(1) Ocena procesu stanowienia obszarów Natura 2000 obejmujących grunty w zarządzie Lasów Państwowych oraz oceny planów zadań ochronnych dla tych obszarów, (2) sporządzanie planów urządzenia lasu pełniących również funkcje planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 oraz (3) ustalenie systemu okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów, mających znaczenie dla oceny stanu lasów oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych.

Dzienniki resortowe

B.I.LP.2016.7.108

Akt obowiązujący

Wersja od: 14 czerwca 2016 r.

ZARZĄDZENIE Nr 29

DYREKTORA GENERALNEGO LASÓW PAŃSTWOWYCH

z dnia 14 czerwca 2016 r.

w sprawie (1) oceny procesu stanowienia obszarów Natura 2000 obejmujących grunty w zarządzie Lasów Państwowych oraz oceny planów zadań ochronnych dla tych obszarów, (2) sporządzania planów urządzenia lasu pełniących również funkcje planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 oraz (3) ustalenia systemu okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów, mających znaczenie dla oceny stanu lasów oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych

ZP.720.3.2016

Na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy o lasach ¹ (zwanej dalej także ustawą), w związku z § 6 Statutu Lasów Państwowych ² - w wykonaniu zadań wynikających z obowiązków Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, określonych m.in. w art. 33 ust. 3 pkt 1a, pkt 3-4 i pkt 8 oraz w art. 56 ust. 2 ustawy ³ - mając na względzie:

1) przepis art. 13a ust. 1 ustawy, stanowiący, że w celu realizacji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Lasy Państwowe obowiązane są do inicjowania, koordynowania i prowadzenia okresowej oceny stanu lasów i zasobów leśnych oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych, sporządzania okresowych wielkoobszarowych inwentaryzacji stanu lasów oraz aktualizacji stanu zasobów leśnych, a także prowadzenia banku danych o zasobach leśnych i stanie lasów;

2) przepis art. 58 ust. 2 ustawy o lasach, stanowiący m.in., że środki związane z funduszem leśnym mogą być przeznaczane na wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych oraz na prace związane z oceną i prognozowaniem stanu lasów i zasobów leśnych;

3) przepis § 4 ust. 1 Rozporządzenia z Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (Dz. U. Nr 134, poz. 692), stanowiący, że w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych oraz w nadleśnictwach jest m.in. prowadzona działalność administracyjna ⁴ ;

4) studium, stanowiące załącznik nr 1 do niniejszego zarządzenia -

- zarządzam, co następuje:

Postanowienia ogólne

§ 1. Zarządzenie ustala szczegółowy sposób sporządzania planów urządzenia lasu pełniących również funkcje planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000, a ponadto ustanawia obowiązek przeprowadzania w Lasach Państwowych:

1) okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt i innych organizmów oraz parametryzacji wybranych cech biotopów, zwanej dalej inwentaryzacją wskaźnikową;

2) oceny procesu stanowienia obszarów Natura 2000 obejmujących grunty w zarządzie Lasów Państwowych oraz systematycznej oceny planów zadań ochronnych dla tych obszarów.

§  2.

1. Integralną częścią zarządzenia jest jego załącznik nr 1. (Załączników nie drukujemy. Zarządzenie nr 29 oraz Decyzja nr 336 wraz ze wszystkimi załącznikami będą wkrótce opublikowane w specjalnym wydaniu Biuletynu Informacyjnego Lasów Państwowych - przyp. red.).

2. Załącznik, o którym mowa w ust. 1 należy traktować jako:

1) źródło wiedzy na temat:

a) znaczenia, w jakim w zarządzeniu zostały użyte m.in. takie pojęcia, jak:

– obszary Natura 2000,

– przedmioty ochrony w obszarach Natura 2000 (siedliska przyrodnicze, gatunki i ich siedliska),

– plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000,

– krajobraz (pierwotny, naturalny, kulturowy, zurbanizowany, zurbanizowany częściowo zindustrializowany, zindustrializowany, ruderalny, poklęskowy, podlegający quasi-naturalizacji),

– naturalna różnorodność biologiczna,

– biologiczna naturalność krajobrazu,

– łańcuch przemiany, wymiany, przekształcania oraz przekształcania materii, energii i informacji w ekosystemach leśnych i ekosystemach funkcjonalnie powiązanych z ekosystemami leśnymi,

– potencjalna roślinność naturalna,

– gatunki wskaźnikowe (gatunki końcowych ogniw łańcucha, zwane też gatunkami końca łańcucha, gatunki końca łańcucha krajobrazowe, gatunki typowe dla zespołów leśnych, zwane też w tekście jako gatunki wierne, gatunki starych lasów, gatunki o szczególnych funkcjach wskaźnikowych),

– studia archiwalne,

b) podstaw prawnych i aktów niewładczych stanowienia planów zadań ochronnych obszarów Natura 2000;

2) omówienie i uzasadnienie postanowień zarządzenia;

3) uszczegółowienie, skonkretyzowanie oraz uzupełnienie postanowień zarządzenia.

§  3.

1. Celem zasadniczym inwentaryzacji wskaźnikowej [11] ⁵ jest systematyczna ocena gospodarki leśnej w nadleśnictwach w aspekcie jej wpływu na stopień zbieżności faktycznej różnorodności biologicznej lasów, będących w zarządzie nadleśnictw, z różnorodnością naturalną.

2. Celami uzupełniającymi inwentaryzacji wskaźnikowej w szczególności są:

1) wspomaganie oceny procesu stanowienia tych obszarów Natura 2000, które na terytorium Polski obejmują (głównie) grunty w zarządzie Lasów Państwowych (w tym oceny pod kątem kwestii, czy utworzenie poszczególnych obszarów było uzasadnione faktycznym występowaniem w nich przedmiotów ochrony, ze względu na które zostały one ustanowione);

2) wspomaganie oceny istniejących planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 (w tym oceny pod kątem kwestii, czy w świetle inwentaryzacji wskaźnikowej poszczególne plany zadań ochronnych, o ile w ogóle odnoszą się do prawidłowo zidentyfikowanych przedmiotów ochrony, prawidłowo diagnozują stan ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków naturowych i ich siedlisk);

3) dostarczanie wiarygodnych informacji o występowaniu przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000 obejmowanych projektami planów urządzenia lasu lub projektami aneksów do planów urządzenia lasu - wyczerpującymi funkcję planów zadań ochronnych (z następczym wykorzystaniem wyników inwentaryzacji wskaźnikowej do poprawnej diagnozy co do potrzeby podjęcia w odniesieniu do nich określonych działań ochronnych wykraczających poza ramy trwale zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej).

Inwentaryzacja wskaźnikowa - generalia

§  4.

1. Inwentaryzacja wskaźnikowa stanowi wspólne przedsięwzięcie jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych realizowane w ramach prac związanych z oceną i prognozowaniem stanu lasów i zasobów leśnych [12].

2. Realizacja inwentaryzacji wskaźnikowej jest przejawem wspomagania administracji rządowej w wypełnianiu jej obowiązków w zakresie gromadzenia wiedzy o kształtowaniu się różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych.

3. W zakresie ustalonym w zarządzeniu realizowanie inwentaryzacji wskaźnikowej podlega finansowaniu z wykorzystaniem środków związanych z funduszem leśnym.

§  5.

1. W odniesieniu do wyodrębnionych terytorialnie zgrupowań nadleśnictw inwentaryzacja wskaźnikowa podlega każdorazowo konkretyzacji na drodze decyzji zarządczej Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych [13].

2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, ustala się w szczególności:

1) nadleśnictwa do objęcia inwentaryzacją wskaźnikową (zgrupowania nadleśnictw);

2) szczegółową metodykę inwentaryzacji wskaźnikowej;

3) częstotliwość inwentaryzacji wskaźnikowej [36], z zastrzeżeniem, że przedmiotowa inwentaryzacja powinna być przeprowadzana:

a) nie rzadziej niż co 3 lata,

b) każdorazowo z zachowaniem metodyki, o której mowa w pkt 2.

§  6.

1. W danym roku kalendarzowym, z zastrzeżeniem § 5, inwentaryzacja wskaźnikowa jest prowadzona przez:

1) Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych;

2) określone regionalne dyrekcje Lasów Państwowych;

3) nadleśnictwa, tworzące zgrupowania, o których mowa w § 5 ust. 2 pkt 2;

4) nadleśnictwa oraz inne jednostki organizacyjne Lasów Państwowych świadczące usługi wewnątrzinstytucjonalne w zakresie inwentaryzacji wskaźnikowej;

5) instytucje naukowe lub ich konsorcja działające jako usługodawcy zewnętrzni;

6) inni usługodawcy zewnętrzni.

2. Ogólny podział obowiązków w Lasach Państwowych związanych z inwentaryzacją wskaźnikową ustalono w załączniku nr 1 [14].

3. Instytucje naukowe lub ich konsorcja oraz inni usługodawcy, o których mowa w ust. 1 pkt 6, wykonują w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej usługi zewnętrzne na rzecz Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych lub na rzecz innych jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych [15], polegające w szczególności na:

1) inwentaryzacji części osobników gatunków wskaźnikowych;

2) instruktażu przedwykonawczym adresowanym do członków Zespołu Inwentaryzacyjnego;

3) identyfikacji obiektów dziedzictwa kulturowego w obrębie lasów objętych inwentaryzacją wskaźnikową;

4) wykonywaniu specjalistycznych analiz glebowych;

5) informatyzowaniu inwentaryzacji wskaźnikowej;

6) innych działaniach objętych umową między wyżej wymienionymi instytucjami naukowymi lub ich konsorcjami oraz innymi usługodawcami zewnętrznymi a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych lub innymi jednostkami organizacyjnymi Lasów Państwowych.

§  7.

1. W ramach danego zgrupowania nadleśnictw:

1) terenem prac inwentaryzacyjnych są:

a) lasy i inne grunty w zarządzie poszczególnych nadleśnictw,

b) obszary leśne stanowiące odniesienie referencyjne w stosunku do lasów i gruntów, o których mowa w lit. a - w każdym przypadku, w jakim będzie to możliwe [26];

2) w uzasadnionych przypadkach terenem prac inwentaryzacyjnych mogą być grunty niebędące w zarządzie Lasów Państwowych, a także grunty niewchodzące w skład obszarów, o których mowa w pkt 1 lit. b [17].

2. Co do zasady funkcję obszarów referencyjnych powinny pełnić lasy i inne grunty w we władaniu parków narodowych [27]; z braku parków narodowych w należytej bliskości w stosunku do danego zgrupowania nadleśnictw - rolę obszarów referencyjnych mogą wypełniać rezerwaty przyrody lub inne tereny, chyba że decyzja zarządcza, o której mowa w § 5, nie przewiduje wyznaczenia obszaru referencyjnego [28].

§ 8. Jeżeli jest to szczególnie uzasadnione - w tym, jeżeli wiąże się to z wypełnianiem woli ministra właściwego do spraw środowiska stworzenia możliwości porównania wpływu realizacji różnych scenariuszy gospodarki leśnej na kształtowanie się różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych - dla wyodrębnionych terytorialnie części obszaru w zarządzie nadleśnictw danego ich zgrupowania, obejmowanego inwentaryzacją wskaźnikową, mogą być ustalone w drodze decyzji zarządczej Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych szczególne zasady gospodarki leśnej, w tym ograniczające działalność gospodarczą w lasach [29].

§ 9. W pełnym wymiarze działań [16] przedmiotem inwentaryzacji wskaźnikowej oraz związanego z nią poboru materiału empirycznego oraz studiów archiwalnych są:

1) roślinność leśna w takim m.in. zakresie, w jakim jest to potrzebne do:

a) wykonania zdjęć fitosocjologicznych,

b) zidentyfikowania gatunków roślin wskaźnikowych wchodzących w skład runa leśnego;

2) poszczególne warstwy lasu w takim zakresie, w jakim jest to potrzebne do:

a) określenia cech taksacyjnych drzewostanów, a także

b) pozyskania innych informacji o lesie -

- wymaganych odpowiednio przy ocenie różnorodności biologicznej, identyfikowaniu występowania obiektów dziedzictwa kulturowego, szacowaniu zawartości węgla organicznego w poszczególnych wydzieleniach leśnych oraz odtwarzaniu historii gospodarczej obszarów leśnych;

3) gatunki organizmów, w tym ptaki, wypełniające funkcje wskaźnikowe ze względu na wymagania biotyczne oraz pełnienie roli końcowych ogniw w łańcuchach przemiany, wymiany oraz przekształcania materii, energii i informacji w ekosystemach leśnych i ekosystemach funkcjonalnie powiązanych z ekosystemami leśnymi (tworzących zintegrowany przestrzennie funkcjonalny układ biotyczny);

4) gatunki chrząszczy z rodziny biegaczowatych;

5) gatunki organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych [24].

§  10.

1. W wykonaniu inwentaryzacji wskaźnikowej biologiczna naturalność krajobrazów obejmujących:

1) grunty w zarządzie nadleśnictw danego ich zgrupowania - z ewentualnym podziałem na części, o których mowa w § 8;

2) grunty stanowiące obszary referencyjne, o których mowa w § 7 ust. 2 -

- jest oceniana poprzez wnioskowanie scharakteryzowane na ryc. 2 załącznika nr 1 [18].

2. Wnioskowanie, o którym mowa w ust. 1, przeprowadza się odrębnie dla:

1) obszarów danego zgrupowania nadleśnictw objętych trwale zrównoważoną gospodarką leśną;

2) obszarów danego zgrupowania nadleśnictw objętych szczególnymi zasadami gospodarki leśnej, o których mowa w § 8, jeżeli w ramach danego zgrupowania nadleśnictw obszary takie zostaną wyodrębnione;

3) obszarów referencyjnych, jeżeli obszary takie zostaną wyznaczone w odniesieniu do danego zgrupowania nadleśnictw.

§  11.

1. Podstawową terytorialnie jednostką prowadzenia inwentaryzacji i związanego z nią poboru materiału empirycznego oraz studiów archiwalnych jest odpowiednio [19]:

1) cały teren poszczególnych nadleśnictw danego zgrupowania nadleśnictw;

2) wydzielenie leśne lub

3) powierzchnia kołowa w ramach wydzielenia leśnego.

2. Teren poszczególnych nadleśnictw [20] danego zgrupowania stanowi podstawową terytorialnie jednostkę prowadzenia inwentaryzacji w odniesieniu do:

1) gatunków ptaków oraz innych organizmów końca łańcucha - jeżeli są to gatunki krajobrazowe (tj. korzystające w trakcie swojego życia z wielu ekosystemów, stanowiące części składowe krajobrazu);

2) wstępnej identyfikacji obiektów dziedzictwa kulturowego;

3) studium archiwalnego - w zakresie, w jakim wiąże się to z odtwarzaniem historii gospodarczej danego nadleśnictwa.

3. Wydzielenia leśne stanowią [21] podstawowe terytorialnie jednostki inwentaryzacyjne:

1) przy określaniu części cech taksacyjnych drzewostanów i innych warstw lasu;

2) przy inwentaryzacji gatunków organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych;

3) przy uzupełnianiu wiedzy o wydzieleniu leśnym uzyskiwanej (uzyskanej) na podstawie działań w ramach powierzchni kołowych;

4) przy identyfikacji, w tym w ramach konkretyzacji wyżej wymienionej identyfikacji wstępnej, występowania na terenie obszarów leśnych obiektów dziedzictwa kulturowego;

5) przy odtwarzaniu historii gospodarczej poszczególnych wydzieleń leśnych.

4. Powierzchnie kołowe, wyodrębniane po jednej w ramach każdego z wydzieleń leśnych, o których mowa w ust. 3, stanowią [22] podstawowe terytorialnie jednostki inwentaryzacyjne:

1) przy filmowym i fotograficznym utrwalaniu numerycznym wyglądu roślinności leśnej danego wydzielenia leśnego w ujęciu panoramicznym;

2) przy wykonywaniu zdjęcia fitosocjologicznego w okresie:

a) wiosennym,

b) letnim;

3) przy określaniu:

a) składu gatunkowego drzewostanu żywego, jak i drzew martwych - w podziale na:

– stojące.

– leżące,

– stanowiącego złomy,

b) struktury pierśnic lub średnic drzew martwych,

c) struktury wysokości lub długości drzew;

4) przy uszczegóławianiu charakterystyki poszczególnych warstw lasu;

5) przy określaniu ilości drewna martwego;

6) przy szacowaniu potencjalnej pojemności nisz ekologicznych, o których mowa w § 21;

7) przy określaniu średniej biologicznej masy biegaczowatych z zastosowaniem pułapek Barbera;

8) przy określaniu charakterystyki ścioły leśnej dokonywanej na podstawie jej opisu oraz wyników analiz laboratoryjnych pobranych próbek;

9) przy określaniu charakterystyki gleby, w tym przy określaniu zawartości węgla w glebie - dokonywanym na podstawie analiz laboratoryjnych jej próbek,

§ 12. Na materiały, sprzęt i inne urządzenia potrzebne do prowadzenia prac inwentaryzacyjnych oraz poboru materiału empirycznego powinny składać się:

1) paliki drewniane służące za pachołki wyznaczające w terenie środki powierzchni kołowych;

2) urządzenia do pomiaru odległości od środka powierzchni kołowej oraz pomiaru wysokości drzew;

3) elektroniczne rejestratory podręczne wyposażone w:

a) odbiorniki GPS,

b) kamerki filmowe,

c) nadajniki pozwalające na zdalne lub przewodowe wysyłanie danych do serwerów stacjonarnych;

4) cyfrowe aparaty fotograficzne;

5) średnicomierze dendrometryczne;

6) świdry glebowe, szpadle oraz inne elementy zestawów do poboru prób glebowych oraz prób ścioły;

7) zestawy składające się na pułapki Barbera;

8) pułapki żywołowne;

9) inne urządzenia i inny sprzęt - stosownie do szczegółowego wykazu tego sprzętu i urządzeń, ujmowanego w decyzji, o której mowa w § 5.

Inwentaryzacja wskaźnikowa - prace terenowe

§  13.

1. Przed rozpoczęciem prac terenowych należy określić współrzędne punktów oznaczających w terenie środki powierzchni kołowych.

2. Punkty, o których mowa w ust. 1, powinny być rozmieszczone w sposób równomierny - tak, aby na mapowym zobrazowaniu, o którym mowa w ust. 1, punkty te wyznaczały naroża wirtualnej siatki kwadratów.

§  14.

1. Na potrzeby prac terenowych, prowadzonych w szczególności w obrębie powierzchni kołowych, spośród członków Zespołu Inwentaryzacyjnego wyodrębnia się drużyny inwentaryzacyjne, zwane dalej drużynami, obejmujące:

1) jedno stanowisko fitosocjologiczne;

2) jedno stanowisko taksatorskie;

3) jedno stanowisko pomocy technicznej.

2. Każda drużyna jest obowiązana prowadzić dziennik robót - stosownie do decyzji, o której mowa w § 5.

§  15.

1. W odniesieniu do danej powierzchni kołowej - osoby, będące członkami danej drużyny, w ramach działań wstępnych:

1) za pomocą odbiorników GPS, o których mowa w § 12 pkt 2 lit. a, są obowiązane do zlokalizowania w terenie miejsca, będącego środkiem danej powierzchni kołowej;

2) miejsce to należy trwale oznaczyć w terenie poprzez:

a) zabicie pachołka drewnianego,

b) naniesienie na korowinę co najmniej trzech drzew, usytuowanych najbliżej w stosunku do ww. pachołka, znaku wykonywanego za pomocą farby,

c) utrwalenie dokumentacyjne azymutu oraz odległości od pnia każdego z drzew do pachołka.

2. Stosownie do szczegółowych dyspozycji postępowania, zawartych w decyzji, o której mowa w § 5, osoby będące członkami danej drużyny są upoważnione do przesuwania miejsca usytuowania środka danej powierzchni kołowej w stosunku do środka zaprojektowanego w wykonaniu § 13, jeżeli jest to w sposób oczywisty uzasadnione, w szczególności, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzeniem na gruncie, że kameralnie zaprojektowany środek powierzchni kołowej musiałby być usytuowany:

1) na granicy dwóch lub większej liczby wydzieleń leśnych;

2) w pasie drogi, zwłaszcza o trwałej nawierzchni bitumicznej;

3) w zasięgu niedawno przeprowadzonych prac gospodarczych w lesie o skutkach istotnych dla oceny wyjściowej różnorodności biologicznej w danym wydzieleniu leśnym (tj. różnorodności charakteryzującej pierwszą edycję prac inwentaryzacyjnych).

3. Osoby, będące członkami drużyny, są obowiązane utrwalić dokumentacyjnie każdorazową zmianę współrzędnych środka danej powierzchni kołowej.

§  16.

1. Środek powierzchni kołowej stanowi miejsce, z którego powinno być dokonywane filmowe utrwalanie, w ujęciu panoramicznym, wyglądu płatu roślinności leśnej danego wydzielenia leśnego [35].

2. Utrwalanie, o którym mowa w ust. 1, następuje z wykorzystaniem rejestratora, o którym mowa w § 12 pkt 2.

3. Oprócz filmowego utrwalania wyglądu płatu roślinności leśnej w ujęciu panoramicznym - wygląd roślinności leśnej jest również utrwalany za pomocą fotograficznego aparatu cyfrowego (por. załącznik nr 3).

§  17.

1. Celem zdjęć fitosocjologicznych, o których mowa w § 11 ust. 4 pkt 2, powinno być:

1) zidentyfikowanie zespołu roślinnego w obrębie danego wydzielenia leśnego;

2) ustalenie relacji między faktycznym zbiorowiskiem roślinnym w danym wydzieleniu leśnym a najbliższym mu pod względem charakterystyki [22a] potencjalnym zespołem leśnym;

3) ustalenie [22b]:

a) czy w danym wydzieleniu leśnym występują osobniki roślin wskaźnikowych,

b) jaka jest szczegółowa charakterystyka roślin wskaźnikowych z podziałem na:

– rośliny wierne [23],

– gatunki starych lasów [23a].

2. Instytucje lub konsorcja instytucji, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5, powinny być na drodze umowy zobowiązywane do udzielania drużynom bieżącej konsultacji w zakresie identyfikacji gatunkowej roślinności leśnej - w razie takiej potrzeby.

3. Dane (informacje) będące wynikiem zdjęć fitosocjologicznych powinny być wprowadzane bezpośrednio do pamięci rejestratora, o którym mowa w § 12 pkt 2.

§  18.

1. Każde - ze znajdujących się w obrębie danej powierzchni kołowej - drzewo stojące lub stanowiące złom podlega scharakteryzowaniu pod względem:

1) przynależności gatunkowej;

2) pierśnicy (dla złomów - średnicy);

3) wysokości;

4) miejsca, w którym nastąpiło przerwanie ciągłości pnia;

5) żywotności (z podziałem podstawowym na drzewa żywe i martwe);

6) stopnia rozkładu drewna martwego;

7) innych cech - stosownie do decyzji, o której mowa w § 5, przy czym przez drzewo należy tu rozumieć również krzewy o pierśnicy powyżej 7 cm.

2. Każde - ze znajdujących się w obrębie danej powierzchni kołowej - drzewo leżące (lub każda pozostałość po takim drzewie) podlega działaniu w celu scharakteryzowania pod względem:

1) przynależności gatunkowej;

2) średnicy;

3) długości;

4) charakterystyki drewna martwego;

5) innych cech - stosowanie do decyzji, o której mowa w § 5.

3. Poszczególne warstwy lasu w obrębie każdej powierzchni kołowej podlegają działaniom w celu uszczegółowienia ich charakterystyki. Cechy poszczególnych warstw lasu (ścioły, warstw fitocenozy), składające się na to uszczegółowienie, jak również sposób dokonywania tego uszczegółowienia stanowią przedmiot decyzji, o której mowa w § 5.

4. Dane (informacje) będące wynikiem działań, o których mowa w ust. 1-3, powinny być docelowo wprowadzane do pamięci rejestratora, o którym mowa w § 12 pkt 2.

§  19.

1. W obrębie danej powierzchni [34] kołowej następuje:

1) pobór próbek ścioły;

2) pobór prób glebowych.

2. Próby ścioły powinny być pobierane z pola powierzchni, wyznaczanego za pomocą szablonu, mającego formę ramki umieszczanej na gruncie; materiał organiczny ścioły jest umieszczany w pojemnikach.

3. Próby gleby należy pobierać z zachowaniem jej struktury - w sposób określony szczegółowo w decyzji, o której mowa w § 5.

4. Każda z prób ścioły lub prób glebowych powinna być indywidualizowana za pomocą etykiety, zawierającej opis danej próby.

5. Próby, o których mowa w ust. 2 i 3, staraniem określonych nadleśnictw powinny być sukcesywnie dostarczane do certyfikowanego laboratorium gleboznawczego, będącego jednym z usługodawców zewnętrznych, o których mowa w § 6 ust. 2 pkt 5 i 6, lub wchodzącego w skład takiego usługodawcy, przy czym decyzja, o której mowa w § 5, może przewidywać korzystanie z dwóch lub większej liczby certyfikowanych laboratoriów gleboznawczych.

§  20.

1. W obrębie każdej powierzchni kołowej osoby, będące członkami drużyny, umieszczają po jednej pułapce Barbera, służącej m.in. do odłowu chrząszczy z rodziny biegaczowatych.

2. Pułapki podlegają okresowemu opróżnianiu; materiał empiryczny z opróżnianych pułapek Barbera jest dostarczany, po jednoznacznym jego opisie, do stanowisk diagnostycznych, o których mowa w § 27.

3. Szczegółowy opis działań, związanych z funkcjonowaniem pułapek Barbera, stanowi przedmiot decyzji, o której mowa w § 5.

§  21.

1. Informacje, będące wynikiem działania drużyn, powinny pozwalać na oszacowanie, w ramach poszczególnych wydzieleń leśnych, potencjalnej pojemności nisz ekologicznych, przy czym przez potencjalną pojemność nisz ekologicznych należy rozumieć odpowiednio zindywidualizowaną (zwymiarowaną) liczbę miejsc, będących mikrobiotopami, których charakterystyka wskazuje na możliwość bytowania w nich organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych [24].

2. W następstwie zindywidualizowania (zwymiarowania), o którym mowa w ust. 1, powinna być zapewniana możliwość przeliczania:

1) danych o liczebności oraz innych cechach organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych ustalonych dla określonego fragmentu danego wydzielenia leśnego na

2) dane o liczebności oraz innych cechach organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych w całym wydzieleniu leśnym.

3. Szczegółowy sposób szacowania potencjalnej pojemności nisz ekologicznych każdorazowo ustala decyzja, o której mowa w § 5, przy czym należy tu kierować się następującym przykładowym tokiem postępowania:

1) przy inwentaryzowaniu zgniotka cynobrowego jako organizmu o szczególnych funkcjach wskaźnikowych w każdym z wydzieleń leśnych, związanych z daną powierzchnią kołową, typowaniu podlega w drodze oględzin eksperckich dziesięć drzew stojących lub leżących, mogących stanowić nisze ekologiczne w odniesieniu do tego gatunku;

2) w miejscach na tych drzewach, najbardziej charakterystycznych ze względu na wymagania biotyczne zgniotka cynobrowego, następuje odspojenie korowiny - tak, aby pole powierzchni zewnętrznej części pnia każdego z tych drzew wynosiło 1 m²;

3) po każdym takim odsłonięciu następuje ustalenie liczby larw lub postaci imago zgniotka cynobrowego, jeżeli powierzchnia odsłonięta istotnie okazuje się miejscem bytowania osobników tego gatunku;

4) w następstwie działań, o których mowa w pkt 1-3, ustalana jest liczebność postaci larwalnych lub dojrzałych zgniotka cynobrowego w przeliczeniu na 10 m² powierzchni zewnętrznej pnia, stanowiących potencjalne jego nisze ekologiczne;

5) podczas prac na powierzchni kołowej, związanej z danym wydzieleniem, następuje oszacowanie pola powierzchni zewnętrznej, będącej potencjalnym miejscem bytowania zgniotka cynobrowego; jest to dokonywane poprzez identyfikację drzew martwych o określonym stopniu rozkładu drewna w obrębie danej powierzchni kołowej oraz określonym stopniu pokrycie korowiną, której wygląd wskazuje na możliwość bytowania pod nią ww. zgniotka;

6) ustalając wartości wielkości: "pole powierzchni zewnętrznej pni z korowiną, o której mowa w pkt 5 : pole powierzchni kołowej x pole powierzchni wydzielenia leśnego", otrzymuje się oszacowaną poszukiwaną wartość potencjalnej pojemności nisz ekologicznych spełniających wymagania biotyczne zgniotka cynobrowego;

7) ustalając wartość wielkości: "liczba postaci larwalnych lub imago zgniotka cynobrowego na zinwentaryzowanej powierzchni zewnętrznej pni z odspojoną korowiną : 10 m² x wartość potencjalnej pojemności nisz ekologicznych w danym wydzieleniu wyrażona w m²", otrzymuje się oszacowaną maksymalną liczbę postaci larwalnych lub postaci imago zgniotka cynobrowego w danym wydzieleniu leśnym, przy czym wartość ta wymaga oczywiście dalszych analiz uprawdopodobniających.

§  22.

1. Prace prowadzone przez drużyny powinny podlegać wyrywkowej weryfikacji dokonywanej post factum przez instytucje lub konsorcja instytucji, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5.

2. Szczegóły weryfikacji, o której mowa w ust. 1:

1) utrwala się w decyzji, o której mowa w § 5;

2) powinny być przedmiotem umowy pomiędzy Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych a tymi instytucjami lub ich konsorcjami.

§  23.

1. Inwentaryzację organizmów końca łańcucha oraz inwentaryzację organizmów o szczególnych funkcjach wskaźnikowych wykonuje się zgodnie z umową pomiędzy Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych a instytucją naukową lub konsorcjum instytucji naukowych, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5.

2. Szczegóły inwentaryzacji, o której mowa w ust. 1, w tym listę organizmów wskaźnikowych oraz sposób prowadzenia tej inwentaryzacji, utrwala się w decyzji, o której mowa w § 5.

§  24.

1. Mając na względzie, że w danym roku kalendarzowym prace inwentaryzacyjne są rozciągnięte w czasie, wykazując przy tym najwyższą koncentrację w okresie wczesnowiosennym oraz późnoletnim lub wczesnojesiennym - do zakończenia tych prac w promieniu stu metrów, licząc od środka każdej z powierzchni kołowych, wprowadza się obowiązek wstrzymywania się od prac gospodarczych, chyba że są one podyktowane sytuacjami nadzwyczajnymi.

2. Wszelkie prace gospodarcze prowadzone w wydzieleniach leśnych, w których usytuowane są powierzchnie kołowe, należy utrwalać w ramach Systemu Informatycznego Lasów Państwowych (SILP) ze szczególną starannością.

§  25.

1. W celu rozstrzygnięcia, czy i w jakim zakresie ekosystemy współtworzące krajobraz związany ze zgrupowaniem nadleśnictw objętych inwentaryzacją wskaźnikową stanowiły w przeszłości przedmiot działalności ludzkiej, w każdym uzasadnionym przypadku w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej należy dokonać identyfikacji materialnych obiektów dziedzictwa kulturowego, znajdujących się na powierzchni ziemskiej lub pod powierzchnią ziemską gruntów, stanowiących teren działań inwentaryzacyjnych [30].

2. Przedmiotem identyfikacji, o której mowa w ust. 1, powinny być [30a] w szczególności:

1) pozostałości cmentarzysk;

2) pozostałości osad ludzkich, w tym budynków oraz ślady działalności ludzkiej, np. ślady rolniczego użytkowania ziemi w przeszłości;

3) pozostałości różnych budowli i innych materialnych efektów minionych technologii;

4) fragmenty lasu, świadczące w sposób szczególny o minionych sposobach prowadzenia gospodarki leśnej;

5) drzewa kapliczkowe;

6) różne obiekty będące świadkami wydarzeń historycznych oraz tradycji leśnych;

7) inne dobra materialne i niematerialne, w tym:

a) krzyże śródleśne,

b) kurhany,

c) pozostałe prawdopodobne stanowiska archeologiczne.

3. Szczegółowy sposób identyfikacji wyżej wymienionych obiektów dziedzictwa kulturowego powinien być przedmiotem decyzji, o której mowa w § 5 [31].

Inwentaryzacja wskaźnikowa - prace kameralne, przetwarzania danych, raportowanie oraz wnioskowanie o stopniu naturalności biologicznej w lasach objętych inwentaryzacją wskaźnikową

§  26.

1. W celu oceny wpływu przeszłej aktywności ludzkiej w lasach, obejmowanych inwentaryzacją wskaźnikową, na kształtowanie się w nich różnorodności biologicznej - na podstawie m.in.

1) ewidencji zdarzeń gospodarczych stanowiącej zasób Systemu Informatycznego Lasów Państwowych;

2) zapisów we wszelkiej dostępnej dokumentacji archiwalnej, w tym w dawnych planach urządzania lasu;

3) innych źródeł wiedzy -

następuje odtworzenie historii gospodarczej poszczególnych wydzieleń leśnych, oddziałów, leśnictw, obrębów i nadleśnictw danego ich zgrupowania (studia archiwalne) [32].

2. Szczegółowy sposób prowadzenia studiów archiwalnych powinien być przedmiotem decyzji, o której mowa w § 5 [33].

§  27.

1. W celu:

1) ustalenia wartości wskaźnika SBO w poszczególnych wydzieleniach leśnych danego zgrupowania nadleśnictw oraz

2) oznaczenia gatunków chrząszczy z rodziny biegaczowatych [25]

- materiał empiryczny gromadzący się w pułapkach Barbera podlega badaniom laboratoryjnym prowadzonym przez stanowiska diagnostyczne, wyodrębniane w ramach instytutów naukowych lub ich konsorcjach, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5.

2. Wartość wskaźnika SBO służy do ustalania fazy rozwojowej poszczególnych ekosystemów, związanych z wydzieleniami leśnymi objętymi inwentaryzacją wskaźnikową, tj. do ustalenia stadium sukcesyjnego danego wyodrębnionego terytorialnie ekosystemu.

3. Oznaczanie gatunków chrząszczy z rodziny biegaczowatych służy identyfikacji występowania tych gatunków, które pełnią szczególne funkcje wskaźnikowe.

§  28.

1. Dane utrwalane:

1) w pamięci rejestratorów, o których mowa w § 12 pkt 2;

2) na raptularzach i innych urządzeniach ewidencyjnych, prowadzonych w wykonaniu zarządzenia przez instytucje naukowe lub konsorcja instytucji naukowych, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5 - zarówno w trakcie terenowych, jak i kameralnych -

- podlegają przeniesieniu do bazy danych SILP.

2. Szczegółowa procedura przetwarzania danych, o których mowa w ust. 1, będzie przedmiotem odrębnego zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych

§  29.

1. Przetwarzanie danych, o którym mowa w § 28 ust. 2, służy opracowaniu, po zakończeniu każdej rocznej edycji inwentaryzacji wskaźnikowej dotyczącej danego zgrupowania nadleśnictw, sprawozdań (raportów), przedkładanych w wersji ostatecznej ministrowi właściwemu ds. środowiska celem ich oceny w trybie nadzoru nad Lasami Państwowymi [37].

2. Projekty sprawozdań (raportów), o których mowa w ust. 1, podlegają zaopiniowaniu [38] przez:

1) zespół doradczo-pomocniczy Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych ds. różnorodności biologicznej na obszarze Lasów Państwowych, powołany Zarządzeniem nr 10 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie powołania stałych zespołów osłony naukowej (znak: OR.003.2.2016);

2) Forum Ekologiczne, o którym mowa w zarządzeniu nr 2 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 28 stycznia 2016 r. (znak: GP 0.0070.1.2016).

§ 30. Wyniki inwentaryzacji wskaźnikowej w części dotyczącej identyfikacji obiektów dziedzictwa kulturowego oraz wyniki studiów archiwalnych stanowią jedną z przesłanek do formułowania w sprawozdaniach (raportach), o których mowa w § 29, ocen co do pierwotności lub naturalności krajobrazu, obejmującego wydzielenia leśne, będące przedmiotem tej inwentaryzacji [39].

§ 31. Na podstawie cech taksacyjnych poszczególnych wydzieleń leśnych oraz wyników analiz glebowych, a także analiz ścioły - dla każdego wydzielenia leśnego, objętego inwentaryzacją wskaźnikową, z wykorzystaniem odpowiedniego modelu matematycznego, jest ustalana zawartość węgla organicznego w poszczególnych warstwach lasu oraz łącznie we wszystkich tych warstwach [40].

§  32.

1. W sprawozdaniach (raportach), o których mowa w § 29, w formie map, tabel, wykresów i opisów tekstowych prezentuje się [41]:

1) zidentyfikowane gatunki wskaźnikowe - łącznie z ich liczebnością, rozmieszczeniem przestrzennym i innymi atrybutami;

2) zmianę występowania oraz atrybutów w funkcji czasu (chyba że jest to pierwsze sprawozdanie dla danego zgrupowania nadleśnictw);

3) związek charakterystyki gatunków wskaźnikowych oraz jej zmienność w funkcji czasu z:

a) przeszłością gospodarczą,

b) aktualnym programem działań,

c) specyfiką wydzielenia leśnego, związaną na przykład z zawartością martwego drewna, jego zmiennością w funkcji czasu czy w powiązaniu z zawartością węgla organicznego w poszczególnych warstwach lasu (także łączną zawartością węgla we wszystkich tych warstwach oraz w powiązaniu ze zmiennością tej zawartości w funkcji czasu).

2. Częścią składową ww. sprawozdań (raportów) [42] powinny być konkluzje, m.in. co do:

1) stopnia naturalności biologicznej krajobrazów związanych z lasami wchodzącymi w skład poszczególnych zgrupowań nadleśnictw objętych inwentaryzacją wskaźnikową (występowanie gatunków wskaźnikowych, ich liczebność i inne atrybuty, w tym w funkcji czasu - w porównaniu z analogicznymi danymi dotyczącymi obszarów referencyjnych, także w porównaniu z poglądami naukowymi na temat wzorców różnorodności naturalnej);

2) wpływu dodatkowej akumulacji węgla w następstwie tzw. działań dodatkowych w leśnictwie na stopień naturalności biologicznej krajobrazów "leśnych" (czy realizacja koncepcji leśnych gospodarstw węglowych wpływa na podniesienie czy obniżenie stopnia naturalności biologicznej krajobrazów "leśnych").

§ 33. W miarę powstawania kolejnych sprawozdań (raportów), o których mowa w § 29, na ich podstawie są sporządzane kolejne wersje raportu zbiorczego. Postanowienia § 29-33 stosuje się odpowiednio.

§ 34. Wyniki inwentaryzacji wskaźnikowej powinny być wykorzystywane do doskonalenia modelu matematycznego, o którym mowa w § 31.

§ 35. Sprawozdania (raporty) oraz kolejne wersje raportu zbiorczego, o których mowa w postanowieniach poprzedzających, są sporządzane przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych.

Inwentaryzacja wskaźnikowa - działania rozwojowe

§  36.

1. Lasy Państwowe [43] wraz z wprowadzeniem do praktyki gospodarczej systemu inwentaryzacji wskaźnikowej przystąpią do tworzenia podstaw do jego dalszej profesjonalizacji poprzez zlecenie oraz aktywny udział w realizacji tematów badawczych:

1) tematu badawczego skutkującego na etapie prac wdrożeniowo-pilotażowych zainstalowaniem na przykładzie jednego choćby nadleśnictwa systemu urządzeń, służących do ciągłej inwentaryzacji bogactwa przyrodniczego, w tym systemu automatycznego rejestrowania osobników gatunków wskaźnikowych, przy czym temat ten powinien być elementem kompleksowego zlecenia badawczego, zmierzającego, na etapie prac pilotażowo-rozwojowych, do uzbrojenia przykładowego nadleśnictwa w urządzenia rejestrujące i pomiarowe, w tym rejestrujące obciążenie kompleksów leśnych pobytami wypoczynkowymi, rekreacyjnymi czy turystycznymi;

2) tematu badawczego mające na celu wprowadzenie do praktyki gospodarczej systemu identyfikowania gatunków wskaźnikowych na podstawie analizy śladów genetycznych (markerów genetycznych), w tym z wykorzystaniem próbek glebowych pobieranych w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej do oznaczania z wykorzystaniem metod genetycznych gatunków grzybów jako wskaźników naturalności biologicznej krajobrazu "leśnego";

3) tematu badawczego pozwalającego na zainstalowanie w Lasach Państwowych systemu identyfikacji genetycznej rodzimości drzew tworzących drzewostany, w tym drzewostany uchodzące za część składową krajobrazów pierwotnych;

4) tematu badawczego mającego na celu opracowanie oraz zainstalowanie w ramach SILP interaktywnego klucza służącego do rozpoznawania gatunków roślin i zwierząt, w tym w aspekcie inwentaryzacji bogactwa przyrodniczego w lasach (przy czym powinna to być część składowa zdecydowanie bardziej zintegrowanego tematu badawczego, uwzględniająca takie m.in. zagadnienia, jak identyfikowanie organizmów stwarzających potencjalnie zagrożenie biotyczne dla ciągłości i trwałości ekosystemów leśnych czy identyfikacja uszkodzeń i chorób).

2. Rozwój systemu inwentaryzacji wskaźnikowej powinien również polegać na:

1) zainstalowaniu w ramach SILP Portalu "Inwentaryzacja makroskalowa";

2) powiększeniu obszaru działalności Leśnego Banku Genów o działania w zakresie realizacji projektów introdukcji oraz reintrodukcji roślin i zwierząt w celu podnoszenia stopnia naturalności biologicznej krajobrazów leśnych (z uwzględnieniem przechowywania w niskich temperaturach materiału rozmnożeniowego gatunków naturowych).

Postępowanie przy opracowywaniu projektów planów zadań ochronnych w formie planów urządzenia lasu lub aneksów do planów urządzenia lasu - uszczegółowienie niektórych działań

Postanowienia wstępne

§ 37. W każdym przypadku, uzasadnionym dużym udziałem lasów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych, w ogólnym areale danego obszaru Natura 2000, obowiązek ustalenia zadań ochronnych dla tego obszaru powinien być wypełniany m.in. poprzez sporządzanie przez Lasy Państwowe - w wykonaniu stosownych przepisów zawartych w ustawie o ochronie przyrody oraz po każdorazowym zawiadomieniu o takim zamiarze ministra właściwego ds. środowiska - dokumentacji wyczerpującej znamiona planów zadań ochronnych, zwanej dalej dokumentacją przyrodniczą [44].

§ 38. Dokumentacja przyrodnicza podlega przekazaniu do jednostki wykonawstwa urządzeniowego celem uwzględnienia odpowiednio w projekcie nowo tworzonego planu urządzenia lasu lub w aneksie do istniejącego planu urządzenia lasu, przy czym szczegółowy sposób współdziałania Lasów Państwowych z jednostkami wykonawstwa urządzeniowego każdorazowo powinna regulować umowa pomiędzy właściwym dyrektorem regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych a daną jednostką wykonawstwa urządzeniowego [45].

§ 39. Sporządzanie dokumentacji przyrodniczych powinno być poprzedzone w danym nadleśnictwie inwentaryzacją wskaźnikową, o której mowa w § 4-36, przy czym w takim przypadku inwentaryzacja wskaźnikowa (w ramach danego obszaru Natura 2000) powinna być uzupełniona o identyfikację i ustalenie gatunków naturowych, jakie potencjalnie powinny być związane z siedliskami przyrodniczymi ustalonymi w ramach inwentaryzacji wskaźnikowej [46].

§ 40. Sporządzanie dokumentacji przyrodniczej dla danego obszaru Natura 2000 powinno przebiegać zgodnie z praktycznymi uwagami, jakie w wykonaniu zarządzenia zostaną utrwalone, w odniesieniu do poszczególnych działań z tym związanych, w kolumnie 3, tab. 1 załącznika nr 1 [47].

§ 41. Sporządzanie dokumentacji przyrodniczej podlega finansowaniu z wykorzystaniem środków związanych z funduszem leśnym, przy czym każdorazowo podstawą inicjującą oraz konkretyzującą wykonywanie tej dokumentacji powinna być decyzja zarządcza odpowiedniego dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych [48].

Ustalenie przedmiotów ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000

§ 42. Ustalenie ostatecznej listy siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i organizmów zwierzęcych, nie wyłączając awifauny, które wraz z ich siedliskami powinny być przedmiotem ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000, powinno następować z uwzględnieniem [49]:

1) wyników ogólnopolskiej inwentaryzacji bogactwa przyrodniczego lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych, którą podmiot ten przeprowadził w latach 2006-2007;

2) danych zawartych w programie ochrony przyrody, stanowiącym część składową ekspirującego lub aneksowanego planu urządzenia lasu danego nadleśnictwa;

3) danych gromadzonych przez poszczególne nadleśnictwa w ramach permanentnej aktualizacji wiedzy o bogactwie przyrodniczym na gruntach będących w bezpośrednim zarządzie tychże nadleśnictw;

4) danych o przedmiotach ochrony utrwalonych na temat danego obszaru Natura 2000 w Standardowym Formularzu Danych o Obszarze Natura 2000;

5) danych zawartych w dokumentacji przekazanej na temat danego obszaru Natura 2000 do Komisji Europejskiej w ramach procedury akceptacyjnej;

6) wszelkich innych dostępnych danych wskazujących na możliwość występowania siedlisk przyrodniczych oraz gatunków naturowych w ramach danego obszaru Natura 2000;

7) informacji potwierdzających lub korygujących przedmioty ochrony do objęcia dokumentacją przyrodniczą w świetle inwentaryzacji wskaźnikowej w danym nadleśnictwie, dla którego jest sporządzana dokumentacja przyrodnicza.

§  42a.

1. Projektowana lista przedmiotów ochrony, związana z danym obszarem Natura 2000, z zachowaniem drogi służbowej, jest podawana do wiadomości ministra właściwego ds. środowiska z wnioskiem o poddanie jej listy nadzorowi prewencyjnemu [50],

2. Z braku zastrzeżeń ze strony ministra właściwego ds. środowiska - uznaje się, że lista przedmiotów ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000 została ustalona.

Ocena stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz stanu ochrony gatunków i ochrony siedlisk będących przedmiotem ochrony w ramach obszaru Natura 2000

§  43.

1. Dokumentację przyrodniczą sporządza właściwy nadleśniczy z uwzględnieniem poradników monitoringu przyrodniczego opracowanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, zwanych dalej poradnikami [51].

2. Przy sporządzaniu dokumentacji przyrodniczej nadleśniczowie:

1) wzorują się na przepisach prawnych, regulujących proces sporządzania planów zadań ochronnych [52] oraz

2) zachowują procedury utrwalone w załączniku nr 1 na ryc. 4-11 [53].

Ustalenie działań ochronnych dla poszczególnych przedmiotów ochrony

§ 44. Nadleśniczowie [54] - po zaistnieniu ustalenia, o którym mowa w § 42 pkt 2 - doprowadzają do rozstrzygnięcia co do potrzeby zaprojektowania działań ochronnych w każdym przypadku, w którym wzorowanie się na przepisach, o których mowa w § 43 ust. 2 pkt 1, oraz posiłkowanie się poradnikami skutkuje w wykonaniu procedur, o których mowa w § 43 ust. 2 pkt 2, oceną mówiącą o złym lub niewłaściwym stanie ochrony danego przedmiotu ochrony.

§ 45. W wykonaniu § 44 nadleśniczowie, z zachowaniem drogi służbowej, występują z wnioskiem do ministra właściwego ds. środowiska o poddanie nadzorowi prewencyjnemu zamiaru uznania dotychczasowej działalności gospodarczej na gruntach wchodzących z skład danego obszaru Natura 2000 za należycie służącej ochronie przedmiotów ochrony w ramach obszaru Natura 2000 - w każdym przypadku, w którym inwentaryzacja wskaźnikowa uzasadnia zdaniem nadleśniczego w sposób jednoznaczny, że pejoratywna ocena stanu ochrony przedmiotów ochrony, dokonana przy posiłkowaniu się poradnikami, jest w sposób oczywisty nieprawdziwa, gdyż w świetle inwentaryzacji wskaźnikowej krajobraz "leśny" w nadleśnictwie cechuje się różnorodnością zbliżoną do różnorodności naturalnej [55].

§ 46. Nadleśniczy projektuje działania ochronne dla przedmiotów ochrony tego wymagających z uwzględnieniem wniosku, o którym mowa w § 45 oraz ewentualnego stanowiska ministra właściwego ds. środowiska w reakcji na ten wniosek [56].

Części składowe dokumentacji przyrodniczej

§ 47. Na dokumentację przyrodnicza składają się [57]:

1) dokumentacja służąca ustaleniu listy przedmiotów ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000;

2) projekt listy przedmiotów ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000;

3) wystąpienie nadleśniczego, z zachowaniem drogi służbowej, z wnioskiem o poddanie projektowanej listy przedmiotów ochrony nadzorowi prewencyjnemu ze strony ministra właściwego ds. środowiska;

4) ewentualne stanowisko ministra właściwego ds. środowiska w reakcji na wniosek, o którym mowa w pkt 3;

5) ustalona lista przedmiotów ochrony w ramach danego obszaru Natura 2000;

6) dokumentacja oceny stanu ochrony przedmiotów ochrony wykonana z zachowanie procedur utrwalonych w załączniku nr 1 na ryc. 4-11 przy wzorowaniu się na przepisach, o których mowa w § 43 ust. 2 pkt 1 oraz posiłkowaniu się poradnikami;

7) ocena naturalności biologicznej wykonana w realizacji inwentaryzacji wskaźnikowej;

8) ewentualne wystąpienie nadleśniczego z zachowaniem drogi służbowej z wnioskiem o uznanie w ramach nadzoru prewencyjnego dotychczasowej działalności gospodarczej w nadleśnictwie za działalność służącą utrzymaniu należytego stopnia naturalności biologicznej krajobrazu "leśnego" nadleśnictwa;

9) ewentualne stanowisko ministra właściwego ds. środowiska na wniosek, o którym mowa w pkt 8;

10) projekt działań ochronnych prowadzonych metodami gospodarki leśnej ustalony przez nadleśniczego dla przedmiotów ochrony w obszarze Natura 2000.

Postępowanie z dokumentację przyrodniczą

§ 48. Zgodnie z zarządzeniem dokumentacja przyrodnicza będzie przekazywana przez nadleśniczego jednostce wykonawstwa urządzeniowego celem odpowiedniego uwzględnienia w pracach nad planem urządzenia lasu lub aneksem do planu urządzenia lasu [58].

§ 49. Relacje umowne między Lasami Państwowymi a jednostką wykonawstwa urządzeniowego należy układać w ten sposób, aby na tej jednostce spoczywał obowiązek dokonywania uzgodnień i wykonywania innych działań koniecznych do tego, aby plan urządzenia lasu stanowił substytut planu zadań ochronnych [59].

Ocena procesu stanowienia tych z obszarów Natura 2000, które na terytorium Polski obejmują (głównie) grunty w zarządzie Lasów Państwowych oraz ocena istniejących planów zadań ochronnych dla tych obszarów

§  50.

1. Ustala się obowiązek doprowadzania w Lasach Państwowych do retrospektywnej oceny generalnej procesu ustanowienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sieci obszarów Natura 2000 - w tym w zakresie, w którym sieć ta obejmuje obszary obejmujące w przeważającej części grunty znajdujące się w zarządzie Lasów Państwowych.

2. Obszary, o których mowa w ust. 1, ustali Dyrektor Generalny Lasów Państwowych [60].

§ 51. Ocena generalna, o której mowa w § 50, powinna polegać [61] na sporządzeniu (celem przekazania ministrowi właściwemu ds. środowiska) raportu oceny generalnej, zawierającego odpowiedź na następujące dwa pytania:

1) czy i które z wyżej wymienionych obszarów Natura 2000 nie spełniają kryteriów, scharakteryzowanych w wersecie nr 1 do załącznika 1, a także

2) czy i w których z wyżej wymienionych obszarów Natura 2000 nie występowały i nie występują siedliska przyrodnicze oraz gatunki i ich siedliska, które miały być lub mogą być przedmiotem ochrony w ramach tych obszarów.

§ 52. Projekt raportu oceny generalnej [62], na podstawie:

1) uzyskanych wyników inwentaryzacji wskaźnikowej;

2) wyników inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk - wybranych dla próby z wykazu przedmiotów ochrony, związanych z danymi obszarami Natura 2000;

3) ankietyzacji nadleśnictw oraz

4) wszelkich innych dostępnych lub możliwych do uzyskania informacji -

- w terminie do końca roku 2016 sporządzi wydział właściwy w DGLP ds. ochrony przyrody.

§ 53. W odniesieniu do obszarów Natura 2000, obejmujących głównie grunty znajdujące się w zarządzie Lasów Państwowych, przedmiotem oceny powinien być ponadto [63] proces stanowienia planów zadań ochronnych dla tychże obszarów.

§  54.

1. Pierwszy raport oceniający plany zadań ochronnych powinien być sporządzony do końca roku 2016. Kolejne raporty powinny być sporządzane corocznie [64].

2. Projekty [65] raportów oceniających plany zadań ochronnych będą sporządzane przez wydział właściwy w DGLP ds. ochrony przyrody na podstawie i z wykorzystaniem:

1) zatwierdzonych notatek służbowych, o których mowa w wersetach [2] - [8] załącznika nr 1 do zarządzenia;

2) stwierdzonych niezgodności między faktycznie występującymi siedliskami przyrodniczymi oraz gatunkami naturowymi i ich siedliskami a danymi zawartymi w Standardowym Formularzu Danych o Obszarze Natura 2000, a ewentualnie także na podstawie:

3) ewentualnych ewidentnych rozbieżności między planem zadań ochronnych a oceną naturalności biologicznej danego krajobrazu "leśnego".

Postanowienia końcowe

§ 55. Wiedza, gromadzona przez instytucje naukowe lub ich konsorcja, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 5, a także gromadzona w siłach własnych przez Lasy Państwowe, podlega - stosownie do treści zawartej umowy - opracowaniu do postaci profesjonalnych dokumentacji naukowych.

§  56.

1. Do czasu zmian zarządzenia, dokonywanych na drodze jego nowelizacji, może być ono konkretyzowane, aktualizowane, interpretowane, jak również modyfikowane na drodze notatek służbowych, zatwierdzanych przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, sporządzanych w szczególności po uwzględnieniu opinii oraz sugestii ww. Forum Ekologicznego oraz zespołu doradczo-pomocniczego Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych ds. różnorodności biologicznej na obszarze Lasów Państwowych.

2. Notatki, o których mowa w ust. 1, podlegają upublicznieniu na zasadach, na jakich upublicznia się akty sprawstwa kierowniczego Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych.

§ 57. Traci moc Zarządzenie nr 31 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 19 lipca 2006 r. w sprawie ustalenia systemu okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków roślin, zwierząt, innych organizmów i siedlisk przyrodniczych mających znaczenie wskaźnikowe przy ocenie stanu lasów oraz prognozowania zmian w ekosystemach leśnych.

§ 58. Potwierdza się, że do czasu wydania niniejszego zarządzenia działania inwentaryzacyjne na terenie Puszczy Białowieskiej były wykonane przez Lasy Państwowe w myśl jego postanowień.

§ 59. Niniejsze zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania i ma znaczenie potwierdzające w odniesieniu do działań inwentaryzacyjnych przeprowadzonych przez Lasy Państwowe w roku 2016 do czasu jego wydania.

¹ Przepis art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tj. Dz. U. z 2014 r. poz. 1153, z 2015 r. poz. 349, 671, 1322, z 2016 r. poz. 422) stanowi, że "Lasami Państwowymi kieruje Dyrektor Generalny (Lasów Państwowych) przy pomocy dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, tj. inicjuje, koordynuje oraz nadzoruje działalność dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych oraz kierowników innych jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych o zasięgu krajowym.

² Statut Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe został nadany zarządzeniem nr 50 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 maja 1994 r. § 6 Statutu Lasów Państwowych stanowi, że w wykonaniu zadań określonych przez ustawę (o lasach) oraz przez przepisy wykonawcze do ustawy, a także innych przepisów prawnych, Dyrektor Generalny wydaje zarządzenia i decyzje obowiązujące w Lasach Państwowych; pkt 4 - organizuje planowanie urządzeniowe w lasach i prognozowanie w leśnictwie.

³ Powołane przepisy ustawy o lasach stanowią, że Dyrektor Generalny Lasów Państwowych: (1) "inicjuje, koordynuje oraz nadzoruje działalność dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych oraz kierowników innych jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych o zasięgu krajowym" (art. 33 ust. 3 pkt 1a); (2), "inicjuje, organizuje oraz koordynuje przedsięwzięcia na rzecz ochrony lasów, racjonalnej gospodarki leśnej i rozwoju leśnictwa" (art. 33 ust. 3 pkt 3); "organizuje planowanie urządzeniowe w lasach i prognozowanie w leśnictwie (art. 33 ust. 3 pkt 4); "organizuje wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych" (art. 33 ust. 3 pkt 8), dysponuje środkami związanymi z funduszem leśnym (art. 56 ust. 2).

⁴ Powołany przepis uprawnia i zobowiązuje Lasy Państwowe do prowadzenia działalności polegającej na wspomaganiu oraz wyręczania administracji publicznej.

⁵ Przywołania umieszczane w tekście zarządzenia w nawiasie kwadratowym stanowią oznaczenia wersetów, które w załączniku nr 1 odnoszą się do określonej jednostki redakcyjnej lub części jednostki redakcyjnej tegoż zarządzenia, wypełniając odpowiednio funkcje dojaśniające, konkretyzujące (uszczegóławiające) lub dyrektywalne.