Zalecenie 2022/2510 ustanawiające europejskie ramy oceny chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania"
Dz.U.UE.L.2022.325.179
Akt obowiązującyZALECENIE KOMISJI (UE) 2022/2510
z dnia 8 grudnia 2022 r.
ustanawiające europejskie ramy oceny chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania"
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 292,
(1) W Europejskim Zielonym Ładzie 1 określono cztery powiązane ze sobą cele polityczne dotyczące transformacji w stronę gospodarki zrównoważonej i zrównoważonego społeczeństwa: neutralność klimatyczną, ochronę różnorodności biologicznej, gospodarkę o obiegu zamkniętym i dążenie do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń na rzecz nietoksycznego środowiska.
(2) Strategia UE na rzecz zrównoważonego finansowania 2 na celu wspieranie finansowania transformacji w stronę gospodarki zrównoważonej.
(3) W rozporządzeniu w sprawie systematyki dotyczącej zrównoważonego rozwoju 3 określono cztery warunki, jakie musi spełniać działalność gospodarcza, aby kwalifikowała się jako zrównoważona środowiskowo. Określono w nim również sześć celów środowiskowych, w tym przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym i zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola.
(4) W strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności na rzecz nietoksycznego środowiska 4 Komisja zapowiedziała opracowanie kryteriów dla chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania". Komisja będzie również zachęcać państwa członkowskie, przemysł i inne zainteresowane strony do priorytetowego traktowania innowacji mających na celu zastąpienie, w miarę możliwości, substancji potencjalnie niebezpiecznych 5 w różnych sektorach, takich jak na przykład wyroby włókiennicze, materiały do kontaktu z żywnością, technologie informacyjno-komunikacyjne, materiały budowlane, mobilność niskoemisyjna, baterie lub odnawialne źródła energii.
(5) Parlament Europejski przyjął rezolucję 6 dotyczącą strategii na rzecz zrównoważoności w zakresie chemikaliów, podkreślając potrzebę zdefiniowania kryteriów "bezpieczeństwa i zrównoważoności na etapie projektowania", aby wnieść wkład w zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrolę, poprawić identyfikowalność niebezpiecznych chemikaliów w produktach i promować zastępowanie ich bezpieczniejszymi i bardziej zrównoważonymi alternatywami. W konkluzjach Rady dotyczących strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności 7 z 15 marca 2021 r. również wzywa się Komisję do niezwłocznego opracowania, we współpracy z państwami członkowskimi i w porozumieniu z zainteresowanymi stronami, zharmonizowanych, jasnych i precyzyjnych definicji oraz, w stosownych przypadkach, kryteriów lub zasad dotyczących pojęć, które mają kluczowe znaczenie dla skutecznego wdrażania strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności, takich jak chemikalia "bezpieczne i zrównoważone na etapie projektowania".
(6) W planie działania UE dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym 8 stwierdza się, że Komisja będzie wspierać zastępowanie i eliminowanie substancji niebezpiecznych poprzez badania naukowe i innowacje.
(7) W planie działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby 9 i we wniosku dotyczącym rozporządzenia ustanawiającego ramy ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów 10 podkreśla się zobowiązanie do zapewnienia, aby chemikalia i materiały były możliwie jak najbardziej bezpieczne i zrównoważone na etapie projektowania oraz podczas cyklu życia, co skutkowałoby nietoksycznymi cyklami materiałowymi.
(8) Pierwsze sektorowe odniesienie do bezpieczeństwa i zrównoważoności na etapie projektowania można znaleźć w strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym 11 . W strategii podkreśla się znaczenie opracowania kryteriów bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i materiałów na etapie projektowania, aby wesprzeć przemysł w zastępowaniu, lub - gdy jest to niemożliwe - ograniczaniu do minimum substancji potencjalnie niebezpiecznych w wyrobach włókienniczych.
(9) Obywatele Unii również dostrzegają potrzebę działania. Badanie Eurobarometr 12 z 2020 r. wskazuje, że 84 % Europejczyków niepokoi wpływ substancji chemicznych występujących w produktach codziennego użytku na ich zdrowie, a 90 % niepokoi wpływ substancji chemicznych na środowisko.
(10) Zidentyfikowano już kilkaset substancji wzbudzających szczególnie duże obawy na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) 13 , a o wiele więcej substancji mogłoby zostać objętych zakresem definicji substancji potencjalnie niebezpiecznych zawartej we wniosku dotyczącym rozporządzenia ustanawiającego ramy ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów 14 .
(11) Aby przejście na chemikalia i materiały, które są "bezpieczne i zrównoważone na etapie projektowania", udało się, konieczne jest wspólne zrozumienie aspektów bezpieczeństwa i zrównoważoności 15 . W związku z tym konieczne jest opracowanie europejskich ram oceny chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania", które mogą pomóc w zdefiniowaniu kryteriów bezpieczeństwa i zrównoważoności, w celu zapewnienia spójności między podmiotami, sektorami i łańcuchami wartości.
(12) Przewidywane ramy powinny umożliwić kompleksową ocenę bezpieczeństwa i zrównoważoności chemikaliów i materiałów w całym ich cyklu życia oraz zapewniać wsparcie w zakresie projektowania, rozwoju, produkcji i stosowania chemikaliów i materiałów, które pełnią pożądaną funkcję lub zapewniają pożądane usługi, a zarazem są bezpieczne i zrównoważone. Stosowanie ram umożliwi sformułowanie kryteriów dla chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania", co powinno przyczynić się do ustanowienia wysokich standardów dotyczących ich bezpieczeństwa i zrównoważoności.
(13) Przegląd wymiarów, aspektów, metod, wskaźników i narzędzi związanych z bezpieczeństwem i zrównoważonością 16 , stanowiący podstawę załącznika do niniejszego zalecenia, mimo że odnosi się do wielu dodatkowych aspektów zrównoważoności społeczno-gospodarczej, skupia się głównie na bezpieczeństwie chemicznym i zrównoważeniu środowiskowym. W celu zapewnienia dodatkowych informacji i umożliwienia podjęcia bardziej świadomych decyzji, w szczególności w przypadku promowania zastępowania, mogą być konieczne oceny aspektów społeczno- gospodarczych, poza tymi już uwzględnionymi. Takie względy mogą być brane pod uwagę w każdym istotnym przypadku podczas stosowania ram.
(14) Celem przewidywanych ram "bezpieczeństwa i zrównoważoności na etapie projektowania" jest utrzymanie się w czołówce badań naukowych i innowacji oraz rozpowszechnianie wykorzystywania najnowszej wiedzy naukowej w celu spełnienia najwyższych ambicji w zakresie bezpieczeństwa i zrównoważoności w dziedzinie innowacji.
(15) Celem ustanowienia tych ram powinno być stworzenie globalnego punktu odniesienia dla innowacji w dążeniu do ekologicznej transformacji przemysłowej; dla zastąpienia w jak największym stopniu produkcji i stosowania substancji potencjalnie niebezpiecznych; dla propagowania wykorzystywania zrównoważonych zasobów i surowców do produkcji chemikaliów i materiałów; dla minimalizacji wpływu produkcji i stosowania chemikaliów i materiałów, w całym ich cyklu życia, na klimat, środowisko i zdrowie ludzi oraz dla właściwego ukierunkowania inwestycji przemysłu i władz publicznych w badania i rozwój.
(16) W niniejszym zaleceniu proponuje się europejskie ramy "bezpieczeństwa i zrównoważoności na etapie projektowania" jako punkt odniesienia dla państw członkowskich, przemysłu, środowisk akademickich, organizacji badawczo- technologicznych oraz organów określających wartości odniesienia dla bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i materiałów.
(17) W niniejszym zaleceniu ustanawia się okres testowy dla ram wraz z mechanizmem dobrowolnej sprawozdawczości dla państw członkowskich i zainteresowanych stron w tym okresie. Proces przeglądu ram zostanie uruchomiony najpóźniej pod koniec okresu testowego. W oparciu o informacje zwrotne zgromadzone w okresie testowym Komisja rozważy w odpowiednich przypadkach włączenie do oceny dodatkowych aspektów bezpieczeństwa i aspektów środowiskowych, a także - jako dodatkowy element - aspektów zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego.
(18) Jak podkreślono w strategii dotyczącej chemikaliów, aby możliwe było opracowanie nowych rozwiązań i wsparcie transformacji cyfrowej i ekologicznej, konieczne będzie zwiększenie publicznych i prywatnych inwestycji na rzecz zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i zdolności innowacyjnych przemysłu chemicznego. Wizja na rok 2030, z której wynika niniejsze zalecenie, powinna zatem zapewnić, aby przyszłe europejskie, krajowe i międzynarodowe inicjatywy na rzecz bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i materiałów były oparte na proponowanych ramach. Komisja będzie propagować niniejsze zalecenie na forach międzynarodowych.
(19) Aby zachęcić do testowania ram, a w szczególności do zajęcia się substancjami potencjalnie niebezpiecznymi, Komisja będzie wspierać okres testowania. Będzie to realizowane w szczególności dzięki działaniom prowadzonym w ramach programu ramowego "Horyzont Europa" mającym na celu opracowanie chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania" oraz rozwój i doskonalenie metod testowania i narzędzi oceny, aby rozszerzyć możliwości oceny zapewniane przez te ramy.
(20) Komisja opracowała również strategiczny plan badań naukowych i innowacji na rzecz bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i materiałów 17 , określający kluczowe obszary badań naukowych i innowacji w cyklu życia chemikaliów i materiałów (projektowanie, produkcja, stosowanie i usuwanie/recykling/remediacja), aby ułatwić i wspierać na poziomie europejskim i krajowym transformację przemysłową w kierunku bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów i materiałów.
(21) Komisja, wiedząc, jakie dane są niezbędne do wdrożenia przewidywanych ram, będzie nadal propagować dane możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadające się do ponownego wykorzystania (dane FAIR). Komisja opracowuje również unijną wspólną platformę danych dotyczących chemikaliów 18 , aby ułatwić wymianę istniejących danych wykorzystywanych w unijnych aktach prawnych dotyczących chemikaliów, dostęp do tych danych i ich ponowne wykorzystywanie.
(22) Niniejsze zalecenie jest zgodne z zasadą pomocniczości, ponieważ przewidywane ramy "bezpieczeństwa i zrówno- ważoności na etapie projektowania" służą potrzebom europejskiej przestrzeni badawczej i jednolitego rynku chemikaliów i materiałów, w przypadku gdy istnieje potrzeba wspólnego porozumienia na poziomie europejskim w odniesieniu do bezpieczeństwa i zrównoważoności chemikaliów i materiałów. Jest ono również zgodne z zasadą proporcjonalności, ponieważ łączy w sobie ustanowienie ram z okresem testowania za pomocą niewiążących prawnie środków, bez uszczerbku dla jakichkolwiek istniejących lub przyszłych przepisów (Unii) dotyczących chemikaliów i materiałów,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
1.1. W niniejszym zaleceniu proponuje się ustanowienie europejskich ram dla chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania" na potrzeby działalności związanej z badaniami naukowymi i innowacjami. Szczegóły dotyczące okresu testowania i ram, oparte na sprawozdaniach technicznych sporządzonych przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji 19 , 20 , przedstawiono w załączniku do niniejszego zalecenia.
1.2. Przewidywane ramy obejmują metody oceny bezpieczeństwa i aspektów zrównoważoności chemikaliów lub materiałów. Wyniki uzyskane w związku z zastosowaniem ram umożliwią określenie kryteriów "bezpieczeństwa i zrównowa- żoności na etapie projektowania", w tym systemów punktacji i wartości progowych opracowanych na podstawie uzyskanych wyników. Proces definiowania kryteriów zostanie rozpoczęty równolegle z przeglądem ram. Celem niniejszego zalecenia jest rozpoczęcie testowania ram oceny i uzyskanie informacji zwrotnych, aby można było usprawnić istotność, wiarygodność i funkcjonowanie tych ram.
1.3. Niniejsze zalecenie skierowane jest do państw członkowskich, przemysłu, w tym małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), środowisk akademickich oraz organizacji badawczo-technologicznych, które wnoszą wkład w rozwój chemikaliów i materiałów lub pracują nad ich rozwojem. W zaleceniu zachęca się te podmioty do stosowania ram w programach badań naukowych i innowacji oraz w działaniach w zakresie badań i innowacji związanych z chemikaliami lub materiałami. Zachęca się je również do odwoływania się do ram w odpowiednich dokumentach dotyczących polityki lub strategii.
1.4. Państwa członkowskie, przemysł, środowiska akademickie i organizacje badawczo-technologiczne powinny również zapewnić, aby metody, modele i dane wytworzone i wykorzystywane podczas stosowania ram były zgodne z zasadami przewodnimi FAIR (możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadające się do ponownego wykorzystania).
2. WYKORZYSTANIE PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Państwa członkowskie zachęca się do:
2.1. propagowania ram w swoich krajowych programach badań naukowych i innowacji, wspierając w ten sposób okres testowy dzięki wykorzystaniu zastosowań i przypadków użycia;
2.2. zwiększenia dostępności wysokiej jakości danych FAIR do celów oceny bezpieczeństwa i zrównoważoności poprzez włączenie tego aspektu do krajowych programów badań naukowych i innowacji oraz w stosownych przypadkach do powiązanych obszarów polityki;
2.3. wspierania doskonalenia metod, modeli i narzędzi oceny oraz udostępnianie nowych, aby włączać je do ram, mając na celu doskonalenie oceny bezpieczeństwa i zrównoważoności;
2.4. wspierania rozwoju programów nauczania, aby zapewnić nauczanie umiejętności wymaganych na potrzeby wdrożenia ram.
3. WYKORZYSTANIE PRZEZ PRZEMYSŁ, ŚRODOWISKA AKADEMICKIE I ORGANIZACJE BADAWCZO-TECHNOLOGICZNE
Przemysł (w tym MŚP), środowiska akademickie i organizacje badawczo-technologiczne zachęca się do:
3.1. wykorzystania ram w procesach badań naukowych i innowacji ukierunkowanych na opracowywanie substancji chemicznych lub materiałów, wspierając w ten sposób okres testowy;
3.2. udostępniania wysokiej jakości danych FAIR do oceny bezpieczeństwa i zrównoważoności bez naruszania praw własności intelektualnej, ani, w stosownych przypadkach, względów bezpieczeństwa;
3.3. wspierania opracowywania i udostępniania nowych metod, modeli i narzędzi oceny, które można włączać do ram w celu doskonalenia oceny bezpieczeństwa i zrównoważoności
3.4. wspierania rozwoju programów kształcenia zawodowego i programów nauczania, aby zapewnić nauczanie umiejętności wymaganych na potrzeby wdrożenia ram.
4. SPRAWOZDAWCZOŚĆ DOTYCZĄCA REALIZACJI ZALECENIA:
4.1. Zachęca się państwa członkowskie, przemysł, środowiska akademickie i organizacje badawczo-technologiczne do składania Komisji w okresie testowym sprawozdań z wdrażania niniejszego zalecenia.
4.2. Komisja udostępni formularz sprawozdawczy w celu ułatwienia składania sprawozdań. Przekazywane informacje powinny zawierać następujące informacje:
- sposób wykorzystywania ram przez państwa członkowskie, przemysł, uczelnie i organizacje badawczo-technolo- giczne w swoich programach badań naukowych i innowacji, w ramach swojej działalności oraz w innych dziedzinach,
- inicjatywy i przypadki użycia służące do testowania ram,
- inicjatywy na rzecz rozwoju nowych metod, modeli i narzędzi oceny bezpieczeństwa i zrównoważoności oraz sposoby udostępniania i wykorzystywania ich wyników,
- inicjatywy na rzecz opracowywania chemikaliów i materiałów "bezpiecznych i zrównoważonych na etapie projektowania",
- sprawozdania oceniające przedstawiające wyniki uzyskane z testowania ram,
- problemy i wąskie gardła zidentyfikowane przy stosowaniu ram,
- informacje na temat ustanowienia systemów punktacji i progów, które mogą pomóc określić kryteria "bezpieczeństwa i zrównoważoności na etapie projektowania" w zmienionych ramach.
Sporządzono w Brukseli dnia 8 grudnia 2022 r.