Osiemnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2017.153.1

Akt nieoceniany

Wersja od: 16 maja 2017 r.

Osiemnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego

(2017/C 153/01)

(Dz.U.UE C z dnia 16 maja 2017 r.)

WPROWADZENIE

Niniejsze sprawozdanie dotyczy działań podjętych przez UE i jej państwa członkowskie w ramach wdrażania wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB ¹  w latach 2015 i 2016. Jeśli chodzi o dane dotyczące wywozu broni konwencjonalnej, sprawozdanie obejmuje rok kalendarzowy 2015.

Ponadto sprawozdanie zawiera niewyczerpujący wykaz informacji na temat wewnątrzunijnych transferów produktów związanych z obronnością, które są regulowane dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE ²  w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie.

W latach 2015 i 2016 UE i jej państwa członkowskie kontynuowały wdrażanie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego, które zastąpiło w 2008 r. Kodeks postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia obowiązujący od czerwca 1998 r.

W 2015 r. zakończono przegląd wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB wraz z przyjęciem odnośnych konkluzji Rady z dnia 20 lipca 2015 r. odnoszących się do przeglądu wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB w sprawie wywozu broni i wdrażania Traktatu o handlu bronią (ATT). W konkluzjach podsumowano dotychczasowe i aktualne postępy w zakresie wdrażania zarówno wspólnego stanowiska UE, jak i Traktatu o handlu bronią. Stronami tego traktatu są wszystkie państwa członkowskie UE.

Następujące państwa trzecie oficjalnie postanowiły przyjąć i stosować kryteria i zasady określone we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Gruzja, Islandia, Kanada i Norwegia. Specjalny system wymiany informacji między UE a państwami trzecimi wdrażającymi wspólne stanowisko funkcjonuje od 2012 r.

W kontekście przyjęcia decyzji Rady (WPZiB) 2015/2309 ³  z dnia 10 grudnia 2015 r. w sprawie propagowania skutecznych kontroli wywozu broni, która to decyzja zapewniła dalsze działania w następstwie decyzji Rady 2012/711/ WPZiB ⁴ , w latach 2015-2016 w wybranych państwach trzecich przeprowadzono działania służące upowszechnieniu skutecznych krajowych systemów kontroli wywozu broni.

W latach 2015-2016 w znacznym stopniu zintensyfikowano również unijne działania informacyjne dotyczące Traktatu o handlu bronią w ramach decyzji Rady 2013/768/WPZiB ⁵  w sprawie działań wspierających upowszechnienie i skuteczne wdrożenie Traktatu o handlu bronią. Ponieważ decyzja 2013/768/WPZiB traci moc w kwietniu 2017 r., obecnie na szczeblu Rady opracowywane są działania następcze.

I. WYKONANIE WSPÓLNEGO STANOWISKA 2008/944/WPZiB

1. Wykonanie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB

Wspólne stanowisko jest przekształceniem Kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia, który został przez to stanowisko zastąpiony w grudniu 2008 r. Obejmuje ono między innymi rozszerzenie zakresu kontroli na pośrednictwo, transakcje tranzytowe oraz na przekazywanie technologii w formie niematerialnej; przewiduje ponadto wzmocnione procedury służące propagowaniu zbieżności polityk wywozowych stosowanych przez państwa członkowskie.

Państwa członkowskie włączają przepisy wspólnego stanowiska do swoich krajowych systemów kontroli wywozu i muszą dopilnować, aby ich ustawodawstwo krajowe lub przepisy administracyjne były zgodne ze wspólnym stanowiskiem. Sytuację w zakresie wdrażania wspólnego stanowiska na szczeblu krajowym przedstawiono w załączonej tabeli C.

Powiadomienia o odmowie i konsultacje

Wspólne stanowisko przewiduje powiadomienie o odmowach wydania zezwolenia i konsultacje na ten temat w trakcie prowadzonego przez państwo członkowskie przeglądu zasadniczo identycznej transakcji z transakcją, której odmówiło wcześniej inne państwo członkowskie. W wyniku przeglądu wspólnego stanowiska UE wprowadzono w 2016 r. nowy system informatyczny, aby wesprzeć taką wymianę informacji i przechowywać unijną centralną bazę danych dotyczących odmów i powiązanych z nimi konsultacji. Z biegiem czasu nowy system ma zapewnić szybszą i szerszą wymianę informacji wszystkim podmiotom krajowym zaangażowanym w kontrolę wywozu broni. Będzie bardziej wspierać przejrzystość między państwami członkowskimi wobec określonych państw stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia i wobec użytkowników końcowych.

Liczba zgłoszonych w 2015 r. powiadomień o odmowie jest podana w wierszu d) tabel znajdujących się w tabeli AI (załączone do niniejszego sprawozdania) w podziale na miejsce przeznaczenia i na kategorie wykazu uzbrojenia; liczba wysłanych zapytań i otrzymanych odpowiedzi przez każde państwo członkowskie oraz liczba zapytań i odpowiedzi w podziale na miejsca przeznaczenia znajdują się odpowiednio w tabelach BI oraz BII.

2. Podręcznik użytkownika

Podręcznik użytkownika jest zasadniczym instrumentem podsumowującym uzgodnione wytyczne w zakresie stosowania przepisów operacyjnych wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB i interpretacji kryteriów w nim zawartych. Mowa o nim w art. 13 wspólnego stanowiska.

Podręcznik został przygotowany przez działającą w ramach Rady Grupę Roboczą ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) i jest aktualizowany, gdy zajdzie taka potrzeba. Ostatnio zaktualizowano go w lipcu 2015 r. w wyniku zakończonego przeglądu wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB. Podręcznik użytkownika jest przeznaczony przede wszystkim dla urzędników wydających zezwolenia na wywóz, a zatem przyczynia się znacznie i w sposób praktyczny do zapewnienia zbieżności polityk i procedur państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu broni. Podręcznik jest dokumentem publicznym, który jest dostępny na stronie internetowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych ⁶ .

Najlepsze praktyki w zakresie interpretacji kryteriów

Najlepsze praktyki w zakresie interpretacji kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB zostały opracowane przez grupę roboczą COARM na podstawie najlepszych praktyk krajowych i z uwzględnieniem informacji otrzymanych od innych zainteresowanych stron, w tym od społeczeństwa obywatelskiego.

Najlepsze praktyki mają służyć zapewnieniu większej spójności wśród państw członkowskich pod względem stosowania kryteriów wspólnego stanowiska. W tym celu między innymi określono czynniki, które należy uwzględniać podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Najlepsze praktyki przeznaczone są dla urzędników wydających zezwolenia i innych urzędników pracujących w stosownych departamentach i agencjach rządowych. Proces decyzyjny powinien opierać się na wiedzy tych urzędników o kwestiach regionalnych, prawnych (np. prawo dotyczące praw człowieka, międzynarodowe prawo publiczne), technicznych, dotyczących rozwoju oraz bezpieczeństwa i wojskowości.

3. Przegląd wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB

Rada UE potwierdziła w swoich konkluzjach z dnia 19 listopada 2012 r., że wspólne stanowisko i instrumenty, które ono przewiduje, nadal właściwie służą celom wyznaczonym przez Radę w 2008 r. oraz że w dalszym ciągu stanowią solidną podstawę koordynowania polityk państw członkowskich w zakresie wywozu broni. Jednocześnie z przeglądu wynikało również, że można osiągnąć dalsze postępy w rzeczywistej realizacji wspólnego stanowiska.

W tym celu podjęto prace na szczeblu grupy COARM w takich dziedzinach, jak zmiana podręcznika użytkownika i opracowanie nowego systemu informatycznego wspierającego wymianę informacji w sprawie odmów. Zmieniony podręcznik użytkownika został przyjęty w lipcu 2015 r., a nowy system informatyczny w pełni wprowadzono w życie latem 2016 r. Konkluzje Rady zamykające przegląd wspólnego stanowiska UE zostały przyjęte w dniu 20 lipca 2015 r.

4. Działania informacyjne

W art. 11 wspólnego stanowiska wezwano państwa członkowskie, aby dołożyły wszelkich starań w celu zachęcenia innych państw dokonujących wywozu technologii wojskowych lub sprzętu wojskowego do stosowania kryteriów tego wspólnego stanowiska. Działania informacyjne, prowadzone zarówno przez UE, jak i przez poszczególne państwa członkowskie, kontynuowano w 2015 r. i w 2016 r., co zostało wyszczególnione w załączonej tabeli D.

W ramach decyzji 2012/711/WPZiB z dnia 19 listopada 2012 r. oraz decyzji (WPZiB) 2015/2309 z dnia 10 grudnia 2015 r. (obie decyzje realizowane przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu) odbyło się kilka warsztatów regionalnych, wizyt studyjnych i indywidualnych warsztatów dotyczących pomocy. Ponadto na podstawie decyzji 2013/768/WPZiB na szczeblu regionalnym przeprowadzono kolejne działania informacyjne, dostosowane krajowe programy pomocy i indywidualne warsztaty pomocowe ad hoc, co przyczyniło się do skutecznego wdrożenia i upowszechnienia Traktatu o handlu bronią.

5. Spotkania w ramach dialogu politycznego

W ramach dialogu politycznego w latach 2015 i 2016 organizowano regularne spotkania dotyczące kwestii kontroli wywozu broni z Norwegią, Kanadą i Stanami Zjednoczonymi. Taki dialog polityczny zapewnił forum owocnych dyskusji na temat kwestii leżących we wspólnym interesie, takich jak polityki eksportowe wobec określonych miejsc przeznaczenia, kwestie zgodności i kontroli oraz proces Traktatu o handlu bronią.

6. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej

Zgodnie z art. 12 wspólnego stanowiska wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej obejmuje minimalny zakres produktów wojskowych, które państwa członkowskie muszą poddawać kontroli w przypadku wywozu. Wykaz ten jest identyczny z wykazem produktów związanych z obronnością załączonym do dyrektywy 2009/43/WE w sprawie uproszczenia handlu produktami związanymi z obronnością wewnątrz UE ⁷ .

W dniu 9 lutego 2015 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji przyjętym w ramach porozumienia z Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym państw porozumienia w 2014 r. Zaktualizowana wersja wspólnego wykazu uzbrojenia została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, C 129 z dnia 21 kwietnia 2015 r.

7. Pośrednictwo w handlu bronią

Zgodnie z art. 5 wspólnego stanowiska Rady 2003/468/WPZiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią ⁸  państwa członkowskie dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany informacji dotyczących przyznanych zezwoleń na prowadzenie pośrednictwa oraz decyzji odmownych. Ponadto te państwa członkowskie, które nakładają na pośredników obowiązek uzyskania pisemnego zezwolenia na prowadzenie pośrednictwa lub prowadzą rejestr pośredników w handlu bronią, dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany odnośnych informacji dotyczących zarejestrowanych pośredników. Informacje dotyczące zezwoleń oraz decyzji odmownych wydanych w państwach członkowskich UE znajdują się w załączonej tabeli AIII.

Szczegółowe informacje w zakresie wdrażania w danym państwie wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB przedstawiono w załączonej tabeli C.

8. Dialog z Parlamentem Europejskim i organizacjami pozarządowymi

Dialog z Parlamentem Europejskim w kwestiach związanych z kontrolą wywozu broni ma z reguły miejsce corocznie i obejmuje wysłuchanie urzędnika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. W latach 2015 i 2016 ESDZ kontaktowała się również regularnie z posłami do PE w kwestiach dotyczących Traktatu o handlu bronią i odpowiedziała na znaczną liczbę pytań poselskich na temat wywozu broni.

Zgodnie ze stosowaną poprzednio praktyką posiedzenia COARM z organizacjami pozarządowymi były organizowane w okresie 2015-2016 co sześć miesięcy.

II. TRAKTAT O HANDLU BRONIĄ (ATT)

1. Zaangażowanie w proces przygotowawczy Traktatu o handlu bronią i w pierwszą konferencję państw stron

W celu przygotowania decyzji, które mają zostać podjęte na pierwszej konferencji państw stron, w latach 2014 i 2015 prowadzono proces przygotowawczy Traktatu o handlu bronią pod przewodnictwem ambasadora Meksyku Jorgego Lomónaca. UE i jej państwa członkowskie aktywnie zaangażowały się w ten proces przygotowawczy, a mianowicie dwa państwa członkowskie działały jako mediatorzy (Francja w kwestiach związanych z sekretariatem i Szwecja w kwestiach związanych ze wzorami sprawozdań), zaś dwa inne państwa członkowskie - Austria i Niemcy - były gospodarzami posiedzeń organizowanych w ramach procesu przygotowawczego (w listopadzie 2014 r. w Berlinie i w kwietniu 2015 r. w Wiedniu). Austria i Niemcy były również członkami grupy przyjaciół przewodniczącego, wspierając meksykańskie przewodnictwo w trakcie całego procesu przygotowawczego.

UE i jej państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły w pierwszej konferencji państw stron (Cancún, Meksyk, 24-27 sierpnia 2015 r.) i z zadowoleniem przyjęły jej pozytywne i konkretne wyniki, jako że na konferencji przyjęto solidne podstawy traktatu, w szczególności podjęto decyzje dotyczące siedziby i rozmiaru sekretariatu traktatu, regulaminu wewnętrznego i przepisów finansowych. W następstwie podjętej na pierwszej konferencji decyzji w sprawie powołania komitetu zarządzającego na jego członków mianowano m.in. Republikę Czeską i Francję.

UE i jej państwa członkowskie wzięły również czynny udział w drugiej konferencji państw stron (Genewa, 22-26 sierpnia 2016 r.) i z zadowoleniem przyjęły jej rozstrzygające wyniki, w szczególności w odniesieniu do mianowania stałego szefa sekretariatu Traktatu o handlu bronią (Dumisani Dladla z Republiki Południowej Afryki), zakończenia prac nad wzorcami sprawozdań oraz założenia dobrowolnego funduszu powierniczego i powołania trzech grup roboczych: ds. przejrzystości i sprawozdawczości, realizacji i upowszechniania.

2. Unijny plan wsparcia realizacji traktatu w ramach decyzji 2013/768/WPZiB

Po wejściu w życie Traktatu o handlu bronią w grudniu 2014 r. i przyjęciu go dotychczas przez 90 państw stron traktat ten musi obecnie zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z jego upowszechnianiem i skutecznym wdrażaniem przez państwa strony.

Aby przyczynić się do sprostania tym wyzwaniom, UE przyjęła w grudniu 2013 r., w ramach decyzji 2013/768/WPZiB, ambitny i wykonalny program na rzecz wsparcia realizacji skierowany do państw trzecich. Program ten był realizowany przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu i współfinansowany przez Republikę Federalną Niemiec. W jego ramach 15 państw trzecich, które o to wystąpiły, uzyskało pomoc we wzmacnianiu ich systemów transferów broni zgodnie z wymogami traktatu. Informacje o działaniach prowadzonych w ramach programu UE w latach 2015-2016 znajdują się w załączonej tabeli D.

Obecnie prowadzone są dalsze działania w następstwie decyzji 2013/768/WPZiB, a wkrótce przyjęta zostanie nowa decyzja Rady.

III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

Przyjęcie prawnie wiążącego wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB oznacza, że wprowadzone zostały podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej. Pomimo postępu polegającego na przyjęciu wspólnego stanowiska nadal pozostaje jednak wiele do zrobienia, w szczególności jeżeli chodzi o realizację wspólnego stanowiska, jak wykazał jego przegląd. Priorytetowe wytyczne na najbliższą przyszłość są zatem następujące:

1) kontynuować i ewentualnie rozszerzać wymianę odpowiednich informacji między państwami członkowskimi UE na temat polityk z zakresu wywozu broni do określonych miejsc przeznaczenia;

2) ocenić tworzenie nowej platformy informatycznej wspierającej mechanizm powiadomień o odmowie i konsultacji oraz, odpowiednio, dokonywać ulepszeń;

3) zapewnić, by te państwa członkowskie, które jeszcze tego nie zrobiły, przyjęły odpowiednie krajowe przepisy wykonawcze lub administracyjne w celu pełnego wdrożenia:

- wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią,

- wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego;

4) nadal wspierać skuteczną realizację i upowszechnianie Traktatu o handlu bronią, w szczególności przez kontynuowanie unijnego programu na rzecz wsparcia realizacji przyjętego w ramach decyzji 2013/768/WPZiB;

5) dalej rozwijać wymianę informacji i najlepszych praktyk z państwami trzecimi wykonującymi wspólne stanowisko 2008/944/WPZiB;

6) nadal zachęcać inne państwa wywożące broń, by stosowały kryteria tego wspólnego stanowiska;

7) kontynuować dialog z Parlamentem Europejskim oraz dalej rozwijać stosunki ze społeczeństwem obywatelskim i z przemysłem;

8) zapewnić szybkie sfinalizowanie i opublikowanie 19. rocznego sprawozdania UE dotyczącego wywozu broni.

Krótki opis kategorii we wspólnym wykazie uzbrojenia UE ⁹

ML1 Broń gładkolufowa o kalibrze mniejszym niż 20 mm, inne uzbrojenie i broń automatyczna o kalibrze 12,7 mm (0,50 cala) lub mniejszym oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML2 Broń gładkolufowa o kalibrze 20 mm lub większym, inna broń i uzbrojenie o kalibrze większym od 12,7 mm (0,50 cala), miotacze oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML3 Amunicja i zapalniki oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML4 Bomby, torpedy, rakiety, pociski kierowane, inne urządzenia i ładunki wybuchowe oraz związane z nimi wyposażenie i akcesoria oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML5 Sprzęt kierowania ogniem oraz związany z nim sprzęt do ostrzegania i alarmowania, a także powiązane z nimi systemy oraz sprzęt testowania, strojenia i zakłócania, specjalnie zaprojektowane do celów wojskowych, a także specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i wyposażenie

ML6 Pojazdy naziemne i ich elementy składowe

ML7 Chemiczne lub biologiczne środki trujące, "środki rozpraszania tłumu", materiały radioaktywne oraz związany z nimi sprzęt, komponenty i materiały

ML8 "Materiały wysokoenergetyczne" oraz substancje pokrewne

ML9 Wojenne jednostki pływające (nawodne lub podwodne), specjalny sprzęt morski, wyposażenie, elementy składowe i inne nawodne jednostki pływające

ML10 "Statki powietrzne", "statki powietrzne lżejsze od powietrza", "bezzałogowe pojazdy powietrzne" ("UAV"), silniki i sprzęt do "statków powietrznych", pokrewne wyposażenie i elementy składowe, specjalnie zaprojektowane lub zmodyfikowane do celów wojskowych

ML11 Sprzęt elektroniczny, "statki kosmiczne" i elementy składowe, które nie zostały określone w innych punktach wspólnego wykazu uzbrojenia UE

ML12 Systemy broni opartej na energii kinetycznej dużych prędkości oraz pokrewny sprzęt, oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML13 Sprzęt opancerzony lub ochronny, takież konstrukcje oraz ich elementy składowe

ML14 "Sprzęt specjalistyczny do szkolenia wojskowego" lub dla symulacji scenariuszy wojskowych, symulatory specjalnie zaprojektowane do treningu użytkowania jakiegokolwiek uzbrojenia wymienionego w pozycjach ML1 lub ML2 oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i akcesoria

ML15 Sprzęt do zobrazowywania lub przeciwdziałania, specjalnie zaprojektowany do celów wojskowych, oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML16 Odkuwki, odlewy i inne półfabrykaty, które zostały specjalnie zaprojektowane dla obiektów określonych w pozycjach od ML1 do ML4, ML6, ML9, ML10, ML12 lub ML19

ML17 Różnorodny sprzęt, materiały i "biblioteki" oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML18 Sprzęt i elementy składowe do "produkcji"

ML19 Systemy broni o ukierunkowanej energii (Directed Energy Weapon - DEW), sprzęt pokrewny lub sprzęt do przeciwdziałań, modele badawcze wymienione poniżej oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML20 Sprzęt kriogeniczny lub "nadprzewodzący" oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML21 "Oprogramowanie"

ML22 "Technologia"

grafika

¹ Dz.U. L 335 z 13.12.2008, s. 99.

² Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1.

³ Dz.U. L 326 z 11.12.2015, s. 56.

⁴ Dz.U. L 321 z 20.11.2012, s. 62.

⁵ Dz.U. L 341 z 18.12.2013, s. 56.

⁶ https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/8465/arms-export-control_en

⁷ Zob. przypis 2.

⁸ Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 79.

⁹ Pełny opis kategorii, w wersji przyjętej przez Radę w dniu 9 lutego 2015 r. (WPZiB 2015/C 129/01), można znaleźć na stronie: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2015.129.01.0001.01.POL&toc=OJ:C:2015:129:TOC.