Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 25 lutego 2014 r. w sprawie uprawy roślin: jak poprawić jakość i zwiększyć wydajność?...

A.

mając na uwadze, że Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi PE zamierza dzięki temu sprawozdaniu rozpocząć gruntowną debatę i badania na temat ogólnej sytuacji uprawy roślin w rolnictwie europejskim i światowym;

B.

mając na uwadze, że sektor roślin ma zasadnicze znaczenie dla produktywności, różnorodności, zdrowia oraz jakości rolnictwa, ogrodnictwa, produkcji żywności i pasz, a także środowiska;

C.

mając na uwadze, że według sprawozdań zwłaszcza przedstawianych przez instytucje ONZ takie jak FAO i WHO, a także przez Zespół ONZ ds. Zmian Klimatu, oczekuje się wzrostu liczby ludności świata z obecnych 7 mld do ok. 9 mld w latach 2040-2050, przy czym liczba ta może wynieść nawet do 10-11 mld;

D.

mając na uwadze, że ten wzrost liczby ludności spowoduje skrajne zapotrzebowanie w rolnictwie, szczególnie konieczne będzie zwiększenie wydajności produkcyjnej, żeby sprostać znacznemu wzrostowi popytu na żywność; mając na uwadze, że według FAO w kolejnych 30-40 latach dostawy żywności muszą zwiększyć się o 70 %;

E.

mając na uwadze, że ponieważ od 30 % do 50 % żywności wyprodukowanej w UE marnuje się, przy średniej światowej na poziomie około 30 %, znaczną część zwiększonych potrzeb żywnościowych można by zaspokoić dzięki lepszym, wydajniejszym i bardziej zrównoważonym praktykom produkcji żywności w krajach rozwiniętych w połączeniu z rozbudowanymi systemami magazynowania i dystrybucji w krajach rozwijających się;

F.

mając na uwadze, że główny problem nadal polega na tym, w jaki sposób ludność w różnych częściach świata będzie w stanie siebie wyżywić, skoro tereny uprawne zmniejszają się z powodu nieodpowiedniego użytkowania gruntów, w tym z powodu nieudolnych praktyk rolniczych, i że problem ten pogłębiła zmiana klimatu; mając na uwadze, że możliwości powiększenia terenów uprawnych są skrajnie ograniczone, ponieważ w wielu częściach świata wychodzi się z założenia, że raczej niemożliwe jest użytkowanie nowych terenów rolniczych;

G.

mając na uwadze, że według szacunków FAO będzie można zwiększyć produkcję rolną o około 10 % dzięki uprawie nowych terenów rolnych, co oznacza, że ok. 90 % trzeba będzie uzyskać przez zwiększenie wydajności na istniejących obszarach rolnych, przy czym plony muszą też zachować wysoką jakość;

H.

mając na uwadze, że nadmierne użytkowanie terenów rolnych może zubożyć glebę, a w najgorszym razie doprowadzić do erozji i pustynnienia; mając na uwadze, że to samo dotyczy terenów leśnych, ponieważ przekształcenie ich w tereny rolne miałoby tak poważny wpływ na klimat, gospodarkę wodną i różnorodność biologiczną, że jest ono nie do przyjęcia jako sposób na zwiększenie produkcji żywności;

I.

mając na uwadze, że poza zmniejszeniem powierzchni terenów rolnych obniżył się poziom wydajności w rolnictwie i dają się zauważyć niepokojące tendencje, w tym spadek wydajności, które będą miały w przyszłości bardzo negatywny wpływ na rolnictwo i potrzeby żywnościowe człowieka;

J.

mając na uwadze, że produkcja żywności zależy nie tylko od posiadania wystarczającej powierzchni gruntów, ale również od czynników takich jak klimat, woda, energia i dostęp do składników odżywczych; mając na uwadze, że w przyszłości zasoby te będą jeszcze bardziej ograniczone, a ich brak może mieć negatywny wpływ na wzrost popytu na wykorzystanie gruntów rolnych, produkcję i rentowność;

K.

mając na uwadze, że prawdopodobnie w przyszłości nastąpią duże zmiany klimatu; mając na uwadze, że dla Europy oznacza to znacznie suchszy klimat w regionach południowych, które mają wielkie znaczenie dla produkcji owoców i warzyw; mając na uwadze, że jednocześnie na centralnych i północnych szerokościach geograficznych w Europie oczekuje się łagodniejszych zim i okresów letnich o wyraźnie większych opadach deszczu niż obecnie; mając na uwadze, że bardzo prawdopodobnie skutkować to będzie m.in. zwiększeniem liczby chorób roślin i zwierząt oraz zapotrzebowaniem na nowe techniki upraw;

L.

mając na uwadze, że europejskie rolnictwo stoi niewątpliwie przed olbrzymimi wyzwaniami, a przy skrajniejszych warunkach pogodowych, takich jak susze, powodzie i inne klęski żywiołowe, trzeba będzie dostosować rolnictwo, żeby zabezpieczyć produkcję; mając na uwadze, że rośliny uprawne występujące obecnie na naszych polach w przyszłości nie będą mogły pozostać takie same, jeżeli mamy sprostać zwiększonemu zapotrzebowaniu na żywność;

M.

mając na uwadze, że długość okresu ochrony odmian tych roślin, których wyhodowanie wymaga dłuższego czasu przed fazą komercjalizacji, jest niewystarczająca do tego, aby zachęcić do inwestycji komercyjnej w ich badania i rozwój;

1.

podkreśla, że w celu sprostania nadchodzącym wyzwaniom, takim jak przyszłe zapotrzebowanie na dostawy żywności i zmiany klimatu, wyjątkowo istotne jest posiadanie sprawnego i konkurencyjnego sektora uprawy roślin;

2.

niezależnie od wielkiej wagi, jaką ma zdrowa gleba i różnorodność przy zapewnieniu odporności ekosystemu rolniczego, podkreśla, jak istotne jest rozwijanie odmian, które mogą sprostać warunkom, jakich spodziewamy się w przyszłości, np. większe opady i przypuszczalnie częściej występujące choroby roślin; zauważa, że istotne jest też zachowanie i rozwijanie istniejącej różnorodności w Europie, zarówno w obrębie ekosystemu rolniczego jako całości, jak i różnorodności genetycznej w obrębie szczepów i bezwzględnej liczby upraw i populacji, ponieważ wszystkie te elementy są potrzebne do zapewnienia dostosowania się do wyzwań związanych ze zmianą klimatu;

3.

zauważa zapotrzebowanie na rośliny uprawne, które np. skutecznie absorbują azot i fosfor, lepiej znoszą susze i większe opady, są odporne na szkodniki i potrafią znosić zmiany temperatury; zauważa, że należy także hodować rośliny wieloletnie; zauważa, że przy roślinach wieloletnich nie trzeba każdego roku zmieniać upraw, co nadaje rolnictwu korzystniejszy środowiskowo charakter;

4.

podkreśla, że skoro wyhodowanie nowej odmiany od etapu badań do gotowego nasiona zajmuje średnio 10 lat i potrzebny jest dodatkowy czas na wykonanie prób i rozpowszechnienie tej odmiany w handlu, nawet obecnie potrzeba zachęcenia do znacznie większych inwestycji w badania, żeby sprostać w przyszłości zapotrzebowaniu na żywność i zaradzić zmianie klimatu;

5.

podkreśla, że w obliczu bardzo ograniczonych szans na zajęcie nowych gruntów z przeznaczeniem pod uprawę rolną zasadnicze znaczenie ma wyhodowanie nowych roślin uprawnych charakteryzujących się umiejętnością przystosowania się do warunków środowiskowych, umiejętnością przetrwania w warunkach ograniczonych zasobów, wspieraniem celów zrównoważoności, wystarczającą wydajnością i wysoką jakością; podkreśla też znaczenie rozwoju już powszechnie stosowanych roślin uprawnych w celu zapewnienia elastyczności w zakresie przyszłego postępu technicznego i naukowego w sektorze upraw;

6.

zwraca uwagę, że ciągła utrata specjalnych środków ochrony roślin dla drobnych zastosowań ma bardzo znaczący wpływ na jakość i wielkość zbiorów owoców i warzyw, a także zagraża produkcji niektórych roślin specjalnych; zaznacza, że ważna jest potrzeba znalezienia rozwiązań zarówno krótko-, jak i długoterminowych dla uprawy tych roślin;

7.

zauważa, że średnio dziesięć lat zajmuje wyhodowanie nowej odmiany pszenicy, rzepaku czy innej rośliny uprawnej i że w związku z tym ważne jest, aby opracować i stosować nowe techniki uprawy roślin, które odpowiadają potrzebom obywateli i rolnictwa, oraz być otwartym na dostępne technologie w celu zaspokojenia tych potrzeb i zwiększenia konkurencyjności sektorów rolnictwa i ogrodnictwa; jest zaniepokojony tym, że Komisja spóźnia się z oceną nowych technik upraw, i apeluje do Komisji, aby wyjaśniła w trybie pilnym ich status regulacyjny;

8.

wzywa Komisję do użycia programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont 2020" do sfinansowania badań stosowanych, które służą rozwojowi nowych i innowacyjnych technik uprawy roślin, takich jak przyspieszona uprawa;

9.

zwraca uwagę na szacunki FAO, według których różnorodność roślin uprawnych zmniejszyła się w XX w. o 75 %, a jedna trzecia dzisiejszej różnorodności może zaniknąć do 2050 r.; podkreśla, że w celu zapewnienia długoterminowego bezpieczeństwa żywnościowego rosnącej populacji światowej oraz odporności systemów produkcji żywności kluczowe znaczenie ma ochrona i zachowanie europejskiej różnorodności biologicznej i genetycznej; uważa zatem za istotne, aby zachować znaczną większość lokalnych i regionalnych odmian in situ i w gospodarstwach w celu utrzymania i zwiększenia genetycznej i kulturowej różnorodności zarówno szczepów, jaki i upraw oraz pod względem ich bezwzględnej liczby;

10.

podkreśla, że do wyhodowania nowych odmian konieczne jest posiadanie bardzo zróżnicowanego materiału genetycznego; uważa zatem, że ten nagły spadek jest powodem do poważnego zaniepokojenia;

11.

z zadowoleniem przyjmuje zarówno rozwój partnerstwa między administracją publiczną, branżą i organizacjami badawczymi, np. w dziedzinie współuczestnictwa w hodowli, w celu stymulowania badań we wczesnej hodowli i hodowli oraz charakterystykę i utrzymanie zasobów genetycznych; wskazuje na korzyści wypływające ze wzmocnienia i rozszerzenia takiego partnerstwa oraz międzynarodowych inicjatyw w tym zakresie, a także podkreśla potrzebę dopilnowania, aby programy wsparcia były zorganizowane w sposób pozwalający na zmaksymalizowanie ogólnego oddziaływania i spójności wykorzystywanych środków;

12.

mając na względzie przyszłość Europy, uważa, że niezbędne jest poważne działanie w celu zachowania naszego dziedzictwa genetycznego, a szczególnie ważne jest zachowanie lokalnych i regionalnych odmian, aby przetrwała różnorodność zarówno genetyczna, jak i kulturowa;

13.

zauważa, że różne banki genetyczne na całym świecie gromadzą materiał nasienny i roślinny, próbując przez to zachować i utrzymać różnorodność genetyczną w rolnictwie i uprawie roślin; zwraca w szczególności uwagę, że na archipelagu Svalbard istnieje bank genetyczny posiadający materiał genetyczny z całego świata, i podkreśla, że jest to bardzo ważny i ambitny projekt mający na celu zabezpieczenie różnorodności genetycznej na przyszłość;

14.

uważa, że ważne jest, aby zachować znaczną większość odmian i zasobów genetycznych roślin in-situ i w gospodarstwach rolnych; zwraca uwagę na fakt, że instytucje publiczne nie podejmują obecnie dostatecznych starań lub nie udzielają wystarczającego wsparcia, by ułatwić realizację tego celu;

15.

podkreśla, że projekt ten, jak i inne podobne przedsięwzięcia mają kluczowe znaczenie dla przyszłości uprawy roślin, produkcji rolnej i dostaw żywności;

16.

podkreśla, że badania i praktyka w zakresie uprawy roślin, zwłaszcza prace nad rozwojem istniejących i nowych odmian, mają decydujące znaczenie dla przyszłości produkcji rolnej, gdyż są niezbędne do zapewnienia dostaw żywności w przyszłości;

17.

uznaje znaczenie zagwarantowania dostępu do zasobów genetycznych jako podstawy uprawy roślin; w szczególności podtrzymuje podstawową zasadę międzynarodowego systemu praw hodowców roślin zawartą w Międzynarodowej konwencji o ochronie nowych odmian roślin i podkreśla, że używanie chronionej odmiany rośliny do dalszej uprawy oraz wykorzystywanie nowo wyhodowanej odmiany nie może być wstrzymane przez posiadacza prawa do uprawy danej rośliny; zauważa, że ta podstawowa zasada jest również uznana w art. 13 ust. 2 lit d) ppkt (ii) Międzynarodowego traktatu o zasobach genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa przyjętego przez FAO;

18.

rozumie, że hodowanie nowych ulepszonych odmian jest zarówno zbyt kosztowne, jak i czasochłonne, ale podkreśla jego konieczność, aby zachować konkurencyjność Europy w tej dziedzinie; proponuje, aby w ramach rekompensaty za takie koszty przedłużać okres ochrony praw do danej odmiany po przeprowadzeniu odpowiedniej oceny wpływu;

19.

jest zaniepokojony faktem, że światowy rynek hodowli roślin jest zdominowany przez zaledwie kilka dużych przedsiębiorstw międzynarodowych, które inwestują jedynie w ograniczoną liczbę odmian, podczas gdy europejski rynek hodowli roślin jest nadal bardziej zróżnicowany w porównaniu do sytuacji na świecie, a znaczną część tego sektora stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa; podkreśla, że w interesie zdrowej konkurencji należy dalej usprawnić europejski rynek hodowli roślin;

20.

jest zdania, że duże światowe przedsiębiorstwa zajmujące się uprawą roślin zdobyły niepokojący poziom wpływu na światowe rolnictwo i światową politykę rolną; podkreśla rolę publicznie finansowanych niezależnych badań naukowych prowadzonych w długoterminowym interesie publicznym pod względem długoterminowego bezpieczeństwa żywnościowego;

21.

uważa ponadto, że większe przedsiębiorstwa powinny lepiej wykorzystywać i udostępniać swoje techniki uprawy roślin, które, gdyby były wykorzystywane właściwie, mogłyby przyczynić się do rozwiązania problemów związanych ze środowiskiem, klimatem i dostawami żywności;

22.

zaznacza, że MŚP mają do odegrania ważną rolę na rynku nasion i w sektorze uprawy roślin w UE z uwagi na ich istotny wkład w komercyjną uprawę roślin, oraz podkreśla ich potencjał w zakresie przekładania badań i wiedzy na nowe produkty handlowe; jednak ponieważ uprawa roślin staje się sektorem coraz intensywniej korzystającym z badań i zaawansowanych technologii, zwraca uwagę, że koszty i narzędzia potrzebne do wyhodowania i wprowadzenia na rynek nowej odmiany rośliny mogą stanowić przeszkodę dla mniejszych przedsiębiorstw; uważa, że odpowiednia długość ochrony ich praw do danych odmian roślin oraz pełny dostęp do wyników badań mogłyby przyczynić się znacząco do wyrównania szans, podkreśla też, że kluczowe znaczenie ma kontynuowanie w przyszłości inwestycji w te firmy;

23.

podkreśla znaczenie przywrócenia i dalszego rozwoju w Europie badań i praktyk w dziedzinie uprawy roślin;

24.

podkreśla znaczenie różnorodności gatunków w Europie oraz europejskich badań w dziedzinie uprawy roślin skupiających się na europejskich potrzebach, w tym roślin, zbóż i owoców, które są odpowiednie dla warunków lokalnych i regionalnych; zaznacza, że wszelki rozwój w tej dziedzinie pomoże europejskim rolnikom zwiększyć ilość i jakość produkcji żywności i pasz;

25.

podkreśla, że w Europie potrzeby jest szereg różnych podmiotów w sektorze uprawy roślin i że należy umożliwić większej liczbie przedsiębiorstw i ośrodków badawczych realizowanie projektów badawczych i działanie w sektorze uprawy roślin;

26.

jest zdania, że badania w dziedzinie uprawy roślin, o ile będą kontynuowane, wymagają długotrwałego wsparcia finansowego oraz że przyznanie wsparcia finansowego projektowi badawczemu w dziedzinie uprawy roślin jedynie na stosunkowo krótki okres jest niewskazane, ponieważ wyhodowanie nowej odmiany zajmuje średnio 10 lat;

27.

podkreśla, że w ramach wspólnej polityki rolnej na UE spoczywa odpowiedzialność za stawienie czoła przyszłym wyzwaniom w dziedzinie rolnictwa i uprawy roślin w Europie; uważa, że UE powinna odgrywać wiodącą rolę w rozwoju zrównoważonych technik uprawy roślin i w promowaniu badań i praktyk w zakresie rolnictwa i uprawy roślin;

28.

podkreśla, że najważniejsze badania w dziedzinie uprawy roślin w UE powinny być finansowane przez UE i jej państwa członkowskie; nie uważa, aby małe i średnie przedsiębiorstwa zajmujące się uprawą roślin w UE były w stanie same finansować znaczną część badań i utrzymać jednocześnie konkurencyjność;

29.

wzywa Komisję do przeznaczenia odpowiednich zasobów finansowych oraz do stworzenia spójnej struktury badań i praktyk w dziedzinie uprawy roślin w ramach programów badawczych i innych odpowiednich instrumentów politycznych, aby można było zachować i rozwinąć europejską różnorodność; za szczególnie istotne uważa przeznaczenie na projekty badawcze dostatecznego czasu i wystarczających funduszy, aby można było osiągnąć dobre wyniki; podkreśla, że bardzo ważne jest również zapewnienie przedsiębiorstwom zajmującym się uprawą roślin nieograniczonego dostępu do wyników badań oraz że powinien istnieć szereg różnych projektów badawczych, co pozwoliłoby zmniejszyć skutki niepowodzeń;

30.

podkreśla fakt, że będzie istniało stałe zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych pracowników, by zaspokoić przyszłe potrzeby w badaniach dotyczących uprawy roślin oraz że nauka o roślinach i uprawie roślin powinna być w dalszym ciągu promowana w szkołach, na uniwersytetach i w społeczeństwie; zwraca szczególnie uwagę na sukces akcji "Fascynujący Świat Roślin" przypadającej na dzień 18 maja 2013 r.;

31.

podkreśla, że ostatecznym celem ustawodawstwa w dziedzinie uprawy roślin powinno być ułatwienie zarówno stosowania technik uprawy roślin, jak i badań w dziedzinie rolnictwa i uprawy roślin; uważa, że powinny dzięki niemu powstawać produkty lepiej dostosowane do lokalnego klimatu i lokalnych warunków geograficznych, które ostatecznie prowadziłyby do dużych plonów bezpiecznych dla zdrowia człowieka i środowiska;

32.

zauważa, że przy dzisiejszym ustawodawstwie w dziedzinie uprawy roślin dotyczącym poszczególnych technik, trudne okazało się również, po fakcie, ustalenie, jakiej techniki użyto w trakcie uprawy danej rośliny, co potwierdza trudności, jakie stwarzają ustawy dotyczące poszczególnych technik;

33.

wzywa Komisję, aby z uwagi na opisane powyżej wyzwania i obecny stan europejskiego i światowego sektora uprawy roślin dokładnie zbadała i przeanalizowała sytuację oraz zaproponowała skuteczne i praktyczne środki w celu stawienia czoła tym ogromnym wyzwaniom stojącym przed europejskimi hodowcami i rolnikami;

34.

zachęca Komisję do opracowania ogólnej strategii dotyczącej środków produkcji w rolnictwie, szczególnie odnośnie do uprawy roślin; wzywa Komisję do zapewnienia ram politycznych wspierających sektor rolniczych środków produkcji, jako jednego z głównych obszarów koniecznych do rozwoju wydajności i zrównoważoności w rolnictwie;

35.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 25 lutego 2014 r. w sprawie uprawy roślin: jak poprawić jakość i zwiększyć wydajność? (2013/2099(INI)).

Dz.U.UE.C.2017.285.47

Uprawa roślin