Stosowanie wspólnotowych reguł konkurencji do transgranicznych przelewów bankowych.
Dz.U.UE.C.1995.251.3
Akt obowiązującyOBWIESZCZENIE W SPRAWIE STOSOWANIA WSPÓLNOTOWYCH REGUŁ KONKURENCJI DO TRANSGRANICZNYCH PRZELEWÓW BANKOWYCH
(Dz.U.UE C z dnia 27 września 1995 r.)
WPROWADZENIE
1. W niniejszym obwieszczeniu przedstawiano podejście, które Komisja zamierza przyjąć przy ocenie zgodności systemów transgranicznych przelewów bankowych z art. 85 i 86 Traktatu WE.
2. Stosując reguły konkurencji, należy uwzględniać całościową politykę Komisji w zakresie płatności transgranicznych. Głównym celem polityki Komisji jest zapewnienie, aby w średniej perspektywie czasowej przejrzystość, funkcjonowanie i stabilność systemów płatności transgranicznych były takie, jak w najlepszych systemach krajowych. Pełne korzyści rynku wewnętrznego i Unii Gospodarczej i Walutowej zostaną osiągnięte jedynie wówczas, gdy podmioty gospodarcze i osoby fizyczne będą mogły dokonywać przelewów pieniężnych z jednego miejsca w Unii do innego miejsca szybko i pewnie.
3. Do niedawna większość transgranicznych przelewów bankowych była dokonywana z wykorzystaniem tradycyjnych połączeń między bankami. W takim systemie przelewy były dokonywane w sposób typowy i były rozliczane indywidualnie. W przypadku przelewów o małych wartościach oznaczało to, że znaczącą część przelewanej kwoty stanowiły koszty. Wiele banków w UE współpracuje przy opracowywaniu nowych systemów obsługi przelewów transgranicznych. Systemy te, w których do dystrybucji wpływających transgranicznych przelewów bankowych w kraju docelowym zazwyczaj wykorzystuje się krajowe systemy rozliczeniowe, obejmują:
– systemy oparte na lepszych korespondencyjnych połączeniach bankowych pomiędzy instytucjami w różnych Państwach Członkowskich,
– systemy związane z grupami określonego rodzaju instytucji,
– systemy oparte na bezpośrednich połączeniach pomiędzy izbami rozliczeń automatycznych (IRA).
4. Niektóre większe banki, jako sieć korespondencji wykorzystują własną sieć oddziałów i podmiotów zależnych. Kolejną możliwością dla banku jest bezpośrednie poszukiwanie możliwości uczestnictwa w IRA lub wykorzystywanie innych systemów rozliczeń stosowanych w innym Państwie Członkowskim.
5. Komisja popiera wysiłki zmierzające do poprawy jakości usług oferowanych klientom. Niemniej jednak badanie opinii publicznej przeprowadzone przez Komisję w 1993 i 1994 roku wykazało niewystarczającą ogólną poprawę jawności i funkcjonowania transgranicznych przelewów bankowych. W związku z tym Komisja przyjęła projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie transgranicznych przelewów bankowych(1). Do projektu dołączono projekt niniejszego obwieszczenia.
6. Celem niniejszego obwieszczenia jest wsparcie uczestników rynku poprzez wskazanie wspólnotowej strategii w sprawach związanych z konkurencją. Zasadnicza strategia Komisji opiera się na pozytywnym nastawieniu do ustaleń międzybankowych, które umożliwią im stosowanie usprawnionych systemów transgranicznych przelewów, w szczególności takich systemów, które pozwolą im na spełnienie wymogów proponowanej dyrektywy. Takie uzgodnienia muszą jednakże być zgodne z art. 85 i 86 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty. Skuteczna konkurencja między bankami i systemami odgrywa ważną rolę w poprawie jakości usług i obniżaniu cen dla klientów. Celem niniejszego obwieszczenia jest wyjaśnienie, które formy współpracy prowadzą do niepożądanej zmowy, a przez to sprecyzowanie linii podziału wyznaczającej obszar koniecznej współpracy i możliwej konkurencji.
7. Niniejsze obwieszczenie uaktualnia i zastępuje "Reguły konkurencji systemów przelewów bankowych" zawarte w załączniku C dokumentu roboczego Komisji z dnia 27 marca 1992 roku(2). Uwzględniając dalsze doświadczenia w tej dziedzinie lub w przypadku wystąpienia w momencie sporządzenia niniejszego obwieszczenia znaczących zmian warunków obwieszczenia Komisja może uznać za zasadne wprowadzenie do niego zmian.
1. Zakres i definicje
8. W niniejszym obwieszczeniu:
a) izba rozliczeń automatycznych (IRA) oznacza obsługiwany przez centrum przetwarzania danych elektroniczny system rozliczeniowy stosowany w oparciu o zestaw procedur, w którym instytucje bankowe i finansowe prowadzą i wymieniają dane i/lub dokumenty dotyczące transgranicznych przelewów bankowych, głównie za pomocą magnetycznych nośników informacji lub poprzez sieć telekomunikacyjną;
b) przelew bankowy oznacza płatność składającą się z szeregu operacji zainicjowanych zleceniem dokonania płatności przez zleceniodawcę w celu przekazania środków do dyspozycji beneficjenta. Zarówno zlecenia dokonania płatności, jak i przelewane środki, są przekazywane z banku zleceniodawcy do banku beneficjenta za pośrednictwem kilku innych banków pośredniczących i/lub przy zastosowaniu więcej niż jednego systemu przelewów bankowych;
c) transgraniczny przelew bankowy oznacza przelew bankowy dokonywany przez zleceniodawcę za pośrednictwem banku lub jego oddziału w jednym Państwie Członkowskim na rzecz beneficjenta w banku lub jego oddziale w innym Państwie Członkowskim;
d) transgraniczny system przelewów bankowych oznacza system, w którym zlecenia dokonania płatności i przelewane środki mogą być przekazywane w celu dokonywania transgranicznych przelewów bankowych;
e) transgraniczny instrument płatności oznacza sposób płatności (w tym przelew środków, kartę płatniczą lub czek), który może być wykorzystywany do dokonania płatności transgranicznej. Płatność transgraniczna może być realizowana bezpośrednio lub zdalnie, w zależności od tego, czy zleceniodawca i beneficjent spotykają się w chwili zainicjowania płatności czy też nie;
f) wielostronna opłata za wymianę oznacza uzgodnioną przez wszystkich zainteresowanych opłatę z tytułu transakcji między bankami.
9. Niniejsze obwieszczenie stosuje się jedynie do systemu transgranicznych przelewów bankowych. Do celów niniejszego obwieszczenia system przelewów bankowych w pojedynczym Państwie Członkowskim jest transgranicznym systemem przelewów bankowych, o ile umożliwia dokonanie transgranicznych przelewów bankowych.
10. Artykuły 85 i 86 stosuje się jedynie wówczas, gdy mogą mieć wpływ na wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi. Systemy transgranicznych przelewów bankowych, właśnie z uwagi na to, że umożliwiają dokonanie transgranicznych przelewów bankowych, mogą mieć taki wpływ(3).
11. Niniejsze obwieszczenie skierowane jest do instytucji kredytowych i innych instytucji, które uczestniczą w transgranicznym systemie przelewów bankowych i dokonują takich przelewów. Do celów niniejszego obwieszczenia takie instytucje będą zwane "bankami".
2. Rynek
(1) Rynek właściwy
12. W celu dokonania oceny wpływu porozumienia dotyczącego konkurencji do celów art. 85 i stwierdzenia, czy istnieje na rynku podmiot dominujący, do celów art. 86, konieczne jest określenie rynku właściwego.
13. Rynek właściwy produktu obejmuje te produkty, które ze względu na swe cechy charakterystyczne, cenę i przeznaczenie są uznawane przez klienta za zamienne lub możliwe do zastąpienia. Konieczne jest także uwzględnienie struktury popytu i podaży na rynku. Właściwy rynek geograficzny jest obszarem, w którym warunki konkurencji mające zastosowanie do danego produktu są wystarczająco jednorodne i dają się odróżnić od warunków w sąsiadujących obszarach, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że warunki konkurencji w tych obszarach znacznie się różnią. Komisja może precyzyjnie określić rynki jedynie w jednostkowych przypadkach. Może jednakże przy ocenie systemów transgranicznych przelewów bankowych wskazać, jaką stosuje strategię określania rynku.
14. W przypadku transgranicznego przelewu bankowego bank zleceniodawcy zazwyczaj nie wybiera banku beneficjenta. Nie oznacza to jednak, że nie istnieje możliwość konkurencji między bankami o klientów. Konkurencja może istnieć, w różnym stopniu, na różnych poziomach. W celu określenia rynku właściwego w danym przypadku, niezbędne będzie uznanie stopnia konkurencyjności na poszczególnych poziomach. Konkurencja wewnątrzsystemowa ma miejsce, gdy banki uczestniczące w danym systemie konkurują z korzyścią dla klienta, łącząc w najlepszy sposób cenę z warunkami dokonywania i przyjmowania transgranicznych przelewów bankowych. Konkurencja między systemami ma miejsce, gdy banki uczestniczące w danym transgranicznym systemie przelewów bankowych konkurują z korzyścią klientów. Konkurencja w ramach instrumentu ma miejsce, gdy banki oferują różne rodzaje transgranicznych przelewów bankowych, które mogą być stosowane zamiennie, na przykład przelewy pilne i niepilne lub przelewy zawierające dodatkowe informacje, a także przelewy, które takich informacji nie zawierają. Konkurencja między instrumentami ma miejsce, gdy międzynarodowe instrumenty płatnicze, inne niż transgraniczne przelewy bankowe, są stosowane zamiennie z transgranicznymi przelewami bankowymi.
15. Po pierwsze, najszerszy zakres stosowania zamiennego dotyczyłby innych instrumentów zdalnej płatności transgranicznej. Podczas gdy rynek produktu może obejmować instrumenty płatnicze inne niż transgraniczne przelewy bankowe, instrumenty płatności, które mogą być wykorzystywane do dokonywania zdalnej płatności transgranicznej, mają różne cechy charakterystyczne i inne zastosowanie końcowe niż instrumenty płatności, które mogą być wykorzystywane do bezpośredniego regulowania płatności bądź do dokonywania płatności krajowych.
16. Po drugie, w ramach kategorii zdalnych płatności transgranicznych (lub w ramach kategorii transgranicznych przelewów bankowych) mogą istnieć oddzielne rynki o mniejszym zakresie. Systemy wykorzystywane do dokonywania płatności o małej wartości (detalicznych) mogą nie być w równym stopniu zamienne z płatnościami opiewającymi na dużą wartość (hurtowymi). To samo odnosi się do płatności dokonywanych na rzecz detalistów i innych podmiotów dostarczających towary i świadczących usługi w porównaniu do płatności dokonywanych na rzecz osób fizycznych lub pilnych płatności w porównaniu do płatności niepilnych.
17. Po trzecie, dany instrument płatniczy (czy nawet określony segment danego instrumentu) może sam stanowić rynek właściwy. Na przykład w decyzji dotyczącej Umowy Helsińskiej Komisja za właściwy rynek uznała rynek zagranicznych euroczeków wystawianych w sektorze handlowym we Francji(4). Może również okazać się, że w konkretnych przypadkach będzie zasadne uznanie za rynek właściwy transgranicznych przelewów bankowych (lub poszczególnych segmentów, takich jak detaliczne transgraniczne przelewy bankowe).
18. Oprócz rynku właściwego, na którym banki konkurują o klientów, będzie istniał również rynek właściwy, na którym różne systemy transgranicznych przelewów bankowych, IRA i banki będą konkurowały w celu zaoferowania innym bankom różnych kanałów obsługi transgranicznych przelewów bankowych. Na przykład poszczególne banki w danym Państwie Członkowskim mogą konkurować, aby stać się dla banków w innych Państwach Członkowskich bankami korespondującymi. Bank korespondujący będzie przekazywał wpływające transgraniczne przelewy bankowe do banku beneficjenta. Konkurencję banków na tym rynku można również określić jako konkurencję między systemami.
19. Rynek geograficzny jest w dalszym ciągu w dużej mierze rynkiem krajowym, gdyż warunki konkurencji mające zastosowanie do płatności transgranicznych różnią się w poszczególnych Państwach Członkowskich.
(2) Konkurencja na rynkach właściwych
20. Konkurencja między bankami o klientów będzie efektywna jedynie wówczas, gdy ceny i warunki w odniesieniu do klientów będą przejrzyste. Konkurencja będzie silniejsza, gdy koszty zmian będą niższe dla klientów, na przykład gdy banki będą proponowały wysyłanie przelewów w imieniu osób, które nie posiadają rachunków w tych bankach.
21. Obecnie, do pewnego stopnia, istnieje wśród banków konkurencja między różnymi systemami przelewów transgranicznych, w których są dokonywane przelewy z banku zleceniodawcy do kraju banku beneficjenta. Jednocześnie w wielu Państwach Członkowskich konkurencja ta może być ograniczona lub nie istnieć w ogóle, w związku z istnieniem krajowych systemów rozliczeniowych wykorzystywanych do dystrybucji wpływających transgranicznych przelewów bankowych w tych państwach.
22. Skutki ograniczania konkurencji wewnątrzsystemowej w danym systemie będą mniej poważne, jeśli będzie ono równoważone szerszą konkurencją innych systemów (konkurencja między systemami) lub innych instrumentów albo zarówno tych systemów, jak i instrumentów. Odwrotnie, jeśli szersza konkurencja jest słaba lub nie istnieje w ogóle, szczególnie ważne będzie zapewnienie, aby potencjalna konkurencja wewnątrzsystemowa nie była ograniczana. Ponadto, jeżeli pojawią się podobne (wewnątrzsystemowe) ograniczenia w ramach systemów konkurujących, w celu zrównoważenia ograniczenia konkurencyjności wewnątrzsystemowej można położyć mniejszy nacisk na zwiększenie konkurencji.
3. Konkurencja pozacenowa
(1) Uczestnictwo w systemie
23. Kwestia uczestniczenia w transgranicznym systemie przelewów bankowych musi uwzględniać aspekty prawa wspólnotowego inne niż reguły konkurencji. W szczególności w przypadku gdy systemy są tworzone z mocy prawa lub zarządzane przez władze publiczne, zastosowanie będzie miała zasada swobody przedsiębiorczości, swobody świadczenia usług i swobodnego przepływu kapitału i płatności zawarta w Traktacie WE i w drugiej dyrektywie bankowej(5). Tych aspektów uregulowań publicznych niniejszy dokument nie dotyczy.
24. Prywatne uzgodnienia między bankami dotyczące tworzenia nowych lub łączenia istniejących transgranicznych systemów przelewów bankowych muszą być zgodne z art. 85 i 86 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę.
25. W przypadku gdy transgraniczny system przelewów bankowych stanowi "mechanizm podstawowy", musi istnieć możliwość przystąpienia do niego (w odróżnieniu od nabycia prawa jego posiadania), z zastrzeżeniem spełnienia przez kandydatów odpowiednich kryteriów uczestnictwa (patrz ust. 26 poniżej). Mechanizm podstawowy to mechanizm lub infrastruktura, bez dostępu do której podmioty konkurujące nie mogą świadczyć usług na rzecz swych klientów(6). Transgraniczny system przelewów bankowych będzie mechanizmem podstawowym, w przypadku gdy uczestnictwo w nim będzie dla banków konieczne, aby mogły one konkurować na rynku właściwym. Innymi słowy, brak dostępu do systemu będzie stanowił dla nowego podmiotu konkurencyjnego znaczącą barierę dla przystąpienia. Tak byłoby, gdyby nowy podmiot konkurujący nie mógł uzyskać dostępu do innego systemu lub stworzyć swojego własnego systemu w celu konkurowania na rynku właściwym.
26. W transgranicznym systemie przelewów bankowych stanowiącym mechanizm podstawowy, można stosować kryteria uczestnictwa, pod warunkiem że są one obiektywnie uzasadnione. Uczestnictwo może przyjąć formę udziału bezpośredniego lub pośredniego(7), z wyznaczonymi kryteriami uczestnictwa dla uczestników bezpośrednich i pośrednich, różniącymi się w zależności od charakteru ich zadań. Kryteria uczestnictwa powinny być spisane, dostępne i niedyskryminujące. Mogą one na przykład ustanawiać wymogi dla uczestników dotyczące ich sytuacji finansowej, możliwości technicznych lub możliwości zarządzania oraz zachowania poziomu zdolności kredytowania. Może być również wymagana opłata za przystąpienie. Opłata za przystąpienie nie może jednakże być ustalona na takim poziomie, aby stanowiła barierę dla przystąpienia. W żadnym wypadku poziom opłaty za przystąpienie nie może przekraczać uzasadnionej części rzeczywistych poniesionych kosztów inwestycji w system. Kryteria uczestnictwa nie mogą uzależniać uczestnictwa w systemie od zgody innych postronnych służb.
27. Wymóg minimalnej liczby transakcji mógłby stanowić barierę przystąpienia dla małych banków. Transgraniczny system przelewów bankowych, który stanowi mechanizm podstawowy, powinien, o ile to możliwe, umożliwiać uczestnictwo bankom dokonującym nawet niewielu transakcji. Jednym z możliwych do przyjęcia sposobów umożliwienia uczestnictwa tych banków mogłoby być przyzwolenie na ich pośredni udział. W przypadku braku możliwości udziału pośredniego muszą istnieć obiektywnie uzasadnione przesłanki dla stosowania wymogu minimalnej liczby transakcji.
28. W przypadku niewyrażenia zgody na uczestnictwo w transgranicznym systemie przelewów bankowych, który stanowi mechanizm podstawowy lub definitywnego wykluczenia z niego, należy przedstawić pisemne uzasadnienie przyczyn odmowy lub wykluczenia, a odmowa lub wykluczenie powinny być przedmiotem niezależnego postępowania rewizyjnego.
29. W odniesieniu do systemu, który nie jest mechanizmem podstawowym, nie ma wymogu zapewnienia możliwości przystąpienia do niego kolejnych uczestników ani wymogu obiektywnego uzasadniania kryteriów uczestnictwa. W odniesieniu do systemów, niezależnie od tego, czy są czy nie mechanizmami podstawowymi, można zastosować zwolnienie na mocy art. 85 ust. 3, jeżeli w celu zapewnienia odpowiedniej wielkości uniemożliwiają one poszczególnym członkom uczestniczenie w innych systemach.
(2) Funkcjonowanie systemu
30. Porozumienia między bankami nie mogą prowadzić do stosowania praktyki wyłączności: klienci muszą mieć prawo zmiany wyboru połączeń bankowych z jednej instytucji na drugą lub banku z jednoczesnym połączeniem z kilkoma instytucjami.
31. Banki działające w systemie transgranicznych przelewów bankowych mogą uzgadniać normy odnoszące się do funkcjonowania systemu, rodzaj i jakość transakcji, która ma być przetwarzana przez system oraz zasady bezpieczeństwa i zarządzania ryzykiem.
32. Do porozumień dotyczących norm prowadzonych operacji, łącznie z poniższymi zagadnieniami, nie stosuje się art. 85 ust. 1.
– znormalizowane formaty wiadomości i oznaczenia przepływu (należy jednak unikać porozumień dotyczących możliwości wyboru oprogramowania, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to konieczne do funkcjonowania systemu),
– informacji koniecznych do dokonania przelewu za pomocą systemu,
– uzgodnienia dotyczące rozliczeń, na przykład sposobów rozliczania, uzgadnianie pełnych kwot rozliczeń i momentu, w którym rozliczenie może być uznane za ostateczne.
33. Do niżej podanych porozumień dotyczących norm można stosować art. 85 ust. 1.
W takim przypadku w odniesieniu do nich można zastosować zwolnienie na mocy art. 85 ust. 3, o ile będą niedyskryminujące i będą ograniczały się do tego, co jest wymagane dla poprawy funkcjonowania systemu.
(1) Porozumienia dotyczące norm dokonywania transakcji, w tym:
– zasady dotyczące czasu realizacji transakcji, na przykład zastrzeżenie, że bank beneficjenta przelewu bankowego otrzyma daną wartość w określonym terminie, jeżeli zlecenie dokonania płatności wpłynie w określonym czasie (takie uzgodnienia nie mogą, jednakże prowadzić do stosowania ustalonych praktyk datowania operacji w stosunku do klientów),
– maksymalne i minimalne kwoty przelewane w systemie.
(2) Porozumienia dotyczące bezpieczeństwa i zasad zarządzania ryzykiem, w tym:
– kryteria przyznawania statusu rozliczenia i zarządzanie rachunkami rozliczeniowymi,
– uzgodnienia dotyczące standardów płynności (na przykład wymóg złożenia wystarczających dodatkowych zabezpieczeń do ograniczenia ryzyka),
– ustalony z góry udział w pokryciu strat wynikających z zalegania przez uczestników ze spłatą.
34. Porozumienia muszą dotyczyć wyłącznie relacji pomiędzy bankami i nie mogą prowadzić do stosowania ustalonych praktyk w stosunku do klientów.
4. Konkurencja cenowa
(1) Koszty wprowadzania transgranicznego systemu przelewów bankowych i koszty działalności instytucji centralnych
35. Koszty poniesione w związku z utworzeniem transgranicznego systemu przelewów bankowych i koszty wynikające z działalności instytucji centralnej (na przykład IRA) mogą być dzielone pomiędzy uczestniczące banki np. przy zastosowaniu taryfy IRA (która może się różnić w zależności od wielkości i innych wcześniej ustalonych warunków) ustalonej dla uczestniczących banków. Jeżeli koszty utworzenia systemu ponoszą z konieczności uczestniczące banki działające w ramach swoich zdolności jako banki beneficjentów, może okazać się uzasadnione pokrycie tych kosztów ze wspólnie uzgodnionej opłaty za wymianę (patrz poniżej).
(2) Polityka cenowa w systemach przelewów transgranicznych
36. W transakcji w systemie płatności na ogół występują co najmniej cztery strony: zleceniodawca (klient dokonujący płatności), bank zleceniodawcy, beneficjent (klient otrzymujący płatność) i bank beneficjenta. Polityka cenowa w systemie płatności jest ustalana dla czterech wzajemnych relacji: zleceniodawca- bank zleceniodawcy, beneficjent-bank beneficjenta, bank zleceniodawcy-bank beneficjenta oraz zleceniodawca- beneficjent. Ustalone ceny dla każdej z tych czterech relacji wzajemnie na siebie wpływają.
37. W odniesieniu do transgranicznego przelewu bankowego bank zlecający i bank beneficjenta mogą nie być związane relacjami umownymi.
38. W takim przypadku przelew jest realizowany przez sieć banków. Każda para banków w takiej sieci jest związana porozumieniem dwustronnym lub, w ramach systemu, porozumieniem wielostronnym. Polityka cenowa między bankami może stanowić część relacji między każdą parą banków.
a) Polityka cenowa banków w stosunku do klientów
38. Stosowane są różne metody ustalania cen, oddzielnie lub łącznie. Dotyczą one cennika, np. opłat związanych z transakcją i opłat rocznych, jak również mniej przejrzystego cennika, np. za datowanie operacji, oprocentowania salda na rachunku (i/lub wyższych odsetek od kredytów i debetów) niższego niż w innych przypadkach oraz mniej korzystnych kursów wymiany walut.
39. Pod tym względem, podobnie jak i w innych obszarach konkurencji bankowej, banki uczestniczące nie mogą ustalać rodzaju lub poziomu opłat w stosunku do klientów. Jednakże czasami ustawodawstwo ogranicza zakres, w ramach którego banki mogą ustalać cenę dla klientów, z zastrzeżeniem precedensów rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich dotyczących łącznego stosowania art. 5 ust. 2 i art. 85 Traktatu.
b) Wielostronne opłaty z tytułu wymiany
40. Komisja uznaje, że normalnie do porozumienia o dwustronnej opłacie za wymianę nie stosuje się art. 85 ust. 1. Przeciwnie, porozumienie o wielostronnych opłatach za wymianę jest ograniczeniem konkurencji, o którym mowa w art. 85 ust. 1, z uwagi na to, że znacznie ogranicza swobodne kształtowanie przez banki polityki cenowej. Jest ponadto prawdopodobne, że to ograniczenie wpłynie negatywnie na usługi banków dla klientów. Inne ograniczenie konkurencji, o którym mowa w art. 85 ust. 1, ma miejsce w przypadku porozumienia lub uzgodnionej między bankami praktyki włączania opłaty za wymianę w cenę usług dla klientów.
41. Wystarczająco silna konkurencja między systemami mogłaby zmniejszyć wpływ opłaty za wymianę na ceny usług dla klientów: w takiej sytuacji skutek ograniczenia spowodowany przez wielostronne opłaty za wymianę w ramach jednego systemu mógłby być znikomy (i art. 85 ust. 1 nie byłby w odniesieniu do niego stosowany), o ile same konkurujące systemy nie przewidywałyby podobnych wielostronnych opłat za wymianę.
42. W przypadku gdy konkurencja między systemami nie istnieje lub jest ograniczona, wielostronna opłata za wymianę jest normalnie uznawana za mającą znaczący wpływ na ograniczenie konkurencji i w ten sposób podlega zakazowi na mocy art. 85 ust. 1.
43. Jeśli do porozumień dotyczących wielostronnych opłat za wymianę stosuje się art. 85 ust. 1, można w stosunku do nich uzyskać zwolnienie na mocy art. 85 ust. 3, jedynie w przypadku gdy zostanie dowiedzione, że są one rzeczywiście konieczne do udanego wdrożenia określonych form współpracy i są same w sobie pozytywne. Zadaniem Komisji nie jest narzucanie bankom jakichkolwiek szczególnych ustaleń. Jednakże w przypadku gdy banki wprowadzą ustalenia dotyczące wielostronnych opłat za wymianę, Komisja (stosując kryteria uzyskania zwolnienia, ustalone w art. 85 ust. 3) dokona oceny korzyści materialnych, których odniesienie umożliwiają te ustalenia i uzna, czy konsumenci (zarówno klienci, jak i osoby nie będące nimi) odniosą z nich stosowne korzyści i czy dane przepisy dotyczące opłaty za wymianę są rzeczywiście niezbędne do osiągnięcia tej korzyści.
c) Obsługa transgranicznych przelewów bankowych
44. Przykładem obsługi transgranicznego przelewu bankowego przez sieć banków jest przesłanie przez bank zleceniodawcy przelewu do pierwszego banku pośredniczącego w tym samym Państwie Członkowskim. Bank pośredniczący przejmuje odpowiedzialność za połączenie transgraniczne, dokonując przelewu do drugiego banku pośredniczącego (banku korespondującego) w docelowym Państwie Członkowskim. Bank korespondujący przekazuje przelew do banku beneficjenta. Zasadniczo operacja ta ma miejsce przy zastosowaniu krajowego systemu rozliczeniowego, a miejscem wprowadzenia przelewu do systemu krajowego jest bank korespondujący. IRA może zająć miejsce pierwszego banku pośredniczącego lub banku korespondującego bądź obu tych banków.
45. Uzgadnianie cen między bankami może być częścią relacji między każdą para banków w sieci. W podanym przykładzie każdy pierwszy bank pośredniczący i bank korespondujący mogą uzgodnić dwustronnie odpowiednio z bankami zleceniodawcy i pierwszymi bankami pośredniczącymi cenę obsługi transgranicznych przelewów bankowych. Do takich dwustronnych umów dotyczących ceny nie stosuje się art. 85 ust. 1. Jeżeli natomiast grupa banków uzgodniła wielostronną opłatę za wymianę w celu pokrycia kosztów któregokolwiek z tych połączeń w sieci, z zasady miałby zastosowanie art. 85 ust. 1. Jednakże efekt ograniczający spowodowany przez wielostronną opłatę za wymianę może okazać się nieznaczny (i wówczas nie stosuje się art. 85 ust. 1), jeżeli istniały systemy konkurencyjne, które jako takie nie przewidywały podobnych wielostronnych opłat za wymianę.
46. Ostatnią parą banków w sieci jest bank korespondujący i bank beneficjenta. Mogą one korzystać z krajowego połączenia korespondencyjnego, ale zazwyczaj są one również uczestnikami krajowego systemu rozliczania (lub IRA), który jest wykorzystywany w docelowym Państwie Członkowskim do dystrybucji przelewów wpływających. W takim przypadku istnieje prawdopodobieństwo ograniczenia konkurencji wewnątrzsystemowej lub też nie będzie ona w ogóle istniała, z uwagi na konieczność stosowania systemu, który umożliwi przelew do wszystkich możliwych banków beneficjenta w kraju docelowym. (Nie byłoby oczywiście konkurencji między systemami, gdyby banki uzgodniły, że będzie stosowany tylko jeden określony system obsługi wpływających przelewów). Wielostronna opłata za wymianę, która ma zastosowanie do transgranicznych przelewów bankowych obsługiwanych w ramach takich systemów, rodzi obawy dotyczące zachowania konkurencji, o której mowa w z art. 85 ust. 1.
d) Podwójne nakładanie opłat
47. Podwójna opłata jest nakładana, gdy mimo tego, iż zleceniodawca przelewu transgranicznego wnosi o umożliwienie dokonania wszystkich opłat z tytułu przelewu (tak zwanego przelewu typu "OUR"(8) , bank pośredniczący bądź bank beneficjenta dokonuje potrącenia z kwoty przelewanej lub bank beneficjenta nakłada na beneficjenta opłatę wyższą niż opłata, która zostałaby nałożona w przypadku przelewu krajowego.
48. Komisja uznaje, że możliwość dokonywania przez klientów przelewów "OUR" stanowi korzyść materialną do celów art. 85 ust. 3. W niektórych okolicznościach porozumienie dotyczące wielostronnej opłaty za wymianę mające zastosowanie do transgranicznych przelewów bankowych może okazać się niezbędne, aby zapobiec praktyce podwójnego nakładania opłat za przelew transgraniczny, umożliwiając w ten sposób bankom proponowanie przelewów typu "OUR" (patrz ust. 53 i dalsza część dokumentu). W takiej sytuacji opłaty będą zwolnione z mocy art. 85 ust. 3).
49. Komisja uznaje, że wielostronna opłata z tytułu wymiany, mająca zastosowanie do transgranicznych przelewów bankowych, nie jest w normalnych warunkach niezbędna, aby banki mogły proponować transgraniczne przelewy typu "Share" lub "BEN". W przypadku przelewu typu "Share" bank zleceniodawcy może nałożyć na swoich klientów opłatę na pokrycie kosztów własnych, banki pośredniczące mogą potrącać z kwoty przelewu kwotę na pokrycie kosztów własnych (lub obciążą tymi kosztami bank zleceniodawcy), a bank beneficjenta może pobrać od swych klientów opłatę na pokrycie kosztów własnych. W przypadku przelewu typu "BEN" bank zleceniodawcy i banki pośredniczące mogą potrącać z kwoty przelewu kwotę na pokrycie kosztów własnych, a bank beneficjenta może nałożyć na swych klientów opłatę na pokrycie kosztów własnych.
50. Banki powinny mieć swobodę decydowania, czy proponować jeden, czy wszystkie typy transgranicznych przelewów bankowych, tj. "OUR", "BEN" i "Share"(9).
e) Koszty przelewów transgranicznych
51. Realizacja przelewu transgranicznego, w porównaniu z przelewem krajowym, może wymagać zadań dodatkowych:
(1) w odniesieniu do systemu jako całości może zaistnieć potrzeba stworzenia nowego systemu lub zmodyfikowania systemu istniejącego, w celu dokonania przelewu transgranicznego;
(2) w odniesieniu do samego przelewu do zadań dodatkowych można zaliczyć:
i) ewentualną konieczność zgłoszenia organom zajmującym się saldem płatności przelewu transgranicznego jako płatności napływającej;
ii) ewentualną konieczność wymiany płatności na walutę kraju beneficjenta;
iii) ewentualny zawarty w przepisach wymóg, aby beneficjentowi udzielano więcej informacji (np. szczegółów dotyczących zlecenia płatności) niż zazwyczaj udziela się przy płatności krajowej;
iv) konieczność zweryfikowania szczegółowych danych beneficjenta, numeru jego rachunku i kodu identyfikującego banku, gdyż informacje te często okazują się niepełne lub nieprawdziwe;
v) konieczność zmiany formatu zlecenia płatności, o ile ma być on dokonany w obiegu rozliczeniowym w kraju docelowym;
vi) ewentualną konieczność dokonania dodatkowych operacji rozliczeniowych lub rozrachunkowych.
52. Jeśli bank zleceniodawcy lub bank korespondujący bądź IRA mogą wykonać ww. zadania dodatkowe, przelew może zostać wprowadzony do krajowego systemu rozliczeniowego w kraju docelowym, tak jakby był on przelewem krajowym. Oznacza to, że dla banku beneficjenta nie będzie różnicy pomiędzy przyjęciem przelewu, który został zlecony w innym kraju, a przyjęciem przelewu krajowego. W takiej sytuacji problem nakładania podwójnej opłaty nie powinien mieć miejsca, a wielostronna opłata za wymianę, związana z transgranicznym charakterem przelewu, nie wydaje się konieczna.
f) Unikanie nakładania podwójnej opłaty w przypadku gdy przelewy transgraniczne powodują powstanie określonego rodzaju kosztów
53. Jednakże Komisja uznaje, że mogą zaistnieć okoliczności powodujące, że bank beneficjenta będzie w dalszym ciągu ponosił dodatkowe koszty przyjęcia przelewu transgranicznego, w odróżnieniu od przelewu krajowego. W szczególności taka sytuacja będzie miała miejsce w tych Państw Członkowskich, które wymagają, aby bank beneficjenta zgłaszał wpływającą płatność organom zajmującym się saldem płatności lub które wymagają, aby beneficjenci otrzymywali więcej informacji z banku niż w przypadku płatności krajowych. Tak będzie również w przypadku gdy banki beneficjentów będą ponosiły koszty utworzenia nowych systemów (również w tym przypadku sytuacja będzie różna w poszczególnych Państwach Członkowskich).
W takich okolicznościach, może okazać się zasadne, aby banki w kraju docelowym uzgodniły wielostronną opłatę za wymianę dla pokrycia dodatkowych kosztów, w celu uniknięcia podwójnego nakładania opłat. Taka opłata za wymianę może być uzgodniona przez uczestników IRA lub ogólnie przez wszystkie banki lub większość banków danego kraju.
54. Konieczne koszty dodatkowe banków beneficjenta mogłyby zostać pokryte na podstawie porozumienia pomiędzy uczestnikami IRA z opłaty za wymianę uzgodnioną pomiędzy IRA i uczestniczącymi bankami beneficjenta. Taka opłata za wymianę, uzgodniona przez strony, byłaby wprowadzona w związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami dodatkowymi banków beneficjenta i mogłaby być wliczona w jedną (dwustronną) opłatę nakładaną przez IRA na banki wysyłające (lub wysyłające IRA). IRA przekazywałyby bankom beneficjenta środki pochodzące z opłaty za wymianę na pokrycie poniesionych przez nie niezbędnych kosztów dodatkowych.
55. Konieczne dodatkowe koszty banków beneficjenta mogłyby zostać pokryte na podstawie porozumienia pomiędzy wszystkimi bankami lub większością z nich, z opłaty za wymianę uzgodnioną między wszystkimi uczestniczącymi bankami beneficjenta. W przypadku danego przelewu, jeden z tych banków mógłby być dla banku wysyłającego bankiem korespondującym (miejscem wprowadzenia). Opłata za wymianę, uzgodniona przez strony, wynikałaby z dodatkowych kosztów banków beneficjenta i byłaby wliczona w jedną (dwustronną) opłatę nakładaną na banki korespondujące przez banki wysyłające (lub wysyłające IRA). Bank korespondujący przekazywałby bankom beneficjenta środki pochodzące z opłaty za wymianę na pokrycie poniesionych przez nie niezbędnych kosztów dodatkowych.
g) Warunki nakładania wielostronnej opłaty za wymianę
56. W przypadku gdy do wielostronnej opłaty za wymianę stosuje się art. 85 ust. 1, lecz jest możliwe zwolnienie z jej nałożenia dla uniknięcia podwójnego nakładania opłat, muszą być spełnione następujące warunki:
(1) poziom opłaty powinien być ustalony (i regularnie weryfikowany) na poziomie średnich rzeczywistych dodatkowych kosztów uczestniczących banków będących bankami beneficjenta;
(2) opłata powinna być określona jako opłata domyślna, pozwalająca uczestnikom systemu na negocjowanie opłat dwustronnych do wysokości poniżej lub powyżej danego poziomu referencyjnego.
______
(1) Komunikat z dnia 18 listopada 1994 r., COM(94) 436: "Przelewy środków w Unii Europejskiej: przejrzystość, funkcjonowanie i stabilność".
(2) SEC(92) 621: "Ułatwianie płatności transgranicznych: Przełamywanie barier".
(3) Sprawa 172/80 Züchner przeciwko Bayerische Vereinsbank [1981] ECR 2021, ust. 18.
(4) Decyzja Komisji z dnia 25 marca 1992 r. Eurocheque: Umowa Helsińska, Dz.U. L 95 z dnia 9.4.1992, ust. 8 i 76; podtrzymana w tej kwestii przez Sąd Pierwszej Instancji, Sprawy T-39/92 i T-40/92 Groupement des cartes bancaires "CB" i Europay International v. Commission [1994]ECR II-49, ust. 104.
(5) Druga dyrektywa Rady 89/646/EWG z dnia 15 grudnia 1989 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do podejmowania oraz prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dz.U. L 386 z 30.12.1989, str. 1.
(6) W odniesieniu do terminu mechanizm podstawowy patrz: Sprawy 6 i 7/73 Institutio Chemioterapico Italiano i Commercial Solvents Corporation v. Commission [1974] ECR 223; decyzja Komisji z dnia 4 listopada 1988 r. London European - Sabena, Dz.U L 317 z 24.11.1988, str. 47; decyzja Komisji z dnia 11 czerwca 1992 r. B&I Line v. Sealink [1992] CMLR 255; decyzja Komisji z dnia 21 grudnia 1993 r. Port of Radby, Dz.U. L 55 z 26.2.1994, str. 52; IGR Stereo Television, jedenaste sprawozdanie w sprawie konkurencji, pkt 94; Pisma, dwudzieste trzecie sprawozdanie w sprawie konkurencji, pkt 223 i 224.
(7) Pośredni udział jest formą uczestnictwa, która daje instytucjom określone funkcje i zadania bezpośredniego uczestnictwa, bez powierzania im odpowiedzialności związanej z rozliczeniami, które są zastrzeżone dla bezpośrednich uczestników.
(8) Przelewy można określić jako "OUR", "Share" lub "BEN", w zależności od tego, o jaką alokację opłat klienci wnioskują:
- OUR: wszystkie opłaty pokrywa zleceniodawca (tzw. nasze opłaty),
- Share: koszty są dzielone między zleceniodawcę a beneficjenta,
- BEN: wszystkie opłaty ponosi beneficjent.
(9) W proponowanej dyrektywie zakłada się, że przelewów typu "OUR" dokonuje się, w przypadku gdy zleceniodawca przelewu nie określił sposobu jego realizacji.