jego Królewskiej Mości.

Działalność obcych baletmistrzów i grup baletowych.

Związki J.G. Noverre'a z Polską.

6. Balet teatralny we Włoszech w końcu XVIII w. i w początkach XIX w.

Próby realizacji zasad reformy Noverre'a we włoskich widowiskach baletowych.

S. Vigano i jego choreodramat.

7. Carlo Blasis, wybitny teoretyk i pedagog tańca.

Określenie zasad baletu klasycznego.

Stworzenie ram organizacyjnych dla szkolnictwa baletowego.

Krystalizowanie się odrębnych stylów tańca klasycznego: szkoła włoska i francuska.

Określenie typów tancerzy w balecie klasycznym i ustalenie hierarchii stopni w zespole baletowym.

8. Tańce towarzyskie przełomu XVIII i XIX w.: kontredans, kadryl, mazur.

IX. TANIEC W OKRESIE ROMANTYZMU ORAZ W DRUGIEJ POŁOWIE XIX WIEKU

1. Charakterystyka: odzwierciedlenie ideałów romantycznych w treści baletu (ludowość, egzotyzm, historyzm, motyw nieszczęśliwej miłości). Dalsze doskonalenie techniki tańca klasycznego (pointe). Wzbogacenie oprawy scenicznej. Reforma kostiumu. Kształtowanie się formy jednolitego widowiska. Dążność do powiązania tańca z muzyką.

2. Ch.L. Didelot jako prekursor baletu romantycznego. Sielanki baletowe.

3. Początki baletu romantycznego we Francji.

Romantyczny repertuar baletowy ("Sylfida", "Giselle", "Esmeralda", "Diabeł kulawy", "La Péri" i inne).

Słynne tancerki doby romantyzmu: M. Taglioni, F. Elssler, C. Grisi.

Działalność słynnych tancerzy i baletmistrzów: F. Taglioni, J. Coralli, J. Perrot, A. Saint-Léon, J. Mazillier, L. Petipa.

4. Powstanie baletu narodowego w Rosji.

Działalność obcych baletmistrzów: G. Angiolini, Ch. Didelot, J. Perrot, A. Saint-Léon, M. Petipa.

Pierwsi baletmistrzowie rosyjscy: I. Walbierch i A. Głuszkowski.

Okres rozkwitu baletu klasycznego - współpraca M. Petipy z P. Czajkowskim. Balet divertissement i jego budowa.

Początki narodowej rosyjskiej szkoły tańca klasycznego: szkoła petersburska i moskiewska.

5. Balet romantyczny w Polsce.

Budowa Teatru Wielkiego.

Balet za dyrekcji L. Osińskiego. Założenie szkoły baletowej.

Walka o stworzenie baletu narodowego - J. Mierzyńska, R. Turczynowicz i K. Turczynowiczowa.

"Wesele w Ojcowie" - pierwszy polski balet narodowy.

Romantyczny repertuar na warszawskiej scenie - działalność obcych baletmistrzów: M. Pion, F. Taglioni, V. Callori, J. Mendez, F. Grassi.

6. Duński balet romantyczny.

Działalność choreograficzna i pedagogiczna A. Bournonville'a.

Duńskie balety romantyczne: "Napoli", "Święto kwiatów w Genzano", nowa wersja "Sylfidy".

Powstanie duńskiej szkoły tańca klasycznego.

7. Mieszczańskie tańce towarzyskie.

Powstanie i rozpowszechnienie walca - klasyczny walc wiedeński.

Tańce zbiorowe: kadryl, lansjer, galop, écossaise.

Tańce parami: polka, polka - mazurka, oberek, kujawiak, krakowiak.

X. TANIEC I TEATR W II POŁOWIE XIX I W PIERWSZEJ POŁOWIE XX WIEKU

1. S. Moniuszko - twórca opery narodowej i jego związki z baletem.

2. R. Wagner i jego monumentalne dramaty muzyczne jako nowa forma teatru muzycznego (do decyzji nauczyciela).

3. Weryzm w operze - przełomowe znaczenie twórczości Verdiego dla rozwoju opery.

4. Wielka Reforma Teatru.

Nowatorskie podejście do reżyserii pracy z aktorem w teatrze Stanisławskiego. Nowatorskie podejście do reżyserii i inscenizacji - G. Craig i A. Appia. Ich związki ze światem tańca.

XI. PRÓBY ZREFORMOWANIA BALETU KLASYCZNEGO

1. Poszukiwanie nowych form i zasad techniki tańca.

2. Rozwój naukowych teorii tańca.

3. Związki tańca z innymi dziedzinami sztuki.

4. Rozwój techniki tanecznej.

5. Powstawanie nowych zespołów tanecznych.

XII. PIONIERZY I REFORMATORZY TAŃCA KLASYCZNEGO W ROSJI

Działalność A. Gorskiego.

M. Fokin - tancerz i choreograf Teatru Maryjskiego.

Reforma Fokina.

XIII. POWSTANIE ZESPOŁU BALETÓW ROSYJSKICH SERGIUSZA DIAGILEWA

1. Diagilew jako inspirator i organizator pionierskiej działalności na rzecz stworzenia nowoczesnego teatru baletowego,

- Powstanie nowej formy widowiska baletowego - jego cechy charakterystyczne,

- Współpraca Diagilewa z najwybitniejszymi artystami różnych dziedzin sztuki.

2. Pierwszy okres Baletów Rosyjskich S. Diagilewa na zachodzie Europy (1909-1914):

- balety M. Fokina: M. Rymski-Korsakow - "Szecherezada", R. Schumann - "Karnawał", I. Strawiński - "Pietruszka", "Ognisty Ptak", M. Ravel - "Dafnis i Chloe", F. Chopin - "Sylfidy" i inne,

- balety W. Niżyńskiego: C. Debussy - "Południe Fauna", "Gry" i I. Strawiński - "Święto wiosny".

3. Przekształcenie się Baletów Rosyjskich w grupę międzynarodową (1915-1929):

- balety Miasina; wpływ ekspresjonizmu; komedie baletowe; stylizacja folkloru,

- balety B. Niżyńskiej; wpływy futuryzmu; balety abstrakcyjne; groteski, parodie,

- balety G. Balanchine'a: "Apollo", "Syn marnotrawny" i inne wpływy konstruktywizmu; monumentalność formy;

- S. Lifar ostatni wielki solista Baletów Rosyjskich.

Słynni soliści w Baletach Rosyjskich: A. Pawłowa, T. Karsawina, O. Spisiwcewa, L. Sokolowa, A. Daniłowa, A. Markova, A. Bolm, S. Lifar i inni. Polscy tancerze w zespole S. Diagilewa: L. Wójcikowski, S. Idzikowski i inni.

XIV. DZIAŁALNOŚĆ I. DUNCAN

- Powstanie tańca wyzwolonego.

- Znaczenie twórczości I. Duncan dla rozwoju różnych form sztuki tańca.

XV. RYTMIKA E. JAQUES-DALCROZE'A

Znaczenie rytmiki E. Jaques-Dalcroze'a dla kształcenia wrażliwości muzycznej tancerzy.

XVI. AMERYKAŃSKA SZKOŁA TAŃCA WSPÓŁCZESNEGO

1. Ruth Saint-Denis i Ted Shawn twórcy Denishawnschool. Widowiskowość tańca R. Saint-Denis, jego związek z egzotycznymi kulturami. Zespoły taneczne T. Shawna. Przywrócenie znaczenia tańcowi męskiemu.

2. Marta Graham i jej teoria tańca nowoczesnego. Działalność choreograficzna i pedagogiczna M. Graham.

3. Doris Humphrey i jej teoria ruchu.

4. J. Limon i próby teatralizacji tańca.

5. M. Cunningham twórca własnej techniki tańca. Taniec abstrakcyjny.

6. Alvin Ailey i taniec jazzowy.

XVII. TANIEC KLASYCZNY W STANACH ZJEDNOCZONYCH

1. Tancerze Baletów Rosyjskich jako organizatorzy życia baletowego w Stanach Zjednoczonych.

2. Powstanie American Ballet Theatre - jego najwybitniejsi tancerze, choreografowie. Szkoła ABT.

3. Działalność G. Balanchine'a i jego zespół New York City Ballet. Technika neoklasyczna.

4. Agnes de Mille i amerykański repertuar baletowy.

XVIII. NIEMIECKI TANIEC WYRAZISTY

1. Działalność R. Labana i jego teorie naukowe. Kinetografia. Chóry ruchowe.

2. Działalność M. Wigman. Praktyczne realizacje teorii R. Labana. Wpływy ekspresjonizmu. Szkoły tańca wyrazistego.

3. H. Kreutzberg i jego indywidualność taneczna.

4. Balety Kurta Joosa:

- działalność K. Joosa, realizacja teoretycznych zasad R. Labana, nowy system nauczania. Stworzenie nowej formy teatru tańca;

- rozszerzenie zakresu tematyki repertuarowej ("Zielony stół", "Wielkie miasto" i inne).

XIX. POWSTANIE NARODOWEGO BALETU W ANGLII, WPŁYWY BALETU ROSYJSKIEGO

1. Pierwsze zespoły angielskie: Vic Wells Ballet, Towarzystwo im. Camargo, powstanie baletu Sadler's Wells, Klub Baletowy M. Rambert.

2. Działalność Ninette de Valois, F. Ashtona, M. Fonteyn, repertuar narodowy kształtowany na podstawie malarstwa i literatury angielskiej ("Życie Marnotrawcy", "Cud w Gorbals", "Comus", "Hamlet" i inne).

XX. RÓŻNE GRUPY I ZESPOŁY BALETOWE

1. Międzynarodowy charakter Baletów Monte Carlo (R. Blum i de Basil).

2. Zespół Idy Rubinstein.

3. Balety Szwedzkie R. de Maré.

4. Balet Opery Paryskiej - nowatorska działalność choreograficzna S. Lifara (premiera baletu "Harnasie").

XXI. BALET RADZIECKI

1. Pielęgnowanie tradycji repertuaru klasycznego (wznowienia baletów oraz wprowadzanie nowych), balety o tematyce rewolucyjnej, balety wg dzieł literackich, balety ludowe i dziecięce.

2. Organizacja szkolnictwa baletowego i dbałość o zachowanie mistrzostwa techniki klasycznej. Podniesienie poziomu kształcenia tancerzy (metodyka nauczania tańca klasycznego A. Waganowej).

3. Wybitni soliści baletu radzieckiego: G. Ułanowa O. Lepieszyńska, M. Siemionowa, M. Plisiecka, K. Siergiejew, A. Messerer i inni.

4. Nowi choreografowie: L. Ławrowski, I. Mojsiejew, J. Grigorowicz, O. Winogradow.

XXII. BALET POLSKI W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

Balet Opery Warszawskiej - działalność P. Zajlicha.

Balet Opery Poznańskiej - M. Kulesza, I. Ciepliński.

Nowe balety polskie.

Wybitni soliści: H. Szmolcówna, Z. Dąbrowski, A. Gaszewska, A. Gillert i inni.

Polskie zespoły niezależne

- Balet F. Parnella - propagowanie polskiej twórczości,

- Balet Polski - B. Niżyńska i L. Wójcikowski jako choreografowie zespołu. Repertuar narodowy. Polscy tancerze i tancerki.

Polskie szkoły tańca:

- szkoła baletowa przy Operze Warszawskiej,

- Szkoła Rytmiki i Tańca Artystycznego J. Mieczyńskiej,

- Szkoła Tańca Scenicznego T. Wysockiej.

XXIII. BALET POLSKI PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Organizacja zespołów baletowych przy państwowych teatrach operowych.

Organizacja szkolnictwa baletowego.

Nowy repertuar baletowy. Wybitni tancerze i choreografowie polscy.

Polski Teatr Tańca C. Drzewieckiego.

Teatr Pantomimy H. Tomaszewskiego.

Zespoły Pieśni i Tańca: Zespół Wojska Polskiego, Mazowsze, Śląsk.

XXIV. ROZWÓJ BALETU NA ZACHODZIE EUROPY I W STANACH ZJEDNOCZONYCH

1. Wielka Brytania: repertuar i soliści Royal Ballet, balety F. Ashtona i K. Macmillana. Balet Rambert. London Festival Ballet i English National Ballet.

2. Francja: Balet Opery Paryskiej - repertuar i soliści. Niezależne grupy baletowe. Balety R. Petit. Wybitni choreografowie współcześni: M. Marin, D. Bagouet. Szkoła baletowa Opery Paryskiej w Nanterre i szkoła baletowa R. Hightower w Nicei.

3. Belgia: Balet XX wieku i jego wybitni soliści. Twórczość choreograficzna M. Béjarta.

4. Holandia: zespoły Het National Ballet i Nederland Dans Theater, repertuar, soliści. Twórczość choreograficzna H. Van Manena, R. von Dantziga i J. Kyliana.

5. Szwecja: Królewski balet szwedzki. Balet G. Cullberg. Twórczość choreograficzna B. Cullberg i M. Eka.

6. Niemcy: Balet Opery w Stuttgarcie - działalność J. Cranko i M. Haydée, Balet Opery w Hamburgu i szkoła baletowa przy Operze Hamburskiej - działalność J. Neumeiera. Folkwangschule w Essen. Działalność P. Bausch.

7. Stany Zjednoczone - awangardowe eksperymenty w dziedzinie teatralizacji tańca (Alvin Nikolais). Połączenie techniki tańca klasycznego z techniką tańca współczesnego (John Butler, Glen Tetley). Działalność Jerome Robbinsa.

XXV. NOWE TENDENCJE W SZTUCE TAŃCA

Taniec post-modern.

Związek tańca z innymi dziedzinami sztuki. Łączenie rozmaitych technik tanecznych. Działalność niezależnych grup baletowych i tańca współczesnego o międzynarodowym składzie.

Znaczenie konkursów tańca dla rozwoju tej dziedziny sztuki.

Najwybitniejsi współcześni tancerze i choreografowie.

UWAGI o realizacji programu

Treści kształcenia przedmiotu historia tańca obejmują podstawowe wiadomości z zakresu tańca i kultury tanecznej od tańca plemion prymitywnych, poprzez taniec ludowy, towarzyski, sceniczny aż do czasów współczesnych z uwzględnieniem form i rodzajów sztuki baletowej w świecie i w Polsce na tle wybranych zagadnień z historii teatru oraz wiadomości o najwybitniejszych choreografach, tancerzach i reformatorach tańca i teatru.

Materiał nauczania przedmiotu historia tańca obejmuje podstawowe wiadomości z zakresu tańca i kultury tanecznej od tańca plemion prymitywnych, poprzez taniec ludowy, towarzyski, sceniczny aż do czasów współczesnych z uwzględnieniem form i rodzajów sztuki baletowej w świecie i w Polsce na tle wybranych zagadnień z historii teatru oraz wiadomości o najwybitniejszych choreografach, tancerzach, reformatorach tańca i teatru.

Materiał kształcenia zawarty w minimum programowym ujęty został w zasadzie chronologicznie. Nauczyciel powinien przestrzegać kolejności realizacji poszczególnych tematów, jednakże kierując się celem lepszego zrozumienia przez uczniów dziejów tańca i baletu, realizując materiał nauczania, nauczyciel powinien szczególnie preferować te zjawiska kulturalne, które pośrednio lub bezpośrednio kształtowały kulturę taneczną.

Warunkiem pełnej realizacji celów kształcenia przedmiotu jest posługiwanie się różnorodnymi i nowoczesnymi pomocami dydaktycznymi - przezroczami, filmami, reprodukcjami, planszami, fotografiami o tańcu i teatrze.

Istotną pomocą w realizacji materiału nauczania, stwarzającą szczególne możliwości dyskusji, będą spektakle baletowe i teatralne, na które młodzież powinna systematycznie uczęszczać. Recenzje prasowe powinny być także pomocne w konfrontacji własnych ocen i opinii uczniów o oglądanych spektaklach baletowych i teatralnych.

Realizacja materiału nauczania powinna przebiegać w korelacji z innymi przedmiotami, a w szczególności z historią, tańcem historycznym, ludowym i charakterystycznym, audycjami muzycznymi i językiem obcym. Pozwoli to na pogłębienie posiadanej przez uczniów wiedzy oraz na lepsze i wszechstronniejsze zrozumienie realizowanego materiału nauczania.

Ramowy plan nauczania szkoły baletowej na realizację przedmiotu historia tańca przewiduje 4 godziny w całym cyklu kształcenia w klasach VII-IX i stwarza możliwość dowolnego ustawienia tego przedmiotu, pozostawiając decyzję w tej sprawie dyrekcji szkoły i radzie pedagogicznej. Autor programu proponuje realizację tego przedmiotu w klasie VII i VIII w wymiarze po 1 godzinie tygodniowo i w klasie IX - 2 godziny tygodniowo.

ZASADY CHARAKTERYZACJI

Cele kształcenia

1. Przekazanie uczniom wiedzy teoretycznej z zakresu techniki charakteryzacji.

2. Zaznajomienie z używanymi do charakteryzacji materiałami i narzędziami.

3. Opanowanie umiejętności charakteryzacji osobistej.

4. Kształtowanie cech samodzielności i odpowiedzialności.

Treści kształcenia

1. Wiadomości teoretyczne

1) Rys historyczny

Charakterystyka epok z uwzględnieniem fryzury, makijażu, stylu i rodzaju kosmetyków używanych w poszczególnych okresach.

2) Charakteryzacja w teatrze, filmie, telewizji

Rola charakteryzacji w teatrze, filmie i telewizji, uzasadnienie jej celowości.

Odległość i perspektywa na widowni. Konieczność wzmocnienia barwy i karnacji skóry, wyrazistości mimiki twarzy oraz spotęgowania mimiki przez charakteryzację. Charakteryzacja odpowiednia do zdjęć filmowych i telewizyjnych.

3) Materiały i narzędzia

Szminki: rodzaje, gatunki, układ kolorystyczny. Orientacja w doborze i zastępowaniu szminki odpowiednikiem innego rodzaju, gatunku lub innej wytwórni. Pudry zwykłe i tłuste. Ołówki do charakteryzacji. Kleje do charakteryzacji. Siekanka, rzęsy, peruki, zarosty, fragmenty kobiecej fryzury. Narzędzia osobiste do charakteryzacji. Kaseta do szminek - układ materiałów i narzędzi w kasecie.

4) Wybrane wiadomości o anatomii głowy

Cechy budowy czaszki ze szczególnym uwzględnieniem części twarzowej - charakterystyczne dla różnych typów antropologicznych (kształt kości, układ mięśni wyrazowych). Kształtowanie się tych cech w zależności od wyrazu twarzy, stanu psychicznego i emocjonalnego. Wpływ budowy skóry na mimikę twarzy. Zmarszczki i fałdy skórne. Perspiracja skóry. Barwa skóry i jej zależność od wykonywanej pracy, wieku i stanu zdrowia.

5) Wybrane wiadomości z antropologii

Budowa człowieka, wzrost, uwłosienie i jego rodzaje, barwa skóry. Tereny zamieszkania poszczególnych typów antropologicznych.

6) Wybrane wiadomości z fizjonomii

Stany emocjonalne (analiza mimiczna), wyrazistość, wyraz twarzy i jego zależność od wieku i rodzaju wykonywanej pracy. Typy fizjonomiczne.

7) Zasady higieny w charakteryzacji

Higiena skóry twarzy i rąk. Zasady przechowywania materiałów i narzędzi.

8) Wybrane wiadomości z nauki o barwie

Światło i jego właściwości. Różne rodzaje oświetlenia. Zależność barw kosmetyków od różnych rodzajów oświetlenia. Barwa świetlna i materialna. Względność barwy spostrzeganej przez oko człowieka. Daltonizm.

2. Ćwiczenia praktyczne

1) Zasady charakteryzacji

Oczyszczanie skóry zmywaczem. Nakładanie i rozkładanie podkładu. Pudrowanie - utrwalanie charakteryzacji. Zmywanie charakteryzacji. Nakładanie szminek.

2) Zasady światłocienia i kontrastu

Stosowanie w charakteryzacji światłocienia oraz kontrastu barwnego i walorowego. Modelowanie szminką rysów twarzy. Zestawianie barw w charakteryzacji w zależności od oprawy scenograficznej.

3) Charakteryzacja - maquillage

Typy twarzy. Korygowanie typu twarzy - według podanych zasad. Modelowanie rysów twarzy na zasadzie korygowania. Skracanie, wydłużanie, zmniejszenie lub powiększanie elementów twarzy przy pomocy szminki.

4) Wykorzystanie wiadomości teoretycznych dotyczących następujących zagadnień: rys historyczny, wybrane wiadomości o anatomii głowy, wybrane wiadomości z antropologii, wybrane wiadomości z fizjonomii.

5) Elementy perukarskie

Klejenie peruki i zarostu - według podanych zasad. Stosowanie krepy. Zdejmowanie kleju z twarzy.

6) Modelowanie rysów twarzy

Pojęcie bryły rzeźbiarskiej w charakteryzacji. Ćwiczenia w modelowaniu różnych odmian twarzy. Modelowanie rysów twarzy celem uzyskania maksimum wyrazistości. Charakteryzacja z użyciem elementów perukarskich.

UWAGI o realizacji programu

Treści kształcenia zasad charakteryzacji zostały podzielone na dwie części: pierwsza uwzględnia niezbędne wiadomości teoretyczne, druga ćwiczenia praktyczne.

Wiadomości teoretyczne powinny stanowić niezbędną podbudowę do właściwego zrozumienia oraz dobrego i celowego wykonania charakteryzacji.

Ćwiczenia praktyczne powinny zaś kształtować umiejętność wykorzystania własnej twarzy lub całego ciała jako elementu przekazującego widzowi zamierzenia artystyczne widowiska.

Realizując program nauczania zasad charakteryzacji nauczyciel powinien zwracać uwagę uczniów na zależność charakteryzacji od całej kompozycji oprawy plastycznej sceny teatralnej.

Wybrane wiadomości z anatomii głowy i twarzy należy podawać uczniom jedynie pod kątem wpływu zewnętrznej budowy kości na wyraz i formę twarzy. Przy omawianiu mięśni i skóry należy zwrócić uwagę jedynie na przyczepy mięśni mimicznych, na kierunek układu włókien, fałd i zmarszczek skórnych oraz na wyraz twarzy spowodowany ruchem tych mięśni i skóry.

Omawiając odmiany i rasy człowieka należy podkreślić jedynie te cechy, które dla danego typu są znamienne i determinują go, np. fałda mongoloidalna, barwa skóry, układu oczu (wskazane jest posługiwanie się materiałem ilustracyjnym).

Ważnym zagadnieniem w realizacji procesu nauczania jest przekazanie uczniom wiadomości dotyczących reagowania człowieka na bodźce zewnętrzne, gdyż wynikają z tego praktyczne dla charakteryzacji wskazania.

Konieczne jest również wyjaśnienie związków zachodzących między promieniowaniem świetlnym a spostrzeganą przez oko człowieka barwą. Wyjaśnienia wymaga również zjawisko daltonizmu.

W układzie tematycznym programu nauczania, wiadomości teoretyczne oddzielone zostały od ćwiczeń praktycznych. Nie przeszkadza to jednak w łączeniu ćwiczeń z wykładem. Nauczyciel może więc w zależności od własnego uznania dokonać wyboru, które wiadomości należy podać w formie oddzielnego wykładu, a które połączyć z ćwiczeniami.

W czasie zajęć praktycznych należy posługiwać się w miarę potrzeby anatomicznym modelem człowieka, atlasem anatomicznym oraz odpowiednimi ilustracjami.

Ćwiczenia z charakteryzacji powinny uwzględniać wykonanie przez ucznia na własnej twarzy zasadniczych typów charakteryzacji stosowanych w teatrze. Konieczne jest także przeprowadzanie ćwiczeń z zastosowaniem zasad korygowania oraz modelowania rysów twarzy szminką.

Stosując w toku ćwiczeń środki kosmetyczne należy zwrócić uwagę uczniów na uczulenia skóry i jej wrażliwość na różne składniki kosmetyków. Uczeń powinien poznać ogólne normy ważności i właściwości środków kosmetycznych, jak również zasady przechowywania tych środków. Szczególną uwagę należy zwracać na przestrzeganie w czasie zajęć higieny osobistej. Nauczyciel powinien zapoznać uczniów z grożącymi następstwami wynikającymi z braku przestrzegania ogólnych przepisów bhp. Praca zawodowa tancerza powoduje wzmożone działanie wydalnicze skóry. Dlatego też już w czasie ćwiczeń z charakteryzacji należy używać przede wszystkim szminek płynnych, pan-cake i pudru w kremie oraz w kamieniu, a także stosować łączenie różnego rodzaju i gatunku szminek.

Poza tym należy pamiętać o zabezpieczeniu skóry przez nałożenie warstwy ochronnej (tj. zmywacza), przed nadmiernym wchłanianiem szminek.

Nauczyciel powinien zaznajomić uczniów ze sposobem sporządzania zajęć charakteryzacji notatek opisowo-rysunkowych. Notatki takie stanowić będą jedyny dokumentalny opis wykonanej charakteryzacji i ułatwią uczniowi powtórzenie realizowanego materiału nauczania.

Wszystkie ćwiczenia z charakteryzacji powinny być przeprowadzane w specjalnie do tego przeznaczonym pomieszczeniu, pod stałą kontrolą nauczyciela - charakteryzatora.

W czasie wykonywania ćwiczeń każdy uczeń powinien siedzieć przed trzyczęściowym lustrem oświetlonym dwiema lampami. Rodzaj oświetlenia luster musi być identyczny z oświetleniem na scenie teatralnej. Nie wolno prowadzić ćwiczeń przy oświetleniu jarzeniowym, gdy np. scena posiada oświetlenie żarowe. Przed lustrem, na normalnej wysokości, powinien znajdować się stolik potrzebny do ułożenia materiałów oraz narzędzi do charakteryzacji.

Nauczyciel powinien dysponować pełnym wzorcowym asortymentem materiałów i narzędzi do charakteryzacji.

Zestawy materiałów i narzędzi należy przechowywać w specjalnie do tego celu przeznaczonych szafach. Specyficzne właściwości materiałów i przechowywanych przedmiotów wymagają zapewnienia grawitacyjnej wymiany powietrza w szafach.

Przedmiot zasady charakteryzacji, na realizację którego przewiduje się 2 godziny w cyklu kształcenia w klasach VI-IX, może być prowadzony w klasach i wymiarze godzin ustalonym przez dyrekcję szkoły w porozumieniu z radą pedagogiczną względnie w jednym semestrze.

Minimum programowe przedmiotów obowiązkowych w szkołach artystycznych.

Dz.Urz.MKiS.1994.6.28

ZARZĄDZENIE Nr 31 MINISTRA KULTURY I SZTUKI z dnia 30 sierpnia 1994 r. w sprawie minimum programowego przedmiotów obowiązkowych w szkołach artystycznych.

ZAŁĄCZNIK Nr 1 MINIMUM PROGRAMOWE

KSZTAŁCENIE SŁUCHU

RYTMIKA

CZĘŚĆ I. DZIEŁO MUZYCZNE

I. Metrorytmika

II. Kształtowanie linearne. Kształtowanie wertykalne

III. Agogika. Dynamika

IV. Kolorystyka. Artykulacja

V. Forma

CZĘŚĆ II. RUCH FIZYCZNY

I. Praca nad ciałem

II. Plastyka ruchu

III. Kompozycja i forma ruchu

AUDYCJE MUZYCZNE

ZASADY MUZYKI

NAUKA O MUZYCE

CHÓR

I. Uwagi wstępne

II. Rodzaje chórów i formy ich organizacji

III. Uwagi dotyczące prowadzenia chóru

ZESPOŁY INSTRUMENTALNE

I. Uwagi wstępne

II. Rodzaje zespołów instrumentalnych

III. Uwagi dotyczące prowadzenia zespołów

ZESPÓŁ WOKALNY - KIERUNEK CHÓRALNY

EMISJA GŁOSU - KIERUNEK CHÓRALNY

ZAŁĄCZNIK Nr 2 MINIMUM PROGRAMOWE

KSZTAŁCENIE SŁUCHU

FORMY MUZYCZNE

ZADANIA TECHNICZNO-WYKONAWCZE

RODZAJ I SKŁAD ZESPOŁÓW

MINIMUM REPERTUAROWE

CHÓR

ZADANIA TECHNICZNO-WYKONAWCZE I WIADOMOŚ CI

MINIMUM REPERTUAROWE

ORKIESTRA

ZASADY MUZYKI

HARMONIA

NAUKA O MUZYCE

HISTORIA MUZYKI Z LITERATURĄ MUZYCZNĄ

CHARAKTERYSTYKA KULTUR MUZYCZNYCH ŚWIATA

MUZYKA ŚREDNIOWIECZA

MUZYKA RENESANSU

MUZYKA BAROKU

MUZYKA KLASYCYZMU

MUZYKA XIX WIEKU

MUZYKA XX WIEKU

ZAŁĄCZNIK Nr 3 MINIMUM PROGRAMOWE

HISTORIA SZTUKI

RYSUNEK TECHNICZNY

LITERNICTWO

FOTOGRAFIA

ZAŁĄCZNIK Nr 4 MINIMUM PROGRAMOWE

RYTMIKA

UMUZYKALNIENIE

AUDYCJE MUZYCZNE

WIADOMOŚCI O BALECIE

HISTORIA TAŃCA

ZASADY CHARAKTERYZACJI

ZARZĄDZENIE Nr 31

MINISTRA KULTURY I SZTUKI

z dnia 30 sierpnia 1994 r.

w sprawie minimum programowego przedmiotów obowiązkowych w szkołach artystycznych.

ZAŁĄCZNIK Nr 1

MINIMUM PROGRAMOWE

CZĘŚĆ I.

DZIEŁO MUZYCZNE

I.

Metrorytmika

II.

Kształtowanie linearne. Kształtowanie wertykalne

III.

Agogika. Dynamika

IV.

Kolorystyka. Artykulacja

V.

Forma

CZĘŚĆ II.

RUCH FIZYCZNY

I.

Praca nad ciałem

II.

Plastyka ruchu

III.

Kompozycja i forma ruchu

I.

Uwagi wstępne

II.

Rodzaje chórów i formy ich organizacji

III.

Uwagi dotyczące prowadzenia chóru

I.

Uwagi wstępne

II.

Rodzaje zespołów instrumentalnych

III.

Uwagi dotyczące prowadzenia zespołów

ZAŁĄCZNIK Nr 2

MINIMUM PROGRAMOWE

ZAŁĄCZNIK Nr 3

MINIMUM PROGRAMOWE

ZAŁĄCZNIK Nr 4

MINIMUM PROGRAMOWE