Siedemnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZIB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2016.163.1

Akt nieoceniany

Wersja od: 4 maja 2016 r.

Siedemnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZIB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego

(2016/C 163/01)

(Dz.U.UE C z dnia 4 maja 2016 r.)

WPROWADZENIE

Niniejsze sprawozdanie dotyczy działań podjętych przez UE i jej państwa członkowskie w ramach wdrażania wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB ¹ w latach 2014 i 2015. Jeśli chodzi o dane dotyczące wywozu broni konwencjonalnej, sprawozdanie obejmuje rok kalendarzowy 2014.

W latach 2014 i 2015 UE i jej państwa członkowskie kontynuowały wdrażanie wspólnego stanowiska Rady 2008/944/ WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego, które zastąpiło w 2008 roku Kodeks postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia obowiązujący od czerwca 1998 r.

Zgodnie z art. 15 wspólnego stanowiska jest ono poddawane przeglądowi trzy lata po jego przyjęciu. Na tej podstawie Rada UE, wspomagana przez działającą w ramach Rady Grupę Roboczą ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM), przeprowadziła kompleksową ocenę przepisów i realizacji wspólnego stanowiska. Wstępne wyniki takiej oceny, jak stwierdzono w konkluzjach Rady do Spraw Zagranicznych z dnia 19 listopada 2012 r., potwierdziły znaczenie tekstu wspólnego stanowiska dla dalszego promowania spójności polityk eksportowych stosowanych przez państwa członkowskie. W trakcie przeglądu wskazano kilka dziedzin, w których można dokonać dalszych usprawnień dotyczących konkretnej realizacji wspólnego stanowiska; nad dziedzinami tymi pracowano w latach 2014-2015. Wydarzenia te, jak również wejście w życie Traktatu o handlu bronią (ATT), zostały uwzględnione w konkluzjach Rady do Spraw Zagranicznych z dnia 20 lipca 2015 r. w sprawie wyników przeglądu.

Następujące państwa trzecie oficjalnie postanowiły przyjąć i stosować kryteria i zasady określone we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Gruzja, Islandia, Kanada i Norwegia. Specjalny system wymiany informacji między UE a państwami trzecimi wdrażającymi wspólne stanowisko jest gotowy od 2012 r.

W kontekście decyzji Rady 2012/711/WPZiB z dnia 19 listopada 2012 r. w sprawie wsparcia dla działań UE mających na celu propagowanie wśród państw trzecich kontroli wywozu uzbrojenia oraz zasad i kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB, w 2014 r. przeprowadzono w wybranych państwach trzecich działania służące upowszechnieniu skutecznych krajowych systemów kontroli wywozu uzbrojenia ² .

UE i jej państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły w latach 2014-2015 w przygotowaniach do wejścia w życie Traktatu o handlu bronią, co miało miejsce w dniu 24 grudnia 2014 r. UE i jej państwa członkowskie również czynnie brały udział w pierwszej konferencji państw stron (Cancún, Meksyk, 24-27 sierpnia 2015 r.) i z zadowoleniem odniosły się do pozytywnych i konkretnych wyników konferencji, na której przyjęto solidne podstawy do traktatu. Na mocy decyzji Rady 2013/768/WPZiB ³ unijne działania wspierające skuteczną realizację i uniwersalizację traktatu nabrały rozmachu w latach

2014-2015; dotychczas harmonogramem objętych zostało dziesięć państw partnerskich; jest też kilka państw partnerskich ad hoc oraz z powodzeniem przeprowadzono na szczeblu regionalnym serię działań informacyjnych. W ramach unijnego programu, realizowanego przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu oraz współfinansowanego przez Republikę Federalną Niemiec, pomoc nadal będą otrzymywać - na swój wniosek - państwa trzecie, które pragną wzmocnić swój system transferów broni zgodnie z wymogami Traktatu o handlu bronią.

I.

 WYKONANIE WSPÓLNEGO STANOWISKA RADY 2008/944/WPZiB

1. Wykonanie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB

Wspólne stanowisko jest przekształceniem Kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia, który został przez to stanowisko zastąpiony w grudniu 2008 roku. Obejmuje ono między innymi rozszerzenie zakresu kontroli na pośrednictwo, transakcje tranzytowe oraz na przekazywanie technologii w formie niematerialnej; przewiduje ponadto wzmocnione procedury służące propagowaniu zbieżności polityk eksportowych stosowanych przez państwa członkowskie.

Państwa członkowskie włączają przepisy wspólnego stanowiska do swoich krajowych systemów kontroli wywozu i muszą dopilnować, aby ich ustawodawstwo krajowe lub przepisy administracyjne były zgodne ze wspólnym stanowiskiem. Sytuację w zakresie włączania w danym państwie wspólnego stanowiska do systemów kontroli wywozu uzbrojenia istniejących w państwach członkowskich przedstawiono w załączonej tabeli C.

Powiadomienia o odmowie i konsultacje

Powiadomienia o odmowie i konsultacje dwustronne nadal odbywają się codziennie za pośrednictwem unijnego systemu elektronicznego COREU, co zapewnia przejrzystość między państwami członkowskimi wobec określonych państw stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia i wobec użytkowników końcowych.

Powiadomienia o odmowie, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych prowadzonej przez UE. Baza, którą zarządza Europejska Służba Działań Zewnętrznych, jest systemem dynamicznym odzwierciedlającym politykę państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu uzbrojenia. W najbliższej przyszłości powiadomienia o odmowie i konsultacje będą obsługiwane przez bardziej przystępną i przyjazną dla użytkownika specjalną platformę informatyczną.

Liczba zgłoszonych w 2014 r. powiadomień o odmowie jest podana w wierszu d tabel znajdujących się w tabeli AI (załączone do niniejszego sprawozdania) w podziale na miejsce przeznaczenia i na kategorie wykazu uzbrojenia; liczba wysłanych zapytań i otrzymanych odpowiedzi przez każde państwo członkowskie oraz liczba zapytań i odpowiedzi w podziale na miejsca przeznaczenia znajdują się odpowiednio w tabelach BI oraz BII.

2. Podręcznik użytkownika

Podręcznik użytkownika jest zasadniczym instrumentem podsumowującym uzgodnione wytyczne w zakresie stosowania przepisów operacyjnych wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB i interpretacji kryteriów w nim zawartych. Mowa o nim w art. 13 wspólnego stanowiska.

Podręcznik został przygotowany przez Grupę Roboczą Rady ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) i jest aktualizowany, gdy zajdzie taka potrzeba. Ostatnio zaktualizowano go w lipcu 2015 r. w wyniku zakończonego przeglądu wspólnego stanowiska 2008/944/CFSP. Podręcznik użytkownika jest przeznaczony przede wszystkim dla urzędników wydających zezwolenia na wywóz, a zatem przyczynia się znacznie, w sposób praktyczny, do zapewnienia zbieżności polityk i procedur państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu uzbrojenia. Podręcznik jest dokumentem publicznym, który jest dostępny na stronie internetowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych ⁴ .

Najlepsze praktyki w zakresie interpretacji kryteriów

Najlepsze praktyki w zakresie interpretacji kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB zostały opracowane przez grupę roboczą COARM na podstawie najlepszych praktyk krajowych i z uwzględnieniem informacji otrzymanych od innych zainteresowanych stron, w tym od społeczeństwa obywatelskiego.

Najlepsze praktyki mają służyć zapewnieniu większej spójności wśród państw członkowskich pod względem stosowania kryteriów wspólnego stanowiska. W tym celu między innymi określono czynniki, które należy uwzględniać podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Najlepsze praktyki przeznaczone są dla urzędników wydających zezwolenia i innych urzędników pracujących w stosownych departamentach i agencjach rządowych. Proces decyzyjny powinien opierać się na wiedzy tych urzędników o kwestiach regionalnych, prawnych (np. prawo dotyczące praw człowieka, międzynarodowe prawo publiczne), technicznych, dotyczących rozwoju oraz bezpieczeństwa i wojskowości.

3. Przegląd wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB

Zgodnie z art. 15 wspólnego stanowiska jest ono poddawane przeglądowi trzy lata po jego przyjęciu. Na tej podstawie Grupa Robocza UE ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) rozpoczęła w 2012 r. kompleksową ocenę przepisów wspólnego stanowiska. Dzięki zwyczajowym spotkaniom zapewniono zaangażowanie w proces właściwych stron, takich jak Parlament Europejski i społeczeństwo obywatelskie. Na podstawie oceny związanej z przeglądem stwierdzono, że wspólne stanowisko i instrumenty, które ono przewiduje, nadal właściwie wspierają cele wyznaczone przez Radę w 2008 r. oraz że w dalszym ciągu stanowią solidną podstawę koordynowania polityk państw członkowskich w zakresie wywozu uzbrojenia.

Jednocześnie z przeglądu wynikało również, że można osiągnąć dalsze postępy w rzeczywistej realizacji wspólnego stanowiska, tak aby jak najlepiej wesprzeć osiąganie zbieżności polityk państw członkowskich w zakresie wywozu uzbrojenia. W tym celu w latach 2014 i 2015 podjęto prace w takich dziedzinach jak treść informacji i nowy system wsparcia informatycznego w przypadku mechanizmu powiadomień o odmowie i konsultacji. Odpowiednie sekcje podręcznika użytkownika również zostały zaktualizowane, w szczególności w wyniku przeglądu i wejścia w życie Traktatu o handlu bronią. Wyniki przeglądu zostały odnotowane w konkluzjach Rady do Spraw Zagranicznych z dnia 20 lipca 2015 r.

4. Działania informacyjne

W art. 11 wspólnego stanowiska wezwano państwa członkowskie, aby "dołożyły wszelkich starań w celu zachęcenia innych państw dokonujących wywozu technologii wojskowych lub sprzętu wojskowego do stosowania kryteriów tego wspólnego stanowiska". Działania informacyjne, prowadzone zarówno przez UE, jak i poszczególne państwa członkowskie, kontynuowano w 2014 r., co zostało wyszczególnione w załączonej tabeli D. W ramach decyzji Rady 2012/711/WPZiB ⁵ , realizowanej przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu, odbyło się kilka warsztatów regionalnych, wizyt studyjnych i indywidualnych warsztatów dotyczących pomocy. Ponadto na szczeblu regionalnym przeprowadzono kolejne działania informacyjne na mocy decyzji Rady 2013/768/WPZiB, co przyczyniło się do skutecznego wdrażania i uniwersalizacji Traktatu o handlu bronią.

5. Spotkania w ramach dialogu politycznego

W ramach dialogu politycznego po dwa razy w latach 2014 i 2015 zorganizowano spotkania dotyczące kwestii kontroli wywozu uzbrojenia z Norwegią, Kanadą, Ukrainą i Stanami Zjednoczonymi. Taki dialog polityczny zapewnił forum owocnych dyskusji na temat kwestii leżących we wspólnym interesie, takich jak polityki eksportowe wobec określonych miejsc przeznaczenia, kwestie zgodności i kontroli oraz proces Traktatu o handlu bronią.

6. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej

Zgodnie z art. 12 wspólnego stanowiska wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej obejmuje minimalny zakres produktów wojskowych, które państwa członkowskie muszą poddawać kontroli w przypadku wywozu. Wykaz ten jest identyczny z wykazem produktów związanych z obronnością załączonym do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie uproszczenia handlu produktami związanymi z obronnością wewnątrz UE ⁶ .

W dniu 9 lutego 2015 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji przyjętym w ramach porozumienia z Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym państw porozumienia w 2014 r. Zaktualizowana wersja wspólnego wykazu uzbrojenia została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej C 107 z dnia 9 kwietnia 2014 r., s. 1.

7. Pośrednictwo w handlu bronią

Zgodnie z art. 5 wspólnego stanowiska Rady 2003/468/WPZiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią ⁷ państwa członkowskie dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany informacji dotyczących przyznanych zezwoleń na prowadzenie pośrednictwa oraz decyzji odmownych. Ponadto te państwa członkowskie, które nakładają na pośredników obowiązek uzyskania pisemnego zezwolenia na prowadzenie pośrednictwa lub prowadzą rejestr pośredników w handlu bronią, dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany odnośnych informacji dotyczących zarejestrowanych pośredników. Informacje dotyczące zezwoleń oraz decyzji odmownych wydanych w państwach członkowskich UE znajdują się w załączonej tabeli AIII.

Szczegółowe informacje w zakresie wdrażania w danym państwie wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB przedstawiono w załączonej tabeli C.

8. Dialog z Parlamentem Europejskim i organizacjami pozarządowymi

Dialog z Parlamentem Europejskim w kwestiach związanych z kontrolą wywozu uzbrojenia ma z reguły miejsce corocznie i obejmuje wysłuchanie urzędnika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. W latach 2014 i 2015 ESDZ kontaktowała się również regularnie z posłami do PE w kwestiach dotyczących Traktatu o handlu bronią i odpowiedziała na znaczną liczbę pytań poselskich na temat wywozu uzbrojenia.

Zgodnie ze stosowaną poprzednio praktyką posiedzenia COARM z organizacjami pozarządowymi były organizowane w okresie 2014-2015 co sześć miesięcy.

II.

 TRAKTAT O HANDLU BRONIĄ (ATT)

1. Wejście w życie w grudniu 2014 r.

Państwa członkowskie UE znacznie przyczyniły się do wejścia traktatu w życie 24 grudnia 2014 r., zapewniając 26 ratyfikacji spośród 50 niezbędnych do wejścia tego aktu w życie. Dotychczas wszystkie państwa członkowskie UE podpisały traktat, a 27 spośród nich już go ratyfikowało. Sama UE nie może być stroną Traktatu o handlu bronią, gdyż nie mogą do niego przystąpić organizacje integracji regionalnej, a tylko państwa.

2. Zaangażowanie w proces przygotowawczy Traktatu o handlu bronią i w pierwszą konferencję państw stron

W celu przygotowania decyzji, które mają zostać podjęte na pierwszej konferencji państw stron, w latach 2014 i 2015 prowadzono proces przygotowawczy Traktatu o handlu bronią pod przewodnictwem ambasadora Meksyku Jorgego Lomónaca. UE i jej państwa członkowskie aktywnie zaangażowały się w ten proces przygotowawczy, a mianowicie dwa państwa członkowskie działały jako mediatorzy (Francja w kwestiach związanych z sekretariatem i Szwecja w kwestiach związanych ze wzorami sprawozdań), zaś dwa inne państwa członkowskie - Austria i Niemcy - były gospodarzami posiedzeń organizowanych w ramach procesu przygotowawczego (w listopadzie 2014 r. w Berlinie i w kwietniu 2015 r. w Wiedniu). Austria i Niemcy były również członkami grupy przyjaciół przewodniczącego, wspierając meksykańskie przewodnictwo w trakcie całego procesu przygotowawczego.

W latach 2014 i 2015 UE i jej państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły w procesie przygotowawczym i wnosiły wkład na związane z nim posiedzenia (Meksyk/wrzesień 2014 r.; Berlin/listopad 2014 r.; Port-of-Spain/luty 2015 r., Wiedeń/kwiecień 2015 r. oraz Genewa/lipiec 2015 r.). UE i jej państwa członkowskie również aktywnie uczestniczyły w pierwszej konferencji państw-stron (Cancún, Meksyk, 24-27 sierpnia 2015 r.) i z zadowoleniem przyjęły jej pozytywne i konkretne wyniki, jako że na konferencji przyjęto solidne podstawy traktatu (zwłaszcza podjęto decyzje dotyczące siedziby, rozmiaru i szefa sekretariatu traktatu, regulaminu wewnętrznego i przepisów finansowych oraz uwzględniono przedstawione tymczasowe wzory sprawozdań oraz podjęto decyzje co do dalszych działań w zakresie sprawozdawczości).

3. Unijny plan wsparcia realizacji traktatu w ramach decyzji Rady 2013/768/WPZiB

UE i jej państwa członkowskie, w związku z długoletnim wspieraniem Traktatu o handlu bronią, koncentrują obecnie swoje działania na propagowaniu jego skutecznego wdrożenia i uniwersalizacji. Aby przyczynić się do sprostania tym wyzwaniom, UE przyjęła w grudniu 2013 r., w ramach decyzji Rady 2013/768/WPZiB, ambitny i wykonalny program na rzecz wsparcia realizacji skierowany do państw trzecich.

W ramach tego programu, realizowanego przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu, pomoc uzyskają - na swój wniosek - państwa trzecie, które pragną wzmocnić swój system transferów broni zgodnie z wymogami traktatu. Podejmowane są również konsekwentne działania mające na celu dotarcie do krajów, które nie są jeszcze stronami traktatu. Informacje o działaniach prowadzonych w ramach programu UE znajdują się w załączonej tabeli D.

III.

 PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

Przyjęcie prawnie wiążącego wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB oznacza, że wprowadzone zostały podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej. Pomimo postępu polegającego na przyjęciu wspólnego stanowiska nadal pozostaje wiele do zrobienia, w szczególności jeżeli chodzi o realizację wspólnego stanowiska, jak wykazał jego przegląd. Na szczeblu COARM finalizowane są obecnie prace - z uwzględnieniem konkluzji Rady z dnia 19 listopada 2012 r. i z dnia 20 lipca 2015 r. - dotyczące ulepszeń potrzebnych do wykonania wspólnego stanowiska.

Priorytetowe wytyczne na najbliższą przyszłość są następujące:

1) kontynuować i ewentualnie rozszerzać wymianę odpowiednich informacji między państwami członkowskimi UE na temat polityk z zakresu wywozu uzbrojenia do określonych miejsc przeznaczenia;

2) zakończyć tworzenie nowej platformy informatycznej wspierającej mechanizm powiadomień o odmowie i konsultacji;

3) dopilnować, by te państwa członkowskie, które jeszcze tego nie zrobiły, przyjęły odpowiednie krajowe przepisy wykonawcze lub administracyjne w celu pełnego wdrożenia:

- wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią,

- wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego;

4) wspierać skuteczną realizację i uniwersalizację Traktatu o handlu bronią, w szczególności za pomocą specjalnego unijnego programu na rzecz wsparcia realizacji skierowanego do państw trzecich przyjętego w ramach decyzji Rady 2013/768/WPZiB;

5) wspierać państwa członkowskie, aby przyczynić się do pomyślnego konkretnego utworzenia systemu Traktatu o handlu bronią, w szczególności w zakresie pierwszych działań sekretariatu oraz prac nad zwiększeniem przejrzystości;

6) dalej rozwijać wymianę informacji i najlepszych praktyk z państwami trzecimi wdrażającymi wspólne stanowisko 2008/ 944/WPZiB;

7) nadal zachęcać inne państwa wywożące broń, by stosowały kryteria tego wspólnego stanowiska;

8) kontynuować dialog z Parlamentem Europejskim oraz dalej rozwijać stosunki ze społeczeństwem obywatelskim i z przemysłem;

9) zapewnić szybkie sfinalizowanie i opublikowanie 18. rocznego sprawozdania UE dotyczącego wywozu uzbrojenia.

ANNEX

grafika

¹ Dz.U. L 335 z 13.12.2008, s. 99.

² Dz.U. L 321 z 20.11.2012, s. 62.

³ Dz.U. L 341 z 18.12.2013, s. 56.

⁴ http://www.eeas.europa.eu/non-proliferation-and-disarmament/arms-export-control/index_en.htm

⁵ Dz.U. L 348 z 29.12.2009, s. 16.

⁶ Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1.

⁷ Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 79.