Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 października 2015 r. w sprawie wniosków wyciągniętych z katastrofy spowodowanej wyciekiem czerwonego szlamu pięć lat po wypadku na Węgrzech (2015/2801(RSP)).

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2017.349.45

Akt nienormatywny

Wersja od: 17 października 2017 r.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 października 2015 r. w sprawie wniosków wyciągniętych z katastrofy spowodowanej wyciekiem czerwonego szlamu pięć lat po wypadku na Węgrzech (2015/2801(RSP))

(2017/C 349/09)

(Dz.U.UE C z dnia 17 października 2017 r.)

Parlament Europejski,

- uwzględniając zasady unijnej polityki ochrony środowiska zgodnie z art. 191 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności zasadę działania zapobiegawczego oraz zasadę "zanieczyszczający płaci",

- uwzględniając Konwencję o ochronie środowiska morskiego i regionu przybrzeżnego Morza Śródziemnego (zwaną dalej "konwencją barcelońską") oraz protokoły do niej,

- uwzględniając dyrektywę Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych ¹ ,

- uwzględniając decyzję Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zastępującą decyzję 94/3/WE ustanawiającą wykaz odpadów zgodnie z art. 1 lit. a) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych ²  (europejski wykaz odpadów),

- uwzględniając decyzję Komisji 2014/955/UE z dnia 18 grudnia 2014 r. zmieniającą decyzję 2000/532/WE ustanawiającą wykaz odpadów zgodnie z dyrektywą 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ³ ,

- uwzględniając uzasadnioną opinię przekazaną przez Komisję Węgrom w czerwcu 2015 r., wymagającą poprawy standardów ochrony środowiska na terenie innych składowisk czerwonego szlamu na Węgrzech ⁴ ,

- uwzględniając dyrektywę 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz zmieniającą dyrektywę 2004/35/WE ⁵  ("dyrektywa ws. odpadów kopalnianych"),

- uwzględniając zalecenie 2001/331/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 kwietnia 2001 r., przewidujące minimalne kryteria kontroli w zakresie kontroli środowiskowych w państwach członkowskich ⁶ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 listopada 2008 r. w sprawie przeglądu zalecenia 2001/331/WE przewidującego minimalne kryteria kontroli w zakresie kontroli środowiskowych w państwach członkowskich ⁷ ,

- uwzględniając decyzję nr 1386/2013/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r. "Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety" ⁸  (siódmy program działań w zakresie środowiska),

- uwzględniając dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu ⁹  ("dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za środowisko"),

- uwzględniając decyzję Komisji 2009/335/WE z dnia 20 kwietnia 2009 r. w sprawie technicznych wskazówek w celu ustanowienia gwarancji finansowej zgodnie z dyrektywą 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego ¹⁰ ,

- uwzględniając studium wykonalności Komisji Europejskiej dotyczące koncepcji ogólnounijnego mechanizmu opartego na podziale ryzyka wystąpienia katastrofy przemysłowej ¹¹ ,

- uwzględniając sprawozdanie pt. "Wyzwania i przeszkody we wdrażaniu dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko" (Sprawozdanie końcowe przygotowane dla Komisji Europejskiej - DG ds. Środowiska, 2013,

- uwzględniając pytania do Rady i Komisji dotyczące wniosków wyciągniętych z katastrofy spowodowanej wyciekiem czerwonego szlamu, pięć lat po wypadku na Węgrzech (O-000096/2015 - B8-0757/2015 i O-000097/2015 - B8-0758/2015),

- uwzględniając art. 128 ust. 5 i art. 123 ust. 2 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że w dniu 4 października 2010 r. pęknięcie zbiornika na odpady na Węgrzech spowodowało wypłynięcie prawie miliona metrów sześciennych wysoce zasadowego czerwonego szlamu, który zalał kilka wsi, zabił 10 osób, ranił prawie 150 i zanieczyścił szerokie połacie ziemi, w tym cztery obszary Natura 2000;

B. mając na uwadze, że zgodnie z dyrektywą Rady 91/689/EWG czerwony szlam w przedmiotowym zbiorniku na odpady zaliczał się do odpadów niebezpiecznych;

C. mając na uwadze, że decyzja Komisji 2014/955/UE jasno pokazuje, że czerwony szlam, wobec braku dowodu przeciwnego, powinien zostać zaszeregowany do kategorii odpady niebezpieczne; mając na uwadze, że decyzja wchodzi w życie z dniem 1 czerwca 2015 r.;

D. mając na uwadze, że istnieje ryzyko, iż w przeszłości czerwony szlam był błędnie sklasyfikowany jako odpad inny niż odpad niebezpieczny również w innych państwach członkowskich, co doprowadziło do wydawania błędnych zezwoleń;

E. mając na uwadze, że zgodnie z dyrektywą ws. odpadów kopalnianych, która ustanawia wymogi bezpieczeństwa w gospodarowaniu odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego, między innymi w oparciu o najlepsze dostępne techniki, czerwony szlam jest odpadem przemysłu wydobywczego;

F. mając na uwadze, że inne rodzaje działalności w przemyśle wydobywczym (np. stosowanie cyjanku przy wydobyciu złota) lub nieodpowiednia utylizacja niebezpiecznych odpadów w niektórych państwach członkowskich również powodują poważne problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska;

G. mając na uwadze, że zalecenie 2001/331/WE ma na celu zwiększenie zgodności i przyczynianie się do spójniejszego wdrażania i egzekwowania przepisów UE z zakresu ochrony środowiska;

H. mając na uwadze, że w swojej rezolucji z dnia 20 listopada 2008 r. Parlament określił wdrażanie przepisów z zakresu ochrony środowiska w państwach członkowskich jako niepełne i niespójne oraz wezwał Komisję do przedstawienia przed końcem 2009 r. wniosku ustawodawczego dotyczącego kontroli środowiskowych;

I. mając na uwadze, że siódmy program działań w zakresie środowiska przewiduje, że UE rozszerzy wymogi dotyczące kontroli i nadzoru na więcej przepisów z zakresu ochrony środowiska oraz dodatkowo rozwinie potencjał wsparcia dla kontroli na szczeblu UE;

J. mając na uwadze, że dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za środowisko ma na celu ustanowienie ram odpowiedzialności za środowisko w oparciu o zasadę "zanieczyszczający płaci" oraz nakłada na państwa członkowskie obowiązek wspierania rozwoju instrumentów i rynków zabezpieczeń finansowych przez odpowiednie podmioty gospodarcze i finansowe; mając na uwadze, że art. 18 ust. 2 stanowi, że Komisja ma obowiązek przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie przed dniem 30 kwietnia 2014 r.; sprawozdanie to nie zostało jeszcze przedłożone;

K. mając na uwadze, że w przygotowanym dla Komisji sprawozdanie z 2013 r. w sprawie wdrażania dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko stwierdzono, że "w wyniku transpozycji dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko do prawa krajowego państw członkowskich nie stworzono równych warunków działania, lecz powstał zlepek systemów odpowiedzialności służących zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawianiu w całej UE";

L. mając na uwadze, że w 2010 r. w reakcji na katastrofę spowodowaną wyciekiem czerwonego szlamu Komisja oświadczyła, że ponownie się zastanowi nad wprowadzeniem zharmonizowanych obowiązkowych zabezpieczeń finansowych, nawet przed przeglądem dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko, który miał się odbyć w 2014 r.;

1. zauważa, że katastrofa spowodowana wyciekiem czerwonego szlamu w 2010 r. była największą katastrofą przemysłową na Węgrzech i pragnie uczcić pamięć ofiar z okazji 5. rocznicy tego tragicznego wydarzenia;

2. zauważa szybką i skuteczną interwencję władz krajowych na etapie reagowania na kryzys oraz olbrzymie wysiłki podjęte przez społeczeństwo obywatelskie w czasie tej bezprecedensowej katastrofy;

3. przypomina, że Węgry uruchomiły unijny mechanizm ochrony ludności i przyjęły europejski zespół ekspertów, których zadaniem było przygotowanie zaleceń, między innymi dotyczących tego, jak wypracować optymalne rozwiązania na rzecz likwidacji i łagodzenia szkód;

4. zauważa, że katastrofa spowodowana wyciekiem czerwonego szlamu może być powiązana z niedostatecznym wdrożeniem przepisów UE, brakami w inspekcjach, lukami w odnośnym prawodawstwie UE oraz działalnością operatora obiektu;

5. wyraża zaniepokojenie tym, że w ciągu minionych pięciu lat najwyraźniej nie wyciągnięto żadnych wniosków, gdyż odnośne przepisy UE i międzynarodowe konwencje są nadal wdrażane niedostatecznie i nadal występują braki w inspekcjach, nie usunięto też prawie żadnej z luk w odnośnych przepisach UE;

6. uważa dyrektywę ws. odpadów kopalnianych oraz europejski wykaz odpadów za obszary, które powinny budzić szczególne zaniepokojenie;

7. jest zaniepokojony faktem, że podobne obiekty istnieją w innych państwach członkowskich; wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, by zostały przeprowadzone odpowiednie kontrole;

8. wzywa państwa członkowskie, w których znajdują się zbiorniki z czerwonym szlamem, aby sprawdziły, czy czerwony szlam został odpowiednio sklasyfikowany jako odpad niebezpieczny oraz jak najszybciej dokonały przeglądu wszelkich zezwoleń bazujących na złej klasyfikacji; wzywa Komisję, by zagwarantowała, że państwa członkowskie podejmą działania i złożą Komisji stosowne sprawozdania oraz wzywa Komisję, aby do końca 2016 r. opublikowała sprawozdanie z działań podjętych przez państwa członkowskie;

9. uważa, że kluczowe znaczenia ma położenie większego nacisku na zapobieganie katastrofom, pamiętając, że podobne klęski ekologiczne miały również miejsce w innych państwach członkowskich;

10. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków na rzecz zagwarantowania pełnego wdrożenia i właściwego stosowania wszystkich odnośnych przepisów UE oraz wszystkich odnośnych konwencji międzynarodowych, nie tylko w odniesieniu do produkcji aluminium i bezpiecznego dla środowiska postępowania z czerwonym szlamem, ale również bezpiecznego dla środowiska gospodarowania niebezpiecznymi odpadami ogólnie;

11. podkreśla, że należy rygorystycznie stosować najlepsze dostępne techniki w gospodarowaniu odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz wzywa do całkowitego przejścia do końca 2016 r. na stosowanie technologii składowania suchych odpadów surowcowych i jednocześnie dopilnowania, aby nie prowadziło to do zanieczyszczenia powietrza lub wody;

12. wzywa Komisję, by położyła większy nacisk na badania i rozwój w zakresie zapobiegania odpadom niebezpiecznym i przetwarzania ich;

13. wzywa Komisję, by opracowała wytyczne dla przeprowadzania testów warunków skrajnych w istniejących kopalniach z dużymi zbiornikami z czerwonym szlamem;

14. uważa, że skuteczne zapobieganie zanieczyszczeniom wymaga surowych zasad dotyczących kontroli środowiskowych i odpowiednich działań gwarantujących ich stosowanie;

15. wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia ich krajowych organów ds. kontroli środowiskowych, by umożliwić im przeprowadzanie przejrzystych, regularnych i systematycznych kontroli obiektów przemysłowych, gwarantując między innymi ich niezależność, zapewniając odpowiednie środki i jasno określając obowiązki oraz zachęcając do ściślejszej współpracy i skoordynowanych działań;

16. wzywa Komisję i państwa członkowskie do lepszego nadzoru w oparciu o istniejące wiążące i niewiążące instrumenty, unikając jednocześnie niepotrzebnych obciążeń administracyjnych;

17. po raz kolejny wzywa Komisję, by wystąpiła z wnioskiem ustawodawczym dotyczącym kontroli środowiskowych, które nie nakładają żadnych dodatkowych obciążeń finansowych na przemysł;

18. wzywa Komisję, by rozszerzyła zakres obowiązujących kryteriów kontroli dla państw członkowskich, tak by objęły one większą część dorobku Unii z zakresu ochrony środowiska, oraz rozwinęła potencjał wsparcia dla kontroli środowiskowych na szczeblu UE;

19. wyraża zaniepokojenie, że znaczne różnice pomiędzy systemami odpowiedzialności w UE mogą osłabić wspólne standardy i narazić niektóre państwa członkowskie i regiony na większe ryzyko katastrof ekologicznych i ich konsekwencje finansowe;

20. wyraża ubolewanie, że Komisja nie przedłożyła jeszcze sprawozdania zgodnie z dyrektywą w sprawie odpowiedzialności za środowisko; wzywa Komisję, by uczyniła to do końca 2015 r.;

21. wzywa Komisję, aby zagwarantowała, w czasie trwającego przeglądu w sprawie odpowiedzialności za środowisko, że wniosek dotyczący przeglądu w pełni wdraża zasadę "zanieczyszczający płaci";

22. wzywa Komisję, by zbadała, jak decyzja Komisji 2009/335/EWG była wdrażana w państwach członkowskich i czy pułapy ustalonych instrumentów zabezpieczeń finansowych są wystarczające; wzywa Komisję, by zaproponowała zharmonizowane obowiązkowe zabezpieczenia finansowe;

23. wzywa Komisję i państwa członkowskie, by zagwarantowały przejrzystość finansowych aspektów środków zaradczych w przypadku katastrof środowiskowych, w tym odszkodowań dla ofiar;

24. wzywa Komisję do sporządzenia wniosku ustawodawczego w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska zgodnie z postanowieniami siódmego programu działań w zakresie środowiska; wzywa Komisję, by uczyniła to przed końcem 2016 r.;

25. podkreśla znaczenie włączania lokalnych władz, obywateli i społeczeństwa obywatelskiego w proces decyzyjny dotyczący składowania odpadów niebezpiecznych i planowania środków zarządzania ryzykiem;

26. zwraca się do odpowiedzialnych organów, by regularnie informowały społeczeństwo o stanie zanieczyszczenia i możliwym wpływie na faunę i florę oraz na zdrowie lokalnej ludności;

27. zwraca się do Komisji, by dalej opracowywała koncepcję ogólnounijnego mechanizmu opartego na podziale ryzyka wystąpienia katastrofy przemysłowej - z pełnym poszanowaniem zasady "zanieczyszczający płaci" - by pokrywać ewentualne koszty wykraczające poza wysoki poziom obowiązkowych zabezpieczeń finansowych;

28. uważa, że taki specjalny unijny mechanizm oparty na podziale ryzyka wystąpienia katastrofy przemysłowej powinien obejmować również środki zaradcze odnoszące się do starych obciążeń dla środowiska, które nadal stanowią zagrożenie dla społeczeństwa, a ze względu na obowiązujące ramy prawne nie istnieje obiektywny podmiot obiektywnie odpowiedzialny, który mógłby pokryć koszty środków zaradczych;

29. zwraca uwagę na znaczenie współpracy i solidarności na poziomie UE w przypadku katastrof środowiskowych i przemysłowych;

30. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji, a także rządom i parlamentom państw członkowskich.

¹ Dz.U. L 377 z 31.12.1991, s. 20.

² Dz.U. L 226 z 6.9.2000, s. 3.

³ Dz.U. L 370 z 30.12.2014, s. 44.

⁴ Komisja Europejska - nota faktograficzna Postępowania o naruszenie - czerwiec kluczowe decyzje; http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-5162_en.htm

⁵ Dz.U. L 102 z 11.4.2006, s. 15.

⁶ Dz.U. L 118 z 27.4.2001, s. 41.

⁷ Dz.U. C 16 E z 22.1.2010, s. 67.

⁸ Dz.U. L 354 z 28.12.2013, s. 171.

⁹ Dz.U. L 143 z 30.4.2004, s. 56.

¹⁰ Dz.U. L 101 z 21.4.2009, s. 25.

¹¹ Studium badające wykonalność utworzenia funduszu pokrywającego koszty odpowiedzialności za środowisko i strat powstałych w wyniku katastrof przemysłowych. Sprawozdanie końcowe. Komisja Europejska, DG ENV, 17 kwietnia 2013 r.; http://ec.europa.eu/environment/archives/liability/eld/eldfund/pdf/Final%20report%20ELD%20Fund%20BIO%20for%20web2.pdf