Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie unijnego planu przeciwdziałania homofobii i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową (2013/2183(INI)).

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2017.93.21

Akt nieoceniany

Wersja od: 24 marca 2017 r.

Homofobia oraz dyskryminacja ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową

P7_TA(2014)0062

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie unijnego planu przeciwdziałania homofobii i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową (2013/2183(INI))

(2017/C 093/04)

(Dz.U.UE C z dnia 24 marca 2017 r.)

Parlament Europejski,

- uwzględniając art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej,

- uwzględniając art. 8 i 10 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

- uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, a w szczególności jej art. 21,

- uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

- uwzględniając zalecenie CM/Rec(2010)5 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie środków zwalczania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową, przyjęte dnia 31 marca 2010 r.,

- uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany "Strategia skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych przez Unię Europejską" (COM(2010)0573),

- uwzględniając sprawozdanie Komisji ze stosowania Karty praw podstawowych UE za 2012 r. (COM(2013)0271) oraz towarzyszące mu dokumenty robocze,

- uwzględniając wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (COM(2008)0426) oraz stanowisko Parlamentu w tej sprawie z dnia 2 kwietnia 2009 r. ¹ ,

- uwzględniając wytyczne na rzecz promowania i ochrony wszystkich praw człowieka przysługujących lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym, transpłciowym i interseksualnym (LGBTI) przyjęte przez Radę Unii Europejskiej na posiedzeniu w dniu 24 czerwca 2013 r.,

- uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej z listopada 2010 r. zatytułowane "Homofobia, transfobia i dyskryminacja ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową",

- uwzględniając wyniki badania przeprowadzonego przez Agencję Praw Podstawowych (FRA) Unii Europejskiej dotyczącego lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych w Unii Europejskiej, opublikowanego w dniu 17 maja 2013 r.,

- uwzględniając opinię FRA z dnia 1 października 2013 r. w sprawie stanu równości w Unii Europejskiej w 10 lat po pierwotnym wprowadzeniu w życie dyrektyw równościowych,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie zwalczania homofobii w Europie ² ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie stanu praw podstawowych w Unii Europejskiej (2010-2011) ³ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie zaostrzenia walki z rasizmem, ksenofobią i przestępstwami popełnianymi z nienawiści ⁴ ,

- uwzględniając art. 48 Regulaminu,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz opinię Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A7-0009/2014),

A. mając na uwadze, że Unia Europejska opiera się na takich wartościach jak poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności, jak również poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości;

B. mając na uwadze, że przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia Europejska dąży do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną;

C. mając na uwadze, że w czerwcu 2013 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła zdecydowane wytyczne na rzecz promowania i ochrony poza Unią Europejską wszystkich praw człowieka przysługujących osobom LGBTI oraz że powinna dopilnować, aby prawa te były skutecznie chronione wewnątrz UE;

D. mając na uwadze, że Unia Europejska koordynuje już swoje działanie poprzez kompleksowe polityki: w dziedzinie równouprawnienia i niedyskryminacji za pośrednictwem "Ramowej strategii dotyczącej niedyskryminacji i równych szans dla wszystkich", w dziedzinie równouprawnienia płci za pośrednictwem "Strategii na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010 - 2015", w dziedzinie niepełnosprawności za pośrednictwem "Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010 - 2020" oraz w dziedzinie równości Romów za pośrednictwem "Unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów do 2020 r.";

E. mając na uwadze, że w swojej strategii skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych przez Unię Europejską Komisja uznała konieczność rozwijania konkretnych polityk dotyczących poszczególnych praw podstawowych w oparciu o traktaty;

F. mając na uwadze, że w badaniu UE z 2013 r. dotyczącym osób LGBT, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) ustaliła, że w UE w roku poprzedzającym badanie jeden na dwóch respondentów z grupy LGBT czuł się dyskryminowany lub nękany ze względu na orientację seksualną, jeden na trzech był dyskryminowany przy dostępie do towarów lub usług, jeden na czterech był obiektem fizycznej napaści, a jeden na pięciu był dyskryminowany w zakresie zatrudnienia lub wykonywania zawodu;

G. mając na uwadze, że FRA zaleciła UE i państwom członkowskim opracowanie planów działania promujących szacunek do osób LGBT oraz ochronę ich praw podstawowych;

H. mając na uwadze, że w maju 2013 r. jedenastu ministrów ds. równości ⁵  wezwało Komisję do opracowania kompleksowej polityki UE na rzecz równości osób LGBT oraz że dziesięć państw członkowskich ⁶  przyjęło już lub omawia obecnie podobne polityki na szczeblu krajowym i regionalnym;

I. mając na uwadze, że Parlament Europejski wnioskował już dziesięciokrotnie o przyjęcie kompleksowego unijnego instrumentu politycznego na rzecz równości na gruncie orientacji seksualnej i tożsamości płciowej;

Uwagi ogólne

1. zdecydowanie potępia wszelką dyskryminację ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową oraz zdecydowanie ubolewa nad tym, że prawa podstawowe lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych i interseksualnych (LGBTI) nie są jeszcze zawsze w pełni przestrzegane w Unii Europejskiej;

2. jest przekonany, że Unia Europejska nie posiada aktualnie kompleksowej polityki ochrony praw podstawowych osób LGBTI;

3. uznaje wspólną odpowiedzialność Komisji i państw członkowskich za ochronę praw podstawowych; wzywa Komisję do wykorzystania swoich kompetencji w najszerszym możliwym zakresie, w tym poprzez wspieranie wymiany dobrych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi; wzywa państwa członkowskie do wypełnienia swoich obowiązków wynikających z unijnych przepisów oraz z zalecenia Rady Europy w sprawie środków zwalczania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową;

Treść harmonogramu

4. wzywa Komisję, państwa członkowskie oraz odpowiednie agencje do podjęcia współpracy w sprawie kompleksowej polityki ochrony praw podstawowych osób LGBTI w perspektywie wieloletniej, tj. do opracowania harmonogramu, strategii lub planu działania obejmujących tematy i cele określone poniżej;

A. Działania horyzontalne w celu wdrożenia harmonogramu

(i) Komisja powinna działać na rzecz zabezpieczenia istniejących praw we wszystkich swoich pracach i we wszystkich dziedzinach wchodzących w zakres jej kompetencji poprzez włączanie spraw związanych z prawami podstawowymi osób LGBTI w główny nurt wszystkich swoich odnośnych prac - na przykład przy opracowywaniu projektów przyszłych polityk i wniosków lub monitorowaniu wdrożenia unijnych przepisów;

(ii) Komisja powinna wspierać, koordynować i monitorować wymianę dobrych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi za pomocą otwartej metody koordynacji;

(iii) odpowiednie agencje Unii Europejskiej, w tym Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE), Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound), Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL), Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii Europejskiej (Eurojust), Europejska Sieć Sądowa (EJN) oraz Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO), powinny włączyć sprawy związane z orientacją seksualną oraz tożsamością płciową w główny nurt swojej pracy oraz w dalszym ciągu zapewniać Komisji i państwom członkowskim oparte na dowodach porady dotyczące praw podstawowych osób LGBTI;

(iv) należy zachęcać Komisję i państwa członkowskie, wraz z odpowiednimi agencjami oraz Eurostatem, do regularnego gromadzenia odpowiednich i porównywalnych danych dotyczących sytuacji osób LGBTI w UE, przy jednoczesnym przestrzeganiu w pełni unijnych przepisów dotyczących ochrony danych;

(v) wraz z odpowiednimi agencjami Komisja i państwa członkowskie powinny zachęcać do szkolenia i budowania potencjału krajowych organów ds. równości, krajowych instytucji zajmujących się prawami człowieka oraz innych organizacji, którym powierzono zadanie promowania i ochrony praw podstawowych osób LGBTI;

(vi) wraz z odpowiednimi agencjami Komisja i państwa członkowskie powinny starać się uświadamiać obywatelom prawa osób LGBTI;

B. Ogólne postanowienia w dziedzinie niedyskryminacji

(i) państwa członkowskie powinny dokonać konsolidacji istniejących unijnych ram prawnych poprzez podejmowanie działań na rzecz przyjęcia proponowanej dyrektywy w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, w tym poprzez wyjaśnienie zakresu stosowania jej przepisów oraz związanych z tym kosztów;

(ii) Komisja, państwa członkowskie i odpowiednie agencje powinny zwracać szczególną uwagę na doświadczenia lesbijek związane z dyskryminacją i przemocą z wielu przyczyn jednocześnie (zarówno na tle płci, jak i orientacji seksualnej) oraz powinny odpowiednio nakreślać i realizować strategie walki z dyskryminacją;

C. Niedyskryminacja w zatrudnieniu

(i) Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na kwestię orientacji seksualnej podczas monitorowania procesu wdrażania dyrektywy 2000/78/WE ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy ⁷  oraz na kwestię tożsamości płciowej podczas monitorowania procesu wdrażania dyrektywy 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy ⁸ ;

(ii) wraz z odpowiednimi agencjami Komisja powinna wydać wytyczne zawierające doprecyzowanie, że osoby transpłciowe i interseksualne objęte są terminem "płeć" w dyrektywie 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy;

(iii) należy zachęcać organy ds. równości, aby informowały osoby LBGTI, a także związki zawodowe i organizacje pracodawców, o przysługujących im prawach;

D. Niedyskryminacja w edukacji

(i) Komisja powinna wspierać równość i niedyskryminację ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową we wszystkich swoich programach dla młodzieży i programach edukacyjnych;

(ii) Komisja powinna ułatwiać wymianę dobrych praktyk wśród państw członkowskich w dziedzinie kształcenia formalnego, w tym materiałów dydaktycznych, strategii na rzecz przeciwdziałania nękaniu i dyskryminacji, poprzez wykorzystanie niewiążącej otwartej metody koordynacji;

(iii) Komisja powinna ułatwiać wymianę między państwami członkowskimi dobrych praktyk z ich sektorów młodzieżowego i edukacyjnego, w tym praktyk dotyczących ochrony socjalnej młodzieży i pracy społecznej, poprzez wykorzystanie niewiążącej otwartej metody koordynacji;

E. Niedyskryminacja w ochronie zdrowia

(i) Komisja powinna umieścić obawy zdrowotne osób LGBTI w ramach odpowiednich szerszych strategicznych polityk zdrowotnych, obejmujących dostęp do opieki zdrowotnej, równość w kwestiach zdrowotnych oraz globalny głos UE w kwestiach dotyczących zdrowia;

(ii) Komisja powinna kontynuować działania podejmowane w ramach Światowej Organizacji Zdrowia na rzecz usunięcia zaburzeń tożsamości płciowej z listy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania oraz zapewnienia stworzenia nowej klasyfikacji wolnej od ich patologizowania podczas negocjacji w sprawie 11. wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11);

(iii) Komisja powinna wspierać państwa członkowskie w zakresie szkolenia pracowników służby zdrowia;

(iv) Komisja i państwa członkowskie powinny przeprowadzić badania naukowe dotyczące problemów zdrowotnych charakterystycznych dla osób LGBTI;

(v) państwa członkowskie powinny uwzględniać osoby LGBTI w ramach krajowych planów i polityk zdrowotnych, tak aby w programach nauczania, politykach zdrowotnych i badaniach stanu zdrowia brano pod uwagę szczególne problemy zdrowotne osób LGBTI;

(vi) państwa członkowskie powinny wprowadzić procedury dotyczące prawnego uznawania płci lub dokonać ich przeglądu, tak aby w pełni przestrzegano praw osób transpłciowych do poszanowania godności i nietykalności cielesnej;

F. Niedyskryminacja w dostępie do towarów i usług

(i) Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na kwestię dostępu osób transpłciowych do dóbr i usług podczas monitorowania procesu wdrażania dyrektywy 2004/113/WE wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług ⁹ ;

G. Działanie dotyczące osób transpłciowych i interseksualnych

(i) Komisja powinna dopilnować, aby tożsamość płciowa figurowała pośród zakazanych powodów dyskryminacji we wszelkim przyszłym ustawodawstwie dotyczącym równości, w tym w wersjach przekształconych;

(ii) Komisja powinna włączać specyficzne kwestie dotyczące osób transpłciowych i interseksualnych do głównego nurtu wszystkich stosownych polityk unijnych, naśladując w ten sposób podejście przyjęte w ramach strategii na rzecz równości płci;

(iii) państwa członkowskie powinny dopilnować, aby organy ds. równości były informowane i szkolone w dziedzinie praw i szczególnych zagadnień dotyczących osób transpłciowych i interseksualnych;

(iv) Komisja, państwa członkowskie i odpowiednie agencje powinny zająć się problemem obecnego braku wiedzy badań i właściwych przepisów w dziedzinie praw człowieka osób transpłciowych;

H. Obywatelstwo, rodziny i swobodny przepływ

(i) Komisja powinna opracować wytyczne w celu dopilnowania, aby wprowadzone zostały w życie dyrektywy 2004/ 38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich ¹⁰  oraz dyrektywy 2003/86/WE w sprawie prawa do łączenia rodzin ¹¹ , tak by wszystkie formy życia rodzinnego zostały prawnie uznane w krajowych przepisach państw członkowskich;

(ii) Komisja powinna przedłożyć wnioski dotyczące wzajemnego uznawania skutków prawnych wszystkich aktów stanu cywilnego w całej UE w celu ograniczenia dyskryminujących przeszkód prawnych i administracyjnych napotykanych przez obywateli i ich rodziny korzystających ze swobody przepływu;

(iii) Komisja i państwa członkowskie powinny przeanalizować, czy obowiązujące ograniczenia w zakresie zmiany stanu cywilnego i dokumentów tożsamości przez osoby transpłciowe nie szkodzą ich zdolności do korzystania z przysługującego im prawa do swobodnego przepływu;

(iv) państwa członkowskie, które przyjęły przepisy dotyczące związków nieformalnych, zarejestrowanych związków partnerskich lub związków małżeńskich par osób tej samej płci, powinny uznać podobne przepisy przyjęte przez inne państwa członkowskie;

I. Wolność zgromadzeń i wolność wypowiedzi

(i) państwa członkowskie powinny dopilnować, aby zagwarantowane były prawa do wolności wypowiedzi i zgromadzeń, zwłaszcza w odniesieniu do parad równości i podobnych wydarzeń, poprzez dopilnowanie, aby wydarzenia te odbywały się zgodnie z prawem, oraz poprzez zagwarantowanie ich uczestnikom skutecznej ochrony;

(ii) państwa członkowskie powinny powstrzymać się od przyjmowania ustaw, które ograniczają wolność wypowiedzi w odniesieniu do orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, oraz dokonać pod tym kątem przeglądu obowiązującego ustawodawstwa;

(iii) Komisja i Rada Unii Europejskiej powinny uznawać, że państwa członkowskie przyjmujące ustawy ograniczające wolność wypowiedzi w odniesieniu do orientacji seksualnej i tożsamości płciowej naruszają wartości stanowiące fundament, na którym zbudowana jest Unia Europejska, oraz instytucje te powinny odpowiednio reagować;

J. Nawoływanie do nienawiści i przestępstwa popełniane z nienawiści

(i) Komisja powinna monitorować i zapewniać państwom członkowskim pomoc w zakresie kwestii specyficznych dla orientacji seksualnej, tożsamości płciowej i ekspresji płciowej podczas wykonywania dyrektywy 2012/29/UE ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw ¹² , zwłaszcza tych popełnionych z nienawiści lub motywów o charakterze dyskryminacyjnym, które mogłyby być związane z osobistymi cechami charakterystycznymi ofiar;

(ii) Komisja powinna przedstawić wersję przekształconą decyzji ramowej Rady w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych, uwzględniając inne formy przestępstw z nienawiści oraz podżeganie do nienawiści, w tym ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową;

(iii) wraz z odpowiednimi agencjami Komisja powinna ułatwić państwom członkowskim wzajemną wymianę dobrych praktyk dotyczących szkolenia i kształcenia sił policyjnych, służb prokuratury, sędziów i podmiotów wspierających ofiary przestępstw w państwach członkowskich;

(iv) Agencja Praw Podstawowych powinna pomagać państwom członkowskim w usprawnianiu procesu zbierania przez nie porównywalnych danych na temat przestępstw na tle nienawiści homofobicznej i nienawiści związanej z uprzedzeniami transgenderowymi;

(v) państwa członkowskie powinny rejestrować przestępstwa popełniane z nienawiści do osób LGBTI oraz prowadzić w sprawie tych przestępstw dochodzenia, a także przyjąć przepisy karnoprawne zabraniające podżegania do nienawiści ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową;

K. Azyl

(i) wraz z Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) i odpowiednimi agencjami, oraz w ramach obowiązujących przepisów UE i z uwzględnieniem praktyki sądowej, Komisja powinna włączyć specyficzne kwestie łączące się z orientacją seksualną i tożsamością płciową w proces wdrażania i monitorowania przepisów dotyczących azylu, w tym dyrektywy 2013/32/UE w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej ¹³  oraz dyrektywy 2011/95/UE w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej ¹⁴ ;

(ii) wraz z odpowiednimi agencjami Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić stosowne szkolenia - w tym szkolenia obecnie istniejące - pracownikom organizacji azylowych, w tym osobom przeprowadzającym rozmowy i tłumaczom ustnym, tak aby byli oni należycie przygotowani do właściwego traktowania kwestii związanych w sposób szczególny z osobami LGBTI;

(iii) wraz z EASO i we współpracy z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych Komisja i państwa członkowskie powinny dopilnować, aby sytuacja prawna i socjalna osób LGBTI w krajach pochodzenia była systematycznie dokumentowana oraz aby takie informacje były udostępniane podmiotom decyzyjnym w kwestiach azylowych jako element systemu informacji o krajach pochodzenia (COI);

L. Rozszerzenie i działanie zewnętrzne

(i) Komisja powinna kontynuować prowadzone przez nią obecnie monitorowanie kwestii związanych z orientacją seksualną i tożsamością płciową w krajach przystępujących do UE;

(ii) Komisja, Europejska Służba Działań Zewnętrznych, Specjalny Przedstawiciel UE ds. Praw Człowieka i państwa członkowskie powinny systematycznie wykorzystywać wytyczne Rady na rzecz promowania i ochrony wszystkich praw człowieka przysługujących osobom LGBTI oraz podtrzymywać jednomyślne stanowisko podczas reagowania na przypadki naruszenia tych praw;

(iii) Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych powinny udostępniać Europejskiemu Urzędowi Wsparcia w dziedzinie Azylu i państwom członkowskim informacje uzyskane z delegatur UE na temat sytuacji osób LGBTI w krajach trzecich;

5. podkreśla, że ta kompleksowa polityka musi być realizowana w poszanowaniu kompetencji Unii Europejskiej, jej agencji i państw członkowskich;

6. podkreśla, że należy zachować wolność wyrażania i manifestowania przekonań lub opinii w ramach pluralizmu poglądów, pod warunkiem, że nie nawołują one do nienawiści, przemocy lub dyskryminacji;

o

o o

7. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych, rządom i parlamentom państw członkowskich, wszystkim agencjom, o których mowa w niniejszej rezolucji, oraz Radzie Europy.

¹ Dz.U. C 137 E z 27.5.2010, s. 68.

² Dz.U. C 264 E z 13.9.2013, s. 54.

³ Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0500.

⁴ Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0090.

⁵ Są to Austria, Belgia, Chorwacja, Dania, Finlandia, Francja, Włochy, Luksemburg, Malta, Holandia i Szwecja.

⁶ Belgia, Chorwacja, Francja, Niemcy, Włochy, Malta, Holandia, Portugalia, Hiszpania i Zjednoczone Królestwo.

⁷ Dz.U. L 303, 2.12.2000, p. 16.

⁸ Dz.U. L 204 z 26.7.2006, s. 23.

⁹ Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 37.

¹⁰ Dz.U. L 158 z 30.4.2004, s. 77.

¹¹ Dz.U. L 251 z 3.10.2003, s. 12.

¹² Dz.U. L 315 z 14.11.2012, s. 57.

¹³ Dz.U. L 180 z 29.6.2013, s. 60.

¹⁴ Dz.U. L 337 z 20.12.2011, s. 9.