Zalecenie Rady z dnia 14 lipca 2023 r. w sprawie krajowego programu reform Włoch na 2023 r., zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Włochy programu stabilności na 2023 r.
Dz.U.UE.C.2023.312.105
Akt nienormatywnyZALECENIE RADY
z dnia 14 lipca 2023 r.
w sprawie krajowego programu reform Włoch na 2023 r., zawieraj ące opinię Rady na temat przedstawionego przez Włochy programu stabilności na 2023 r.
(2023/C 312/12)
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4,
uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych 1 , w szczególności jego art. 5 ust. 2,
uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania 2 , w szczególności jego art. 6 ust. 1,
uwzględniając zalecenie Komisji Europejskiej,
uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego,
uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej,
uwzględniając opinię Komitetu ds. Zatrudnienia,
uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Finansowego,
uwzględniając opinię Komitetu Ochrony Socjalnej,
uwzględniając opinię Komitetu Polityki Gospodarczej,
(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 3 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (zwany dalej "Instrumentem"), weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument zapewnia państwom członkowskim wsparcie finansowe służące realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Zgodnie z priorytetami europejskiego semestru Instrument przyczynia się do inkluzywnej odbudowy gospodarczej oraz do wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, w szczególności reform i inwestycji, których celem jest promowanie zielonej i cyfrowej transformacji oraz zwiększenie odporności gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić finanse publiczne oraz pobudzić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie, a także zwiększyć spójność terytorialną wewnątrz Unii i wspierać dalsze wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych. Maksymalny wkład finansowy dla poszczególnych państw członkowskich w ramach Instrumentu został zaktualizowany w dniu 30 czerwca 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 22 listopada 2022 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2023 r., rozpoczynaj ąc tym samym cykl europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2023 r. W dniu 23 marca 2023 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2023 r., które są skupione wokół czterech wymiarów konkurencyjnej zrównoważo- ności. W dniu 22 listopada 2022 r., działając na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1176/2011, Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania na 2023 r., w którym wskazała Włochy jako jedno z państw członkowskich, w których mogą występować zakłócenia równowagi lub które są narażone na takie zakłócenia i w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W dniu 14 grudnia 2022 r. Komisja przyjęła opinię w sprawie projektu planu budżetowego Włoch na 2023 r. W dniu 22 listopada 2022 r. Komisja przyjęła również zalecenie dotyczące zalecenia Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro, a także wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2023 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. W dniu 16 maja 2023 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro 4 ("zalecenie dla strefy euro na 2023 r."), a w dniu 13 marca 2023 r. - wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu.
(3) Choć gospodarki Unii wykazują się niezwykłą odpornością, kontekst geopolityczny nadal wywiera negatywny wpływ. W czasie gdy Unia stanowczo popiera Ukrainę, unijny program polityki gospodarczej i społecznej skupia się na ograniczaniu w perspektywie krótkoterminowej negatywnych skutków wstrząsów energetycznych dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji, a także na kontynuowaniu działań mających na celu realizacj ę zielonej i cyfrowej transformacji, wspieranie zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu, zachowanie stabilności makroekonomicznej oraz zwiększenie odporności w perspektywie średnioterminowej. W programie tym silny nacisk kładzie się też na zwiększenie konkurencyjno ści i wydajności Unii.
(4) W dniu 1 lutego 2023 r. Komisja wydała komunikat pt. "Plan przemysłowy Zielonego Ładu na miarę epoki neutralności emisyjnej" (zwany dalej "planem przemysłowym Zielonego Ładu"). Celem planu przemysłowego Zielonego Ładu jest pobudzenie konkurencyjno ści unijnego przemysłu neutralnego emisyjnie oraz wspieranie szybkiej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej. Stanowi on uzupełnienie bieżących wysiłków w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i REPowerEU. Celem planu jest również stworzenie bardziej sprzyjającego otoczenia dla zwiększenia zdolności produkcyjnych Unii w zakresie technologii i produktów neutralnych emisyjnie niezb ędnych do osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych Unii oraz zapewnienie dostępu do odpowiednich surowców krytycznych, m.in. przez dywersyfikacj ę źródeł, właściwą eksploatację zasobów geologicznych w państwach członkowskich i maksymalny recykling surowców. Plan przemysłowy Zielonego Ładu opiera się na czterech filarach: przewidywalnym i uproszczonym otoczeniu regulacyjnym, szybszym dostępie do finansowania, podnoszeniu umiejętności oraz otwartym handlu zapewniaj ącym odporne łańcuchy dostaw. W dniu 16 marca 2023 r. Komisja wydała kolejny komunikat pt. "Długoterminowa konkurencyjno ść UE: perspektywa na przyszłość po 2030 r." oparty na dziewięciu wzajemnie potęgujących się czynnikach i mający na celu wypracowanie ram regulacyjnych sprzyjaj ących wzrostowi gospodarczemu. W komunikacie tym wyznaczono priorytety polityki nastawione na aktywne zapewnienie ulepszeń strukturalnych, dobrze ukierunkowanych inwestycji oraz środków regulacyjnych służących długoterminowej konkurencyjno ści Unii i jej państw członkowskich. Poniższe zalecenia przyczyniaj ą się do realizacji tych priorytetów.
(5) W 2023 r. europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej nadal rozwija się równolegle z wdrażaniem Instrumentu. Pełne wdrożenie planów odbudowy i zwiększania odporności pozostaje nieodzowne do realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia dla poszczególnych krajów wydane w ostatnich latach lub ich znaczn ą część. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019, 2020 i 2022 pozostają równie aktualne w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które są uzupełniane, aktualizowane lub zmieniane zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(6) Przyjęte w dniu 27 lutego 2023 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/435 5 (zwane dalej "rozporządzeniem w sprawie REPowerEU") ma na celu szybkie zredukowanie uzależnienia Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. Przyczyni się to do bezpieczeństwa energetycznego i dywersyfikacji dostaw energii w Unii przy jednoczesnym zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zdolności do magazynowania energii oraz efektywności energetycznej. Rozporządzenie w sprawie REPowerEU umożliwia państwom członkowskim dodanie do krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności nowego rozdziału REPowerEU w celu finansowania kluczowych reform i inwestycji, które pomogą w osiągnięciu celów REPowerEU. Te reformy i inwestycje przyczynią się również do pobudzenia konkurencyjno ści unijnego przemysłu neutralnego emisyjnie, zgodnie z założeniami planu przemysłowego Zielonego Ładu, oraz do realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów w obszarze energii, wydanych w 2022 r. oraz, w stosownych przypadkach, w 2023 r. Rozporządzeniem w sprawie REPowerEU wprowadzono nową kategorię bezzwrotnego wsparcia finansowego, udostępnianego państwom członkowskim w celu finansowania nowych reform i inwestycji związanych z energią w ramach planów odbudowy i zwiększania odporności.
(7) W dniu 8 marca 2023 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający wytyczne dotyczące polityki fiskalnej na 2024 r. (zwany dalej "komunikatem z dnia 8 marca 2023 r."). Jego celem jest wsparcie państw członkowskich w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a przez to wzmocnienie koordynacji polityki. Komisja przypomniała, że ogólna klauzula wyjścia paktu stabilności i wzrostu zostanie zdezaktywowana z końcem 2023 r. Komisja zaapelowała, by w latach 2023-2024 polityka fiskalna służyła zapewnieniu średniookresowej zdolności do obsługi długu i zwiększeniu wzrostu potencjalnego w zrównowa żony sposób oraz zachęciła państwa członkowskie, aby w swoich programach stabilno ści i konwergencji na 2023 r. określiły, w jaki sposób ich plany fiskalne zapewnią przestrzeganie określonej w Traktacie wartości odniesienia wynoszącej 3 % produktu krajowego brutto (PKB) oraz zapewnią realistyczną i ciągłą redukcję długu lub utrzymanie go na ostrożnym poziomie w perspektywie średnioterminowej. Komisja wezwała również państwa członkowskie, by stopniowo wycofywa ły krajowe środki fiskalne służące ochronie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw przed wstrząsem spowodowanym wzrostem cen energii, rozpoczynaj ąc od środków najmniej ukierunkowanych. Wskaza ła, że jeżeli przedłużenie środków wsparcia okazałoby się konieczne ze względu na ponowną presję związaną z cenami energii, państwa członkowskie powinny lepiej ukierunkowa ć takie środki na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa znajduj ące się w trudnej sytuacji. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne będą przedstawiane w ujęciu ilościowym i zróżnicowane. Co więcej, zgodnie z propozycją przedstawioną w komunikacie z dnia 9 listopada 2022 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego, zalecenia fiskalne byłyby formułowane na podstawie wydatków pierwotnych netto. Komisja zaleciła, by wszystkie państwa członkowskie w dalszym ciągu chroniły inwestycje finansowane z zasobów krajowych i zapewniały skuteczne wykorzystanie Instrumentu i innych funduszy unijnych, w szczególno ści w świetle zielonej i cyfrowej transformacji oraz celów dotyczących odporności. Komisja zapowiedzia ła, że zaproponuje Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyników budżetu za 2023 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
(8) W dniu 26 kwietnia 2023 r. Komisja przedstawiła wnioski ustawodawcze mające na celu wdrożenie kompleksowej reformy unijnych przepisów dotyczących zarządzania gospodarczego. Głównym celem wniosków jest poprawa zdolności do obsługi długu publicznego i wspieranie przez reformy i inwestycje zrównowa żonego i inkluzywnego wzrostu we wszystkich państwach członkowskich. W swoich wnioskach Komisja dąży do zwiększenia poczucia odpowiedzialno ści na szczeblu krajowym, uproszczenia ram oraz skoncentrowania się w większym stopniu na perspektywie średnioterminowej, a jednocześnie do skutecznego i spójniejszego egzekwowania przepisów. Zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 14 marca 2023 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego celem jest zakończenie prac legislacyjnych w 2023 r.
(9) W dniu 30 kwietnia 2021 r. Włochy przedstawiły Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Na podstawie art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatno ść, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotycz ącymi oceny zawartymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 13 lipca 2021 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Włoch 6 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia decyzji Komisji zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241 stwierdzaj ącej, że Włochy osiągnęły w zadowalaj ący sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i warto ściami docelowymi nie zostały odwrócone.
(10) W dniu 2 maja 2023 r. Włochy przedłożyły swój krajowy program reform na 2023 r. i program stabilno ści na 2023 r., zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie. Zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2021/241 krajowy program reform na 2023 r. odzwierciedla również półroczne sprawozdania Włoch z postępów w realizacji planu odbudowy i zwiększania odporno ści.
(11) W dniu 24 maja 2023 r. Komisja opublikowa ła sprawozdanie krajowe dotyczące Włoch na 2023 r. Oceniła w nim postępy Włoch we wdrażaniu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 2019-2022 oraz podsumowała realizację planu odbudowy i zwiększania odporności przez Włochy. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki w stosunku do wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporno ści lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowe i pojawiaj ące się wyzwania. Oceniono w nim również postępy Włoch we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównowa żonego rozwoju.
(12) Komisja przeprowadziła szczegółową ocenę sytuacji dla Włoch na podstawie art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 i opublikowała jej wyniki 24 maja 2023 r. Komisja stwierdziła, że we Włoszech występują nadmierne zakłócenia równowagi makroekonomicznej. Utrzymuje się w szczególności podatność na zagrożenia związana z wysokim długiem publicznym i słabym wzrostem wydajności w kontekście wrażliwości rynku pracy i pewnych słabości występujących w sektorze finansowym, które mają wymiar transgraniczny, chociaż podatności te zostały w pewnym stopniu ograniczone. Skala tych problemów, które występują we Włoszech od dłuższego czasu, zmniejszyła się wprawdzie nieco w ostatnich latach, ale pozostaje znacząca i nie oczekuje się, że uda się je szybko rozwiązać. Trwale niski wzrost wydajności jest głównym czynnikiem powoduj ącym słabą dynamikę wzrostu gospodarczego utrzymuj ącą się we Włoszech; problem ten spowalnia proces zmniejszania zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych, ogranicza możliwości zatrudnienia i wpływa na bilanse banków. Wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych dalej spadał w 2022 r., w miarę ożywienia gospodarczego. Pozostaje on jednak wysoki i stanowi poważne wyzwanie z punktu widzenia stabilności fiskalnej. Prognozuje się, że wskaźnik długu publicznego będzie dalej spadał do 2024 r., ale w średnim okresie nastąpi jego wzrost, o ile nie zostaną podjęte działania konsolidacyjne. Rząd wdrożył dodatkowe środki mające na celu zwiększenie odporności sektora finansowego, a poziom kredytów zagrożonych znacząco zmalał, chociaż banki są nadal w poważnym stopniu narażone na ryzyko związane z niewypłacalnością państwa. Poczyniono pewien postęp w dziedzinie polityk mających na celu zlikwidowanie zakłóceń równowagi, ale konieczne jest kontynuowanie tych wysiłków, a wdrażanie planu odbudowy i zwiększania odporności pozostaje głównym priorytetem politycznym, ponieważ plan ten obejmuje kompleksowe reformy i znaczące inwestycje. Osiągnięcie stałej tendencji spadkowej wysokiego długu publicznego w kontekście rosnących kosztów obsługi zadłużenia i kosztów związanych ze starzeniem się społeczeństwa wymaga przyjęcia wielotorowego podejścia opartego na rozważnych politykach fiskalnych zapewniających adekwatne nadwyżki pierwotne, inwestycje i reformy pobudzaj ące wzrost gospodarczy, poprawę przestrzegania przepisów podatkowych oraz efektywne wykorzystanie zasobów krajowych i unijnych. Włochy stoją przed wyzwaniami, do których rozwiązania przyczyniłyby się - obok dalszego intensywnego wdrażania planu odbudowy i zwiększania odporności - dodatkowe wysiłki w ramach polityki, zwłaszcza w dziedzinach opodatkowania, ram fiskalnych i systemów rentowo-emerytalnych, a także w zakresie demografii, rynku pracy i energii.
(13) Według danych zweryfikowanych przez Eurostat deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Włoch spadł z 9,0 % PKB w 2021 r. do 8,0 % w 2022 r., natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 149,9 % PKB na koniec 2021 r. do 144,4 % na koniec 2022 r. W dniu 24 maja 2023 r. Komisja opublikowała sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu. Omówiono w nim sytuacj ę budżetową Włoch, ponieważ deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych tego państwa przekroczył w 2022 r. określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 3 % PKB, a dług sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 60 % PKB, w związku z czym państwo to nie przestrzegało warunków wartości odniesienia dotycz ącej redukcji długu. W sprawozdaniu stwierdzono, że kryterium deficytu ani kryterium długu nie zostały spełnione. Zgodnie z komunikatem z dnia 8 marca 2023 r. Komisja nie zaproponowała wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu wiosną 2023 r. Komisja następnie stwierdziła, że zaproponuje Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyników budżetu za 2023 r. Włochy powinny uwzględnić tę kwestię przy wykonywaniu budżetu na 2023 r. i przygotowywaniu projektu planu budżetowego na 2024 r.
(14) Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych miał wpływ nowy sposób ujmowania do celów statystycznych niektórych ulg podatkowych na renowacj ę budynków mieszkalnych, które to ulgi są obecnie rejestrowane jako transfery kapitałowe i w większości przypadaj ą na lata 2021-2022 7 . Miały na nie wpływ również środki polityki fiskalnej przedsięwzięte w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii. W 2022 r. takie środki polityki fiskalnej zmniejszaj ące dochody obejmowały środki mające na celu kontrolę ogólnych opłat systemowych w sektorach energii elektrycznej i gazu, obniżenie stawki VAT na gaz, obniżenie podatku akcyzowego od cen paliw, obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne dla pracowników poniżej określonego progu dochodu, natomiast środki polityki fiskalnej zwiększające wydatki obejmowały dotacje dla przedsiębiorstw elektroenergetycznych i gazowych, rozszerzenie "zniżki socjalnej" na energię elektryczn ą i gaz dla gospodarstw domowych o niskich dochodach, uzależnione od wysokości dochodów świadczenia dla pracowników, emerytów i rencistów oraz osób bezrobotnych, a także podwyższenie emerytur o 2 % w październiku 2022 r. przed ustawową indeksacj ą związaną z inflacją zwykle wymagalną w 2023 r. Koszt tych środków był częściowo kompensowany przez nowe podatki od nieoczekiwanych zysków producentów i dostawców energii oraz dochody z mechanizmu kompensacji cen energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych oraz ze stosowania mechanizmu kompensacyjnego w sektorze energii elektrycznej, które mają służyć wdrożeniu rozporządzenia Rady (UE) 2022/1854 8 w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii. Komisja szacuje, że koszty budżetowe netto tych środków wyniosły w 2022 r. 2,5 % PKB. Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych miały również wpływ koszty budżetowe zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy, które szacuje się na 0,1 % PKB w 2022 r. Jednocześnie szacowany koszt tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19 spadł z 3,4 % PKB w 2021 r. do 1,1 % PKB w 2022 r. na skutek wycofania przez rząd większości środków wprowadzonych w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19.
(15) W dniu 18 czerwca 2021 r. Rada zaleciła, by w 2022 r. Włochy 9 wykorzystywały Instrument do finansowania dodatkowych inwestycji na rzecz ożywienia gospodarczego i jednocześnie prowadziły rozważną politykę fiskalną. Ponadto Rada zaleciła Włochom utrzymanie inwestycji finansowanych z zasobów krajowych. Rada zaleciła również Włochom ograniczenie wzrostu wydatków bieżących finansowanych z zasobów krajowych.
(16) Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej 10 w 2022 r. był wspierający, na poziomie - 3,2 % PKB. Zgodnie z zaleceniem Rady Włochy nadal wspierały odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych wyniosły 0,9 % PKB w 2022 r. (0,4 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane z zasobów krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej 11 . Włochy utrzymały zatem inwestycje finansowane z zasobów krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który to wpływ wyniósł 2,4 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej podjętych w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii (dodatkowy koszt budżetowy netto wyniósł 2,2 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). W związku z tym Włochy w wystarczającym stopniu kontrolowały wzrost wydatków bieżących finansowanych z zasobów krajowych.
(17) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie stabilności na 2023 r., jest zgodny z prognozą Komisji z wiosny 2023 r. zarówno na 2023 r., jak i 2024 r. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2023 r. o 1,0 %, a w 2024 r. - o 1,5 %. Z kolei w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że wzrost realnego PKB w 2023 r. będzie nieco wyższy i wyniesie 1,2 %, a w 2024 r. - nieznacznie niższy i wyniesie 1,1 %, głównie ze względu na mniejszy wkład inwestycji, które według prognoz rządowych wzrosną o 3,4 % w ujęciu rok do roku, a według prognoz Komisji - o 1,4 %.
(18) W programie stabilności na 2023 r. rząd oczekuje, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych zmaleje w 2023 r. do 4,5 % PKB. Spadek w 2023 r. wynika głównie z ograniczenia transferów kapitałowych związanych z ulgami podatkowymi wspieraj ącymi inwestycje prywatne w efektywność energetyczną budynków mieszkalnych; zmniejszenia kosztów związanych z zatrudnieniem dzięki odnowieniu z mocą wsteczn ą zamówień publicznych na lata 2019-2021, w przypadku których znaczna część zaległych płatności została zaksięgowana w 2022 r.; zmniejszenia dotacji związanych z produkcją w połączeniu z niższymi ulgami podatkowymi dla przedsiębiorstw elektroenergetycznych i gazowych oraz niższych wydatków z tytułu odsetek, co wynika głównie z niższych dochodów od obligacji skarbowych indeksowanych inflacją. W programie stabilności na 2023 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB spadnie z 144,4 % na koniec 2022 r. do 142,1 % na koniec 2023 r. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się deficyt publiczny w wysokości 4,5 % PKB w 2023 r. Odpowiada to poziomowi deficytu prognozowanemu w programie stabilności na 2023 r. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się niższy poziom relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, który to poziom na koniec 2023 r. ma wynieść 140,4 %. Różnica ta wynika z faktu, że w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. założono wyższy wzrost nominalnego PKB.
(19) Oczekuje się, że na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2023 r. nadal będą miały wpływ środki podjęte w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii. Obejmuj ą one środki z 2022 r., których okres obowiązywania przedłużono, w szczególności: dotacje dla przedsiębiorstw elektroenergetycznych i gazowych, działania mające na celu kontrolę powszechnych opłat systemowych w sektorze gazowym, obniżenie stawki VAT na gaz oraz składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych od wynagrodzeń pracowników poniżej określonego progu, a także nowe środki, takie jak dodatek grzewczy dla wszystkich gospodarstw domowych w okresie od października do grudnia 2023 r. Koszt tych środków nadal jest częściowo kompensowany przez podatki od nieoczekiwanych zysków producentów i dostawców energii. Uwzględniając te dochody, w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że koszty budżetowe netto środków wsparcia wyniosą 1,0 % PKB w 2023 r. 12 Większość środków z 2023 r. jest skierowana do gospodarstw domowych lub przedsiębiorstw znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, chociaż większość środków wsparcia w dziedzinie energii nie zachowuje w pełni sygnału cenowego do zmniejszenia zapotrzebowania na energię i zwiększenia efektywności energetycznej. W rezultacie kwotę ukierunkowanych środków wsparcia, którą należy uwzględnić w ocenie zgodności z zaleceniem Rady z dnia 12 lipca 2022 r. 13 , szacuje się w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. na 0,7 % PKB w 2023 r. (w porównaniu z 1,2 % PKB w 2022 r.). Oczekuje się ponadto, że do poprawy salda sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2023 r. przyczyni się też całkowite wycofanie tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19, których wartość oszacowano na 1,1 % PKB.
(20) W swym zaleceniu z 12 lipca 2022 r. Rada zaleciła Włochom, aby zapewniły w 2023 r. rozważną politykę fiskalną, zwłaszcza przez ograniczenie wzrostu bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych do poziomu poniżej średniookresowego wzrostu produktu potencjalnego 14 , przy uwzględnieniu dalszego tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsi ębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii oraz dla osób uciekaj ących z Ukrainy. Jednocześnie Włochy powinny być gotowe do dostosowania wydatków bieżących do zmieniającej się sytuacji. Włochom zalecono również zwiększenie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, przy uwzględnieniu inicjatywy REPowerEU, m.in. poprzez wykorzystanie Instrumentu oraz innych funduszy unijnych.
(21) W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+ 2,6 % PKB), w związku z wysoką inflacją. W 2022 r. kurs polityki fiskalnej był również ekspansywny (- 3,2 % PKB). Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który to wpływ wyniesie 0,9 % PKB. Prognozowany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych jest zatem zgodny z zaleceniem Rady z 12 lipca 2022 r. Przewidywany restrykcyjny wpływ bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych wynika zasadniczo ze zmniejszonych (o 1,5 pp. PKB) kosztów środków wsparcia (ukierunkowanych i nieukierunkowanych) na rzecz gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, które to środki wprowadzono w odpowiedzi na wzrost cen energii. Do wzrostu bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) przyczyniaj ą się głównie wzrost wydatków na renty i emerytury spowodowany częściową indeksacją tych świadczeń o stopę inflacji z ubiegłego roku 15 oraz niedawno uchwalone dalsze obniżenie klina podatkowego w przypadku osób o niskich i średnich dochodach. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych wyniosą w 2023 r. 1,4 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który to wpływ wyniesie 0,1 pp. 16 W związku z tym Włochy planują sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych i przewiduj ą utrzymanie inwestycji finansowanych z zasobów krajowych. Państwo to zamierza finansować inwestycje publiczne na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, takie jak inwestycje w sieć kolejową, energię odnawialn ą, wodór, sieci elektroenergetyczne i zrównoważoną mobilność, ochronę gruntów i zasobów wodnych, a także inwestycje związane z infrastrukturą chmury obliczeniowej na potrzeby administracji publicznej, których koszty są częściowo pokrywane z Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych. Jeśli chodzi o niszczycielskie powodzie, które nawiedziły Włochy w maju 2023 r., koszty bezpośredniego wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych udzielonego w związku z tymi powodziami zostaną uwzględnione w kolejnych ocenach zgodności i będą co do zasady uznawane za środki jednorazowe i tymczasowe 17 .
(22) Według programu stabilności na 2023 r. oczekuje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych zmaleje do 3,7 % PKB w 2024 r. Spadek w 2024 r. wynika głównie z ograniczenia wydatków na zużycie pośrednie i na ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw elektroenergetycznych i gazowych. Według programu stabilności na 2023 r. przewiduje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB na koniec 2024 r. spadnie do 141,4 %. Na podstawie środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy deficyt publiczny w 2024 r. przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. ma wynieść 3,7 % PKB. Odpowiada to poziomowi deficytu prognozowanemu w programie stabilności na 2023 r., ale prognoza Komisji z wiosny 2023 r. nie uwzględnia planowanych środków zwiększających deficyt o 0,2 % PKB, na temat których brakuje jeszcze szczegółowych informacji. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się niższy poziom relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, który to poziom na koniec 2024 r. wyniesie 140,3 %. Różnica ta wynika z faktu, że w prognozie Komisji założono wyższy wzrost nominalnego PKB.
(23) Program stabilności na 2023 r. przewiduje stopniowe wycofywanie w 2024 r. wszystkich środków wsparcia w dziedzinie energii. Komisja także zakłada pełne wycofanie wszystkich środków wsparcia w dziedzinie energii w 2024 r. Szacunki te opierają się na założeniu, że nie dojdzie do ponownego wzrostu cen energii.
(24) W rozporządzeniu (WE) nr 1466/97 wymaga się osiągnięcia rocznej korekty strukturalnego salda budżetowego prowadzącej do średniookresowego celu budżetowego, przyjmując 0,5 % PKB jako punkt odniesienia dla tej korekty 18 . Biorąc pod uwagę względy stabilności fiskalnej i potrzebę zredukowania deficytu poniżej określonej w Traktacie wartości odniesienia wynoszącej 3 % PKB, według Komisji odpowiednia byłaby korekta salda strukturalnego o co najmniej 0,7 % PKB w 2024 r. Aby zapewnić taką korektę i zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisj ę, wzrost wydatków pierwotnych netto finansowanych z zasobów krajowych nie powinien przekroczyć w 2024 r. 1,3 %, jak wskazano w niniejszym zaleceniu. Jednocześnie należy stopniowo wycofywać pozostałe środki wsparcia w dziedzinie energii (obecnie szacowane przez Komisję na 1,0 % PKB w 2023 r.), jeśli pozwala na to rozwój sytuacji na rynku energii i rozpoczynaj ąc od środków najmniej ukierunkowanych; uzyskane w ten sposób oszczędności powinny zostać przeznaczone na zmniejszenie deficytu publicznego. Według szacunków Komisji doprowadzi to do wzrostu wydatków pierwotnych netto, który będzie niższy od zalecanego na 2024 r.
(25) Przy założeniu niezmiennego kursu polityki w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewidziano, że wzrost wydatków pierwotnych netto finansowanych z zasobów krajowych wyniesie w 2024 r. 0,8 %, czyli będzie niższy od zalecanej stopy wzrostu. Jeżeli chodzi o niszczycielskie powodzie, które nawiedziły Włochy w maju 2023 r., koszty bezpośredniego wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych udzielonego w związku z tymi powodziami zostaną uwzględnione w kolejnych ocenach zgodności i będą co do zasady uznawane za środki jednorazowe i tymczasowe.
(26) Według programu stabilności na 2023 r. oczekuje się, że inwestycje publiczne zwiększą się z 3,3 % PKB w 2023 r. do 3,8 % PKB w 2024 r. Wzrost inwestycji odzwierciedla większe inwestycje finansowane z zasobów krajowych i inwestycje finansowane przez Unię, m.in. za pośrednictwem Instrumentu. W programie stabilności na 2023 r. przewidziano reformy i inwestycje, które mają przyczynić się do stabilności fiskalnej oraz zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu. Te reformy i inwestycje obejmują reformę kodeksu zamówień publicznych, która również jest częścią planu odbudowy i zwiększania odporności, oraz reformę systemu podatkowego na mocy ustawy z marca 2023 r. ("ustawa delegująca w sprawie reformy podatkowej").
(27) W programie stabilności na 2023 r. zarysowano średnioterminow ą ścieżkę fiskalną do 2026 r. W programie stabilności na 2023 r. przewidziano, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie do 3,0 % PKB w 2025 r. i do 2,5 % w 2026 r. W związku z tym planuje się, że od 2025 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych nie przekroczy 3 % PKB. Według programu stabilności na 2023 r. oczekuje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB spadnie z 141,4 % na koniec 2024 r. do 140,4 % do końca 2026 r.
(28) Klin podatkowy na wszystkich poziomach dochodów we Włoszech pozostaje wysoki w porównaniu z innymi państwami członkowskimi, pomimo obniżki podatków dochodowych od osób fizycznych wprowadzonej w 2022 r. Rozszerzenie systemu ryczałtowego na osoby samozatrudnione budzi ponadto niepokój co do sprawiedliwości i efektywności systemu podatkowego. Stopień skomplikowania systemu podatkowego zwiększyło również wprowadzenie nowego systemu ryczałtowego opodatkowania podwyżek wynagrodzeń w 2023 r. W marcu 2023 r. rząd przyjął nową ustawę o generalnej reformie systemu podatkowego ("ustawa deleguj ąca w sprawie reformy podatkowej"). Oczekuje się, że reforma ta wyeliminuje pewne utrzymujące się od długiego czasu niedociągnięcia, m.in. poprzez obniżenie opodatkowania pracy oraz zracjonalizowanie i uproszczenie wydatków podatkowych i podatków od osób prawnych. Kluczowe znaczenie przy wdrażaniu tej reformy mają utrzymanie progresywności systemu podatkowego i uproszczenie go, zwiększenie zachęt do pracy, poprawa przestrzegania przepisów podatkowych i zapewnienie neutralności budżetowej. W kontekście tej reformy istnieje możliwość zwiększenia dochodów z innych źródeł, które są mniej szkodliwe dla wzrostu gospodarczego, takich jak podatek od nieruchomo ści, VAT i zezwolenie na korzystanie z państwowych aktywów przybrzeżnych, aby zmniejszyć obciążenie podatkowe pracy w sposób neutralny dla budżetu. Istnieje również przestrzeń do poprawy struktury podatków ekologicznych, które przynoszą wprawdzie stosunkowo wysokie dochody, ale nie zachęcają w wystarczającym stopniu do przechodzenia na czystsze technologie, m.in. ze względu na powszechne stosowanie dotacji szkodliwych dla środowiska. Należy oprócz tego rozwiązać długotrwały problem, który nie jest uwzględniony w ustawie delegującej w sprawie reformy podatkowej i dotyczy w większości przestarzałych wartości katastralnych, na podstawie których obliczany jest podatek od nieruchomo ści.
(29) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniaj ących się reform i inwestycji, które mają zostać wdrożone do 2026 r. Realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Włoch jest w toku, ale rośnie ryzyko opóźnień. Włochy złożyły trzy wnioski o płatność, odpowiadające 151 kamieniom milowym i wartościom docelowym zawartym w planie i skutkujące płatnością w łącznej wysokości 42 mld EUR (kwota ta dotyczy pierwszych dwóch wniosków o płatność, natomiast trzeci wniosek jest rozpatrywany). Szybkie wdrożenie planu odbudowy i zwiększania odporności i negocjacje w sprawie jego zmiany są niezbędne ze względu na tymczasowy charakter Instrumentu, który obowiązuje do 2026 r. Ważne jest, aby Włochy wzmocniły zdolność administracyjną, zwłaszcza na szczeblu niższym niż krajowy, aby mogły nadal wywiązywać się ze zobowiązań podjętych w planie odbudowy i zwiększania odporności, przy czym skuteczne i w pełni działające ramy zarządzania pozostają kluczowe dla jego sprawnej i terminowej realizacji. Niezwykle ważnymi zadaniami pozostają wczesne wykrywanie potencjalnych opóźnień i problemów z wdrażaniem oraz wczesne podejmowanie działań zaradczych. Zgodnie z art. 14 ust. 6 rozporządzenia (UE) 2021/241 w dniu 31 marca 2023 r. Włochy wyraziły zamiar wystąpienia z wnioskiem o dodatkowe wsparcie w formie pożyczki w ramach Instrumentu. Negocjacje w sprawie addendum i rozdziału REPowerEU są w toku, chociaż Włochy nie przedłożyły oficjalnie ich projektów. Szybkie włączenie nowego rozdziału REPowerEU do planu odbudowy i zwiększania odporności umożliwi finansowanie dodatkowych reform i inwestycji wspierających cele strategiczne Włoch w dziedzinie energii i zielonej transformacji. Systematyczne i skuteczne angażowanie władz lokalnych i regionalnych, partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron ma duże znaczenie dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres tego planu, by zapewnić szerokie poczucie odpowiedzialności za cały program polityczny.
(30) Komisja zatwierdziła większość dokumentów programowych dotyczących polityki spójności Włoch w 2022 r., a w 2023 r. - jeden taki dokument. Szybkie wdrożenie programów polityki spójności z zapewnieniem komple- mentarności i synergii z planem odbudowy i zwiększania odporności, w tym rozdziałem REPowerEU, ma zasadnicze znaczenie dla przeprowadzenia zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększenia odporności gospodarczej i społecznej oraz osiągnięcia zrównoważonego rozwoju terytorialnego we Włoszech.
(31) Oprócz wyzwań gospodarczych i społecznych uwzględnionych w planie odbudowy i zwiększania odporności oraz w programach polityki spójności Włochy mierzą się z szeregiem dodatkowych wyzwań, które dotyczą polityki energetycznej i zielonej transformacji, szczególnie w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, przesyłu gazu, efektywności energetycznej, zapewniania i nabywania umiejętności ekologicznych oraz mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju.
(32) W ostatnim roku moce wytwórcze w zakresie energii ze źródeł odnawialnych rosły bardzo powoli, a udział paliw kopalnych w koszyku energetycznym pozostaje znaczny. Aby przyspieszyć wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, Włochy przyjęły pewne zmiany obowiązujących ram prawnych, które reguluj ą procedury wydawania pozwoleń i udzielania zezwoleń dotyczących odnawialnych źródeł energii. Konieczne są dalsze wysiłki w celu zapewnienia spójności między ramami administracyjnymi i legislacyjnymi zarówno na szczeblu krajowym, jak i niższym niż krajowy, a także ich aktualności, tak aby nadążały za najnowocześniejszymi technologiami energetycznymi. Można na przykład dokonać konsolidacji wszystkich powiązanych norm w ramach jednego tekstu (Testo unico); konieczna jest też aktualizacja wytycznych stosowanych do oceny projektów przez organy na szczeblu niższym niż krajowy. Potrzebne są również dalsze inwestycje służące modernizacji sieci krajowej i budowie połączeń międzysystemowych między kontynentalną częścią Włoch a Sycylią i Sardynią, aby przygotować się na spodziewane zwiększenie mocy wytwórczych i umożliwić absorpcję rosnących ilości energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych.
(33) Nadal istnieją wąskie gardła w sieci gazowej. Włochy prowadzą rozmowy z partnerami w Afryce Północnej w sprawie inwestycji, które zwiększą zdolność tego kraju do importu gazu za pośrednictwem istniejących rurociągów i połączeń wzajemnych. Pomogłoby to zdywersyfikowa ć import, a tym samym zwiększyć bezpieczeństwo dostaw. Konieczne są jednak dodatkowe inwestycje w celu zlikwidowania wąskich gardeł w już istniejącej sieci krajowej, której zdolność przesyłowa jest niewystarczaj ąca, aby dystrybuować w kierunku północnym gaz wprowadzany do sieci na południu kraju. Inwestycje w infrastrukturę paliw kopalnych muszą być ograniczone do absolutnie niezbędnego zakresu i zaprojektowane tak, aby uniknąć uzależnienia od technologii, które nie są spójne z celami klimatycznymi lub które zwiększałyby koszty transformacji energetycznej.
(34) Zużycie gazu ziemnego we Włoszech w okresie między sierpniem 2022 r. a marcem 2023 r. spadło o 19 % w porównaniu ze średnim zużyciem gazu w tym samym okresie w ciągu ostatnich pięciu lat, który to wynik przekracza cel określony w rozporządzeniu Rady (UE) 2022/1369 19 , jakim była redukcja o 15 %. Włochy mogłyby kontynuować wysiłki na rzecz tymczasowego zmniejszenia zapotrzebowania na gaz do dnia 31 marca 2024 r. zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2023/706 20 . Działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej budynków powinny być ukierunkowane. Istnieją duże możliwości poprawy efektywności energetycznej włoskich zasobów budowlanych, w szczególności w świetle dużego odsetka starych i energochłonnych budynków. Dotychczasowe środki zawarte w planie odbudowy i zwiększania odporności można uzupełnić np. o ukierunkowane programy zachęcające do zwiększenia efektywności energetycznej budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej, w tym budynków komercyjnych i publicznego zasobu mieszkaniowego, zapewniając gospodarstwom domowym znajdującym się w trudnej sytuacji możliwość skorzystania z tych środków i zapobiegając skutkom regresywnym. Tego typu środki byłyby korzystne szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw, które często nie mają zdolności technicznych i finansowych potrzebnych do poprawy efektywności energetycznej. Przyczyniłyby się one również do ograniczenia ubóstwa energetycznego; problem ten można dodatkowo zwalczać za pomocą innych środków, na przykład tworząc punkty kompleksowej obsługi, które będą świadczyć spersonalizowane usługi pomagaj ące oszczędzać energię. Do wzrostu efektywności energetycznej przyczyniłoby się również zwiększenie nadzoru rynku w dziedzinach ekop- rojektów i etykietowania energetycznego.
(35) Wciąż duże luki w infrastrukturze i często stosowane dotacje o skutkach szkodliwych dla środowiska, w tym w transporcie drogowym, zniechęcają do przechodzenia na bardziej zrównoważone rozwiązania transportowe. Na przykład średnia liczba punktów ładowania pozostaje niższa od średniej unijnej. Dotacje o skutkach szkodliwych dla środowiska obejmują zryczałtowane opodatkowanie samochodów służbowych udostępnionych do użytku prywatnego oraz zwrot podatku akcyzowego od oleju napędowego wykorzystywanego do celów transportu towarów. Dalsze wysiłki na rzecz rozbudowy sieci stacji ładowania i zniesienie wspomnianych dotacji są niezwykle ważne dla konsolidacji rynku pojazdów bezemisyjnych.
(36) Niedobory siły roboczej i kwalifikacji w sektorach i zawodach kluczowych dla zielonej transformacji, w tym w dziedzinie wytwarzania, wdrażania i serwisowania technologii neutralnych emisyjnie, znacznie utrudniają przechodzenie na gospodarkę neutralną emisyjnie. Wysokiej jakości systemy kształcenia i szkolenia, które reagują na zmieniające się potrzeby rynku pracy, oraz ukierunkowane środki w zakresie podnoszenia i zmiany kwalifikacji mają zasadnicze znaczenie dla ograniczenia niedoborów kwalifikacji oraz promowania włączenia i realokacji siły roboczej. W celu uwolnienia niewykorzystanej podaży pracy środki te należy udostępnić zwłaszcza osobom najmocniej odczuwaj ącym skutki zielonej transformacji oraz w sektorach i regionach najbardziej dotkniętych tą transformacj ą. We Włoszech występują niedobory siły roboczej w zawodach, które mają kluczowe znaczenie dla zielonej transformacji, zarówno tych wymagających wysokich, jak i niskich kwalifikacji. Jednocześnie wsparcie szkoleniowe często nie dociera do pracowników najbardziej odczuwających skutki zielonej transformacji. Brak umiejętności koniecznych do zielonej transformacji w sektorze publicznym, zwłaszcza na szczeblu lokalnym, hamuje ponadto zielone inwestycje. We Włoszech istnieją duże dysproporcje regionalne, które mogą się jeszcze pogłębić, jeżeli lokalne rynki pracy nie będą w stanie wykorzystać szans oferowanych przez zieloną transformację. Podnoszenie umiejętności koniecznych do zielonej transformacji, w tym w zakresie zrównoważonego gospodarowania glebami, miałoby również kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania skutkom zmiany klimatu, w szczególności bardziej katastroficznym powodziom i długotrwałym suszom.
(37) W świetle dokonanej przez Komisję oceny Rada przeanalizowała program stabilności na 2023 r., a jej opinia 21 znajduje odzwierciedlenie w zaleceniu 1.
(38) W świetle bliskich powiązań między gospodarkami państw członkowskich strefy euro oraz z uwagi na ich wspólny wkład w funkcjonowanie unii gospodarczej i walutowej Rada zaleciła, by państwa członkowskie strefy euro podjęły działania, w tym za pośrednictwem planów odbudowy i zwiększania odporności, mające na celu (i) utrzymanie długookresowej zdolności do obsługi długu i powstrzymanie się od szerokiego wsparcia popytu zagregowanego w 2023 r., lepsze ukierunkowanie środków fiskalnych służących łagodzeniu skutków wysokich cen energii oraz zastanowienie się nad odpowiednimi sposobami wycofania wsparcia, gdy zmniejszy się presja związana z cenami energii; (ii) utrzymanie wysokiego poziomu inwestycji publicznych oraz promowanie inwestycji prywatnych, aby wspierać zieloną i cyfrową transformacj ę; (iii) wspieranie dynamiki płac, która łagodzi spadek siły nabywczej przy jednoczesnym ograniczeniu efektu drugiej rundy w odniesieniu do inflacji, dalsze udoskonalanie aktywnej polityki rynku pracy i rozwiązanie problemu niedoboru wykwalifikowanej kadry; (iv) poprawę otoczenia działalności gospodarczej oraz zapewnienie, by wsparcie w dziedzinie energii dla przedsiębiorstw było racjonalne pod względem kosztów, tymczasowe i ukierunkowane na rentowne przedsiębiorstwa oraz utrzymało zachęty do zielonej transformacji; oraz (v) zachowanie stabilności makrofinansowej i monitorowanie ryzyka, a jednocześnie kontynuacj ę prac nad dokończeniem budowy unii bankowej. W przypadku Włoch zalecenia 1, 2 i 3 przyczyniaj ą się do realizacji pierwszego, drugiego, trzeciego i czwartego zalecenia, zamieszczonych w zaleceniu dla strefy euro na 2023 r.
(39) W świetle dokonanej przez Komisję szczegółowej oceny sytuacji i tej ewaluacji Rada przeanalizowała krajowy program reform na 2023 r. i program stabilności na 2023 r. Zalecenia Rady na mocy art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 znajduj ą odzwierciedlenie w zaleceniu 1. Polityki, o których mowa w zaleceniu 1, pomagaj ą zaradzić podatnościom na zagrożenia związanym z wysokim długiem publicznym i słabym wzrostem wydajności. Zalecenie 2 przyczynia się do realizacji zalecenia 1. Polityki, o których mowa w zaleceniu 1, przyczyniaj ą się zarówno do korygowania zakłóceń równowagi, jak i do realizacji zaleceń zamieszczonych w zaleceniu dla strefy euro na 2023 r., zgodnie z motywem 38,
1. Wycofanie obowiązujących nadzwyczajnych środków wsparcia w dziedzinie energii i wykorzystanie uzyskanych w ten sposób oszczędności do zmniejszenia deficytu publicznego jak najszybciej w latach 2023 i
2024. Gdyby ponowne podwyżki cen energii wymagały wdrożenia nowych środków wsparcia lub dalszego stosowania obecnych środków wsparcia, zapewnienie, by takie środki wsparcia były ukierunkowane na ochronę gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji, były możliwe do udźwignięcia przez budżet i utrzymywały zachęty do oszczędzania energii.
Zapewnienie rozważnej polityki fiskalnej, w szczególności poprzez ograniczenie nominalnego wzrostu wydatków pierwotnych netto finansowanych z zasobów krajowych do nie więcej niż 1,3 % w 2024 r. 22
Utrzymanie inwestycji publicznych finansowanych z zasobów krajowych i zapewnienie skutecznej absorpcji dotacji w ramach Instrumentu i innych funduszy unijnych, w szczególności w celu wspierania zielonej i cyfrowej transformacji.
W okresie po 2024 r. kontynuowanie średniookresowej strategii fiskalnej polegającej na stopniowej i zrównoważonej konsolidacji, w połączeniu z inwestycjami i reformami prowadzącymi do większej wydajności i bardziej zrównoważonego wzrostu gospodarczego, aby osiągnąć ostrożną sytuację fiskalną w średnim okresie.
Dalsze obniżenie opodatkowania pracy i zwiększenie efektywności systemu podatkowego poprzez przyjęcie i należyte wdrożenie ustawy o reformie podatkowej przy jednoczesnym utrzymaniu progresywności systemu podatkowego i zwiększeniu jego sprawiedliwości, w szczególności poprzez uproszczenie i ograniczenie wydatków podatkowych, w tym VAT i dotacji o skutkach szkodliwych dla środowiska, oraz poprzez zmniejszenie złożoności kodeksu podatkowego. Dostosowanie wartości katastralnych do obecnych wartości rynkowych.
2. Zapewnienie skutecznego zarządzania i wzmocnienie zdolności administracyjnych, zwłaszcza na szczeblu niższym niż krajowy, aby umożliwić szybką realizacj ę planu odbudowy i zwiększania odporności przy utrzymaniu stałego tempa. Sprawne sfinalizowanie rozdziału REPowerEU, aby szybko rozpocząć jego wdrażanie. Szybkie wdrożenie programów polityki spójności z zapewnieniem ścisłej komplementarno ści i synergii z planem odbudowy i zwiększania odporności.
3. Zmniejszenie zależności od paliw kopalnych. Usprawnienie procedur wydawania zezwoleń w celu przyspieszenia wytwarzania dodatkowej energii ze źródeł odnawialnych oraz rozbudowę elektroenergetycznych połączeń między- systemowych, aby umożliwić absorpcję tej dodatkowej energii. Zwiększenie zdolności wewnętrznego przesyłu gazu w celu zdywersyfikowania importu energii i zwiększenia bezpieczeństwa dostaw. Zwiększenie efektywności energetycznej w sektorach nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych, w tym poprzez lepiej sprofilowane systemy zachęt, ukierunkowane w szczególności na gospodarstwa domowe znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji i na budynki o najgorszej charakterystyce energetycznej. Promowanie zrównoważonej mobilności, w tym poprzez zniesienie dotacji o skutkach szkodliwych dla środowiska i szybszą rozbudowę sieci stacji ładowania. Wzmożenie wysiłków w ramach polityki mających na celu zapewnienie i nabywanie umiejętności i kompetencji potrzebnych do zielonej transformacji.
Sporządzono w Brukseli dnia 14 lipca 2023 r.