Ceny za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MZiOS.1986.4.14

Akt utracił moc
Wersja od: 24 kwietnia 1986 r.

ZARZĄDZENIE
MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
z dnia 5 marca 1986 r.
w sprawie cen za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym.

Na podstawie § 1 pkt 10 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 1985 r. w sprawie upoważnienia organów administracji państwowej do ustalania niektórych cen urzędowych i marż handlowych urzędowych oraz określania zasad ustalania cen regulowanych (Dz. U. Nr 61, poz. 319) zarządza się, co następuje:
§  1.
1.
Zarządzenie określa ceny za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym.
2.
Ilekroć w zarządzeniu jest mowa o osobie zagranicznej - rozumie się przez to osobę zagraniczną, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 22 listopada 1983 r. Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 63, poz. 288).
3.
Wykaz usług, o których mowa w ust. 1, oraz ceny za te usługi określa załącznik do zarządzenia.
4.
W razie wykonania usług nie wymienionych w załączniku do zarządzenia, należność za te usługi oblicza się według cen usług najbardziej zbliżonych pod względem trudności, czasu wykonania i zużytego materiału.
5.
Tryb pobierania należności za usługi, o których mowa w ust. 1, określa instrukcja Nr 1/86 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 5 marca 1986 r. w sprawie pobierania należności za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym (Dz. Urz. MZiOS Nr 4, poz. 16).
§  2.
Nie pobiera się należności za następujące usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym:
1)
pierwsza pomoc udzielona przez oddział pomocy doraźnej (stację pogotowia ratunkowego) w razie nieszczęśliwego wypadku powstałego na skutek katastrofy żywiołowej, komunikacyjnej, przemysłowej lub budowlanej,
2)
przewóz karetką sanitarną do szpitala w razie skierowania na przymusowe leczenie,
3)
leczenie chorób zakaźnych podlegających przymusowemu leczeniu,
4)
leczenie chorób wenerycznych w okresie zakaźnym,
5)
obowiązkowe szczepienia ochronne o charakterze powszechnym,
6)
nagłe wypadki położniczo-ginekologiczne takie jak: poronienie zagrażające i w toku, operacja ciąży pozamacicznej, poród niewczesny i przedwczesny (zagrażający i w toku), ostre powikłania ciąży, np.: stan przedrzucawkowy i rzucawka.
§  3.
1.
Osoby zagraniczne nie pokrywają należności za usługi, o których mowa w § 1 ust. 3, jeżeli:
1)
bezpłatność świadczeń leczniczych wynika z umów lub porozumień międzynarodowych, porozumień zawartych przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej PRL z odpowiednimi ministerstwami innych państw, albo z innych przepisów przyznających prawo do bezpłatnych świadczeń leczniczych. Wykaz umów, porozumień i innych przepisów przyznających prawo do bezpłatnych świadczeń leczniczych osobom zagranicznym podaje się w formie komunikatów ogłaszanych w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej,
2)
należność za leczenie osoby zagranicznej jest pokrywana przez polskie instytucje państwowe lub organizacje społeczne, które w ramach umowy z kontrahentami zagranicznymi zobowiązały się do ponoszenia kosztów leczenia w Polsce, albo jeżeli koszt leczenia zobowiązywał się pokryć krajowy zakład ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia obowiązkowego od odpowiedzialności cywilnej, na podstawie umowy zawartej z osobą zagraniczną,
3)
przybyły do Polski na zaproszenie Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną lub innych polskich instytucji, organizacji społecznych i zawodowych - na wniosek instytucji zapraszającej, która uzyskała zezwolenie na pokrycie kosztów leczenia za osobę zagraniczną w walucie polskiej,
4)
są studentami polskich szkół wyższych,
5)
na zasadach stypendialnych uczęszczają do polskich szkół lub placówek oświatowo-wychowawczych.
2.
W okolicznościach określonych:
1)
w ust. 1 pkt 2 i 3 należy stosować ceny za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom nie uprawnionym do bezpłatnych świadczeń leczniczych,
2)
w ust. 1 pkt 4 i 5 stosuje się przepisy zawarte w odrębnych przepisach.
§  4.
Zarządzenie nie dotyczy cen za usługi świadczone osobom zagranicznym przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego państwowych przedsiębiorstw uzdrowiskowych.
§  5.
Traci moc zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 marca 1979 roku w sprawie opłat za niektóre świadczenia zakładów społecznych służby zdrowia udzielane cudzoziemcom dewizowym (Dz. Urz. MZiOS Nr 5, poz. 15).
§  6.
Zarządzenie wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK 

Ceny za usługi świadczone przez zakłady społeczne służby zdrowia osobom zagranicznym

Lp.WyszczególnienieCena w złotych
123
ICeny za usługi świadczone w zakresie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej:
1Porada lekarska w zakładzie1.900
2Porada lekarska w domu chorego3.900
3Zabiegi chirurgiczne w zakładzie:
1)zwykły opatrunek pierwotny lub jego zmiana - mniejszy z użyciem 1 bandaża1.000
2)opatrunek lub jego zmiana na rozległą powierzchnię przy oparzeniu powierzchownym większej powierzchni skóry, licznych rozproszonych starciach i powierzchniowych skaleczeniach lub opatrunek na przetokę żołądkową, jelitową, pęcherzową itp.2.500
3)opatrunek specjalny, jak np. przylepcowy-kleinowy lub krochmalny (obręcz z przylepca albo opaski elastycznej na kleolu na klatkę piersiową lub opatrunek opaskowy kleinowy względnie krochmalny na przedramię bądź podudzie lub elastyczny opatrunek typu Desaulta na obręcz barkową)
a) na powierzchnię 1 kończyny2.500
b) na brzuch, klatkę piersiową lub 2 kończyny3.500
4)zeszycie małej rany (do 2 szwów) lub nałożenie klamerek, nacięcie ropnia, zdjęcie gipsu itp.2.700
5)zeszycie większej rany (do 20 szwów) usunięcie ciała obcego powierzchownie umiejscowionego, usunięcie powierzchniowo umiejscowionego guza (np. tłuszczaka, kaszaka, węzlaka) usunięcie paznokcia, blokada itp.8.500
6)zabiegi chirurgiczne, jak zeszycie dużej rany, ustawienia złamania kości kończyny lub obojczyka, usunięcie ciała obcego głębiej położonego11.400
4Zabiegi położnicze i ginekologiczne (w razie konieczności wykonania ich poza szpitalem):
1)mniejsze, jak np. szycie krocza I i II stopnia8.000
2)większe, jak ręczne wydobycie łożyska, nałożenie kleszczy wyjściowych, wymóżdżenie, pomoc ręczna przy porodzie miednicowym, szycie szyjki po porodzie, usunięcie resztek po poronieniu17.000
5Usługi i zabiegi okulistyczne:
1)badanie pola widzenia, refrakcji oka w połączeniu z dobraniem szkieł, gonioskopia, tonografia, oftalmodynamometria, diafanoskopia, badanie Dopplerem, płukania kanałów łzowych4.000-8.500
2)zgłębnikowanie kanałów nosowo-łzowych, zastrzyk poza gałkowy, płukanie worka spojówkowego przy poparzeniach chemicznych, usunięcie ciała obcego ze spojówki, usunięcie gradówki, usunięcie kępek żółtych8.000-17.000
6Zabiegi laryngologiczne:
1)wypłukanie woszczyny obustronne, oczyszczenie ucha zapalnie zmienionego, punkcja zatok szczękowych, nacięcie ropnia okołomigdałkowego, pobranie w znieczuleniu miejscowym wycinka z nosa, wargi, jamy ustnej, gardła, krtani, kateteryzacja trąbek słuchowych, prosta repozycja złamania kości nosa, usunięcie ciała obcego z gardła, nosa i ucha nie wymagające znieczulenia ogólnego, podcięcie wędzidełka języka4.000-17.000
2)badania diagnostyczne w zakresie ORL (badania audiometryczne tonalne, słowne, zestaw testów nadprogowych lub symulacyjnych) 8.500
3)wykonanie kompletnych testów alergologicznych16.000
4)badanie elektronystagmograficzne (ENG) 16.000
7Wstrzyknięcie dożylne, wykonanie irygacji, lewatywy, okładów, kompresów itp.:
1)w zakładzie1.500
2)w domu chorego3.000
8Wstrzyknięcie podskórne, domięśniowe:
1)w zakładzie900
2)w domu chorego2.000
9Wstrzyknięcie szczepionki "pojedynczej" lub "skojarzonej" przeciwko chorobie, bądź chorobom zakaźnym łącznie ze świadectwem szczepienia:
1)w zakładzie1.400
2)w domu chorego2.200
10Zabiegi fizykoterapeutyczne i kinezyterapeutyczne:
1)solux, lampa kwarcowa, lampa polono1.400
2)inne2.800
11Porady i zabiegi stomatologiczne:
1)porada lekarska, usunięcie zęba bez znieczulenia1.800
2)leczenie próchnicy powierzchniowej lub średniej z wypełnieniem2.500
3)leczenie próchnicy głębokiej z wypełnieniem3.000
4)leczenia zapalenia miazgi i wypełnienie8.500
5)leczenie zgorzeli miazgi z wypełnieniem8.500
6)leczenia chorób przyzębia i stanów zapalnych jamy ustnej - każda wizyta2.000
7)usunięcie zęba ze znieczuleniem2.000
8)usunięcie zęba z dłutowaniem4.000
9)nacięcie ropnia, opatrunek chirurgiczny5.500
10)plastyka wyrostka zębodołowego14.000
11)usunięcie kamienia nazębnego1.800
12)leczenie złamania szczęki46.000
13)resekcja wierzchołka korzenia zęba9.500
14)operacja torbieli zębowej9.500
15)leczenie powikłań po usunięciu zęba4.000
12Leczenie ortodontyczne:
1)korekta zgryzu, spiłowanie guzków zębów mlecznych1.500
2)płytka przedsionkowa7.000
3)półpłytka przedsionkowa4.500
4)krążek do nosa trzymacz warg4.500
5)płytka podniebienia (ćwiczebna) 10.000
6)płytka Schwarza ze śrubą20.200
7)aparat blokowy23.000
8)aparat Klamta ze śrubą26.000
9)aparat elastyczny Ptyffera26.000
10)aparat stalowy (3 łuki, 4 korony) 33.000
11)korona ortodontyczna4.500
12)naprawa pęknięcia aparatu akrylowego4.000
13)wymiana uszkodzonej klamry względnie łuku w aparacie4.500
14)kapa z równią pochyłą10.500
15)funda - kapa na brodę9.000
16)kapa z równią pochyłą natychmiastową10.800
17)okresowa kontrola leczenia bez aparatu ortodontycznego1.100
18)okresowa kontrola aparatu z ew. jego uzupełnieniem (podszewkowanie) 3.000 - 4.000
19)proteza ortodontyczna ze śrubą26.000
20)proteza dziecięca22.000
21)modyfikacja aparatu klasycznego (kwota doliczona do aparatu typowego) 5.000
22)dodatkowa śruba3.600
23)wykonanie modeli kontrolnych1.400
Uwagi do rozdziału I.
1.Należność za usługi wymienione w ust. 3 pkt 1 i 2 pobiera się tylko w przypadku, gdy czynności te stanowią postępowanie samo w sobie, a nie towarzyszą innemu zabiegowi. Do należności za czynności wykonywania w domu chorego dolicza się koszty przejazdu.
2.W razie wykonania kilku zabiegów mających ten sam cel i topograficznie zbliżonych np. zatamowanie krwotoku, podwiązanie naczynia, zeszycie rany i nałożenie opatrunku, należność pobiera się jedynie za zabieg zasadniczy.
3.W razie wykonania równocześnie kilku zabiegów odmiennej natury i topograficznie niezależnych, jak np. nastawianie zwichniętej ręki, opatrunek stopy i zeszycie rany twarzy, pobiera się należność ustaloną za zabieg najbardziej zbliżony pod względem trudności, czasu wykonania i zużytego materiału.
4.Ceny usług z zakresu protetyki stomatologicznej wykonanych w złocie i metalach złotopodobnych mogą być podwyższone o 20% w stosunku do ceny usług protetycznych - wykonanych ze stali.
5.Przy usługach z zakresu protetyki stomatologicznej, wykonywanych w złocie i metalach złotopodobnych koszt złota lub metalu złotopodobnego dolicza się do ceny usługi według faktycznie zużytej ilości i ceny nabycia (cena zbytu rynkowa).
IICeny za usługi świadczone w zakresie protetyki stomatologicznej:
1Korona metalowa lana5.100
1)korona metalowa lana olicowana tworzywem sztucznym5.600
2)korona metalowa lana z zamkiem (jako filar do protezy szkieletowej) 9.000
3)korona lana licowana z zamkiem (jako filar do protezy szkieletowej) 12.000
4)korona z masy żywicznej4.200
2Łączenie koron2.000
3Element mostu ze stali lub tworzywa sztucznego bądź przerzut lub pazur2.500
4Zespolenie kładkowe obejmujące brak jednego zęba4.200
5Element metalowy w protezie stałej olicowany tworzywem sztucznym3.600
6Wkład dokorzeniowy metalowy lany (bez kosztu metali szlachetnych) 4.200
7Odtworzenie licówki masą żywiczną2.000
8Osadzenie wypadłej korony lub licówki1.000
9Zdjęcie korony:
1)pojedynczej600
2)w moście1.000
3)z lanym elementem1.600
10Przerzut w protezie:
1)lany5.100
2)doginany2.500
11Proteza szkieletowa60.000
12Naprawa protezy szkieletowej:
1)dostawienie klamry4.200
2)dostawienie zęba1.800
3)wymiana złamanego przęsła14.000
4)wymiana uszkodzonego zamka8.500
13Proteza stomatologiczna natychmiastowa38.000
14Proteza ruchoma:
1)częściowo uzupełniająca brak do 3 zębów8.000
2)proteza ruchoma częściowo uzupełniająca brak powyżej 3 zębów15.000
3)proteza ruchoma całkowita15.000
4)proteza ekstenzyjna18.000
15Naprawa pojedyńczego uszkodzenia protezy ruchomej2.500
16Każdy dodatkowy element przy protezie ruchomej1.000
17Łyżka indywidualna lub płytka dodatkowa:
1)z szellaku1.500
2)z masy żywicznej szybko polimeryzującej1.800
3)z masy żywicznej wolno polimeryzującej2.500
18Podścielenie protezy ruchomej4.000
19Ząb metalowy w protezie3.000
20Korekta pracy protetycznej1.000
Uwagi do rozdziału II.
1.Cena jest wyższa:
a) o 60% za naprawę ekspresową protezy w ciągu 4 godzin
b) o 50% za wykonanie ekspresowe protezy w ciągu 3 dni.
2.Do wykonania koron, o których mowa w ust. 1, jako materiału używa się stali chromoniklowo-kobaltowej.
IIICeny za usługi świadczone w zakresie pomocy doraźnej i za przewozy chorych:
1Za pomoc doraźną udzieloną poza ambulatorium oddziału pomocy doraźnej (stacji pogotowia ratunkowego):
1)w granicach miasta będącego siedzibą stacji6.700
2)poza granicami miasta będącego siedzibą stacji, jeżeli:
a) trasa przejazdu karetki, licząc od stacji i z powrotem do stacji, nie przekracza 20 km7.500
b) trasa przejazdu karetki, licząc od stacji i z powrotem do stacji, przekracza 20 km+ 70 za każdy km ponad 20 km
2Za przewóz chorego karetką sanitarną:
1)w granicach miasta będącego siedzibą stacji - ryczałt2.700
2)poza granicami miasta będącego siedzibą stacji jeżeli:
a) trasa przejazdu karetki, licząc od stacji i z powrotem do stacji, nie przekracza 20 km2.700
b) trasa przejazdu karetki, licząc od stacji i z powrotem do stacji, przekracza 20 km+ 70 za każdy km przebytej przez karetkę drogi ponad 20 km
Uwagi do rozdziału III.
1.Za pomoc doraźną udzieloną w ambulatorium oddziału pomocy doraźnej (stacji pogotowia ratunkowego) lub w innym zakładzie społecznym służby zdrowia pobiera się należność w wysokości ustalonej za świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.
2.Za przewóz chorego samolotem sanitarnym - ryczałt11.000 +200 za każdy km przebytej przez samolot drogi
3.W razie przewozu jedną karetką (samolotem sanitarnym) kilku chorych należność za przewóz rozkłada się na wszystkich chorych w równych częściach.
IVCeny za usługi świadczone w zakresie diagnostyki:
1Badania i zabiegi radiologiczne:
1)rutynowe badania klatki piersiowej5.000
2)zdjęcie klatki piersiowej6.000
3)badanie przewodu pokarmowego10.000-12.000
4)badanie jelita grubego13.000
5)urografia, salpingografia14.000
6)cholangografia10.000-15.000
7)cholecystografia8.000-12.000
8)arteriografia30.000-37.500
9)badanie układu kostnego8.000-12.000
10)badanie wyrostka robaczkowego, badanie zatok6.000
11)zdjęcie zębowe2.500
12)zdjęcie rentgenowskie pantomogramu4.000
13)zdjęcie rentgenowskie zgryzowe4.000
2Badanie elektrokardiograficzne wraz elektrokardiogramem3.000
3Badania laboratoryjne:
1)badanie moczu, opadu krwi itp.2.200
2)badanie poziomu cukru we krwi4.000
3)podstawowe badania chemiczne4.000
4)badanie biochemiczne krwi, badanie frakcyjne treści żołądkowej, badanie treści dwunastniczej itp.4.500
4Ultrasonografia5.000-10.000
5Tomografia klasyczna11.000-14.000
6Badanie przy pomocy tomografii komputerowej31.000-45.000
7Bronchografia23.500
8Angiografia (o różnym stopniu trudności) 25.400-33.000
9Badania radioizotopowe
1)scyntygrafia mózgu15.000
2)scyntygrafia dynamiczna wątroby20.000
3)scyntygrafia statyczna wątroby10.000
4)scyntygrafia dynamiczna nerek20.000
5)scyntygrafia statyczna nerek10.000
6)scyntygrafia kości22.000
7)scyntygrafia płuc16.000
8)scyntygraficzne badanie serca przy pomocy Cez 13150.000
9)scyntygraficzne badanie przy pomocy odczynników Galen 6730.000
10)scyntygrafia nadnerczy28.000
11)scyntygrafia tarczycy z jodochwytnością16.000
12)renografia9.000
VCeny za usługi świadczone w zakresie stacjonarnej opieki wynoszą:
1Za przeprowadzenie średniego zabiegu chirurgicznego np. operacji wyrostka robaczkowego, średniego zabiegu plastycznego, za pomoc położniczą przy porodzie fizjologicznym wraz z opieką nad noworodkiem, za przeprowadzenie zabiegu usunięcia przepukliny, operacji żylaków, sutka68.000
2Za przeprowadzenie dużego zabiegu np. usunięcie pęcherzyka żółciowego, częściowego usunięcia żołądka, operacji gruczołu krokowego, usunięcie kamienia z miedniczki nerkowej, operacji jelita grubego lub cienkiego, tarczycy, płuc, operacje naczyniowe69.000-136.000
3Przerwanie ciąży27.000
4Chirurgia urazowa i ortopedia:
1)bezkrwawe nastawienie złamania małych kości i zwichnięcia małego stawu11.000
2)bezkrwawe nastawienie złamania dużej kości lub zwichnięcia dużego stawu34.000
3)krwawe nastawienie złamania małych kości z wewnętrznym zespoleniem30.000
4)krwawe nastawienie złamania i zespolenia dużych kości (przedramię, udo) oraz nastawienie dużych stawów (barkowego, biodrowego) 170.000
5)połowicza alloplastyka biodra przy złamaniu szyjki kości udowej (cena nie uwzględnia kosztu endoprotezy) 170.000
5Laryngologia:
1)zabiegi małe: pobranie wycinka z gardła i krtani endoskopowo, wycięcie polipów nosa, kauteryzacja małżowin nosowych, wycięcie migdałka gardłowego6.000-17.000
2)zabiegi średnie: ezofagoskopia i bronchoskopia (diagnostyczna i z pobraniem wycinka), punkcja zatoki czołowej, wycięcie polipów nosa w przypadkach nawrotowych i z otwarciem komórek sitowych, resekcja przegrody nosa, operacja zatok szczękowych i inne typowe operacje zatok przynosowych, operacja w przypadku rozległych wieloodłamowych urazów twarzoczaszki, operacje migdałków podniebiennych, ślinianki podżuchwowej, torbieli bocznej szyi, maryngotomia w znieczuleniu ogólnym, prosta antromastoidectomia, tracheotomia) 17.000-40.000
3)zabiegi duże: operacja nosa i zatok w przypadku nowotworów, operacja radykalna onkologiczna wargi, jamy ustnej, gardła, ślinianki przyusznej, krtani, operacje uszu - radykalna, poprawiająca słuch, radykalna operacja węzłów chłonnych szyi40.000-114.000
6Okulistyka:
1)badanie diagnostyczne: zespół badań potrzebnych do ustalenia rozpoznania jaskry, nowotworu wewnątrzgałkowego, odwarstwienia siatkówki6.000-17.000
2)zabiegi okulistyczne:
a) małe: usunięcie skrzydlika, plastyka odwinięcia i wywinięcia powiek, usunięcie woreczka łzowego, usunięcie gałki ocznej, wypatroszenie gałki ocznej, operacje na mięśniach zewnętrznych oka6.000-17.000
b) średnie: usunięcie zaćmy starczej, wikłającej, miękkiej, operacje przeciwjaskrowe, średnie operacje plastyczne gałki i powiek, usunięcie ciała obcego wewnątrz-gałkowego magnetycznego, zespolenie nosowołzowe przy niedrożnościach dróg łzowych22.000-40.000
c) duże: opadnięcie powiek, duże operacje plastyczne powiek i oczodołu z przeszczepami, usunięcie zaćmy z wszczepieniem soczewki, usunięcie podwichniętej i zwichniętej soczewki, przeszczepienie rogówki, operacja odwarstwienia siatkówki, wypatroszenie oczodołu, usunięcie ciała obcego wewnątrz-gałkowego niemagnetycznego50.000-74.000
7Za każdy dzień pobytu w zakładzie socjalnej opieki zdrowotnej:
a) w szpitalu: zespołu opieki zdrowotnej, wojewódzkiego szpitala zespolonego, wojewódzkim i innym terenowym6.800
b) w szpitalu klinicznym i oddziałach klinicznych instytutów naukowo-badawczych8.800
8Za wykonanie dializy, w tym koszt aparatu jednorazowego użytku29.000
Uwaga do rozdziału V.
1.Dzienna należność za pobyt, określony w ust. 7, obejmuje podstawowe badania (zabiegi) niezbędne do ustalenia diagnozy, tj. badanie moczu, EKG, morfologia krwi z rozmazem, odczyny serologiczne krwi, rtg klatki piersiowej, cytologia, poziom cukru we krwi
2.Za zabiegi operacyjne, określone w ust. 1-6, wykonane w szpitalu klinicznym lub w oddziałach klinicznych instytutów pobiera się cenę o 50% wyższą
3.Cena za świadczenia na rzecz położnicy obejmuje również świadczenia na rzecz noworodka
4.Przy obliczaniu należności za pobyt w zakładzie stacjonarnej opieki zdrowotnej dzień przybycia do zakładu liczy się jako cały dzień, natomiast nie liczy się dnia wypisania.
5.Za zastosowane w czasie operacji lecznicze środki techniczne takie jak: kardiostymulatory, sztuczne zastawki serca, płytki do pokrywania ubytków czaszki itp. - pobiera się faktyczne koszty tych środków.