Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie (2021/2741(RSP))
Dz.U.UE.C.2022.67.118
Akt nienormatywnySystematyczne represje na Białorusi i ich konsekwencje dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu kilku osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie (2021/2741(RSP))
(2022/C 67/15)
(Dz.U.UE C z dnia 8 lutego 2022 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Białorusi,
- uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej w sprawie Białorusi z 12 października 2020 r. i z 24 maja 2021 r.,
- uwzględniając oświadczenia wydane w imieniu Unii Europejskiej przez wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, w szczególności oświadczenie z 24 maja 2021 r. w sprawie wymuszonego przekierowania samolotu Ryanair (lot FR4978) do Mińska 23 maja 2021 r.,
- uwzględniając wspólne oświadczenie ministrów spraw zagranicznych G7 i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 27 maja 2021 r. w sprawie Białorusi,
- uwzględniając decyzję Rady (WPZiB) 2021/908 z 4 czerwca 2021 r. w sprawie zmiany decyzji 2012/642/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi 1 , na mocy której wprowadzono zakaz przelotów przez unijną przestrzeń powietrzną oraz zakaz dostępu do unijnych lotnisk względem wszystkich białoruskich przewoźników,
- uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela) z 26 marca 2021 r. w sprawie poparcia UE dla międzynarodowej platformy rozliczalności dla Białorusi,
- uwzględniając raport sprawozdawcy w ramach mechanizmu moskiewskiego Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) z 5 listopada 2020 r. w sprawie domniemanych naruszeń praw człowieka w związku z wyborami prezydenckimi na Białorusi, które odbyły się 9 sierpnia 2020 r.,
- uwzględniając Konwencję z Chicago o międzynarodowym lotnictwie cywilnym oraz Konwencję z Montrealu o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego,
- uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka i wszystkie konwencje o prawach człowieka, których stroną jest Białoruś,
- uwzględniając przyznanie Nagrody Parlamentu Europejskiego im. Sacharowa za wolność myśli za rok 2020 demokratycznej opozycji na Białorusi,
- uwzględniając art. 132 ust. 2 i 4 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że 23 maja 2021 r. zarejestrowany w Polsce samolot pasażerski Ryanair FR4978 obsługujący lot między dwiema unijnymi stolicami (z Aten do Wilna) w białoruskiej przestrzeni powietrznej został siłą przekierowany i eskortowany na lotnisko w Mińsku przez białoruski myśliwiec na rozkaz Alaksandra Łukaszenki pod fałszywym pretekstem zagrożenia bombowego, przez co życie ponad 170 pasażerów i załogi samolotu, wielu z nich będących obywatelami UE, znalazło się w niebezpieczeństwie;
B. mając na uwadze, że władze białoruskie nie wykryły żadnych ładunków wybuchowych, ale zatrzymały dwoje pasażerów - Ramana Pratasiewicza, obywatela Białorusi, i jego towarzyszkę Sofię Sapiegę, obywatelkę Rosji i studentkę Europejskiego Uniwersytetu Humanistycznego w Wilnie;
C. mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz jest białoruskim dziennikarzem, działaczem i byłym redaktorem naczelnym wpływowego kanału Nexta w aplikacji Telegram, który odegrał kluczową rolę w informowaniu ludności o nadużyciach popełnianych przez władze oraz w mobilizacji protestów na Białorusi po sfałszowanych wyborach prezydenckich 9 sierpnia 2020 r., przyczyniając się tym samym do ujawnienia systematycznych represji reżimu i poważnych naruszeń praw człowieka; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz mieszka na emigracji w UE od 2019 r. i korzysta z azylu politycznego, ponieważ postawiono mu sfabrykowane zarzuty karne;
D. mając na uwadze, że bezprawne przetrzymywanie i nieludzkie traktowanie Ramana Pratasiewicza przez reżim białoruski, w tym wymuszone przyznanie się do winy podczas zainscenizowanych wywiadów nadawanych przez białoruską telewizję państwową, budzi ogromny niepokój społeczności międzynarodowej i wskazuje na pilną potrzebę koordynacji działań międzynarodowych, zwłaszcza że Białoruś pozostaje jedynym krajem europejskim nadal stosującym karę śmierci, dlatego też nie jest członkiem Rady Europy; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz nie wyglądał jak osoba, która przyznaje się do winy z własnej woli, oraz że wymuszania zeznań zakazuje Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur; mając na uwadze, że adwokaci wciąż nie mają do niego dostępu, a Alaksandr Łukaszenka groził zaproszeniem śledczych z okupowanego przez Rosję regionu Donbas w celu przesłuchania go; mając na uwadze, że Ramana Pratasiewicza umieszczono na liście podejrzanych o terroryzm i dlatego grozi mu kara śmierci;
E. mając na uwadze, że przechwycenie cywilnego statku powietrznego jest poważnym naruszeniem konwencji międzynarodowych w dziedzinie bezpieczeństwa lotniczego i pokazuje międzynarodowe konsekwencje bezustannych represji na Białorusi dla bezpieczeństwa w Europie oraz bezsprzecznie dowodzi, że reżim stał się zagrożeniem dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; mając na uwadze, że przymusowe lądowanie samolotu jako akt terroryzmu państwowego i aresztowanie tzw. wroga białoruskiego reżimu miało na celu wysłanie ostrzegawczego sygnału wszystkim jego przeciwnikom, w szczególności mieszkającym za granicą, że reżim jest zdeterminowany, by ich ścigać, i że nie są bezpieczni za granicą;
F. mając na uwadze, że trwa dochodzenie prowadzone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego; mając na uwadze, że poza Ramanem Pratasiewiczem i Sofią Sapiegą w Mińsku wysiadło również kilka niezidentyfikowanych osób; mając na uwadze, że Federacja Rosyjska zatrzymała kilku białoruskich działaczy opozycji, którzy uciekli do Moskwy, i nadal wspiera reżim białoruski, także finansowo;
G. mając na uwadze, że władze białoruskie kontynuują represje wobec pokojowo nastawionych obywateli, z których wielu jest nękanych, aresztowanych i skazywanych za sprzeciw wobec reżimu lub powszechnego łamania praw człowieka na Białorusi; mając na uwadze, że według szacunków ponad 34 tys. Białorusinów zostało w pewnym momencie zatrzymanych za protesty przeciwko reżimowi przed wyborami z 9 sierpnia 2020 r. i po nich; mając na uwadze, że na Białorusi jest ponad 470 więźniów politycznych, w tym 7 nieletnich; mając na uwadze, że przeciwko protestującym wszczęto około 3 tys. spraw karnych o podłożu politycznym, a także odnotowano ponad 4600 oskarżeń o tortury, stosowanie przemocy i złe traktowanie;
H. mając na uwadze, że sytuacja praw człowieka na Białorusi nadal się pogarsza, a liczba więźniów politycznych rośnie; mając na uwadze, że obrońcy praw człowieka udokumentowali setki przypadków tortur i złego traktowania, a kilka osób zaginęło lub nie żyje; mając na uwadze, że w białoruskich aresztach i więzieniach nadal traktuje się nieludzko i torturuje zatrzymanych, z premedytacją odmawia się im pomocy medycznej, a kilku demonstrantów, w tym Witold Aszurak, zmarło w podejrzanych okolicznościach, natomiast inni, jak choćby 17-letni Dzmitryj Stachouski i Stiapan Łatypow, byli tak długo nękani i zastraszani, aż podjęli próby samobójcze;
I. mając na uwadze, że 25 maja 2021 r. działacze organizacji Europejska Białoruś Jauhien Afnahiel, Paweł Juchniewicz, Maksim Winiarski i Andrej Wojnicz, przywódca opozycji Paweł Siewiaryniec, bloger Zmicier Kazłou oraz działaczka społeczna Iryna Szczasna zostali skazani na kary do siedmiu lat pozbawienia wolności, a zarzuty o "ekstremizm" oparto na sfabrykowanych dowodach; mając na uwadze, że 2 czerwca 2021 r. więzień polityczny Zmicier Furmanau oraz Jauhien Razniczenka i Uładzimir Kniha zostali skazani na kary do czterech lat pozbawienia wolności w tak zwanej sprawie Cichanouskiego; mając na uwadze, że 3 czerwca 2021 r. sąd skazał piątą grupę oskarżonych, w tym więźniów politycznych takich jak Alaksandr Chrapko, Radziwon Mieduszeuski, Ihar Winakurau, Andrej Aniskiewicz, Alena Łojka, Halina Czuchunowa, Andriej Niamirski, Zmicier Kurchanau, Kaciaryna Smirnowa, Mikita Uwarau, Safija Niszt, Siarhiej Ksienżuk i Illja Pałkouski, za udział w tzw. proteście tanecznym na kary od 18 miesięcy aresztu domowego do roku więzienia; mając na uwadze, że 3 czerwca 2021 r. więzień polityczny Siarhiej Piarfilijeu został skazany na dwa lata pozbawienia wolności, a jego syn Stanislau Piarfilijeu na dwa lata ograniczonej wolności (areszt domowy);
J. mając na uwadze, że władze białoruskie nadal represjonują i nękają niezależnych dziennikarzy oraz angażują się w umyślne próby utrudniania obiektywnego reporterstwa; mając na uwadze, że aresztowano setki dziennikarzy, w tym dwie dziennikarki Biełsatu, które następnie skazano; mając na uwadze, że dziesiątki z nich zostało skazanych na areszt administracyjny, doświadczyło przemocy, a niektórzy zostali ukarani grzywną; mając na uwadze, że dziennikarze zostali umieszczeni w areszcie tymczasowym i postawiono im zarzuty karne; mając na uwadze liczne doniesienia o cofnięciu przez władze akredytacji dziennikarzom, w tym korespondentom zagranicznych mediów, z których kilka osób zostało aresztowanych i wydalonych z Białorusi; mając na uwadze, że 18 maja 2021 r. władze Białorusi zrobiły nalot w biurach Tut.by, największego niezależnego portalu informacyjnego na Białorusi, aresztowały wiele zatrudnionych tam osób i zablokowały stronę internetową;
K. mając na uwadze, że obrońcy praw człowieka, politycy opozycji, przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, związków zawodowych i inni działacze są systematycznie zastraszani, prześladowani i ogranicza się ich podstawowe swobody; mając na uwadze, że nic nie wskazuje na to, by władze białoruskie prowadziły dochodzenia w sprawie tysięcy doniesień o brutalności policji zgłoszonych od połowy sierpnia 2020 r. lub w sprawie zabójstw demonstrantów; mając na uwadze, że powszechna bezkarność za łamanie praw człowieka pogarsza rozpaczliwą sytuację Białorusinów; mając na uwadze, że brak praworządności ogranicza dostęp do rzetelnego procesu sądowego;
L. mając na uwadze, że według niezależnego Białoruskiego Związku Studentów zatrzymano ponad 460 studentów, z których prawie jedna trzecia to kobiety, ponad 150 studentów zostało arbitralnie wydalonych z uczelni, a wielu ucieka do sąsiednich krajów z obawy o swoje bezpieczeństwo;
M. mając na uwadze, że 31 maja 2021 r. władze białoruskie jeszcze bardziej zaostrzyły i tak rygorystyczne przepisy dotyczące podróży, prawie zupełnie uniemożliwiając opuszczenie kraju, w tym osobom posiadającym zezwolenie na pobyt długoterminowy za granicą;
N. mając na uwadze nasilające się represje wobec przedstawicieli mniejszości polskiej na Białorusi, w tym aresztowanie i skazanie przewodniczącej Związku Polaków na Białorusi Andżeliki Borys oraz zatrzymanie dziennikarza, blogera i członka Związku Polaków na Białorusi Andrzeja Poczobuta; mając na uwadze, że polski system szkolnictwa na Białorusi znajduje się pod coraz większą presją ze strony reżimu; mając na uwadze, że działaniom tym towarzyszyła antypolska propaganda w telewizji państwowej; mając na uwadze, że A. Łukaszenka ustanowił nowe święto na Białorusi, które ma być obchodzone 17 września, w rocznicę napaści Związku Radzieckiego na Polskę w 1939 r.;
O. mając na uwadze, że Białoruś rozpoczęła komercyjną eksploatację elektrowni jądrowej w Ostrowcu bez uwzględnienia wszystkich zaleceń dotyczących bezpieczeństwa zawartych w unijnym sprawozdaniu z testu warunków skrajnych z 2018 r., w związku z czym elektrownia ta jest niebezpieczna i stanowi poważne zagrożenie pod względem bezpieczeństwa jądrowego dla całej Europy;
P. mając na uwadze, że do tej pory Unia Europejska nałożyła sankcje na 88 obywateli Białorusi i 7 podmiotów, w tym na Alaksandra Łukaszenkę;
1. zdecydowanie potępia porwanie i przymusowe lądowanie samolotu Ryanair FR4978 w Mińsku 23 maja oraz zatrzymanie przez władze białoruskie dziennikarza Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi; uważa ten horrendalny czyn za pogwałcenie prawa międzynarodowego, co stanowi akt terroryzmu państwowego;
2. wzywa do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi, a także wszystkich innych dziennikarzy i więźniów politycznych przetrzymywanych na Białorusi;
3. przypomina decyzję Rady o zaostrzeniu dotychczasowych środków ograniczających poprzez zamknięcie dla wszystkich przewoźników białoruskich przestrzeni powietrznej i portów lotniczych UE oraz zaleca Radzie sporządzenie planu ułatwienia Białorusinom prób opuszczenia kraju; wzywa Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego i Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego do zbadania tego niedopuszczalnego incydentu, który stanowi zagrożenie dla międzynarodowych norm i standardów, oraz do podjęcia stosownych działań; podkreśla, że ten poważny incydent spowodował poważne naruszenie zaufania i że każde państwo musi działać odpowiedzialnie, aby wypełnić swoje zobowiązania wynikające z konwencji chicagowskiej w zakresie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa statków powietrznych; wzywa Ryanair do współpracy z władzami i do udostępnienia im wszystkich istotnych informacji o incydencie;
4. wzywa do gruntownej oceny skutków uprowadzeń z przechwyconego samolotu cywilnego, nie tylko dla międzynarodowego transportu lotniczego i bezpieczeństwa lotniczego, ale także dla ogólnego bezpieczeństwa w Europie, oraz dla bezpieczeństwa obywateli Białorusi i innych krajów, którzy są na uchodźstwie lub szukają schronienia albo ubiegają się o azyl w państwach członkowskich UE;
5. podkreśla, że podczas dochodzenia należy zbadać ewentualną rolę Rosji w aktach terrorystycznych popełnionych przez reżim białoruski; podkreśla, że jeżeli tak się stanie, każdy obywatel rosyjski bezpośrednio lub pośrednio zaangażowany w tę operację powinien zostać objęty sankcjami na mocy globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka (unijna ustawa Magnitskiego); podkreśla znaczenie wkładu UE w dochodzenie, w tym poprzez zaangażowanie organów UE takich jak Europol, Eurojust lub Prokuratura Europejska w prace i operacje wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych;
6. ponownie stwierdza, że nie uznaje wyboru Alaksandra Łukaszenki na prezydenta Białorusi; uważa obecny reżim na Białorusi za bezprawny, nielegalny i przestępczy; wyraża stałe poparcie dla narodu białoruskiego w jego uzasadnionych żądaniach i aspiracjach dotyczących wolnych i uczciwych wyborów, podstawowych wolności i praw człowieka, reprezentacji demokratycznej, udziału w życiu politycznym i godności; potępia prześladowanie tysięcy Białorusinów, którzy pokojowo protestowali w obronie swojego prawa do wolności, demokracji i godności;
7. zdecydowanie potępia przemoc i represje ze strony władz państwowych na Białorusi i domaga się natychmiastowego położenia kresu przemocy i represjom, a w szczególności bezprawnemu przetrzymywaniu, torturom, złemu traktowaniu w areszcie i ściganiu pokojowo nastawionych obywateli, a także wyraża swoje poparcie dla społeczeństwa białoruskiego i solidarność z nim; potępia systematyczne ataki reżimu na ludność cywilną, które od czasu sfałszowanych wyborów w sierpniu 2020 r. zmusiły ponad 14 tys. Białorusinów do ucieczki z kraju wskutek przemocy, zastraszania i innych form przymusu; przypomina, że trwająca kampania represji i przymusowe przesiedlenia ludności cywilnej stanowią poważne pogwałcenie praw człowieka; ubolewa nad faktem, że Białoruś jest obecnie jedynym krajem w Europie, w którym kara śmierci jest nadal wykonywana, i nalega na konieczność jej natychmiastowego i zupełnego zniesienia; potępia wprowadzony niedawno przez władze białoruskie wobec większości obywateli zakaz opuszczania kraju, obejmujący wielu posiadaczy zezwolenia na pobyt za granicą;
8. potępia surowe i niesprawiedliwe wyroki sądowe wydane ostatnio wobec licznych więźniów politycznych i zatrzymanych, w tym przywódcy opozycji Pawła Siewiaryńca, a także procesy przeciwko postaciom demokratycznej białoruskiej opozycji, takim jak Wiktar Babaryka, Mikoła Statkiewicz i Siarhiej Cichanouski; wyraża ubolewanie z powodu skazania Pawła Siewiaryńca, Jauhiena Afnahiela, Andreja Wojnicza, Pawła Juchniewicza, Zmiciera Kazłou, Maksima Winiarskiego i Iryny Szczasnej na rozprawie przy drzwiach zamkniętych w Mohylewie;
9. ponownie podkreśla znaczenie niezależnych białoruskich mediów i dziennikarzy oraz ich ważną rolę w społeczeństwie białoruskim; potępia blokowanie mediów i dostępu do internetu, a także pobicia, aresztowania i zastraszanie dziennikarzy i blogerów; podkreśla, że Białorusini mają prawo do swobodnego dostępu do informacji;
10. potępia represje i wrogie działania władz przeciwko przedstawicielom mniejszości polskiej oraz przeciwko polskiemu systemowi szkolnictwa na Białorusi; wzywa w związku z tym do bezwarunkowego uwolnienia Andżeliki Borys, Andrzeja Poczobuta i innych więźniów politycznych;
11. wzywa Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ), Komisję i przedstawicielstwa dyplomatyczne państw członkowskich na Białorusi do ścisłego monitorowania sytuacji i procesów poszczególnych więźniów politycznych na Białorusi, w tym Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi, do oferowania im wsparcia i działania na rzecz ich uwolnienia; w związku z tym wzywa reżim Łukaszenki do natychmiastowego zaprzestania wszelkich działań mających na celu zastraszanie lub nękanie członków krajowych i europejskich służb dyplomatycznych, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Białorusi wynikającymi z Konwencji wiedeńskich o stosunkach dyplomatycznych i konsularnych;
12. podkreśla, że trzeba pilnie podtrzymywać i rozszerzać kontakty i współpracę z przedstawicielami białoruskich sił demokratycznych w Mińsku i na uchodźstwie, a w szczególności ze Swiatłaną Cichanouską oraz członkami Rady Koordynacyjnej i Narodowego Urzędu Antykryzysowego; w związku z tym przyłącza się do apeli o zaproszenie ich przedstawicieli przy okazji szczytu G7 (11-13 czerwca 2021 r.) i szczytu Partnerstwa Wschodniego w 2021 r. i zaleca, by w dalszym ciągu zapraszać ich na dwustronne spotkania wysokiego szczebla na szczeblu rządowym oraz na sesje parlamentarne i posiedzenia międzyparlamentarne, a także by stworzyć grupy ds. Białorusi we wszystkich parlamentach państw członkowskich UE;
13. wzywa Radę, aby jak najszybciej rozszerzyła listę osób i podmiotów objętych sankcjami UE przez dodanie do niej osób i podmiotów zaangażowanych w przechwycenie i zmuszenie do lądowania samolotu Ryanair FR4978 oraz w zatrzymanie Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi; przypomina, że dziennikarzowi Ramanowi Pratasiewiczowi grozi kara śmierci;
14. wzywa Radę, by w trybie pilnym przystąpiła do przyjęcia czwartego pakietu sankcji wobec osób i podmiotów, które brały udział w oszustwach wyborczych, represjach, torturowaniu lub złym traktowaniu i w późniejszych naruszeniach praw człowieka na Białorusi, w tym w prześladowaniu niezależnych dziennikarzy i blogerów, oraz by rozpoczęła prace nad kolejnym pakietem; wzywa, aby sankcjami objęta została znacznie większa grupa białoruskich urzędników, takich jak prokuratorzy, sędziowie i pracownicy organów ścigania, którzy odgrywają rolę w represjach i bezprawnym skazywaniu krytyków reżimu, a także policjanci, personel więzienny, deputowani, członkowie rządu i agenci pracujący dla reżimu prowadzący działania propagandowe, medialne i dezinformacyjne oraz szerzący mowę nienawiści, osoby i organizacje popierające Łukaszenkę i jego reżim, wśród nich Marat Markow, który 2 czerwca przeprowadził wywiad z Ramanem Pratasiewiczem w państwowej telewizji ONT, a także osoby, które uczestniczyły w zdarzeniu z 23 maja, wśród nich oficerowie wywiadu i członkowie organów ds. lotnictwa; przypomina w związku z tym, że należy w pełni wykorzystać możliwość stosowania środków ograniczających w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka (unijna ustawa Magnitskiego);
15. wzywa Komisję i państwa członkowskie do bezwzględnej odmowy udzielenia wsparcia finansowego reżimowi białoruskiemu, a tym samym do odmowy przyznania jakichkolwiek nowych linii kredytowych bankom białoruskim oraz do wstrzymania wszelkich inwestycji w projekty infrastrukturalne lub przedsięwzięcia gospodarcze na Białorusi; wzywa Komisję, by przyjęła środki uniemożliwiające europejskim instytucjom finansowym nabywanie obligacji lub jakichkolwiek innych instrumentów finansowych wyemitowanych przez rząd Białorusi i powiązane instytucje publiczne; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju zawiesiły finansowanie projektów w białoruskim sektorze publicznym i wzywa do zbadania, w jaki sposób niewykorzystane środki można przekierować na potrzeby społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego, jeżeli nie jest on związany z reżimem; wzywa Międzynarodowy Fundusz Walutowy i państwa członkowskie UE, by pod żadnym pozorem nie udzielały reżimowi bezpośredniego wsparcia budżetowego oraz by nie korzystały ze specjalnych praw ciągnienia zapowiedzianych na 2021 r.;
16. przypomina wszystkim unijnym przedsiębiorstwom działającym na Białorusi o swoim ostatnim apelu o zachowanie szczególnej staranności i dopełnianie obowiązku przestrzegania praw człowieka, zgodnie z Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka; ponadto zwraca się do nich, by nie dokonywały żadnych nowych inwestycji, a także by publicznie protestowały przeciwko ciągłemu stosowaniu przez władze białoruskie represji w tym kraju;
17. wzywa Radę do szybkiego przyjęcia i wdrożenia sankcji gospodarczych, które muszą być znaczące i mieć jak największy natychmiastowy wpływ na reżim białoruski, jego zwolenników i wspierające go podmioty gospodarcze; apeluje, aby sankcje gospodarcze były wymierzone w przedsiębiorstwa państwowe i prywatne bezpośrednio kontrolowane przez reżim lub ściśle powiązane z jego interesem gospodarczym lub znane ze zwalniania pracowników za udział w strajkach lub protestach; wzywa do nałożenia sankcji sektorowych, w szczególności na sektory ropy naftowej i produktów ropopochodnych, nawozów potasowych, stali i przetwórstwa drewna; ponadto wzywa, aby zerwano współpracę z białoruskimi bankami państwowymi i zaprzestano ich finansowania, ograniczono linie kredytowe banków międzynarodowych dla banków zależnych na Białorusi oraz rozważono tymczasowe zawieszenie Białorusi w systemie SWIFT; zwraca się do przedsiębiorstw zarejestrowanych w UE, w szczególności Siemens AG, o zerwanie współpracy z władzami Białorusi polegającej na wymianie technologii i know-how; wzywa państwa członkowskie i instytucje UE do wzmożenia walki z masowym przemytem papierosów z Białorusi do UE, z którego korzyści finansowe czerpie reżim Łukaszenki; zachęca UE, aby w imię solidarności podjęła skoordynowane działania w celu zrekompensowania trudności gospodarczych państwom członkowskim najbardziej dotkniętym sankcjami gospodarczymi wobec Białorusi;
18. z zadowoleniem przyjmuje decyzję Europejskiej Unii Nadawczej o zawieszeniu członkostwa w niej białoruskiego nadawcy BTRC; wzywa do zawieszenia udziału Białorusi w międzynarodowych organach i imprezach sportowych, w tym mistrzostwach Europy i świata oraz igrzyskach olimpijskich w Tokio; apeluje do Unii Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) o odebranie białoruskiej telewizji państwowej TVR praw do transmisji turnieju piłkarskiego EURO 2020 i nieodpłatne przekazanie ich niezależnej telewizji Biełsat;
19. wzywa państwa członkowskie do usprawnienia współpracy wywiadowczej w związku z kryzysem na Białorusi oraz do wydalenia znanych i podejrzewanych białoruskich funkcjonariuszy wywiadu działających w całej Unii; zachęca swojego przewodniczącego, aby ograniczył dostęp do Parlamentu Europejskiego pracownikom ambasady Białorusi w Brukseli, w tym fizyczny i zdalny dostęp do posiedzeń organizowanych przez Parlament Europejski, oraz dokonał przeglądu komunikacji Parlamentu z ambasadą Białorusi;
20. jest głęboko zaniepokojony współpracą Rosji z reżimem Łukaszenki, w tym wsparciem finansowym i ścisłą współpracą między służbami wywiadowczymi;
21. podkreśla, że potrzebne jest zaangażowanie międzynarodowe, w tym dyskusje na forum ONZ i NATO; wzywa UE, aby ściśle koordynowała swoje działania ze Stanami Zjednoczonymi, partnerami z grupy G7 i innymi państwami o podobnym stanowisku oraz dążyła do szerokiego poparcia ze strony partnerów UE, w szczególności krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa, na przykład Ukrainy, tak by sankcje jak najsilniej oddziaływały na reżim białoruski; przypomina decyzję rządu Ukrainy o przyłączeniu się do państw członkowskich UE, które nałożyły sankcje transportowe na białoruskie linie lotnicze, oraz wzywa Komisję i Radę do nałożenia sankcji karnych na linie Belavia i ich pasażerów, którzy latają na zajęty przez Rosję Krym; z zadowoleniem przyjmuje zbliżające się szczyty UE-USA i USA-Rosja i uważa je za ważną okazję do skoordynowania stanowisk UE i jej partnerów;
22. podkreśla, że chociaż najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie przez UE z państwami łamiącymi prawo są mechanizmy sankcji, to poza sankcjami nakładanymi na białoruskie przedsiębiorstwa państwowe UE powinna wykorzystać obecne napięcia wewnętrzne na Białorusi i wspierać białoruskie społeczeństwo obywatelskie;
23. wzywa Komisję i wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela, aby zainicjowali - wspólnie z partnerami międzynarodowymi - zorganizowanie międzynarodowej konferencji wysokiego szczebla na temat przyszłości demokratycznej Białorusi, dochodzenia dotyczące zbrodni popełnionych przez władze białoruskie na obywatelach Białorusi i ściganie ich sprawców, a także demokratyczną transformację Białorusi; uważa, że taka konferencja, pod przewodnictwem UE i z udziałem międzynarodowych instytucji finansowych, państw G7, państw członkowskich i instytucji UE oraz innych podmiotów chcących zobowiązać się do udostępnienia wielomiliardowego pakietu finansowego pomoże we wspieraniu przyszłych reform i restrukturyzacji gospodarki oraz będzie stanowić silny sygnał wsparcia dla obywateli Białorusi;
24. przypomina swoją wcześniejszą inicjatywę dotyczącą misji wysokiego szczebla z udziałem byłych wysokich rangą urzędników europejskich w celu zbadania wszelkich możliwych sposobów, by powstrzymać przemoc i uwolnić więźniów politycznych, co mogłoby pomóc w stworzeniu warunków sprzyjających pluralistycznemu wewnętrznemu dialogowi politycznemu na Białorusi;
25. apeluje do Komisji, ESDZ i państw członkowskich, aby zwiększyły bezpośrednie wsparcie dla opozycji, społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i niezależnych mediów na Białorusi i za granicą, w tym przez budowanie potencjału i wsparcie finansowe, a także zwiększyły wsparcie dla Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji na działalność w terenie; wzywa w związku z tym UE i inne organizacje międzynarodowe do udzielenia wsparcia finansowego i technicznego wszystkim mediom i niezależnym dziennikarzom, aby umożliwić im wykonywanie zadań polegających na informowaniu społeczeństwa o bieżących wydarzeniach na Białorusi; ponawia w związku z tym swój apel o zwiększenie pomocy dla kanału telewizyjnego Biełsat;
26. zobowiązuje się do pomocy w rozwijaniu potencjału sił demokratycznych, zwiększaniu roli społeczeństwa obywatelskiego, wspieraniu pełnoprawnego dialogu politycznego prowadzącego do pokojowego przekazania władzy na Białorusi, jak również do pomocy młodym przywódcom politycznym i obrońcom praw człowieka za pośrednictwem parlamentarnych mechanizmów wspierania demokracji;
27. z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję zarys kompleksowego planu wsparcia gospodarczego dla przyszłej demokratycznej Białorusi w wysokości 3 mld EUR; wzywa Komisję i Radę do dalszego rozwijania i promowania tego planu oraz do wysłania jasnego przekazu, że gdy na Białorusi dojdzie do demokratycznych przemian, UE będzie gotowa udzielić wymiernej pomocy, aby kraj ten wszedł na ścieżkę reform i modernizacji; zauważa, że UE musi zaproponować kompleksowy zestaw działań w celu przygotowania sił demokratycznych Białorusi do wdrożenia tego pakietu;
28. wzywa UE do koordynowania działań ze Stanami Zjednoczonymi, partnerami z grupy G7 i innymi państwami o podobnym stanowisku w celu zamrożenia współpracy z sektorem publicznym Łukaszenki i przekierowania współpracy ze społeczeństwem obywatelskim Białorusi i białoruskimi przedsiębiorstwami prywatnymi z pominięciem reżimu;
29. odrzuca niedopuszczalne groźby ze strony Alaksandra Łukaszenki, że władze białoruskie nie będą zatrzymywać nielegalnych migrantów ani przemytników narkotyków, oraz wyraża zaniepokojenie nasileniem nielegalnej migracji z Białorusi do UE i potencjalnym zaangażowaniem władz białoruskich w to zjawisko; wzywa państwa członkowskie i instytucje UE do śledzenia rozwoju sytuacji w tych dziedzinach i do podjęcia odpowiednich działań;
30. potępia wykorzystywanie organów ścigania przez białoruskich przywódców do celów politycznych; wzywa Interpol do niezwłocznego i dokładnego rozpatrzenia wniosków złożonych i składanych przez Białoruś oraz do podjęcia odpowiednich środków w celu uniemożliwienia Białorusi nadużywania Interpolu do celów politycznych;
31. podkreśla, że potrzebne jest wszechstronne międzynarodowe dochodzenie w sprawie zbrodni popełnionych przez reżim Łukaszenki przeciwko obywatelom Białorusi, które powinno doprowadzić do powołania międzynarodowego trybunału ścigającego te zbrodnie; apeluje, by wobec braku ze strony władz białoruskich woli zaprowadzenia rządów prawa i ustalenia odpowiedzialności, wspólnota międzynarodowa musi podjąć działania, aby pomóc w zabezpieczeniu dowodów przestępstw oraz zapewnić dochodzenie i ściganie osób odpowiedzialnych w całej strukturze dowodzenia; z zadowoleniem przyjmuje podjęte przez kilka państw członkowskich UE inicjatywy mające na celu stosowanie zasady jurysdykcji uniwersalnej i przygotowanie procesów sądowych przeciwko sprawcom represji na Białorusi oraz zachęca wszystkie pozostałe państwa członkowskie, aby poszły za ich przykładem; wzywa do aktywnego wspierania wszystkich inicjatyw międzynarodowych, których celem jest położenie kresu bezkarności na Białorusi, takich jak Międzynarodowa Platforma na rzecz Walki z Bezkarnością i Centrum na rzecz Sprawiedliwości (Justice Hub) w Wilnie;
32. wzywa wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela, Komisję, Radę i państwa członkowskie, aby nadal poruszały temat sytuacji na Białorusi we wszystkich odpowiednich organizacjach europejskich i międzynarodowych, takich jak OBWE, Rada Europy, Rada Praw Człowieka ONZ i inne wyspecjalizowane organy ONZ, tak by zapewnić pilne działania międzynarodowe w odpowiedzi na sytuację na Białorusi i pokonać przeszkody stwarzane dla takich działań przez Rosję i inne państwa;
33. zachęca państwa członkowskie, aby jeszcze bardziej ułatwiły procedury wizowe i pobytowe dla osób uciekających z Białorusi z powodów politycznych lub osób wymagających leczenia w wyniku przemocy oraz aby zaoferowały tym osobom i ich rodzinom niezbędne wsparcie i pomoc; wzywa państwa członkowskie, by wdrożyły zalecenia sprawozdawcy w ramach mechanizmu moskiewskiego OBWE dotyczące udzielania azylu w przypadkach prześladowań objętych Konwencją genewską dotyczącą statusu uchodźców oraz by dodatkowo usprawniły procedurę wydawania wiz nadzwyczajnych i zapewniania tymczasowego schronienia w państwach UE; wzywa państwa członkowskie i Komisję, by oferowały stypendia białoruskim studentom i naukowcom wydalonym z uczelni i uwięzionym za prodemokratyczną postawę; wzywa państwa członkowskie, aby udzieliły wsparcia finansowego tym instytucjom działającym na uchodźstwie, które wychowują nowe pokolenie Białorusinów kwestionujących skorumpowany i bezprawny system, na przykład Europejskiemu Uniwersytetowi Humanistycznemu w Wilnie;
34. wzywa Komisję, państwa członkowskie i ESDZ do współpracy z partnerami międzynarodowymi, w ramach mechanizmu moskiewskiego OBWE i Rady Praw Człowieka ONZ, a także z obrońcami praw człowieka i społeczeństwem obywatelskim, by zagwarantować dokumentowanie i zgłaszanie naruszeń praw człowieka, a następnie rozliczanie winnych i zadośćuczynienie ofiarom; z zadowoleniem przyjmuje utworzenie międzynarodowej platformy rozliczalności dla Białorusi i wzywa instytucje UE i państwa członkowskie do wspierania jej funkcjonowania; zobowiązuje się do skutecznego funkcjonowania platformy Parlamentu Europejskiego ds. walki z bezkarnością na Białorusi oraz do koordynowania w odpowiednim czasie międzynarodowej reakcji na wydarzenia na Białorusi;
35. ponownie podkreśla potrzebę przyjęcia przez wszystkie państwa członkowskie jednolitego stanowiska w odpowiedzi na terroryzm państwowy organizowany przez reżim Alaksandra Łukaszenki i wspierany przez Kreml; podkreśla, jak ważne jest przeciwdziałanie dezinformacji na temat sytuacji na Białorusi w UE, a także innym formom zagrożeń hybrydowych stwarzanych w tym zakresie przez strony trzecie; wyraża solidarność z Łotwą w związku z nieuzasadnionym wydaleniem jej dyplomatów przez Białoruś; potępia wszczęcie przez białoruskiego prokuratora generalnego postępowania karnego przeciwko ministrowi spraw zagranicznych Łotwy, a także burmistrzowi stołecznej Rygi; potępia wszelkie próby wywarcia przez władze białoruskie nacisku na państwa członkowskie UE, w tym wniosek białoruskich prokuratorów o przesłuchanie byłego prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa, w związku z jego rzekomymi powiązaniami z podporządkowanymi SS pomocniczymi oddziałami policyjnymi, które prowadziły akcje odwetowe na Białorusi podczas drugiej wojny światowej;
36. ponownie wyraża zaniepokojenie komercyjną eksploatacją elektrowni jądrowej w Ostrowcu, zaledwie 45 km od Wilna, i podkreśla, że niesie ona ryzyko dla państw UE; zaznacza, że trzeba zająć się zagrożeniami stwarzanymi przez elektrownię jądrową w Ostrowcu, z ubolewaniem zauważa, że Białoruś nie zapewnia bezpieczeństwa jądrowego tej elektrowni w pełni przejrzyście i nie zobowiązała się do pełnego wdrożenia zaleceń zawartych we wzajemnej ocenie elektrowni sporządzonej przez Europejską Grupę Organów Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG), a także wzywa do wprowadzenia skutecznych zabezpieczeń przed bezpośrednią lub pośrednią sprzedażą białoruskiej energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowni jądrowej w Ostrowcu na rynki UE;
37. podkreśla, że obecna sytuacja jest sprawdzianem wiarygodności Unii Europejskiej i skuteczności jej polityki zagranicznej; przypomina, że sytuacja na Białorusi - w kraju sąsiadującym i należącym do Partnerstwa Wschodniego - ma bezpośredni wpływ na UE i że UE powinna wykazać się wystarczającą determinacją, by zaoferować konkretne i długoterminowe wsparcie siłom demokratycznym, które dążą do zaprowadzenia wolności i demokracji na Białorusi; wzywa UE do stanowczego, szybkiego i proaktywnego działania;
38. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego oraz władzom Republiki Białorusi.