Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu WE/Bośnia i Hercegowina.
Dz.U.UE.C.2010.15E.72
Akt nienormatywnyP6_TA(2008)0522
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października 2008 r. w sprawie zawarcia Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Bośnią i Hercegowiną z drugiej strony
(2010/C 15 E/15)
(Dz.U.UE C z dnia 21 stycznia 2010 r.)
Parlament Europejski,
– uwzględniając konkluzje prezydencji Rady Europejskiej obradującej w Salonikach w dniach 19-20 czerwca 2003 r. oraz załącznik do nich zatytułowany "Agenda z Salonik dla Bałkanów Zachodnich: w kierunku integracji europejskiej",
– uwzględniając decyzję Rady z dnia 7 listopada 2005 r. o rozpoczęciu negocjacji z Bośnią i Hercegowiną (BiH) w sprawie zawarcia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu,
– uwzględniając parafowanie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu w dniu 4 grudnia 2007 r. oraz jego podpisanie w dniu 16 czerwca 2008 r.,
– uwzględniając projekt Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Bośnią i Hercegowiną z drugiej strony (8226/2008),
– uwzględniając plan działania na rzecz liberalizacji systemu wizowego przedstawiony BiH przez Komisję w dniu 5 czerwca 2008 r.,
– uwzględniając Umowę tymczasową o handlu i sprawach związanych z handlem między Wspólnotą Europejską z jednej strony a Bośnią i Hercegowiną z drugiej strony, załączniki i protokoły do tej umowy, jak również wspólną deklarację i deklarację Wspólnoty załączone do aktu końcowego,
– uwzględniając art. 103 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że układ o stabilizacji i stowarzyszeniu jest pierwszym kompleksowym porozumieniem międzynarodowym między BiH i Unią Europejską, ustanawiającym stosunek umowny między dwiema stronami, który ułatwi przekształcenie BiH w państwo w pełni sprawne, którego przyszłość, jak oświadczono podczas wyżej wspomnianego posiedzenia Rady Europejskiej w Salonikach, leży w Unii Europejskiej,
B. mając na uwadze, że układ o stabilizacji i stowarzyszeniu może pobudzić gospodarkę BiH, gdyż zawiera zapisy, które zobowiązują ten kraj do liberalizacji rynku, co oznacza zwiększenie konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw i przyciągnięcie inwestycji, do modernizacji krajowych ram prawnych poprzez zwiększenie ich skuteczności i przejrzystości oraz do stopniowego zbliżania przepisów prawnych i regulacji BiH do wspólnotowego dorobku prawnego UE,
C. mając na uwadze, że umowa tymczasowa, która obowiązuje od dnia 1 lipca 2008 r., stopniowo znosi większość ograniczeń w handlu między dwiema stronami, co mogłoby nadwerężyć gospodarkę BiH ze względu na konkurencję ze strony produktów UE i spadek przychodów celnych,
D. mając na uwadze, że układ o stabilizacji i stowarzyszeniu zawiera zapisy dotyczące umocnienia instytucji, konsolidacji rządów prawa oraz przestrzegania praw człowieka, w tym praw mniejszości,
E. mając na uwadze, że układ ten stanowi, iż strony powinny współpracować w newralgicznych dziedzinach, takich jak system wizowy, kontrole graniczne, azyl i migracja, pranie pieniędzy, zwalczanie terroryzmu oraz zwalczanie przestępczości zorganizowanej,
F. mając na uwadze, że wdrożenie uzgodnionej reformy struktur policyjnych BiH należy postrzegać jako część starań tego kraju na rzecz poprawy zdolności rozwiązywania powyższych kwestii,
G. mając na uwadze, że celem układu jest również podniesienie poziomu kształcenia ogólnego i zawodowego w BiH, w tym kształcenia nieformalnego, a także polityki dotyczącej młodzieży i wykonywanej przez nią pracy,
H. mając na uwadze, że konieczne jest podjęcie większych wysiłków w celu przezwyciężenia podziałów etnicznych i zbliżenia się do prawdziwego pojednania między stronami; mając na uwadze, że działania te należy ukierunkować szczególnie na młode pokolenia i prowadzić poprzez wspólne programy edukacyjne w obu częściach kraju oraz wspólne zrozumienie niedawnych tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w kraju,
I. mając na uwadze, że BiH jest wciąż pod wieloma względami państwem podzielonym etnicznie, co stanowi przeszkodę dla jego przekształcenia w państwo w pełni sprawne i demokratyczne,
J. mając na uwadze, że perspektywa członkowstwa Bośni i Hercegowiny dotyczy jej jako jednego państwa, a nie jej części składowych, które nie są autonomicznie niepodległe; mając na uwadze, że z tego względu w interesie jej części składowych leży zapewnienie, aby Bośnia i Hercegowina była w pełni funkcjonującym państwem, zdolnym wypełnić wszelkie kryteria członkowstwa i zobowiązania;
K. mając na uwadze, że nadal 125.072 osoby są oficjalnie zarejestrowane jako osób przesiedlonych wewnątrz kraju, z których według rządu BiH 8.000 wciąż przebywa w obozach dla osób przetrzymywanych, głównie z powodu braku odpowiednich warunków mieszkaniowych, infrastruktury i miejsc pracy na obszarach, z których pochodzą,
L. mając na uwadze znakomitą pracę wykonywaną na miejscu przez organizacje pozarządowe, starające się uczynić sytuację osób przesiedlonych wewnątrz kraju i uchodźców bardziej znośną,
M. mając na uwadze, że ponadto oficjalnie zarejestrowanych jest 45.000 osób potrzebujących pomocy w powrocie do miejsca zamieszkania sprzed wojny,
N. mając na uwadze, że zbrodnie wojenne powinny być ścigane z taką samą determinacją, przy użyciu takich samych środków i z taką samą skutecznością zarówno na szczeblu państwowym, jak i lokalnym,
1. z zadowoleniem przyjmuje podpisanie tego ważnego układu i wzywa wszystkie państwa członkowskie UE do szybkiej jego ratyfikacji; wyraża przekonanie, że układ ten umacnia europejskie perspektywy BiH oraz zapewnia temu krajowi wyjątkową okazję do osiągnięcia pokoju, stabilności i dobrobytu;
2. przypomina w szczególności przywódcom politycznym, że to głównie ich obowiązkiem jest wykorzystanie tej okazji poprzez wykazanie się wystarczającą dalekowzrocznością i determinacją we wspólnym dążeniu do przeprowadzenia reform na wszystkich szczeblach - na poziomie państwa, na poziomie poszczególnych części kraju oraz na poziomie lokalnym - w celu modernizacji kraju oraz poprawy jego skuteczności i zgodności z normami UE, zwłaszcza poprzez zniesienie wszystkich niepotrzebnych barier prawnych i administracyjnych oraz usprawnienie struktur administracyjnych; jest zdania, że władze Federacji powinny zwłaszcza rozważyć w trybie pilnym podjęcie konkretnych kroków w tym kierunku;
3. przypomina w tym kontekście zobowiązanie się BiH, zgodnie z układem o stabilizacji i stowarzyszeniu i z umową tymczasową, między innymi do:
a) stopniowego zniesienia wszelkich ograniczeń ilościowych nałożonych na produkty UE,
b) zniesienia opłat celnych zgodnie z wynegocjowanym harmonogramem,
c) uproszczenia przepływu towarów wszelkimi środkami transportu przez terytorium BiH oraz
d) opracowania wyczerpującego spisu wszelkich systemów pomocy w całym kraju, dostosowania ich do prawodawstwa UE oraz ustanowienia niezależnego organu ds. pomocy państwowej;
4. uważa, że układ o stabilizacji i stowarzyszeniu może pobudzić gospodarkę BiH, gdyż zawiera zapisy, które zobowiązują ten kraj do liberalizacji rynku, co oznacza zwiększenie konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw i przyciągnięcie inwestycji, oraz do modernizacji krajowych ram prawnych dzięki zwiększeniu ich skuteczności i przejrzystości; zachęca władze BiH do podjęcia kroków niezbędnych do zwiększenia poziomu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju;
5. jest zdania, że powyższe środki oznaczają konieczność zwiększenia możliwości administracyjnych BiH na wszystkich szczeblach, w tym na szczeblu państwa, które będzie odpowiedzialne za monitorowanie i zagwarantowanie przestrzegania zobowiązań wynikających z układu niezależnie od tego, które organy odpowiadają za wdrożenie układu o stabilności i stowarzyszeniu;
6. przypomina, że obie części kraju muszą poczynić postępy w procesie prywatyzacji, ale podkreśla, że należy ją przeprowadzać na przejrzystych warunkach i we właściwych ramach regulacyjnych i ustawowych oraz że dochody z prywatyzacji należy przeznaczyć na inwestycje w celu pobudzenia trwałego rozwoju gospodarczego kraju;
7. apeluje do parlamentu BiH, aby w ścisłej współpracy z parlamentami poszczególnych części kraju monitorował wdrażanie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz ułatwił przyjęcie prawodawstwa dotyczącego układu oraz partnerstwa europejskiego;
8. wyraża przekonanie, że postanowienia dotyczące współpracy w takich dziedzinach, jak system wizowy, zarządzanie granicami, migracja, zwalczanie przestępczości zorganizowanej oraz terroryzmu będą stanowiły w BiH silną zachętę do wykorzystania ostatnio przyjętej reformy policyjnej poprzez wspieranie dalszej współpracy między różnymi strukturami policyjnymi i osiągnięcie większej harmonizacji procedur i praktyk; wzywa Misję Policyjną UE w BiH do wspierania tego procesu;
9. przychylnie odnosi się do faktu, że układ podtrzymuje także zasadę niedyskryminacyjnego dostępu do systemu edukacji i kształcenia zawodowego w BiH niezależnie od płci, pochodzenia etnicznego czy religii; jest zdania, że należy dołożyć starań, aby przezwyciężyć struktury segregacyjne obecnie istniejące w kraju; uważa, że nauka i poznanie osiągnięte dzięki życiu obok siebie od najwcześniejszych lat stanowią kluczowe czynniki procesu pojednania;
10. jest przekonany, że UE powinna propagować współpracę akademicką i naukową, w tym wymianę personelu, między BiH i innymi krajami regionu oraz między tymi krajami i państwami członkowskimi UE; przypomina w tym kontekście wkład, jaki programy UE mogą wnieść w realizację tego celu oraz pilną konieczność ustanowienia krajowej agencji odpowiedzialnej za wdrożenie takich programów, które są obecnie dostępne dla krajów Bałkanów Zachodnich;
11. wzywa organy odpowiedzialne za edukację w BiH, aby ostatecznie ustanowiły wymaganą agencję krajową, która pozwoli obywatelom BiH na uczestnictwo we wspólnotowych programach mobilności, które - na żądanie Parlamentu - otwarto dla krajów Bałkanów Zachodnich; stoi na stanowisku, że odnośne programy wspólnotowe powinny nie tylko wspierać mobilność studentów i badaczy, lecz także sprzyjać współpracy między placówkami oświatowymi w poszczególnych częściach kraju;
12. stoi także na stanowisku, że biorąc pod uwagę skutki społeczne i gospodarcze wejścia w życie umowy tymczasowej, instrument pomocy przedakcesyjnej UE (IPA)(1) musi wspierać modernizację krajowych systemów ubezpieczeń społecznych i przepisów prawa pracy, a także wspierać organizacje rynku pracy i związki zawodowe, unowocześnienie infrastruktury transportowej BiH w celu ułatwienia rozwoju gospodarczego oraz politykę w zakresie ochrony środowiska w celu zmniejszenia zanieczyszczeń, optymalizacji zużycia energii oraz lepszego zarządzania odpadami; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje wyznaczenie po długich negocjacjach krajowego koordynatora ds. instrumentu pomocy przedakcesyjnej, czego domagała się Komisja;
13. wzywa Komisję do opracowania specjalnie dostosowanych środków, uwzględniających szczególne warunki w BiH, aby wspomóc i ułatwić proces przystąpienia do UE;
14. wzywa Komisję do włączenia BiH we wszystkie inicjatywy na rzecz wspierania kontaktów międzyludzkich, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz większego rozwoju gospodarczego i społecznego BiH;
15. wyraża zaniepokojenie brakiem postępów w zakresie powrotu uchodźców i przesiedleńców wewnętrznych, na przykład w Posavinie w Republice Srpskiej; przypomina o potrzebie zagwarantowania większego zaangażowania władz lokalnych w proces powrotu, o potrzebie przeprowadzenia ukierunkowanych i szeroko zakrojonych działań na rzecz zwiększenia akceptacji osób powracających, o potrzebie podjęcia działań służących realizacji wymogów w zakresie infrastruktury i usług komunalnych na obszarach powrotów, o potrzebie stworzenia możliwości pracy dla osób powracających, a także o potrzebie ujednolicenia systemów emerytalnych, systemów ubezpieczenia zdrowotnego oraz systemów edukacji w całej BiH, aby zagwarantować bezpieczne i godne warunki powrotu, które będą trwałe i skutecznie przyczynią się do procesu pojednania;
16. w tym kontekście przypomina zobowiązanie do wdrożenia deklaracji z Sarajewa z 2005 r.;
17. wyraża przekonanie, że w świetle konieczności przeprowadzenia do 2011 r. spisu ludności w oparciu o deagregowane dane statystyczne szczególnie znaczenie ma podjęcie wzmożonych wysiłków na rzecz ułatwienia powrotów, aby móc zaktualizować informacje o strukturze ludności w BiH;
18. apeluje do władz BiH o pilne zajęcie się problemami 8.000 mieszkańców nadal istniejących obozów dla uchodźców, dla których bezpieczny i godny powrót może być niemożliwy, oraz o rozważenie odpowiednich, rozsądnych i trwałych rozwiązań dla tych osób;
19. uważa, że należy zintensyfikować działania na rzecz praw mniejszości w BiH, mając na względzie ograniczone postępy w tym zakresie; w związku z tym z zadowoleniem odnosi się do zmiany prawa wyborczego z kwietnia 2008 r., dzięki której członkowie mniejszości narodowych mogą kandydować w wyborach lokalnych; niemniej jednak ubolewa nad faktem, że decyzja dotycząca liczby miejsc przypadających mniejszościom narodowym podejmowana jest przez gminy; ponadto podkreśla potrzebę rozpoczęcia działalności przez rady doradcze w sprawach mniejszości, które niedawno ustanowiono w Republice Serbskiej, a które mają zostać utworzone w Federacji BiH; ponadto ubolewa nad utrzymującą się dyskryminacją "innych" w konstytucji i przepisach wyborczych BiH;
20. wyraża zaniepokojenie atmosferą nietolerancji wobec lesbijek, gejów, biseksualistów i transseksualistów (LGBT), mając na uwadze w szczególności incydenty, do których doszło w trakcie otwarcia pierwszego festiwalu środowisk LGBT (Queer Festival) w Sarajewie w dniu 24 września 2008 r. oraz wzywa władze państwowe i lokalne Bośni do przyjęcia niezbędnych środków dających również osobom ze środowiska LGBT w BiH pełną gwarancję, że ich podstawowe prawo do pokojowych zgromadzeń jest przestrzegane;
21. wzywa do przeznaczenia większych środków na realizację krajowej strategii działań w zakresie min, której celem jest odminowanie BiH do 2009 r.; wskazuje, że głównym wyzwaniem w tym zakresie jest brak środków finansowych na realizację wymienionej strategii, w związku z czym wzywa właściwe organy do udostępnienia środków finansowych niezbędnych dla realizacji przedsięwzięcia w możliwie jak najkrótszym czasie;
22. wzywa Komisję do zagwarantowania funduszy UE na potrzeby programu ONZ dotyczącego rozbrojenia, tak aby likwidowanie nadwyżek broni, wyposażenia wojskowego i amunicji sił zbrojnych Bośni i Hercegowiny mogło być kontynuowane pod nadzorem ONZ oraz do podjęcia środków, które zapobiegną sprzedaży tej broni brokerom, krajom lub reżimom o złej reputacji;
23. przypomina w związku z tym o konieczności skutecznego wdrożenia już obowiązujących postanowień dotyczących zwrotu mienia oraz wzywa władze BiH do wyzbycia się wątpliwości w tym zakresie;
24. wyraża także przekonanie, że należy dołożyć starań w celu rozwiązania problemu osób zaginionych i reparacji wypłacanych ich rodzinom, oraz przychylnie odnosi się w związku z tym do działalności prowadzonej przez Międzynarodową Komisję ds. Osób Zaginionych oraz Instytut ds. Osób Zaginionych BiH; wzywa odpowiednie agencje w poszczególnych częściach kraju do wsparcia pracy jednostek na szczeblu krajowym poprzez przekazywanie im wszelkich zebranych informacji w tym zakresie;
25. stoi na stanowisku, że większą uwagę należy zwrócić na procesy w sprawie zbrodni wojennych na poziomie okręgów i kantonów w celu wyjaśnienia, czy i w jaki sposób powinno się rozdzielać sprawy między władzę sądowniczą na szczeblu centralnym i lokalnym, oraz w celu zapewnienia odpowiednich zasobów sądom i prokuraturom, zacieśnienia ponadgranicznej współpracy policyjnej i sądowej oraz harmonizacji obowiązujących ram prawnych na poziomie państwowym i lokalnym; w związku z tym wzywa Komisję oraz kraje Bałkanów Zachodnich do działań na rzecz poprawy współpracy na poziomie regionalnym i międzynarodowym;
26. wspiera w związku z tym trwające obecnie prace nad projektem strategii w zakresie ścigania zbrodni wojennych w BiH, która wyjaśniając wiele potencjalnych przypadków zbrodni wojennych powinna pomóc w określeniu polityki, decyzji finansowych i legislacyjnych oraz środków niezbędnych dla rozwiązania takich przypadków;
27. wyraża niepokój z powodu atmosfery zastraszania środków przekazu, obrońców praw człowieka i społeczeństwa obywatelskiego w ogóle, która dominuje w Republice Serbskiej, i wzywa przywódców politycznych do uznania istotnej roli, jaką odgrywają niezależne media i organizacje pozarządowe w demokratycznym życiu w poszczególnych częściach kraju;
28. wyraża ubolewanie z powodu faktu zagrożenia przez Republikę Srpską jednostronnym wycofaniem się z państwowego przedsiębiorstwa energetycznego i utworzeniu własnego przedsiębiorstwa, wycofując swoje wsparcie dla uzgodnionej reformy; podkreśla, że takie działanie utrudniłoby starania Bośni w kontekście układu o stabilizacji i stowarzyszeniu; jednocześnie wzywa władze federacji do przyjęcia długo oczekiwanych ustaw w dziedzinie dostaw energii elektrycznej;
29. wzywa do podjęcia odpowiednich działań w związku z podpisaniem przez BiH, odnośnie do Międzynarodowego Trybunału Karnego, dwustronnego porozumienia o immunitecie ze Stanami Zjednoczonymi, niezgodnego ze wspólnym stanowiskiem i odpowiednimi wytycznymi UE w tej dziedzinie;
30. z ubolewaniem przyjmuje fakt, że mimo poważnych wyzwań stojących przed BiH w dziedzinie zwalczania korupcji, przestępczości zorganizowanej, handlu ludźmi, prania brudnych pieniędzy oraz przemytu narkotyków postępy w tych dziedzinach utrudniają wpływy polityczne, brak woli politycznej oraz brak koordynacji między różnymi agencjami i siłami policyjnymi poszczególnych części składowych kraju; wzywa władze BiH do szybkiego podjęcia działań w celu zaradzenia tym problemom;
31. jest zdania, że debatę poświęconą przyszłej strukturze konstytucyjnej kraju powinien prowadzić parlament BiH; wzywa w związku z tym do przeprowadzenia przejrzystej i otwartej debaty publicznej przy pełnym udziale społeczeństwa obywatelskiego; uważa również, że jakiekolwiek rozstrzygnięcie dotyczące konstytucji musi być wynikiem dobrowolnego porozumienia między poszczególnymi partiami politycznymi BiH; uważa jednak, że wspólnota międzynarodowa i Specjalny Przedstawiciel UE mają do odegrania doniosłą rolę jako moderatorzy procesu reformy konstytucyjnej i wzywa ich do udzielenia we współpracy z Komisją Wenecką Rady Europy niezbędnego wsparcia w przeprowadzeniu tej debaty;
32. wzywa polityków lokalnych do uznania potrzeby reformy strukturalnej państwa w BiH; przypomina jednak, że takiej reformy można dokonać jedynie w oparciu o realistyczne przesłanki;
33. przypomina, że wzmocnienie państwa centralnego nie oznacza osłabienia jego części składowych, lecz stworzenie warunków dla skutecznej administracji pracującej dla wspólnego dobra wszystkich obywateli BiH w wielu dziedzinach, na przykład ustanawiając jeden wspólny rynek wewnętrzny; jednocześnie ostrzega przed wykorzystaniem debaty konstytucyjnej jako okazji do przypisywania częściom składowym uprawnień i prerogatyw właściwych suwerennemu państwu;
34. przypomina władzom BiH, że są one zobowiązane do pełnej współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii, szczególnie w zakresie ułatwiania aresztowań nadal ukrywających się osób, identyfikacji i ochrony potencjalnych świadków oraz dostarczania Trybunałowi dokumentów i innych dowodów wymaganych do prowadzenia procesów i śledztw;
35. ubolewa nad faktem, że organom wyborczym nie udało się rozwiać obaw obywateli BiH, którzy podczas wojny opuścili kraj, lecz mimo to pragną wykonywać swoje prawo do głosowania; uważa, że rozwiązanie należy znaleźć we współpracy z sąsiednimi krajami, aby umożliwić tym obywatelom zarejestrowanie się;
36. jest zdania, że ostatecznym celem zarówno dla wspólnoty międzynarodowej, jak i przywódców lokalnych powinno pozostać zamknięcie Biura Wysokiego Przedstawiciela przy jednoczesnym umocnieniu roli Specjalnego Przedstawiciela UE; dlatego wzywa przywódców politycznych do wypełnienia swoich obowiązków w tym zakresie i do dołożenia starań na rzecz osiągnięcia pięciu celów i dwóch warunków określonych przez Radę ds. Zaprowadzenia Pokoju, aby w oparciu o konsensus zastąpić Wysokiego Przedstawiciela Specjalnym Przedstawicielem UE;
37. wyraża niezadowolenie w szczególności z powodu braku postępów w finalizacji porozumienia w sprawie dystryktu Brczko; ostrzega przywódców politycznych Bośni i Hercegowiny, że orzeczenie sądu arbitrażowego w sprawie statusu Brczko jest ostateczne i nie może być kwestionowane;
38. wzywa również polityków BiH do dostrzeżenia konieczności rozsądnego podziału własności między państwo a organy innych szczebli, co jest jednym z celów zamknięcia Biura Wysokiego Przedstawiciela; wzywa ich do podjęcia poważnych negocjacji w celu rozwiązania tej od dawna istniejącej kwestii; przypomina, że należy przyznać państwu środki niezbędne dla wypełnienia jego zadań;
39. przypomina przedstawicielom wspólnoty międzynarodowej, że ich rozmówcami w Bośni i Hercegowinie są instytucje tego kraju, a nie przywódcy głównych partii politycznych; dlatego też uważa, że instytucje BiH powinny uczestniczyć w procesie reform, jakich ma dokonać ten kraj, i stać się głównymi podmiotami tego procesu;
40. zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom państw członkowskich, rządowi Bośni i Hercegowiny oraz Wysokiemu Przedstawicielowi/Specjalnemu Przedstawicielowi dla Bośni i Hercegowiny.
______
(1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1085/2006 z dnia 17 lipca 2006 ustanawiające instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA), (Dz.U. L 210 z 31.7.2006, s. 82).