Wdrażanie procesu bolońskiego (2015/2039(INI)).

1.

zwraca uwagę, że edukacja i badania naukowe stanowią jeden z głównych filarów naszego społeczeństwa pod względem rozwoju umiejętności, wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy; podkreśla kluczowe znaczenie większych inwestycji w edukację dla skutecznej walki z ubóstwem, nierównościami społecznymi i bezrobociem, zwłaszcza wśród młodych ludzi, oraz dla zwiększenia integracji społecznej;

2.

zauważa, że proces boloński może przyczynić się do rozwiązania problemu niedopasowania umiejętności w UE, jeśli umożliwi studentom zdobywanie i rozwijanie kompetencji wymaganych na rynku pracy, a przez to do osiągnięcia ważnego celu, jakim jest zwiększenie szans absolwentów na zatrudnienie;

3.

jest świadomy roli, jaką proces boloński odgrywa w tworzeniu Europy opartej na wiedzy; podkreśla, że upowszechnianie wiedzy, edukacji i badań jest jednym z podstawowych elementów strategii "Europa 2020" i przyczynia się do wspierania obywatelstwa europejskiego; podkreśla jednak też konieczność zasięgnięcia opinii środowiska akademickiego (wykładowców, studentów i pracowników spoza grona pedagogicznego) w celu zrozumienia oporu wobec reform związanych z procesem bolońskim, a także konieczność zagwarantowania bezpłatnej i dostępnej dla wszystkich edukacji publicznej spełniającej potrzeby społeczeństwa;

4.

zauważa, że reformy w ramach procesu bolońskiego doprowadziły do stworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego (EHEA), a także umożliwiły w ciągu ostatnich 15 lat znaczne osiągnięcia w zakresie nadania porównywalnego charakteru strukturom szkolnictwa wyższego, zwiększania mobilności, tworzenia systemów zapewniania jakości, a także uznawania dyplomów, poprawy jakości systemów kształcenia i zwiększenia atrakcyjności szkolnictwa wyższego w Europie;

5.

zauważa, że w ramach procesu bolońskiego w dalszym ciągu pozostaje wiele do zrobienia w obszarze dostosowania systemów kształcenia do potrzeb rynku pracy i poprawy ogólnych szans na zatrudnienie oraz konkurencyjności, a także zwiększenia atrakcyjności szkolnictwa wyższego w Europie; zauważa, że europejskie instytucje szkolnictwa wyższego powinny być zdolne do szybkiego reagowania na zmiany gospodarcze, kulturowe, naukowe i technologiczne zachodzące we współczesnym społeczeństwie, tak aby ich potencjał w zakresie wspierania wzrostu, zdolności do zatrudnienia i spójności społecznej mógł zostać w pełni wykorzystany;

6.

zwraca uwagę na cele na najbliższe lata oraz priorytety krajowe w zakresie działań, które należało podjąć do 2015 r. i które przedstawiono na konferencji ministerialnej EHEA w Bukareszcie w 2012 r., a także na zalecenia konferencji dotyczące strategii na rzecz mobilności w EHEA do 2020 r., i zaleca, aby utworzyć nowe obserwatoria, ponownie zbliżyć się do poszczególnych europejskich społeczności akademickich oraz opracować nowe sposoby włączenia członków tych społeczności akademickich w proces reformy tego planu;

Priorytety i wyzwania

7.

wzywa państwa europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego do wdrożenia wspólnie uzgodnionych reform mających na celu przyspieszenie osiągania celów procesu bolońskiego oraz wzmocnienie wiarygodności europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego; zachęca do wspierania tych krajów, które napotykają trudności we wdrażaniu tych reform; popiera w tym względzie tworzenie szeroko zakrojonych partnerstw między krajami, regionami i właściwymi zainteresowanymi stronami;

8.

wzywa państwa członkowskie, aby jeszcze bardziej ulepszyły i zaktualizowały ocenę placówek szkolnictwa wyższego w oparciu o standardy ustalone uprzednio przez systemy edukacji na szczeblu międzynarodowym oraz aby wynagradzały doskonałość z myślą o postępie wiedzy, badań naukowych oraz rozwoju nauki;

9.

podkreśla wagę zachowania różnorodności nauczania, w tym różnorodności językowej; wzywa państwa członkowskie do znacznego podwyższenia stypendiów studenckich i do dopilnowania, by były one łatwo dostępne;

10.

wskazuje na potrzebę podejmowania dalszych wysiłków na rzecz rozwoju europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, a także czerpania doświadczenia z postępów poczynionych w realizacji jego celów oraz w koordynacji z europejskim obszarem kształcenia i szkolenia, europejskim obszarem uczenia się przez całe życie (LLL) i europejską przestrzenią badawczą;

11.

wzywa wszystkie zainteresowane strony, których dotyczy wdrażanie procesu bolońskiego, do ugruntowania zapewniania jakości w celu doprowadzenia do powstania europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, który przyczynia się do wzrostu swojej atrakcyjności jako ogólnoświatowego punktu odniesienia w dziedzinie doskonałości uczelni wyższych;

12.

wzywa państwa członkowskie, państwa należące do EHEA oraz Unię Europejską jako całość do uświadamiania opinii publicznej na temat procesu bolońskiego i zwiększania jej poparcia dla tego procesu, w tym poprzez działania na poziomie lokalnym w celu osiągnięcia skuteczniejszego i dynamiczniejszego zaangażowania w osiągnięcie jego celów;

13.

zwraca uwagę, iż, Komisja - jako uczestnik procesu bolońskiego - odgrywa ważną rolę w tworzeniu EHEA, i apeluje do niej o zwiększanie jej roli w ożywieniu procesu i o przyspieszenie wysiłków zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów;

14.

podkreśla konieczność uwzględnienia w wytyczonych celach jakości kształcenia i badań naukowych w sektorze usług; uważa, że jednym ze wskaźników realizacji tych celów byłoby zwiększenie szans absolwentów na zatrudnienie, które jest również jednym z celów strategii "Europa 2020";

15.

wzywa do dalszego dialogu między rządami, instytucjami szkolnictwa wyższego i placówkami badawczymi w celu ukierunkowania i maksymalnego wykorzystania dostępnych funduszy i poszukiwania nowych, różnorodnych modeli finansowania z myślą o uzupełnieniu finansowania publicznego; podkreśla też znaczenie programu "Horyzont 2020" jako siły napędowej wspólnych projektów badawczych realizowanych przez europejskie instytucje szkolnictwa wyższego i wyraża zaniepokojenie w związku ze stale podejmowanymi próbami dokonania cięć w finansowaniu tego programu, podczas gdy wysokość budżetu w innych obszarach nie jest kwestionowana;

16.

wzywa rządy do poprawy skuteczności wykorzystania środków pochodzących ze źródeł publicznych i przeznaczonych na finansowanie edukacji oraz do dostosowania się do głównego unijnego celu, jakim jest zainwestowanie do 2020 r. 3 % unijnego PKB w rozwój i badania naukowe; podkreśla, że ambicja w finansowaniu edukacji i badań naukowych jest niezbędna, ponieważ finansowanie to jest głównym narzędziem zapewniania dostępu do wysokiej jakości edukacji dla wszystkich, a także walki z kryzysem gospodarczym i bezrobociem;

17.

zwraca uwagę na potencjalne możliwości finansowania szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego, które powinien zapewnić EFIS; jest głęboko zaniepokojony planowanymi cięciami funduszy na program "Horyzont 2020", które są bezpośrednio powiązane z badaniami naukowymi i edukacją, na korzyść EFIS;

18.

przestrzega, iż wszelkie cięcia środków na "Horyzont 2020" bezsprzecznie wpłynęłyby na pełne wdrożenie procesu bolońskiego, dlatego też wzywa Komisję do wycofania wszelkich propozycji tego rodzaju;

19.

zachęca zarówno do podejścia odgórnego, jak i oddolnego przy zaangażowaniu całego środowiska akademickiego i partnerów społecznych, oraz wzywa ministrów EHEA do politycznego zaangażowania i współpracy w celu opracowania wspólnej strategii w zakresie realizacji reform prowadzonych w ramach procesu bolońskiego;

20.

wzywa do dalszego rozwoju programów nauczania o jasno zdefiniowanych celach, zapewniających wiedzę i umiejętności - zarówno ogólne, jak i zawodowe - potrzebne nie tylko do przygotowania absolwentów do wymogów rynku pracy i rozwijania ich potencjału w zakresie uczenia się przez całe życie, lecz także bardziej ogólnie do integrowania obywateli; popiera pełne wdrożenie europejskich ram uznawania kwalifikacji zawodowych;

21.

podkreśla rolę dyscyplin STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka), a także ich znaczenie dla społeczeństwa, gospodarki i szans absolwentów na zatrudnienie;

22.

wzywa do prawidłowego wdrożenia europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS) oraz suplementów do dyplomu w europejskim obszarze szkolnictwa wyższego jako kluczowych narzędzi związanych z efektami uczenia się i nakładem pracy studenta, aby ułatwić mobilność i umożliwić studentom łączenie osiągnięć w nauce i poza nią;

23.

podkreśla znaczenie zapewnienia zgodności i wzajemnego uznawania stopni naukowych dla wzmocnienia systemu zapewniania jakości na szczeblu europejskim i we wszystkich krajach, które włączyły się do EHEA, zgodnie ze zmienioną wersją europejskich standardów i wytycznych w dziedzinie zapewniania jakości na europejskim obszarze szkolnictwa wyższego; zachęca wszystkie państwa należące do EHEA oraz ich agencje ds. zapewniania jakości, aby włączyły się w europejskie sieci zapewniania jakości (Europejskie Stowarzyszenie na Rzecz Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym - ENQA i europejski rejestr agencji ds. zapewniania jakości w szkolnictwie wyższym - EQAR);

24.

zachęca partnerów procesu bolońskiego, w szczególności Komisję, do dokonywania regularnych pomiarów niedopasowania umiejętności i kompetencji absolwentów w chwili ich wejścia na rynek pracy;

25.

podkreśla znaczenie celu określonego w strategii "Europa 2020", zgodnie z którym 40 % 30-34-latków powinno zdobyć wyższe wykształcenie oraz odpowiednie umiejętności i kompetencje umożliwiające znalezienie satysfakcjonującego zatrudnienia;

26.

podkreśla wartość ram kwalifikacji (QF) dla poprawy przejrzystości i wzywa wszystkie państwa objęte procesem bolońskim, by uzgodniły swoje krajowe QF z QF obowiązującymi w europejskim obszarze szkolnictwa wyższego i z europejskimi ramami kwalifikacji;

27.

podkreśla, że w wielu państwach członkowskich krajowe ramy kwalifikacji muszą zostać dostosowane do europejskich ram kwalifikacji, a także do europejskich standardów i wytycznych w dziedzinie zapewniania jakości; zwraca uwagę, że wiele krajowych ram kwalifikacji nie zostało jeszcze zarejestrowanych w europejskim rejestrze agencji ds. zapewniania jakości w szkolnictwie wyższym;

28.

zauważa, że mobilność studentów, nauczycieli, badaczy i pracowników spoza grona pedagogicznego jest jednym z głównych priorytetów procesu bolońskiego; wzywa państwa członkowskie, by poprawiły możliwości mobilności, a także jej jakość, i zwraca uwagę na konieczność poprawy wdrażania strategii mobilności na 2020 r. dla EHEA, a także osiągnięcia do 2020 r. celu ilościowego 20 %-wej mobilności studentów; podkreśla w tym zakresie kluczową rolę programów Erasmus + i "Horyzont 2020", a także znaczenie zapewnienia ich sprawnej i skutecznej realizacji oraz promocji; zwraca uwagę na fakt, że dotacje naukowe związane z programem Erasmus+ powinny być wolne od opodatkowania i kosztów socjalnych;

29.

domaga się stopniowego włączania mobilności studentów do oficjalnych uniwersyteckich programów nauczania;

30.

podkreśla konieczność zapewnienia odpowiedniej reprezentacji studentów i wykładowców w dziedzinach sztuk pięknych i muzyki w unijnych programach mobilności;

31.

wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do uwzględnienia w kryteriach wykorzystywanych w rankingach szkół wyższych i instytutów szkolnictwa wyższego stopnia, w jakim propagują udział w partnerstwie oraz mobilności europejskiej i międzynarodowej;

32.

zwraca uwagę na centralną rolę, jaką odgrywają instytucje szkolnictwa wyższego w promowaniu mobilności oraz przekazywaniu absolwentom i naukowcom wiedzy i umiejętności umożliwiających pomyślne zatrudnienie w gospodarce światowej;

33.

wzywa państwa członkowskie, UE oraz EHEA do zwiększenia mobilności poprzez propagowanie nauki języków, usuwanie przeszkód administracyjnych, zapewnienie odpowiedniego mechanizmu wsparcia finansowego i zagwarantowanie możliwości przenoszenia dotacji, stypendiów i punktów; zwraca uwagę, że mobilność jest nadal w mniejszym stopniu dostępna dla studentów pochodzących z uboższych środowisk;

34.

podkreśla zmianę paradygmatu edukacyjnego - zarówno w przypadku konstrukcji, jak i realizacji programów - na podejście bardziej nakierowane na studentów, które obejmuje ich indywidualny rozwój; zwraca uwagę na znaczenie udziału studentów w zarządzaniu szkolnictwem wyższym;

35.

podkreśla, że programy nauczania powinny skupiać się na długoterminowym zapotrzebowaniu rynku; zwraca też uwagę, że pojęcie "szanse na zatrudnienie" oznacza, iż studenci powinni opanować szeroki zakres różnych kompetencji przygotowujących ich do wejścia na rynek pracy oraz zapewniających im zdolność uczenia się przez całe życie; w związku z tym zachęca do aktywnego dialogu oraz wewnętrznej i transgranicznej współpracy nad programami i praktykami zawodowymi pomiędzy środowiskami uniwersyteckimi a przedsiębiorstwami, co mogłoby pomóc w walce z kryzysem, pobudzić wzrost gospodarczy i przyczynić się stworzenia społeczeństwa opartego na wiedzy, a przez to stwarzać szanse w szerszym sensie społecznym; zachęca instytucje szkolnictwa wyższego do otwarcia się na studia międzydyscyplinarne, utworzenie uniwersyteckich instytutów badawczych oraz współpracę z różnymi partnerami;

36.

podkreśla, że należy zapewnić szerokie możliwości uczenia się przez całe życie, a także uzupełniające formy kształcenia, takie jak kształcenie pozaformalne i nieformalne, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju tzw. umiejętności miękkich;

37.

wzywa do podjęcia wysiłków w celu wzmocnienia powiązania między szkolnictwem wyższym a badaniami naukowymi i innowacjami, m.in. poprzez wspieranie kształcenia opartego na badaniach naukowych, i podkreśla, że program "Horyzont 2020" jest jednym z kluczowych mechanizmów finansowania służących wspieraniu badań; wzywa do poprawy synchronizacji działań wspierających proces boloński, takich jak programy "Horyzont 2020" i "Erasmus +";

38.

apeluje o bardziej elastyczne ścieżki kształcenia, które obejmują wspólne programy studiów i badania interdyscyplinarne oraz wspierają innowacje, kreatywność, kształcenie i szkolenie zawodowe, kształcenie przemienne i przedsiębiorczość w szkolnictwie wyższym, oraz wzywa do badania możliwości oferowanych przez nowe technologie, digitalizację i ICT, aby wzbogacić proces uczenia się i nauczania oraz gwarantować dalszy rozwój szerokiego zakresu umiejętności i nowych modeli w zakresie uczenia się, nauczania i oceny;

39.

wzywa instytucje szkolnictwa wyższego, organy administracji publicznej, partnerów społecznych i przedsiębiorstwa do prowadzenia ciągłego dialogu ułatwiającego i zwiększającego szanse na zatrudnienie; w związku z tym podkreśla, jak ważne jest, aby w dyskusji koncentrowano się na kwestii niewykorzystanego potencjału szkolnictwa wyższego w stymulowaniu wzrostu i zatrudnienia; wzywa kraje należące do EHEA oraz instytucje szkolnictwa wyższego do zacieśnienia współpracy na rzecz wysokiej jakości praktyk zawodowych oraz przyuczania do zawodu oraz do zwiększenia mobilności w tym zakresie; podkreśla, że zainteresowane podmioty powinny skuteczniej ze sobą współpracować w celu podnoszenia wstępnych kwalifikacji oraz odnowy wykwalifikowanej kadry, a także poprawy oferowania, dostępności i jakości poradnictwa zawodowego i w zakresie zatrudnienia; ponadto uważa, że należy w dalszym ciągu zachęcać do udziału w praktykach przewidzianych w programach nauczania oraz w zdobywaniu kwalifikacji w trakcie pracy;

40.

kładzie nacisk na potrzebę zapewnienia uchodźcom o uregulowanym statusie dostępu do wszystkich instytucji EHEA, co może pozwolić im zbudowanie niezależnego życia poprzez edukację; ponadto zwraca uwagę, że należy w jeszcze większym stopniu zliberalizować zezwolenia na pobyt przyznawane absolwentom poszukującym zatrudnienia na stanowiskach wymagających wysokich kwalifikacji; podkreśla, że należy zapewnić podjęcie działań na rzecz wzajemnego uznawania statusu uchodźcy, szczególnie w kontekście mobilności takich studentów;

41.

podkreśla, że państwa członkowskie i wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego należące do EHEA są odpowiedzialne za zapewnienie wysokiej jakości edukacji, która odpowiada na wyzwania społeczne i gospodarcze, a także podkreśla potrzebę ich bliskiej współpracy, aby zrealizować cele procesu bolońskiego;

42.

zauważa, że tylko kilka państw członkowskich stworzyło kompleksową strategię integrowania studentów z mniej uprzywilejowanych środowisk społecznoekonomicznych w szkolnictwie wyższym, a co za tym idzie, zajmuje się rozwiązaniem problemu tzw. filtra społecznego;

43.

domaga się większego zaangażowania nauczycieli szkół średnich w proces boloński, jeżeli chodzi o propagowanie jakości szkolenia nauczycieli oraz mobilności zawodowej, aby móc sprostać nowym wymogom edukacyjnym i szkoleniowym społeczeństwa opartego na wiedzy, a także przyczyniać się do osiągania przez uczniów lepszych wyników w nauce;

44.

podkreśla rolę edukacji, jej jakości oraz misji nauczycielskiej w kształtowaniu przyszłych pokoleń, przyczynianiu się do większej spójności społeczno-gospodarczej oraz tworzeniu miejsc pracy, zwiększaniu konkurencyjności oraz potencjału wzrostu; w związku z tym apeluje o większe uznanie dla zawodu nauczyciela;

45.

wzywa do podjęcia wysiłków gospodarczych i społecznych w celu poprawy integracji społecznej przez zapewnienie sprawiedliwego i otwartego dostępu do wysokiej jakości edukacji dla wszystkich, poprzez ułatwianie uznawania kwalifikacji akademickich i zawodowych, a także okresów nauki za granicą i uprzedniego kształcenia, a także poprzez programy tzw. umiejętności miękkich, kształcenia pozaformalnego i nieformalnego, a także przez zapewnienie odpowiedniego kształcenia dla zróżnicowanej populacji studentów w ramach programu uczenia się przez całe życie;

46.

podkreśla społeczny wymiar procesu bolońskiego; apeluje o działanie na rzecz szerszego udziału w nim osób z grup niedostatecznie reprezentowanych i znajdujących się w trudnej sytuacji, również w ramach międzynarodowych programów na rzecz mobilności;

47.

podkreśla rolę mobilności edukacyjnej w międzykulturowym wymiarze uczenia się, a także to, że w ramach procesu bolońskiego powinno się podjąć aktywne działania na rzecz wspierania u uczniów znajomości i poszanowania innych kultur;

48.

wzywa do podjęcia wysiłków w celu dalszego opracowywania strategii na rzecz zewnętrznego wymiaru EHEA poprzez współpracę z innymi regionami świata, w celu zwiększenia jego konkurencyjności i atrakcyjności w skali światowej, poprawy poziomu informowania na temat EHEA, wzmocnienia współpracy opartej na partnerstwie, intensyfikacji dialogu politycznego oraz dalszego uznawania kwalifikacji;

49.

podkreśla potrzebę usprawnienia gromadzenia danych przez kraje EHEA, aby sprawniej identyfikować wyzwania procesu bolońskiego oraz podejmować je;

50.

podkreśla znaczenie następnej konferencji ministerialnej w sprawie EHEA, która ma odbyć się w Erywaniu w maju 2015 r., pod względem obiektywnego i krytycznego przeglądu zarówno postępów, jak i niedociągnięć w realizacji priorytetów określonych na lata 2012-2015 w celu pobudzania i dalszej konsolidacji EHEA przy pełnym poparciu Unii;

o

o o

51.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

Wdrażanie procesu bolońskiego (2015/2039(INI)).

Dz.U.UE.C.2016.346.2

Wdrażanie procesu bolońskiego