Społeczna odpowiedzialność podwykonawców w łańcuchu produkcji (2008/2249(INI)).
Dz.U.UE.C.2010.117E.176
Akt nienormatywnyP6_TA(2009)0190
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie społecznej odpowiedzialności podwykonawców w łańcuchu produkcji (2008/2249(INI))
(2010/C 117 E/29)
(Dz.U.UE C z dnia 6 maja 2010 r.)
Parlament Europejski,
– uwzględniając art. 31 ust. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
– uwzględniając art. 39, 49, 50 i 137 traktatu WE,
– uwzględniając dyrektywę Rady 94/45/WE z dnia 22 września 1994 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym(1),
– uwzględniając dyrektywę 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiającą ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej(2),
– uwzględniając wniosek w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady przewidującej kary dla pracodawców zatrudniających obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium UE (COM(2007)0249),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 26 października 2006 r. w sprawie stosowania dyrektywy 96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników(3) oraz rezolucję z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie delegowania pracowników w ramach świadczenia usług(4),
– uwzględniając wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych,
– uwzględniając trójstronną deklarację zasad Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej,
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie społecznego wymiaru globalizacji(5),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw: nowe partnerstwo(6),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 maja 2007 r. w sprawie upowszechniania godnej pracy dla wszystkich(7),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 października 2008 r. w sprawie zaostrzenia walki z pracą niezgłoszoną(8),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie modernizacji prawa pracy w celu sprostania wyzwaniom XXI wieku(9),
– uwzględniając wyrok Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 12 października 2004 r. w sprawie C 60/03 Wolff & Müller(10),
– uwzględniając badanie: "Odpowiedzialność w umowach o podwykonawstwo w europejskim sektorze budowlanym" przeprowadzone przez Europejską Fundację na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy,
– uwzględniając art. 45 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A6-0065/2009),
A. mając na uwadze, że podwykonawstwo może być postrzegane jako integralna część działalności gospodarczej,
B. mając na uwadze, że nienotowany wcześniej poziom działalności gospodarczej w ostatnim dwudziestopięcioleciu odegrał kluczową rolę w zwiększeniu poziomu zatrudnienia w większości gospodarek Unii Europejskiej, a także że rozwój ten przyniósł korzyści dużym i małym przedsiębiorstwom oraz sprzyjał przedsiębiorczości,
C. mając na uwadze, że globalizacja i wynikający z niej wzrost konkurencji powodują zmiany w sposobach organizacji przedsiębiorstw, w tym outsourcing niestrategicznych elementów działalności, tworzenie sieci i częstsze korzystanie z podwykonawstwa,
D. mając w związku z powyższym na uwadze, że złożoność powiązań między spółkami-matkami a ich spółkami zależnymi oraz między głównymi wykonawcami a ich podwykonawcami powoduje, że trudniej jest zidentyfikować poszczególne struktury, działania i strategie, a także obowiązki lub odpowiedzialności poszczególnych podmiotów w łańcuchu produkcji,
E. mając na uwadze, że zmiany te pociągnęły za sobą daleko idące skutki dla stosunków pracy i czasem utrudniają wyraźne określenie gałęzi prawa mającej zastosowanie do stosunków między poszczególnymi ogniwami łańcucha produkcji, co w konsekwencji sprawia, że ramy prawne w dziedzinie przemysłu nie regulują już wyceny i przydziału pracy,
F. mając na uwadze, że obecnie proces produkcji w niektórych gałęziach przemysłu przybiera formę podzielonego przedłużonego łańcucha produkcji o poszerzonym charakterze - łańcucha logistycznego (poziomego i pionowego) oraz łańcucha wartości o charakterze gospodarczym i produkcyjnym, obejmującego pojedyncze specjalizacje lub zadania, które są często "eksternalizowane" do małych przedsiębiorstw lub samozatrudnionych wykonawców, a także mając na uwadze, że w księgowości przedsiębiorstw skutkuje to zastąpieniem bezpośrednich kosztów pracy podwykonawstwem, usługami lub kosztami dostaw w oparciu o faktury i "handlowe umowy o świadczenie usług",
G. mając na uwadze, że podwykonawcy często ze sobą konkurują oraz że z tego względu pracownicy podmiotu udzielającego zamówienia i pracownicy podwykonawców poddani są presji dotyczącej ich warunków pracy,
H. mając na uwadze, że Parlament już wcześniej wskazywał na problemy związane z osobami pozornie samozatrudnionymi oraz że problem ten dotyczy również podwykonawców,
I. mając na uwadze, że podwykonawstwo i outsourcing na rzecz prawnie niezależnych przedsiębiorstw nie prowadzą do niezależności, zaś przedsiębiorstwa na niższym poziomie łańcucha wartości - z wyjątkiem wyspecjalizowanych podwykonawców prowadzących działalność w dziedzinie wysokich technologii lub w innej zaawansowanej dziedzinie - często nie są w stanie działać na równych zasadach z głównymi kontrahentami,
J. mając na uwadze, że choć podwykonawstwo posiada wiele zalet i umożliwiło zwiększenie zdolności produkcyjnej, powoduje ono również pewne zachwianie równowagi gospodarczej i społecznej między pracownikami, oraz może przyczynić się do degradacji warunków pracy, co stanowi przedmiot obaw,
K. mając na uwadze, że podwykonawstwo może być również świadczone przez pośredników, takich jak biura pośrednictwa pracy czy agencje pracy czasowej, które czasami działają w charakterze przedsiębiorstw działających na zasadzie skrzynki pocztowej (letterbox companies), oraz że często zleca się wykonanie tylko jednostkowej pracy lub też zatrudnia się pracownika tylko w tym celu; mając na uwadze, że takie praktyki wskazują na szybko zmieniającą się specyfikę przemysłu budowlanego i innych sektorów, w których stosunek pracy jest często nietrwały,
L. mając na uwadze, że w kontekście transgranicznym problemy związane z tą niepewną sytuacją są spotęgowane, gdy na przykład pracownicy zostają oddelegowani do trzeciego państwa członkowskiego,
M. mając na uwadze, że stosunki pracy w sektorze budowlanym zostały na nowo zdefiniowane, a jednocześnie zmniejszyła się bezpośrednia odpowiedzialność społeczna "głównego wykonawcy", jako że praca jest zlecana na zewnątrz podwykonawcom i biurom pośrednictwa pracy, przez co korzystanie z taniej i często niewykwalifikowanej siły roboczej stanowi integralną część niższego poziomu podwykonawstwa,
N. mając na uwadze, że niektóre sektory, a w szczególności sektor budowlany, są szczególnie narażone na nadużycia w często złożonych łańcuchach podwykonawstwa,
O. mając na uwadze, że podstawowa zasada równego wynagrodzenia za tę samą pracę w tym samym miejscu powinna obowiązywać wobec wszystkich pracowników niezależnie od ich statusu i rodzaju zawartych przez nich umów, a także że zasada ta musi być egzekwowana,
1. nawołuje organy publiczne i wszystkie zainteresowane podmioty, aby dołożyły wszelkich starań w celu zwiększenia wśród pracowników znajomości przysługujących im praw w ramach różnych instrumentów (prawa pracy, umów zbiorowych, kodeksów postępowania) regulujących ich stosunek pracy oraz warunki zatrudnienia w przedsiębiorstwach, dla których pracują, jak również stosunki umowne w łańcuchach podwykonawstwa;
2. wzywa Komisję do upowszechniania znajomości najlepszych rozwiązań, istniejących wytycznych i standardów oraz praktyk w zakresie odpowiedzialności społecznej wśród spółek, niezależnie od tego czy są one głównymi wykonawcami czy też podwykonawcami;
3. ponownie zachęca Komisję do przedstawienia wniosku w sprawie zastosowania programu dotyczącego godnej pracy do pracowników przedsiębiorstw przyjmujących podwykonawstwo, a w szczególności w sprawie zgodności z podstawowymi standardami pracy, praw socjalnych, szkoleń pracowników i równego traktowania;
4. podkreśla znaczenie podwykonawców w łańcuchach produkcyjnych wykorzystujących nowe technologie w celu poprawy jakości produkcji i miejsc pracy;
5. wzywa krajowe organy publiczne do przyjęcia lub opracowania dodatkowych przepisów prawnych, na podstawie których wyklucza się z zamówień publicznych przedsiębiorstwa, gdy udowodniono im naruszenie przepisów prawa pracy, umów zbiorowych lub kodeksów postępowania;
6. wyraża zadowolenie z przyjęcia międzynarodowych ram prawnych, uzgodnionych między poszczególnymi wielonarodowymi przedsiębiorstwami a światowymi federacjami związków zawodowych, które służą ochronie standardów pracy w przedsiębiorstwach wielonarodowych oraz u ich podwykonawców i przedsiębiorstw powiązanych w różnych krajach, i które określają status pracownika zależnego i zapewniają ochronę socjalną niezależnie od warunków zatrudnienia;
7. zwraca uwagę na wyrok w sprawie Wolff & Müller, w którym Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że niemiecki krajowy system odpowiedzialności nie narusza prawa wspólnotowego, lecz w zamyśle ma zapewniać ochronę pracownikom oddelegowanym za granicę;
8. przyjmuje do wiadomości wyniki konsultacji publicznych w sprawie Zielonej księgi Komisji pt. "Modernizacja prawa pracy w celu sprostania wyzwaniom XXI wieku"(COM(2006)0708); w związku z tym popiera zamiar Komisji podjęcia kroków niezbędnych do doprecyzowania praw i obowiązków stron uczestniczących w łańcuchach podwykonawstwa, tak żeby zapobiec pozbawieniu pracowników zdolności do skutecznego egzekwowania swoich praw;
9. wyraża zadowolenie z faktu, że osiem państw członkowskich (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Włochy, Holandia i Hiszpania) w odpowiedzi na problemy związane ze zobowiązaniami podwykonawców jako pracodawców ustanowiło krajowe systemy odpowiedzialności; zachęca inne państwa członkowskie do rozważenia możliwości wprowadzenia podobnych systemów; podkreśla jednak fakt, że wdrożenie tych zasad w transgranicznych procedurach podwykonawstwa jest szczególnie trudne w sytuacji, gdy w państwach członkowskich obowiązują różne systemy;
10. podkreśla, że w analizie Europejskiej fundacji na rzecz poprawy warunków życia i pracy wskazano, iż jedną z przyczyn nieskuteczności rozwiązań jest niewielki zakres odpowiedzialności, np. ograniczenie do tylko jednego ogniwa łańcucha;
11. podkreśla, że przed szczególnym wyzwaniem stoją małe przedsiębiorstwa; wzywa decydentów, aby opracowali odpowiednie narzędzia służące zwiększeniu świadomości w sektorze małych przedsiębiorstw;
12. przypomina wszystkim zainteresowanym podmiotom, że w swej rezolucji z dnia 26 października 2006 r. w sprawie delegowania pracowników Parlament wezwał Komisję do uregulowania kwestii odpowiedzialności solidarnej wykonawców generalnych lub głównych w celu zapobiegania nadużyciom związanym z transgranicznym podwykonawstwem i outsourcingiem pracowników oraz do utworzenia przejrzystego i konkurencyjnego rynku dla wszystkich przedsiębiorstw;
13. ponawia swój postulat do Komisji o utworzenie wyraźnie zdefiniowanego wspólnotowego instrumentu wprowadzającego pojęcie solidarnej odpowiedzialności na poziomie Wspólnoty, przy poszanowaniu różnych systemów prawnych obowiązujących w państwach członkowskich oraz zasad pomocniczości i proporcjonalności;
14. wzywa Komisję, żeby oceniła wykonalność wspólnotowego instrumentu dotyczącego odpowiedzialności łańcuchowej i jego znaczenie dla wartości dodanej jako sposób na zwiększenie przejrzystości w procesach udzielania podwykonawstwa i zapewnienie lepszego wykonywania przepisów prawa wspólnotowego i krajowego; podkreśla, że taka analiza powinna mieć charakter ponadbranżowy;
15. wyraża przekonanie, ze wspólnotowy instrument dotyczący odpowiedzialności w łańcuchu produkcji mógłby być przydatny nie tylko pracownikom, lecz również organom państw członkowskich, pracodawcom i w szczególności MŚP w ich walce z szarą strefą w gospodarce, ponieważ jasne i przejrzyste zasady wspólnotowe uniemożliwiłyby działanie na rynku podejrzanych podmiotów, a w konsekwencji doprowadziły do poprawy funkcjonowania wewnętrznego rynku;
16. stwierdza, że wszelkie środki, które informują pracowników o ich prawach i wspierają w ich wykonywaniu, zdecydowanie przyczyniają się do umacniania odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw; wzywa państwa członkowskie do zadbania o to, aby pracownicy byli z zasady informowani o przysługujących im prawach oraz uważa, że partnerzy społeczni ponoszą w związku z tym szczególną odpowiedzialność;
17. nawołuje Komisję do wzmożenia wysiłków w zakresie propagowania intensywniejszej i lepszej współpracy i koordynacji między krajowymi organami administracyjnymi, inspektoratami, rządowymi organami egzekwowania prawa, organami ds. ubezpieczeń społecznych oraz organami podatkowymi; ponadto wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia surowszych procedur w zakresie prowadzenia inspekcji i wspierania bliższych powiązań między krajowymi inspektoratami pracy, co umożliwi lepszą współpracę i koordynację ich działalności; wzywa Komisję, żeby opracowała standardy jakości dla organów inspekcji pracy oraz dokonała analizy wykonalności ewentualnego ustanowienia wspólnotowej sieci organów inspekcji pracy;
18. podkreśla, że należy wspierać zachęty dla przedsiębiorstw, żeby dokonywały w dobrej wierze wszelkich rozsądnych starań, takich jak systemy certyfikacji i kodeksy postępowania, aby uniemożliwić naruszenie prawa pracy przez podwykonawców, informując między innymi odpowiednie organy i zrywając umowę z podwykonawcą dopuszczającym się nielegalnej praktyki, w celu uniknięcia możliwości poniesienia solidarnej odpowiedzialności za to naruszenie;
19. zwraca się do obu stron przemysłu, żeby stały się liderami we wspieraniu z jednej strony podwykonawstwa spółdzielczego w odniesieniu do specyficznych prac jednorazowych, a z drugiej strony we wspieraniu ograniczeń dla przenoszenia podwykonawstwa na kolejne podmioty, oraz z zadowoleniem przyjmuje rozwój umów ramowych, które określają obowiązki socjalne i odpowiedzialność socjalną w łańcuchu, będąc uzupełnieniem niezbędnych uregulowań;
20. ostrzega przed wzajemną niezgodnością, nakładaniem się na siebie i powielaniem przepisów zawartych w prawie pracy, kodeksach postępowania, normach i wytycznych przyjętych przez organy państwowe oraz obowiązujących umowach zbiorowych; dlatego podkreśla, że przedsiębiorstwa muszą w pierwszym rzędzie przestrzegać kodeksów postępowania, norm i wytycznych wyznaczonych na poziomie organizacji ponadnarodowych (OECD, MOP), krajowym i sektorowym;
21. przypomina wszystkim zainteresowanym podmiotom, a w szczególności pracodawcom, o spoczywających na nich obowiązkach w zakresie informowania pracowników, prowadzenia z nimi konsultacji i ich udziału, które są w szczególności gwarantowane na mocy wspólnotowych i krajowych instrumentów prawnych;
22. proponuje, żeby w krajowych przepisach prawa zagwarantowano pracownikom podwykonawców w łańcuchach produkcyjnych możliwość pogodzenia życia rodzinnego i zawodowego, oraz żeby skutecznie wdrażano dyrektywy w sprawie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego;
23. wzywa Komisję do zapewnienia rzeczywistej zgodności z dyrektywą 96/71/WE, w tym w razie konieczności do wszczęcia postępowania o naruszenie przepisów; ponadto wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia działań służących poprawie dostępu oddelegowanych pracowników do informacji, usprawnieniu koordynacji i współpracy administracyjnej między państwami członkowskimi, w tym wyjaśnieniu roli biur łącznikowych państw członkowskich oraz rozwiązaniu problemów związanych z transgranicznym egzekwowaniem przepisów, które stanowią przeszkodę w skutecznym wykonywaniu dyrektywy 96/71/WE;
24. podkreśla, że przeciwdziałanie ewentualnym negatywnym skutkom podwykonawstwa można wzmocnić poprzez usprawnienie wzmożonego dialogu społecznego między organizacjami pracodawców a związkami zawodowymi;
25. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji, jak również rządom i parlamentom państw członkowskich.
______
(1) Dz.U. L 254 z 30.9.1994, s. 64.
(2) Dz.U. L 80 z 23.3.2002, s. 29.
(3) Dz.U. C 313 E z 20.12.2006, s. 452.
(4) Dz.U. C 175 E z 10.7.2008, s. 411.
(5) Dz.U. C 280 E z 18.11.2006, s. 65.
(6) Dz.U. C 301E z 13.12.2007, s. 45.
(7) Dz.U. C 102 E z 24.4.2008, s. 321.
(8) Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0466.
(9) Dz.U. C 175 E z 10.7.2008, s. 401.
(10) Sprawa C-60/03 Wolff i Müller [2004] ECR I-9553.