Sprawa C-501/18: Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Administratiwen syd Sofija-grad (Bułgaria) w dniu 30 lipca 2018 r. - BT / Byłgarska narodna banka.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2018.364.4/2

Akt nienormatywny

Wersja od: 8 października 2018 r.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Administratiwen syd Sofija-grad (Bułgaria) w dniu 30 lipca 2018 r. - BT / Byłgarska narodna banka

(Sprawa C-501/18)

Język postępowania: bułgarski

(2018/C 364/05)

(Dz.U.UE C z dnia 8 października 2018 r.)

Sąd odsyłający

Administratiwen syd Sofija-grad

Strony w postępowaniu głównym

Strona skarżąca: BT

Strona przeciwna: Byłgarska narodna banka

Pytania prejudycjalne

1) Czy z zasad równoważności i skuteczności prawa Unii Europejskiej wynika, że sąd krajowy ma obowiązek z urzędu zakwalifikować skargę jako wniesioną na podstawie niewykonania określonego w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej obowiązku państwa członkowskiego, gdy skarga ma za przedmiot pozaumowną odpowiedzialność państwa członkowskiego za szkody wynikające z naruszenia prawa Unii Europejskiej wyrządzone przez instytucję państwa członkowskiego, w sytuacji gdy:

- art. 4 ust. 3 TUE nie wskazano wyraźnie jako podstawy prawnej w skardze, lecz z okoliczności opisanych w skardze wynika, że żąda się naprawienia szkody wynikającej z naruszenia przepisów prawa Unii Europejskiej;

- roszczenie odszkodowawcze oparto na krajowym przepisie dotyczącym odpowiedzialności państwа za szkody wynikające z działalności administracji, uregulowanej jako niezależna od winy, na następujących warunkach: niezgodny z prawem akt, działanie lub bezczynność organu lub urzędnika w ramach lub przy okazji działalności administracji; wyrządzona szkoda - majątkowa lub niemajątkowa; bezpośredni i natychmiastowy związek przyczynowy między szkodą a niezgodnym z prawem działaniem organu;

- zgodnie z prawem krajowym państwa członkowskiego sąd z urzędu ma obowiązek określić podstawę prawną skargi dotyczącej odpowiedzialności państwа za działalność organów ochrony prawa, przy uwzględnieniu okoliczności, na których oparto skargę?

2) Czy z motywu 27 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/201[0] ¹  z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego) wynika, że w okolicznościach rozpatrywanych w postępowaniu głównym zalecenie przyjęte na podstawie art. 17 ust. 3 tego rozporządzenia, w którym wskazano na naruszeniе prawa Unii przez krajowy bank centralny państwa członkowskiego w związku z terminami wypłaty gwarantowanych depozytów deponentów w konkretnej instytucji kredytowej:

- ustanawia prawо dla deponentów tej instytucji kredytowej do powołania się na to zalecenie przed sądem krajowym w celu uzasadnienia skargi dotyczącej szkód wynikających z tego naruszenia prawa Unii, mając na względzie wyraźne uprawnienie Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego do ustalania naruszenia prawa Unii Europejskiej, a także okoliczność, że deponenci nie są i nie mogą być adresаtami zalecenia i nie wywołuje ono w stosunku do nich bezpośrednich skutków prawnych;

- jest ważne w odniesieniu do wymogu, by naruszony przepis ustanawiał jasne i bezwarunkowe obowiązki, mając na względzie, że art. 1 pkt 3 ppkt (i) dyrektywy 94/19/WE ²  [Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 r.] w sprawie systemów gwarancji depozytów interpretowany w związku z motywami 12 i 13 tej dyrektywy nie zawierа wszystkich elementów niezbędnych do powstania jasnego i bezwarunkowego obowiązku państwa członkowskiego i nie ustanawia bezpośrednio prawа dla deponentów, a także biorąc pod uwagę okoliczność, że w tej dyrektywie przewidziano minimalny poziom harmonizacji, który nie obejmuje elementów, na podstawie których można by ustalić niedostępność depozytu[,] a zalecenia nie oparto na innych jasnych i bezwarunkowych przepisach prawa Unii dotyczących tych elementów, w tym: oceny niedostatecznej płynności i braku perspektywy wypłaty; istniejącego obowiązku stosowania środków wczesnej interwencji i wsparcia działalności instytucji kredytowej?

- jest ważne w odniesieniu do krajowego banku centralnego, który nie ma związku z krajowym systemem gwarancji depozytów i nie jest właściwym organem w rozumieniu art. 4 pkt 2 ppkt [iii] rozporządzenia (UE) nr 1093/2010, mając na względzie przedmiot wspomnianego zalecenia - gwarantowanie depozytów, a także określone w art. 26 ust. 2 wspomnianego rozporządzenia uprawnienie Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego do przyjmowania zaleceń dotyczących systemu gwarancji depozytów?

3) Czy z wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: z dnia 12 października 2004 r., Paul i in., С-222/02, EU:C:2004:606, pkt 38-39, 43, 49-51; z dnia 5 marca 1996 r. w sprawach połączonych С-46/93 i С-48/93, Brasserie du pêcheur SA i Factortame Ltd, ECLI:EU:C:1996:79, pkt 42, 51; [z dnia 15 czerwca 2000 r.] w sprawie Dorsch Consult/ Rada i Komisja, С-237/98 Р, ECLI:EU:C:2000:321, pkt 19; z dnia 2 grudnia 1971 r., Aktien-Zuckerfabrik Schöppenstedt, 5/71, pkt 11, a także z aktualnego stanu prawa Unii Europejskiej odnoszącego się do rozpatrywanych w postępowaniu głównym okoliczności, wynika, że:

A) Przepisy dyrektywy 94/19/WE, a konkretnie art. 7 ust. 6 tej dyrektywy, ustanawiają prawa deponentów do dochodzenia naprawienia przez państwo członkowskie szkód wynikających z niedostatecznego nadzoru nad instytucją kredytową przechowującą depozyty, a także czy prawa te są ograniczone do gwarantowanych wysokości depozytów czy też wskazane w tym przepisie pojęcie "odszkodowania" należy interpretować rozszerzająco?;

B) Środki nadzorcze służące reorganizacji instytucji kredytowej takie jak zastosowane w postępowaniu głównym przez krajowy bank centralny państwa członkowskiego, w tym wstrzymanie wypłat, przewidziane konkretnie w art. 2 tiret siódme dyrektywy 2001/24/WE ³ , stanowią nieuzasadnioną i nieproporcjonalną ingerencję w prawo własności deponentów, uzasadniającą pozaumowną odpowiedzialność za szkody wynikające z naruszenia prawa Unii, w sytuacji gdy dane państwo członkowskie przewidziało w swoim prawodawstwie naliczanie odsetek umownych w okresie stosowania środków, a w odniesieniu do depozytów przekraczających gwarantowaną wysokość - ich zaspokojenie w ogólnym postępowaniu upadłościowym i możliwość wypłaty odsetek, mając na względzie zawarte w prawie bułgarskim art. 116 ust. 5 Zakon za kreditnite institucji (ustawy o instytucjach kredytowych) oraz art. 4 ust. 2 pkt 1 i art. 94 ust. 1 pkt 4 Zakon za bankowata nesystojatełnost (ustawy o upadłości banków)?

C) Przesłanki pozaumownej odpowiedzialności za szkody wynikające z działania i bezczynności w związku z wykonywanymi uprawnieniami nadzorczymi krajowego banku centralnego państwa członkowskiego objętymi zakresem stosowania art. 65 ust. 1 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie powinny być niezgodne z przesłankami i zasadami tej odpowiedzialności określonymi w prawie Unii, a konkretnie z: zasadą niezależności żądania odszkodowawczego od żądania stwierdzenia nieważności i ustalenia niedopuszczalności określonego w prawie krajowym wymogu uprzedniego stwierdzenia nieważności działania prawnego lub bezczynności, w odniesieniu do których żąda się naprawienia szkody; niedopuszczalnością określonego w prawie krajowym wymogu związanego z zawinionym działaniem organu lub urzędnika, w odniesieniu do którego to działania żąda się naprawienia szkody; wymogiem, w wypadku skarg o naprawienie szkód materialnych, aby w chwili złożenia skargi skarżącemu wyrządzono faktyczną i pewną szkodę?

D) Zgodnie z określoną w prawie Unii zasadą niezależności żądania naprawienia szkód od żądania stwierdzenia nieważności należy spełnić wymóg niezgodności z prawem danego działania instytucji, równoważny z określonym w prawie krajowym państwa członkowskiego wymogiem stwierdzenia nieważności prawnego działania lub bezczynności, w odniesieniu do których żąda się naprawienia szkody - a mianowicie środków służących reorganizacji instytucji kredytowej - mając na względzie rozpatrywane w postępowaniu głównym okoliczności oraz że:

- strona skarżąca - deponent w instytucji kredytowej, nie jest adresatem tych środków, a także że zgodnie z prawem krajowym i orzecznictwem sądów tej stronie skarżącej nie przysługuje prawо do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności indywidualnych aktów, w których zastosowano owe środki, a które to akty uprawomocniły się;

- w prawie Unii, w rozpatrywanej dziedzinie konkretnie w dyrektywie 2001/24/WE, nie przewidziano wyraźnie obowiązku państw członkowskich odnoszącego się do umożliwienia zaskarżenia środków nadzorczych w odniesieniu do wszystkich wierzycieli w związku ze stwierdzeniem ważności środków;

- w prawie państwa członkowskiego nie przewidziano pozaumownej odpowiedzialności za szkody wynikające ze zgodnego z prawem działania organu lub urzędnika?

E) Na wypadek dokonania wykładni, zgodnie z którą w okolicznościach rozpatrywanych w postępowaniu głównym wymóg niezgodności z prawem danego działania instytucji nie ma zastosowania do żądań deponenta instytucji kredytowej dotyczących szkód wynikających z działania lub bezczynności krajowego banku centralnego państwa członkowskiego, a w szczególności odsetek od niewypłaconych w terminie gwarantowanych depozytów i depozytów przekraczających gwarantowaną wysokość, dochodzonych tytułem naprawienia szkód wynikających z naruszenia art. 63-65, 120 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 17 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, mają zastosowanie określone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przesłanki dotyczące pozaumownej odpowiedzialności za szkody:

- wynikające ze zgodnego z prawem działania instytucji, a konkretnie trzy kumulatywne przesłanki, czyli: istnienie faktycznej szkody, związek przyczynowo-skutkowy między szkodą a danym działaniem, a także nadzwyczajny i szczególny charakter szkody, w szczególności do żądania odsetek od niewypłaconych w terminie gwarantowanych depozytów; czy też

- w dziedzinie polityki gospodarczej, a zwłaszcza przesłanka, zgodnie z którą odpowiedzialność powstaje "tylko w wypadku stwierdzenia wystarczająco poważnego naruszenia normy prawnej wyższego rzędu, chroniącej podmioty indywidualne", w szczególności w wypadku skargi deponenta dotyczącej depozytów przekraczających gwarantowaną wysokość, dochodzonych tytułem naprawienia szkód, do których ma zastosowanie tryb określony w prawie krajowym - mając na względzie przyznany szeroki zakres uznania w ramach oceny państw członkowskich w związku z art. 65 ust. 1 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i środkami określonymi w dyrektywie 2001/24/WE - gdy okoliczności związane z instytucją kredytową i osobą, która dochodzi naprawienia szkód, wiążą się wyłącznie z jednym państwem członkowskim, lecz w odniesieniu do wszystkich deponentów mają zastosowanie te same przepisy i konstytucyjna zasada równości przed prawem?

4) Czy z wykładni art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 pkt 3 ppkt (i) i art. 7 ust. 6 dyrektywy 94/19/WE oraz rozważań prawnych wywiedzionych z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2016 r., Vervloet i in., ECLI:EU:C:2016:975, pkt 82-84, wynika, że zakresem przepisów dyrektywy są objęci także deponenci,

- których depozyty nie są wymagalne na podstawie umów i przepisów ustawowych w okresie od wstrzymania wypłat przez instytucję kredytową do cofnięcia jej zezwolenia na prowadzenie działalności bankowej, w tym dany deponent nie wyraził woli nastąpienia tej wymagalności,

- którzy zgodzili się z klauzulą przewidującą wypłatę gwarantowanej wysokości depozytów w trybie krajowego prawodawstwa państwa członkowskiego, a konkretnie po cofnięciu zezwolenia instytucji kredytowej, która przechowuje depozyty, i ta przesłanka jest spełniona, oraz

- wspomniana klauzula w umowach o depozyty ma moc ustawy między stronami, zgodnie z krajowym prawodawstwem państwa członkowskiego?

Czy z przepisów tej dyrektywy lub z innego przepisu prawa Unii wynika, że sąd krajowy nie powinien uwzględniać podobnej klauzuli zawartej w umowach o depozyty ani rozpatrywać skargi deponenta dotyczącej odsetek od niewypłaconej w terminie gwarantowanej wysokości depozytów określonych w tych umowach, biorąc pod uwagę przesłanki pozaumownej odpowiedzialności za szkody wynikające z naruszenia prawa Unii oraz na podstawie art. 7 ust. 6 dyrektywy 94/19?

¹ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE, Dz.U. 2010, L 331, s. 12.

² Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów, Dz.U. 1994, L 135, s. 5.

³ Dyrektywa 2001/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji instytucji kredytowych, Dz.U. 2001, L 125, s. 15.