Wkład polityki regionalnej UE w walkę z kryzysem finansowym i gospodarczym, ze specjalnym odniesieniem do celu 2 (2009/2234...

A.

mając na uwadze, że w latach 2000-2006 w regionach objętych celem 2 mieszkało 15,2 % Europejczyków (69,8 mln osób) i że regiony te skorzystały z finansowania w wysokości 22,5 mld euro (9,6 % łącznego budżetu), przy czym powstało 730 000 miejsc pracy brutto, większość wskaźników wykazywała bardzo dobre wartości (zatrudnienie, innowacyjność, badania i rozwój, siła kapitału ludzkiego, wykształcenie i szkolenia oraz edukacja i uczenie się przez całe życie), lecz z kolei w odniesieniu do innych wskaźników (bezpośrednie inwestycje zagraniczne, produkcyjność) odnotowano wyniki niższe niż w regionach objętych celem konwergencji; mając ponadto na uwadze, że jeśli chodzi o kształtowanie się PKB na jednego mieszkańca w porównaniu ze średnią UE, regiony te wysunęły się naprzód (122 %) w porównaniu z regionami objętymi celem konwergencji (59 %), wykazując jednak w omawianym okresie spadek o 4,4 %,

B.

mając na uwadze, że po reformie z 2006 r. cel 2 dotyczy obecnie podniesienia konkurencyjności i zatrudnienia w sumie w 168 regionach należących do 19 państw członkowskich, dotyczy zatem 314 mln mieszkańców, a środki przeznaczone na niego na lata 2007-2013 wynoszą 54,7 mld euro (nieco poniżej 16 % łącznego budżetu); ponadto należy odnotować, że około 74 % tej kwoty przeznaczono na podnoszenie wiedzy i innowacyjność (33,7 %) oraz na ilościową i jakościową poprawę zatrudnienia (40 %),

C.

mając na uwadze, że według ostatnich prognoz Komisji (na lata 2009-2011) sytuacja na rynku pracy nadal będzie niekorzystna, a stopa bezrobocia w UE sięgnie 10,25 %, co oznacza utratę 2,25 % miejsc pracy w 2009 r. i 1,25 % w 2010 r., a zwłaszcza pogłębienie się różnic społecznych w państwach członkowskich; w sektorach kluczowych dla regionów UE obserwujemy: a) wzrost liczby nowych zamówień i poprawę zaufania w powiązaniu z lepszym wizerunkiem całego przemysłu w UE, chociaż poziom produkcji jest o 20 % niższy niż poziom odnotowany na początku 2008 r., b) dalszy spadek działalności w sektorze wytwórczym oraz c) dalsze trudności MŚP w dostępie do mikrokredytów i mikrofinansowania,

D.

mając na uwadze, że chociaż prawdą jest, iż na początku kryzys bardziej dotknął mężczyzn, to obecnie tendencja do likwidacji miejsc pracy jest podobna zarówno w odniesieniu do mężczyzn, jak i do kobiet, których na rynkach pracy w większości państw członkowskich UE jest mniej niż mężczyzn; mając na uwadze, że wcześniejsze kryzysy nauczyły nas, iż w przypadku utraty pracy kobiety są bardziej zagrożone niemożnością znalezienia nowej oraz że równość mężczyzn i kobiet dodatnio wpływa na produktywność i wzrost gospodarczy, a udział kobiet w rynku pracy przynosi liczne korzyści społeczne i gospodarcze,

E.

mając na uwadze, że z krajowych sprawozdań strategicznych na rok 2009 oraz ze sprawozdania strategicznego Komisji za rok 2010 dotyczącego polityki spójności i realizacji programów na lata 2007-2013 wynika, że państwa członkowskie w bardzo różny sposób skorzystały z narzędzi, środków i metod sprzyjania polityce spójności proponowanych przez Komisję w celu sprostania kryzysowi i podniesienia wydatków realnych takich jak zmiana wytycznych strategicznych, kierunków i finansowania w programach operacyjnych oraz przyjęcie uproszczeń w procedurach wdrażania,

F.

mając na uwadze, że począwszy od października 2008 r., Komisja przedstawiła propozycje szeregu środków mających przyspieszyć wdrażanie programów polityki spójności na lata 2007-2013, by wykorzystać wszelkie zasoby i środki do bezpośredniego i skutecznego wsparcia wysiłków na rzecz poprawy gospodarczej na szczeblu krajowym i regionalnym,

G.

mając na uwadze, że strategia Komisji dotycząca przyspieszenia inwestycji i uproszczenia programów polityki spójności w formie zaleceń dla państw członkowskich oraz środków legislacyjnych lub nielegislacyjnych skupia się na trzech punktach: a) zwiększona elastyczność programów spójności, b) większe stymulowanie regionów oraz c) inteligentne inwestycje w programach spójności; mając również na uwadze, że na 2010 r. z 64,3 mld euro przeznaczonych na zatrudnienie i konkurencyjność kwota 49,4 mld euro ma być wykorzystana na spójność (wzrost o 2 % w porównaniu z 2009 r.), a 14,9 mld euro na wspieranie konkurencyjności (wzrost o 7,9 % w stosunku do 2009 r.),

1.

podkreśla, że w kontekście światowego kryzysu gospodarczo-finansowego oraz obecnego spowolnienia wzrostu gospodarczego polityka regionalna UE stanowi fundamentalne narzędzie wykonawcze w decydujący sposób przyczyniające się na szczeblu europejskim do naprawy sytuacji gospodarczej, gdyż jest ona najważniejszym wspólnotowym źródłem inwestycji w gospodarkę realną i zapewnia istotne wsparcie inwestycji publicznych, w tym na szczeblu regionalnym i lokalnym; zwraca uwagę, że sprawą zasadniczą jest pomyślne wyjście z kryzysu w celu osiągnięcia długotrwałego, zrównoważonego rozwoju dzięki umacnianiu konkurencyjności, zatrudnienia i atrakcyjności europejskich regionów;

2.

zauważa, że fundusze strukturalne to silne narzędzia, opracowane, by pomóc regionom w restrukturyzacji gospodarczej i społecznej i by wspierać spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, a także by wdrażać europejski plan naprawy sytuacji gospodarczej, zwłaszcza w celu podniesienia konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy, a także popiera ich systematyczne i skuteczne stosowanie; podkreśla, że cele związane z konkurencyjnością nie mogą być realizowane ze szkodą dla współpracy i solidarności między regionami;

3.

zauważa z zadowoleniem pozytywne wyniki odnotowane w odniesieniu do większości wskaźników przed rozpoczęciem kryzysu w regionach objętych celem 2, a mianowicie dobre wyniki w takich dziedzinach, jak zatrudnienie, innowacyjność, badania i rozwój, siła kapitału ludzkiego, wykształcenie i szkolenia oraz edukacja i uczenie się przez całe życie; podkreśla, że skutki gospodarcze kryzysu nie mogą doprowadzić do ograniczenia wspierania ilościowej i jakościowej poprawy zatrudnienia, a także wzywa do utrzymania tej przewagi komparatywnej poprzez wzmocnienie instrumentów celu 2;

4.

w pełni popiera podstawowe priorytety strategii UE 2020, zwłaszcza inteligentny i zrównoważony rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, zrealizowane - między innymi - dzięki wykorzystaniu nowych sposobów osiągnięcia zrównoważonego rozwoju gospodarczego poprzez gospodarkę cyfrową, przy poprawie ram prawnych w celu umocnienia spójności terytorialnej i społecznej oraz wspierania lepszych warunków i klimatu dla prowadzenia działalności gospodarczej w kontekście uczciwej konkurencji, tworzenia nowych miejsc pracy, przedsiębiorczości i innowacyjności we wszystkich regionach, rozwoju MŚP i wsparcia ich potencjału wzrostu; ponadto wspiera dążenie do ilościowej i jakościowej poprawy zatrudnienia, z odpowiednimi warunkami pracy dla mężczyzn i kobiet, co wymaga także zagwarantowania dostępu do wykształcenia i szkoleń; zachęca do dalszego umacniania tej polityki w kontekście zbliżającego się pogłębiania strategii UE 2020, między innymi poprzez uwydatnianie korzyści płynących z jednolitego rynku europejskiego, przy jednoczesnym zapewnieniu, że cel 2 nadal będzie dotyczył realizacji spójności terytorialnej UE;

5.

z niepokojem zauważa negatywne społeczne skutki kryzysu dla regionów objętych celem 2, tj. wzrost stopy bezrobocia i wskaźnika ubóstwa oraz pogłębienie wykluczenia społecznego, dotkliwych dla grup społecznych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji (bezrobotnych, kobiet, osób starszych) i wzywa Komisję do przedsięwzięcia środków wspierania MŚP, aby można było utrzymać istniejące miejsca pracy i stworzyć możliwie jak najwięcej nowych stanowisk;

6.

podkreśla, że spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna stanowi główny element strategii UE 2020: polityka spójności i fundusze strukturalne to kluczowe narzędzie umożliwiające realizację priorytetów inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu w państwach członkowskich i w regionach;

7.

podkreśla znaczenie problemu ograniczenia wkładu krajowego we współfinansowanie programów, co ma również znaczenie dla celu 2, ze względu na poważne trudności budżetowe, jakim musi sprostać wiele państw członkowskich, i popiera politykę Komisji w zakresie możliwości wykorzystania wspólnotowego wsparcia; w związku z tym uważa, że niezbędne jest szybkie wdrożenie zmiany rozporządzenia (WE) nr 1083/2006 w obecnej formie przyjętej przez Parlament oraz że finansowanie w 100 % jest zbyt wysokie, ponieważ państwa członkowskie tracą motywację do zapewniania skuteczności i należytego zarządzania wspieranymi środkami związaną ze współfinansowaniem krajowym, i zgadza się z opinią Rady, która w przedłożonej wersji odrzuca przedpłatę wydatków;

8.

podkreśla, że z łącznej liczby 117 programów operacyjnych finansowanych przez EFS w trzynastu dokonano modyfikacji wytycznych (w Austrii, Niemczech, na Węgrzech, w Irlandii, na Łotwie, Litwie, w Holandii, Polsce, Portugalii, w 2 programach brytyjskich oraz w 2 programach hiszpańskich), by zaspokoić konkretne potrzeby wynikające z kryzysu, i zachęca Komisję do wspierania państw członkowskich w korzystaniu z tej elastyczności w ponownym określaniu programów operacyjnych, o czym powinny być rzetelnie i jak najszybciej informowane zainteresowane podmioty regionalne i lokalne, w celu krótkookresowego wsparcia szczególnych, zagrożonych grup i kategorii;

9.

zwraca uwagę, że w szóstym sprawozdaniu w sprawie sytuacji w zakresie spójności gospodarczej i społecznej znalazły swoje odzwierciedlenie różnice w sytuacji społeczno-gospodarczej trzech rodzajów regionów, w szczególności jeśli chodzi o ich możliwości w dziedzinie kreatywności, innowacji i przedsiębiorczości; zarówno obecny kryzys gospodarczy, jak i różne zmienne wpływające na możliwości rozwoju regionalnego (demograficzne, związane z dostępem czy zdolnością do innowacji itp.) to czynniki wskazujące na istnienie ważnych danych, które muszą być brane pod uwagę podczas oceny sytuacji gospodarek lokalnych i regionalnych oraz formułowania skutecznej polityki spójności;

10.

popiera wniosek Rady dotyczący zwiększenia zaliczek na rok 2010 o 4 % w przypadku EFS i o 2 % w przypadku Funduszu Spójności, jednak tylko dla państw członkowskich, które odnotowały ponaddwu-cyfrowy spadek PKB lub które otrzymały pożyczki MFW mające na celu wsparcie bilansu płatniczego; wzywa Komisję do zbadania przyczyn opóźnień we wdrażaniu i znalezienia elastycznych rozwiązań dotyczących zasad n+2/n+3, aby państwom członkowskim nie przepadły środki;

11.

ubolewa, że szóste sprawozdanie okresowe Komisji w sprawie spójności gospodarczej i społecznej nie zawiera dokładnych danych jakościowych i ilościowych na temat krótko- i długoterminowych skutków kryzysu finansowego i gospodarczego w regionach UE, a zwłaszcza na temat najważniejszych wskaźników gospodarczych i społecznych; w związku z tym zachęca Komisję do przedstawienia specjalnego sprawozdania lub analizy na temat skutków kryzysu finansowego i gospodarczego w regionach UE, a zwłaszcza w regionach objętych celem 2 i regionach objętych mechanizmem phasingout, oraz na temat ewentualnego zwiększania się lub zmniejszania różnic między regionami w warunkach kryzysu; zauważa, że oceny te należy przeprowadzić niezwłocznie, aby móc przeciwdziałać nieprawidłowościom oraz że mogą one zostać wykorzystane jako podstawa wniosku w sprawie kontynuacji celu 2 w tych obszarach, w których może on przyczynić się do powstania wartości dodanej w odniesieniu do krajowych środków finansowania;

12.

z zadowoleniem przyjmuje środki wspierania przedsiębiorstw w kontekście polityki spójności (około 55 mld euro w latach 2007-2013), których znaczna część dotyczy podnoszenia innowacyjności, transferu technologii i modernizacji MŚP; podkreśla znaczenie promowania skutecznych modeli w tym obszarze i uważa, że zaproponowane środki interwencji na rzecz przedsiębiorstw muszą zmierzać do ich długookresowej restrukturyzacji i stworzenia bardziej zrównoważonej gospodarki, a nie do gospodarczych działań ratunkowych, które niezwykle często są niezgodne z polityką w zakresie pomocy państwa;

13.

podkreśla, że aby stawić czoła kryzysowi konieczne są inwestycje w badania i rozwój, a także w innowacje, edukację i technologie, umożliwiające efektywne korzystanie z zasobów, co wpłynie korzystnie zarówno na tradycyjne sektory gospodarki i obszary wiejskie, jak i na gospodarki oparte na usługach, w których ceni się wysokie kwalifikacje, oraz wzmocni w związku z tym spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną; zwraca uwagę na konieczność zagwarantowania dostępnego finansowania, w którym zasadniczą rolę odegrają fundusze strukturalne;

14.

zachęca Komisję i państwa członkowskie do stałego śledzenia skutków kryzysu w poszczególnych obszarach strukturalnych i rozwojowych, a także wpływu korzystania z możliwości, jakie dają instrumenty finansowe przeznaczone na realizację celu 2, głównie z myślą o wsparciu przedsiębiorczości i MŚP oraz podmiotów społecznej i solidarnej gospodarki, aby zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorstw, co doprowadzi do tworzenia większej liczby miejsc pracy, a także aby ułatwić im dostęp do instrumentów inżynierii finansowej (JASPERS, JEREMIE, JESSICA i JASMINE); zachęca Komisję i państwa członkowskie do wykorzystania tych dowodów do przygotowania i ukierunkowania przyszłego celu 2 "spójność UE" na te obszary szczebla regionalnego i lokalnego, w których można wykazać wartość dodaną interwencji UE (w szczególności innowacje w sektorze turystyki, usług, IT i przemysłu przy jednoczesnej ochronie środowiska naturalnego i poprawie jego stanu oraz potencjalnym rozwoju energii odnawialnej lub technologii, które zdecydowanie usprawniłyby działanie konwencjonalnych przedsiębiorstw energetycznych oraz miałyby na celu zapewnienie niskich emisji i minimalizację produkcji odpadów, a także innowacje w sektorze pierwotnym);

15.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do oceny i promowania każdego rodzaju synergii między instrumentami polityki spójności i konkurencyjności na szczeblu regionalnym, krajowym, transgranicznym i europejskim;

16.

z zadowoleniem przyjmuje politykę Komisji: a) jeśli chodzi o przedłużenie okresu kwalifikowalności programów operacyjnych 2000-2006 w celu umożliwienia maksymalnej absorpcji wszystkich środków polityki spójności, b) jeśli chodzi o uproszczenie wymogów i procedur administracyjnych oraz ekonomicznego zarządzania programami przy równoczesnym zapewnieniu kontroli niezbędnej do wskazania ewentualnych błędów i nadużyć; w związku z tym jest zdania, że należy stworzyć wymogi mające na celu wspieranie wartościowych projektów i uniemożliwienie bezprawnych działań już na wczesnym etapie;

17.

popiera politykę "finansowania z góry" programów polityki spójności na lata 2007-2013, która pozwoliła w 2009 r. na niezwłoczne uruchomienie środków rzędu 6,25 mld euro na inwestycje realizowane w ramach pul środków finansowych uzgodnionych dla poszczególnych państw członkowskich;

18.

zauważa, że na obszarach oraz w ośrodkach miejskich, z racji ich specyfiki, występują szczególne i poważne problemy społeczne (wysoka stopa bezrobocia, marginalizacja, wykluczenie społeczne itp.), zwiększone wskutek kryzysu, i że należy je dogłębnie przeanalizować, aby opracować i wdrożyć aktywne i odpowiednie działania krótko- i długoterminowe;

19.

popiera politykę wspierania dużych projektów regionalnych (projektów o planowanej całkowitej wartości 50 mln euro i większej) oraz nowe instrumenty ich finansowania, które Komisja wprowadziła w 2009 r., docenia znaczenie instrumentów inżynierii finansowej i współpracy między EBI i EFI, zwłaszcza instrumenty JASPERS, JEREMIE, JESSICA i JASMINE, i zachęca do dalszego podniesienia do ponad 25 % środków finansowych przyznawanych za pośrednictwem mechanizmu JASPERS (wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich), który dotyczy konkretnie regionów objętych celem 2, w celu wsparcia kompletnego przygotowania i przyspieszenia realizacji dużych projektów, chociaż są one na obecnym etapie nieliczne; ma nadzieję, że wprowadzone dotychczas podniesienie środków na JASPERS będzie mieć średnio- i długoterminowy wpływ na wzrost konkurencyjności gospodarczej regionów europejskich i podkreśla, że należy okresowo przeprowadzać analizę porównawczą rzeczywistych wyników i przewidywanych skutków, a także przyznanych środków finansowych i środków koniecznych do realizacji celów;

20.

podkreśla, że jedynie poprzez prawdziwie zintegrowane, wieloszczeblowe sprawowanie rządów przez władze lokalne, regionalne, krajowe, transgraniczne oraz władze publiczne UE, polityka krajowa, regionalna oraz polityka Unii Europejskiej mogą być skuteczne; wzywa Komisję do dokonania oceny możliwości w zakresie krajowej i międzynarodowej współpracy terytorialnej w dziedzinie innowacji, w odniesieniu do każdego z celów polityki spójności, oraz do przeanalizowania możliwości wzmocnienia celu europejskiej współpracy terytorialnej poprzez promowanie współpracy regionów w zakresie innowacji; równocześnie ze wzmacnianiem celu europejskiej współpracy terytorialnej (cel 3) należy również wzmocnić możliwości rozwoju działań w zakresie transnarodowej współpracy terytorialnej w ramach celu 2; zauważa, że umożliwia to obecnie art. 37 ust. 6 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 1083/2006; jest zdania, że bez zmiany budżetu ogólnego celów spójności, wzmocnieniu współpracy terytorialnej powinno towarzyszyć przejście do zwiększenia budżetu przeznaczonego na rozszerzoną współpracę terytorialną;

21.

popiera zaproponowane poprawki do przepisów wykonawczych, mające zwiększyć elastyczność funduszy strukturalnych i poprawić ich zdolność do zaspokajania potrzeb wynikających z nadzwyczajnych warunków gospodarczych w celu niezwłocznego wdrożenia 455 programów polityki spójności, zwłaszcza jeśli chodzi o programy celu 2, przy dalszym uwzględnianiu konieczności dostosowania instytucji krajowych i regionalnych oraz organów zarządzających do nowej sytuacji, tak aby zapobiegać nieprawidłowemu zarządzaniu funduszami lub ich nieprawidłowemu wykorzystywaniu, oraz zagwarantowania, że wszelkie pozostałe fundusze zostaną skierowane na bieżące lub przyszłe projekty; zwraca się do organów zarządzających o przedstawienie rozwiązań mających na celu zwiększenie skuteczności realizacji programów operacyjnych przewidzianych w ramach celu 2;

22.

nalega, aby w szczególnych okolicznościach (takich jak kryzys gospodarczy) można było domagać się w drodze wyjątku większej elastyczności w odniesieniu do normy N+2, z uwzględnieniem celów polityki spójności oraz skutków cyklicznych zmian gospodarczych w finansach publicznych i inwestycjach prywatnych;

23.

zaleca, aby wszystkie środki finansowe niewydatkowane w danym regionie ze względu na normy N+2 i N+3 zostały skierowane ponownie do projektów regionalnych i inicjatyw wspólnotowych;

24.

zachęca Komisję, by dokonała oceny planu działań - inicjatywy dotyczącej rozwiązań legislacyjnych na rzecz małych przedsiębiorstw (program Small Business Act) - po roku jego stosowania (od grudnia 2008 r.), a w szczególności by przeprowadziła ocenę wyników w zakresie podnoszenia konkurencyjności małych przedsiębiorstw i ich dostępu do finansowania i kapitału inwestycyjnego, a także wspierania nowych innowacyjnych przedsiębiorstw, zmniejszania barier administracyjnych itd.;

25.

zwraca uwagę na pozytywny wpływ równości mężczyzn i kobiet na rozwój gospodarczy; podkreśla w związku z tym, że z niektórych badań wynika, że gdyby stopa zatrudnienia, zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin oraz produktywność kobiet były zbliżone do takich samych wskaźników dotyczących mężczyzn, to w okresie programowania obejmującym czas po 2013 r. PKB wzrósłby o 30 %; w związku z tym prosi o zwrócenie szczególnej uwagi na projekty finansowane z funduszy strukturalnych, promujące równość płci i integrację kobiet na rynku pracy;

26.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji i państwom członkowskim.

Wkład polityki regionalnej UE w walkę z kryzysem finansowym i gospodarczym, ze specjalnym odniesieniem do celu 2 (2009/2234 (INI)).

Dz.U.UE.C.2011.351E.8