Zmiany demograficzne i ich skutki dla polityki spójności (2010/2157(INI)).

A.

mając na uwadze, że zmiany demograficzne w UE i na świecie są faktem, a zajęcie się nimi jest jednym z najważniejszych zadań na przyszłość, oraz że społeczeństwo UE jest najstarsze na świecie,

B.

mając na uwadze, że zmiany demograficzne charakteryzują się starzeniem się społeczeństwa oraz znacznymi przepływami migracyjnymi, które obejmują zarówno imigrację z krajów trzecich, jak również migrację w obrębie UE ze wschodu na zachód oraz z obszarów wiejskich do miejskich,

C.

uwzględniając fakt, że zmiany demograficzne stawiają zwłaszcza przed niektórymi regionami nowe zadania, które należy postrzegać nie tylko jako zagrożenie, lecz także jako nowe możliwości,

D.

mając na uwadze, że w analizie pt. "Regiony 2020", przeprowadzonej przez DG Regio Komisji Europejskiej, za najważniejsze wyzwanie uznano zmiany demograficzne,

E.

mając na uwadze, że zmiany demograficzne dotykają zarówno obszarów wiejskich, jak i miejskich, wywierając wpływ m.in. na infrastrukturę i jakość usług,

F.

mając na uwadze, że choć stawienie czoła wszystkim wyzwaniom demograficznym to zasadniczo zadanie państw członkowskich, regiony muszą przyjąć aktywną postawę, a aby to zrobić potrzebują one wsparcia na szczeblu europejskim,

G.

mając na uwadze, że państwa członkowskie zaplanowały w programach operacyjnych na lata 2007-2013 wykorzystanie 30 mld EUR z funduszy strukturalnych na działania w zakresie zmian demograficznych, przy czym organy regionalne i lokalne zajmują centralne miejsce w procesie radzenia sobie z tymi zmianami, zaś polityka regionalna stanowi główny instrument wśród środków działania UE,

1.

z zadowoleniem przyjmuje wzrost średniej długości życia w Europie; uważa, że opinia publiczna często dostrzega jedynie zagrożenia związane ze zmianami demograficznymi, a nie nowe możliwości;

2.

jest zdania, że należy szczegółowo przeanalizować i właściwie wykorzystać wszystkie możliwości, w tym wsparcie, jakie oferują instrumenty polityki spójności;

3.

jest zdania, że zmiany demograficzne bardzo różnie oddziałują na regiony w zależności od tempa ich postępowania oraz od tego, czy chodzi o region napływowy czy wyludniający się, dlatego wymagają różnych strategii dostosowania i wszystkie organy na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym powinny podejmować w związku z nimi skoordynowane działania; uważa, że jakość życia w regionach wyludniających się, głównie na obszarach wiejskich, definiuje się w inny sposób niż w regionach charakteryzujących się przyrostem ludności, dlatego też konieczne są odmienne strategie wsparcia; uważa, że odpływ siły roboczej dodatkowo nasila skutki zmian demograficznych i że starzenie się społeczeństwa stanowi tylko część szerszego problemu;

4.

uważa, że EFRR i EFS mogą przyczynić się do sprostania obu wyzwaniom wynikającym ze zmian demograficznych w UE, a mianowicie ze wzrostem liczby osób starszych, a także spadkiem liczebności populacji ludzi młodych; opowiada się za przeznaczeniem środków z EFRR na wspieranie dostosowywania warunków mieszkaniowych do potrzeb osób starszych, aby zagwarantować wysoką jakość życia starzejącego się społeczeństwa; wzywa państwa członkowskie oraz regiony do wykorzystania środków finansowych dostępnych w ramach EFRR i EFS w celu wspierania młodych rodzin;

5.

uważa, że określenie ogólnych warunków politycznych w zakresie równouprawnienia kobiet i mężczyzn może pomóc uporać się z wyzwaniami demograficznymi; apeluje zatem, aby we wszelkich rozważaniach na temat zagadnień demograficznych uwzględniano kwestię równości kobiet i mężczyzn;

6.

twierdzi, że aktualne pogorszenie się sytuacji demograficznej w niektórych przynajmniej państwach członkowskich nasili dyskusje na temat reformy systemów emerytalnych w najbliższej przyszłości;

7.

wzywa państwa członkowskie i regiony, by dokonując przydziału i podziału unijnych funduszy strukturalnych oraz definiując wskaźniki oddziaływania uwzględniały różny poziom rozwoju regionów, a także wskaźniki demograficzne, np. wskaźnik obciążenia; zwraca uwagę, że ogólnie w UE największą część ludności stanowią osoby starsze; jest przekonany, że Komisja powinna również wskazać sposoby uporania się ze zmianami demograficznymi na szczeblu ogólnoeuropejskim; stwierdza, że należy poddać analizie odpływ pracowników zarówno pod względem dostępu do infrastruktury i usług, jak i ochrony środowiska, oraz że należy przemyśleć konieczność zapewnienia warunków, dzięki którym ludzie będą pozostawać w swoich regionach pochodzenia, aby uniknąć nadmiernej gęstości zaludnienia na niektórych obszarach miejskich;

8.

uważa, że dzięki zastosowaniu strategii politycznych UE można znaleźć wspólne rozwiązania i synergie także w odniesieniu do zmian demograficznych; wzywa Komisję, by włączyła zmiany demograficzne do przyszłej polityki spójności jako cel przekrojowy; domaga się ponadto, aby Komisja nalegała na uwzględnianie tej kwestii zawierając partnerstwa inwestycyjne z państwami członkowskimi;

9.

zachęca państwa członkowskie i regiony, aby w większym stopniu niż dotychczas brały pod uwagę zmiany demograficzne i ich skutki oraz podejmowały działania w kierunku potraktowania ich jako celu przekrojowego w kształtowaniu krajowych strategicznych programów ramowych (lub innych odnośnych dokumentów) oraz w swoich programach operacyjnych; jest w związku z tym zdania, że inicjatywy przewodnie strategii "Europa 2020", w tym partnerstwo na rzecz aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu, mogłyby zostać bezpośrednio powiązane z preferencjami partnerów uczestniczących w tych programach;

10.

wzywa do podejmowania aktywnych działań na rzecz zapobiegania negatywnym konsekwencjom zmian demograficznych oraz do oferowania szerszej pomocy technicznej regionom najbardziej dotkniętym problemem odpływu i starzenia się ludności, aby zapewnić zdolności absorbowania środków z funduszy strukturalnych przez te regiony, a także umożliwić im korzystanie z tych funduszy;

11.

jest zdania, że podmioty publiczne i prywatne w Europie mają możliwość występować w roli prekursorów w podejmowaniu wyzwań, jakie stwarzają zmiany demograficzne i starzenie się społeczeństwa, m.in. poprzez innowacje socjalne; przypomina, że zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym w coraz większym stopniu należy uwzględniać koszty powstające w wyniku starzenia się społeczeństwa; uznaje, że ta dziedzina ma coraz większy potencjał dla przedsiębiorców i innowacyjności;

12.

podkreśla, że zmiany demograficzne, a szczególnie starzenie się społeczeństwa, mają wyraźny wpływ na oferowaną infrastrukturę społeczną, taką jak systemy emerytalne, opieka pielęgniarska i zdrowotna, a władze regionalne muszą zaspokajać zmieniające się potrzeby poszczególnych grup społecznych;

13.

domaga się, aby przyszłe przepisy dotyczące EFS były prostsze w zarządzaniu, a tym samym pozwalały małym organizacjom korzystać w większym stopniu ze środków finansowych oraz rozwijać społeczne projekty innowacyjne i nimi zarządzać; wzywa Komisję, aby w ramach przyszłego EFS podwyższyła środki przeznaczone na międzynarodowe projekty pilotażowe na szczeblu UE dotyczące kwestii społecznych i zatrudnienia w celu ułatwienia innowacyjnej współpracy regionalnej, transgranicznej i makro-regionalnej, co pozwoli sprostać wspólnym wyzwaniom będącym następstwem zmian demograficznych;

14.

zachęca regiony, aby wykorzystywały fundusze strukturalne do pomocy w stawianiu czoła wyzwaniom demograficznym i do poprawy dostępu do usług socjalnych i administracyjnych, w tym w małych i najbardziej oddalonych miastach i wsiach, przez wspieranie specyficznego potencjału każdego regionu oraz wzmacnianie czynników powstrzymujących mieszkańców przed wyjazdem;

15.

wzywa Komisję do stworzenia bardziej elastycznych warunków dla wspierania finansowania łączonego z funduszy EFRR i EFS przy opracowywaniu i wdrażaniu zintegrowanych planów lub strategii rozwoju obszarów miejskich;

16.

jest zdania, że aby zapobiec odpływowi ludności, konieczny jest rozwój miast i obszarów wiejskich przyjazny dzieciom i rodzinom, a także nakierowany na potrzeby ludzi niepełnosprawnych i osób o ograniczonej mobilności; zatem należy - na ile to możliwe - projektować rozwój miast w taki sposób, aby miejsca pracy, zamieszkania i odpoczynku znajdowały się niezbyt daleko od siebie; wzywa regiony, aby przy planowaniu przestrzennym miast brały pod uwagę łączenie na jednym obszarze obiektów o przeznaczeniu mieszkalnym, gospodarczym i rekreacyjnym oraz troszczyły się o wyważony rozwój tych obszarów, a jednocześnie zadbały o poprawę połączeń z obszarami podmiejskimi przewidywanymi jako obszary mieszkalne; popiera również dalszy rozwój możliwości telepracy;

17.

zauważa, że w regionach wyludniających się małe miasta odgrywają szczególnie istotną rolę jako ośrodki usługowe; domaga się, aby w przyszłych funduszach strukturalnych brano tę funkcję "zakotwiczenia" pod uwagę, w szczególności poprzez lepszą koordynację pomiędzy EFFROW a EFRR i EFS; zwraca uwagę, że odpływ ludności z obszarów wiejskich powoduje negatywne zjawisko wzrostu liczby ludności na obszarach miejskich oraz że aktywne pod względem gospodarczym i społecznym obszary wiejskie stanowią dobro publiczne, co powinno się uznać poprzez stworzenie dysponującego odpowiednimi środkami finansowymi programu rozwoju obszarów wiejskich; wzywa państwa członkowskie, regiony i gminy do zapewnienia kompleksowej i sprawnej sieci usługowej dla obywateli w każdym wieku, by przeciwdziałać wyludnianiu się obszarów wiejskich oraz odpływowi ludności;

18.

zwraca uwagę, że środki z EFRR można także wykorzystywać do zapobiegania izolacji społecznej osób starszych, np. poprzez tworzenie specjalnej infrastruktury i usług dostosowanych do potrzeb tej grupy wiekowej oraz umożliwiających pozbawiony barier dostęp dla wszystkich;

19.

jest zdania, że w regionach, w których odnotowuje się spadek liczby mieszkańców, należy wspierać finansowo strategie dostosowawcze; uważa, że w planowaniu przestrzennym miast i regionów należy nastawić się w większym stopniu na zmianę przeznaczenia infrastruktury, między innymi poprzez rewitalizację i przebudowę centrów miast, przy czym ważna jest również współpraca z podmiotami prywatnymi; zaznacza, że w polityce rozwoju miast należy skupić się na rozwoju miast przyjaznych dla osób starszych; opowiada się za dostrzeganiem i rozwojem potencjału turystycznego miast i ośrodków dziedzictwa kulturowego jako możliwości uatrakcyjnienia dla nowych mieszkańców tych obszarów, które zagrożone są wyludnieniem;

20.

apeluje do regionów, by rozwijały innowacyjne koncepcje w dziedzinie publicznego transportu lokalnego, aby sprostać między innymi wyzwaniom związanym z malejącą liczbą pasażerów przede wszystkim na obszarach wiejskich; wzywa Komisję, aby wspierała finansowo takie projekty;

21.

opowiada się za tym, by nisko oprocentowane kredyty, dzięki którym można wesprzeć dostosowanie mieszkań do potrzeb osób starszych, uznano za priorytet w ramach wykorzystania środków z EFRR; proponuje stworzenie możliwości przyznawania środków na placówki opieki i domy wielopokoleniowe w oparciu o konkretne warunki, aby uniknąć odizolowania ludzi starszych oraz wykorzystać ich potencjał twórczy, tak by zagwarantować wysoką jakość życia starzejącego się społeczeństwa;

22.

zachęca państwa członkowskie do dostosowania usług socjalnych i zdrowotnych do potrzeb wszystkich obywateli, a zwłaszcza rodzin i dzieci, oraz do przeznaczenia na ten cel środków finansowych, tak aby zagwarantować osobom starszym, niezależnie od ich dochodów, wieku i statusu społecznego, możliwość dalszego korzystania z opieki w domu oraz z opieki medycznej, by zapobiegać wyludnianiu się obszarów wiejskich i regionów peryferyjnych;

23.

uważa, że inwestycje publiczne w służbę zdrowia i system opieki są ważne dla społecznej spójności Europy; wzywa państwa członkowskie, by zapewniły dobrą opiekę medyczną również na obszarach wiejskich, np. poprzez regionalną opiekę medyczną świadczoną przez małe kliniki oferujące wysoki poziom usług dzięki powiązaniu z innymi jednostkami i wykorzystywaniu nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz przez usługi medyczne umożliwiające przeciwdziałanie zjawisku odpływu pracowników służby zdrowia, a także na obszarach przygranicznych w drodze nasilonej współpracy transgranicznej pomiędzy strukturami i podmiotami opieki medycznej oraz przez rozważenie możliwości wykorzystania funduszy strukturalnych do wspierania uzupełniających środków w dziedzinie telemedycyny i opieki, a także do propagowania aktywności ludzi starszych; wzywa Komisję do znalezienia nowatorskich rozwiązań w zakresie wspierania finansowego tych działań;

24.

ostrzega przed specyficznymi, uwarunkowanymi regionalnie trudnościami w zapewnianiu usług świadczonych w interesie ogólnym, a zwłaszcza przed występującym w niektórych regionach niedoborem pracowników wykwalifikowanych w zawodach związanych ze świadczeniem opieki; jest zdania, że regiony te powinny opracować specyficzne, regionalne rozwiązania w reakcji na potrzeby i trudności związane ze świadczeniem usług oraz wykorzystywać środki z EFS na szkolenie opiekunów, aby zagwarantować wysoką jakość opieki i tworzyć nowe miejsca pracy, w tym za pomocą programów przekwalifikowania zawodowego dla bezrobotnych; podkreśla, że przyczynia się to bezpośrednio do realizacji celu strategii "Europa 2020" dotyczącego stworzenia większej liczby miejsc pracy;

25.

podkreśla znaczenie tworzenia warunków umożliwiających godzenie życia zawodowego, rodzinnego i prywatnego oraz na przykład zapewnienia - tam gdzie to możliwe - ogólnodostępnej, niezawodnej, bezpłatnej i wysokiej jakości oferty całodziennej opieki nad dziećmi w każdym wieku, obejmującej udogodnienia i możliwości nauki przedszkolnej, by przeciwdziałać odpływowi ludności; uznaje jednocześnie nieocenioną rolę dalszej rodziny w opiece nad dziećmi

26.

uważa, że ważne jest oferowanie wystarczającej liczby tanich mieszkań rodzinom, aby mogły one skuteczniej godzić życie rodzinne i zawodowe, jako że wspieranie młodych rodzin może przyczynić się do podwyższenia współczynnika urodzeń w państwach członkowskich;

27.

podkreśla, że migracja może wiązać się z pewnymi trudnościami natury integracyjnej;

28.

zwraca uwagę, że migracja wykwalifikowanej siły roboczej z nowych do starszych państw członkowskich to jeden z największych problemów demograficznych nowych państw członkowskich, który wywiera negatywny wpływ na strukturę wiekową ich populacji; podkreśla ponadto, że migracja obejmuje personel medyczny, a co za tym idzie, zagraża trwałości systemów opieki zdrowotnej w mniej rozwiniętych regionach;

29.

zauważa jednak, że szczególnie w regionach, gdzie obserwuje się odpływ ludności migracja umożliwia powstrzymanie negatywnych skutków zmian demograficznych, i w związku z tym wzywa państwa członkowskie do uznania integracji migrantów za środek polityczny ważny ze strategicznego punktu widzenia;

30.

apeluje do państw członkowskich, aby uzgodniły wspólną strategię w sprawie legalnej migracji, choćby z tego powodu, że z powodu rozwoju demograficznego Europa zdana jest, zwłaszcza w niektórych sektorach, na napływ wykwalifikowanej siły roboczej i może skorzystać na migracji (w obrębie państw członkowskich i spoza UE, przy zwróceniu szczególnej uwagi na kraje ościenne Unii); jest zdania, że państwa członkowskie muszą postarać się o zatrzymanie wykwalifikowanej siły roboczej, aby przyczynić się do wyważonego rozwoju regionów i złagodzić skutki zmian demograficznych;

31.

proponuje, aby przeznaczać więcej środków na integrację imigrantów w celu zwalczania uprzedzeń, przy jednoczesnym wspieraniu szkoleń i wspólnych imprez sprzyjających wymianie;

32.

wzywa Komisję, aby ukierunkowała EFS w taki sposób, aby uwzględnić poszczególne etapy życia ludzi, a tym samym w większym stopniu wykorzystać dostępny potencjał zawodowy i w dziedzinie wolontariatu w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi ze zmianami demograficznymi; zwraca uwagę, że należy wykorzystywać doświadczenie i wiedzę osób starszych, np. w ramach projektów szkoleniowych, aby umożliwić wymianę międzypokoleniową, i że w tym celu konieczne są odpowiednie rozwiązania; jest zdania, że wymiana międzypokoleniowa to szansa, z której trzeba skorzystać;

33.

jest zdania, że regiony powinny zdecydowanie wykorzystywać środki z EFS do walki z bezrobociem wśród ludzi młodych, aby dać im możliwość wyboru odpowiedniego zawodu; zwraca uwagę, że można to osiągnąć przykładowo poprzez wspieranie środków szkoleniowych i przedsiębiorczości ludzi młodych;

34.

uważa, że trzeba wspierać dalsze działania na rzecz zwiększenia procentowego udziału kobiet aktywnych zawodowo; domaga się w związku z tym umożliwienia większej liczbie kobiet dostępu do wymagającej kwalifikacji pracy zarobkowej oraz do programów z zakresu kształcenia ustawicznego, przy czym uzyskiwane kwalifikacje muszą odpowiadać wymogom rynku pracy; zaleca państwom członkowskim, by opracowały systemy mające na celu zachęcanie pracowników do uczestnictwa w specjalnych projektach mających pomóc im w łączeniu życia zawodowego i prywatnego;

35.

podkreśla, że w przypadku regionów Europy borykających się z wyzwaniami demograficznymi tworzenie środowiska dla konkurencyjnego i innowacyjnego sektora prywatnego jest głównym elementem tworzenia nowych możliwości zatrudnienia dla wszystkich pokoleń;

36.

jest zdania, że zmiany demograficzne w regionach należy przedstawić w ujęciu statystycznym; apeluje do Komisji o przedłożenie wniosków mających zapewnić porównywalność danych o rozwoju demograficznym pochodzących z lokalnych, regionalnych i krajowych baz danych, aby umożliwić w ten sposób dokonywanie oceny danych w całej Europie oraz propagować i wspierać wymianę godnych naśladowania wzorców między państwami członkowskimi, regionami i miejscowościami;

37.

wzywa Komisję do udoskonalenia i aktualizowania co 5 lat "wskaźnika narażenia na zmiany demograficzne", aby wiadomo było, które regiony w Europie są szczególnie narażone na zmiany demograficzne; wzywa Komisję do opracowania procedur pilotażowych, aby rejestrować praktyki stosowane w regionach borykających się z największymi trudnościami;

38.

apeluje do państw członkowskich oraz organów regionalnych i lokalnych o poprawę współpracy z podmiotami lokalnymi i regionalnymi w zakresie zagadnień związanych ze zmianami demograficznymi; uważa, że współpraca ta w regionach przygranicznych musi również uwzględniać życzenia i możliwości związane z inicjatywami transgranicznymi; proponuje opracowywanie programów szkoleniowych dotyczących tej tematyki, aby poprawić jej zrozumienie i rozszerzyć wiedzę o niej; wzywa regiony do wymiany wzorców w zakresie wyzwań związanych ze starzeniem się społeczeństwa;

39.

proponuje, aby Komisja wspierała w ramach współpracy terytorialnej sieci europejskie, w których władze regionalne i lokalne oraz podmioty społeczeństwa obywatelskiego mogły uczyć się od siebie wzajemnie o rozwiązywaniu problemów wynikających ze zmian demograficznych;

40.

zwraca się do Komisji o poszukiwanie możliwości wprowadzenia odpowiednich zmian do koncepcji "ERASMUSA dla osób sprawujących urzędy publiczne na szczeblu lokalnym i regionalnym" oraz o bliższe wyjaśnienie idei uniwersytetu letniego lub zimowego, aby umożliwić przedstawicielom regionów europejskich wymianę wzorców i rozwiązań w kwestiach dotyczących demokracji;

41.

wzywa Komisję do zebrania najlepszych praktyk, ich przeanalizowania oraz podzielenia się nimi z państwami członkowskimi i ich regionami, tak aby praktyki te mogły im służyć za przykład przy opracowywaniu środków mających na celu sprostanie wyzwaniom demograficznym;

42.

wzywa państwa członkowskie i regiony do wymiany doświadczeń, wzorców oraz nowych podejść do zapobiegania negatywnym skutkom zmian demograficznych;

*

* *

43.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

Zmiany demograficzne i ich skutki dla polityki spójności (2010/2157(INI)).

Dz.U.UE.C.2013.153E.9