Opinia "Wspólne ramy strategiczne dla finansowania unijnego na rzecz badań naukowych i innowacji".
Dz.U.UE.C.2011.259.1
Akt nienormatywny(2011/C 259/01)
(Dz.U.UE C z dnia 2 września 2011 r.)
| KOMITET REGIONÓW | |
| - | Uznaje za sprawę nadzwyczaj istotną, by z jednej strony zwiększyć budżet unijny na badania, a z drugiej - lepiej zintegrować krajowe programy z europejskim programem ramowym badań. |
| - | Stwierdza, że innowacje przemysłowe, społeczne i ekologiczne, wraz z innowacjami w zakresie usług, są ważną dźwignią dynamiki konkurencyjności europejskiej służącej umocnieniu spójności terytorialnej. |
| - | Przyznaje, że warunki przeprowadzania innowacji bardzo się różnią w Europie i że polityki regionalne dzięki swej specyfice mogłyby stanowić uzupełnienie polityki badawczej UE zgodnie ze strategiami inteligentnej specjalizacji regionalnej. |
| - | Pozytywnie odnosi się do wysiłków zmierzających do uproszczenia procedur, np. publikacji i aktualizacji "Praktycznego przewodnika", w którym opisane są możliwości finansowania przez Unię Europejską. |
| - | Wzywa do intensywnego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w opracowanie ram prawnych i programów finansowania związanych z zamówieniami publicznymi. |
| - | Wzywa, by podmioty lokalne i regionalne były w sposób pożyteczny zaangażowane w platformy technologiczne. |
| - | Zauważa potencjalną rolę europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT). |
| - | Ponownie stwierdza, że wspólnotowa współpraca między klastrami jest absolutnie konieczna, niemniej powinna otwierać możliwości współpracy między klastrami w skali całego świata. |
| Sprawozdawca | Claude GEWERC (FR/PSE), przewodniczący Rady Regionalnej Pikardii |
| Dokument źródłowy | Zielona księga "Jak zmienić wyzwania w możliwości: wspólne ramy strategiczne dla finansowania unijnego na rzecz badań naukowych i innowacji" |
| COM(2011) 48 wersja ostateczna |
I. ZALECENIA POLITYCZNE
KOMITET REGIONÓW
A. Najważniejsze przesłania
1. Wyraża zadowolenie, że zielona księga staje się punktem wyjścia do debaty publicznej na temat kluczowych zagadnień, które należy uwzględnić w przyszłych programach finansowania badań i innowacji w UE.
2. Przyznaje, że wspólne ramy strategiczne finansowania badań i innowacji w UE muszą wynikać ze spójnych celów strategicznych uznanych przez wszystkie zainteresowane strony.
3. Zaleca, by te wspólne ramy służyły powiązaniu różnych płaszczyzn - badań, rozwoju i innowacji - nie umniejszając specyfiki jakiejkolwiek z tych funkcji.
4. Podkreśla, że ambitna strategia innowacji w Unii Europejskiej wymaga silnej bazy naukowej, a zarazem solidnej polityki przemysłowej. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy przewodnie Komisji pt. "Polityka przemysłowa w erze globalizacji" oraz "Unia innowacji" i odwołuje się w tym kontekście do opinii KR-u w ich sprawie(1).
5. Podkreśla, że poziom regionalny i lokalny są właściwe, by stworzyć synergię pomiędzy polityką badań i innowacji a polityką spójności, co wpłynie na działalność gospodarczą, przemysłową, a także na stosowane rozwiązania socjalne.
6. Podkreśla, że obecnie wyniki europejskich badań nie są wprowadzane w życie wystarczająco szybko lub na wystarczająco szeroką skalę. Komisja powinna zmienić wytyczne i przepisy, tak by regiony w większym stopniu niż obecnie korzystały z funduszy strukturalnych i innych instrumentów finansowych w celu innowacyjnego zastosowania wyników programu ramowego i innych działań badawczych za pomocą zdecentralizowanego podejścia i z większym udziałem regionów, co pomoże uwypuklić znaczenie i ułatwi wprowadzanie do obrotu technologii powstałych w trakcie programu ramowego.
7. Przypomina o znaczeniu innowacyjnych rozwiązań społecznych i ekologicznych zarówno dla sektora publicznego, jak i prywatnego.
8. Podkreśla znaczenie włączenia nowatorskich rozwiązań do życia codziennego i zachęcania do nich np. w systemie szkolnictwa czy środowisku pracy.
9. Zwraca uwagę na korzystne dla wszystkich stron programy badań i innowacji realizowane przez regiony o różnych wynikach w zakresie innowacji (RIS). Oznacza to np. zwiększenie udziału podmiotów regionalnych w ERA-NET.
10. Podkreśla, że obecny budżet unijny na badania odpowiadający jedynie 4 % środków publicznych na badania nie jest wystarczający; uznaje za sprawę nadzwyczaj istotną, by z jednej strony zwiększyć budżet unijny na badania, a z drugiej - lepiej zintegrować krajowe programy z europejskim programem ramowym badań.
11. W szczególności zwraca uwagę Komisji na sytuację, w jakiej znajdują się innowatorzy i indywidualni wynalazcy działający poza systemem szkolnictwa wyższego, dużymi przedsiębiorstwami, władzami publicznymi, organami administracji lub publicznymi przedsiębiorstwami. Dalsze prace w tej dziedzinie powinny uwzględniać także opracowanie strategii zapewniającej innowatorom i indywidualnym wynalazcom wsparcie i możliwość korzystania na równych prawach z unijnego finansowania.
12. Wzywa do właściwego rozważenia faktu, że 97 % działalności gospodarczej w UE 27 państw członkowskich to nadal działalność w niskim lub średnim stopniu związana z technologią; uważa, że wobec tego postęp społeczeństwa opartego na wiedzy nie może skupiać się jedynie na rozwijaniu najbardziej zaawansowanych technologii, lecz musi on dotyczyć także modelu innowacji, który umożliwia przyswajanie i obieg wiedzy. Zwraca uwagę na możliwości, jakie stwarza przegląd dyrektywy w sprawie zamówień publicznych(2) oraz podkreśla wyzwania i możliwości, jakie stwarza włączenie badań i rozwoju do zamówień publicznych(3).
13. Zauważa, że zielona księga w obecnej formie nie budzi wątpliwości co do zgodności z zasadą pomocniczości; niemniej podkreśla, że należy ściśle śledzić rozwój sytuacji prowadzący do ustanowienia funduszy na przyszłe unijne badania i innowacje oraz przepisów w tym zakresie, by zapewnić ich zgodność z zasadą pomocniczości.
14. Ponadto stwierdza, że zaproponowany państwom członkowskim i regionom w inicjatywie "Unia innowacji" wymóg odłożenia środków budżetowych na zamówienia publiczne powiązane z innowacją, może mieć poważny wpływ na gminy i regiony; podkreśla, że działania następcze w nadchodzącym okresie powinny obejmować szczegółową ocenę możliwych obciążeń finansowych i administracyjnych dla władz lokalnych i regionalnych, a także skutków społecznych i innych korzyści.
15. Uważa, że należy popierać ogłaszanie większej liczby zaproszeń w dwóch etapach, tak by na pierwszym etapie wnioskodawca musiał przedstawić jedynie wykaz partnerów i zarys projektu, który musiałby zostać szczegółowo rozwinięty wyłącznie w wypadku pomyślnego przejścia pierwszego etapu oceny. Byłoby to szczególnie istotne dla MŚP, które miałyby w ten sposób większą motywację do odpowiadania na zaproszenia, gdyż początkowy nakład pracy nie byłby tak duży.
B. W odniesieniu do synergii między polityką spójności a polityką innowacji
16. Stwierdza, że innowacje przemysłowe, społeczne i ekologiczne, wraz z innowacjami w zakresie usług, są ważną dźwignią dynamiki konkurencyjności europejskiej służącej umocnieniu spójności terytorialnej.
17. Przyznaje, że finansowanie badań i innowacji powinno odbywać się w ramach szerzej pojmowanych celów polityki Unii Europejskiej, np. wprowadzenia polityki przemysłowej, do czego Komitet Regionów wzywa w opinii w sprawie inicjatywy przewodniej dotyczącej polityki przemysłowej.
18. Proponuje, by samorządy terytorialne zostały uznane za najwłaściwsze ogniwo łączące strategie krajowych i europejskich programów badań i innowacji ze strategiami spójności. Ta funkcja ogniwa mogłaby być przedmiotem jednolitego dokumentu opracowanego na szczeblu regionalnym.
19. Przyznaje, że warunki przeprowadzania innowacji bardzo się różnią w Europie i że polityki regionalne dzięki swej specyfice mogłyby stanowić uzupełnienie polityki badawczej UE zgodnie ze strategiami inteligentnej specjalizacji regionalnej.
20. Podobnie jak w poprzednich programach ramowych w zakresie badań naukowych, wspólne badania, a zwłaszcza promowanie projektów opartych na współpracy, powinny być jednym z głównych priorytetów przyszłego propagowania badań w Europie. Należy na nie przeznaczyć przynajmniej tyle samo środków, ile dotychczas. Projekty oparte na współpracy stwarzają szansę udziału szkołom wyższym, instytutom badawczym i przedsiębiorstwom ze wszystkich regionów europejskich. Umożliwiają niezbędną przejrzystość, a także uproszczenia z korzyścią dla użytkowników.
21. Podkreśla, że prawdziwym wyzwaniem dla Komisji i regionów jest stworzenie synergii między różnymi instrumentami finansowania, w celu umożliwienia realizacji strategii "Europa 2020". Wyniki europejskich działań w zakresie badań naukowych nie znajdują zastosowania w praktyce odpowiednio szybko i w dostatecznie szerokim zakresie. Komisja powinna zmienić zasady i kryteria dotyczące instrumentów finansowania polityki spójności, tak aby regiony wykorzystywały wyniki programu ramowego i innych działań w zakresie badań naukowych we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań na poziomie regionalnym.
22. Przypomina, że następny program ramowy ma upowszechnić programy służące rozwinięciu zdolności terytorialnych i ułatwieniu udziału samorządów terytorialnych, których działania w zakresie badań i rozwoju uzupełniają się. Można by tego dokonać, np. wprowadzając kryteria ułatwiające udział kompetentnych partnerów z regionów pozostających w tyle, jeśli chodzi o badania, w projektach i programach prowadzonych przez bardziej uznanych i znanych naukowców, jak stwierdziliśmy w opinii KR-u w sprawie uproszczeń w realizacji programów ramowych w zakresie badań naukowych(4).
23. Pozytywnie odnosi się do wysiłków zmierzających do uproszczenia procedur, np. publikacji i aktualizacji "Praktycznego przewodnika", w którym opisane są możliwości finansowania przez Unię Europejską.
C. W odniesieniu do wymiaru regionalnego klastrów (biegunów konkurencyjności, ugrupowań przedsiębiorstw itp.)
24. Stwierdza, że bez wymiaru terytorialnego nie może być klastrów.
25. Przypomina, że choć doskonałość jest jedną z cech klastrów, nie wszystkie klastry są w stanie osiągnąć ten sam międzynarodowy poziom rozwoju lub rangę. W przypadku klastrów konieczny jest bardzo wysoki poziom naukowy, jednak nie wystarczy on, by osiągnąć doskonałość. Klaster osiąga poziom doskonałości stopniowo, w miarę upływu czasu, dzięki konkretnym środkom finansowym, właściwej strukturze, dobremu systemowi zarządzania i powstaniu specyficznego "ekosystemu" łączącego przedsiębiorstwa, ośrodki kształcenia, badania i innowacje.
26. Zauważa, że można przezwyciężyć sprzeczność między dążeniem wielu klastrów do rozwijania działalności na własnym obszarze a znacznymi możliwościami wymiany informacji lub sprawdzonych rozwiązań z sąsiednimi klastrami w innych państwach członkowskich. Faktycznie klaster, który jest bardzo silnie zakorzeniony na danym obszarze, może równie dobrze mieć ambicje i rangę światową.
27. Podkreśla, że oprócz centrów innowacji opartych na klastrach w ostatnich latach pojawiła się również potrzeba -pod pewnymi względami nawet od nich istotniejsza - zrozumienia złożonego działania regionalnych ekosystemów innowacji i stworzenia warunków sprzyjających rozwojowi w pożądanym kierunku. Dlatego też Komisja powinna udzielić wsparcia finansowego i operacyjnego, zwłaszcza na rozwój działalności w zakresie otwartej innowacji w regionach, tak by pomóc w stworzeniu warunków koniecznych do reformy administracji publicznej i rozwoju przedsiębiorczości mającej na celu wygenerowanie wzrostu i zatrudnienia.
28. Jednym z konkretnych przejawów regionalnych ekosystemów jest koncepcja wiodących rynków i ich rozwoju. Z obserwacji wynika, że wiodące rynki są ściśle związane z lokalną wiedzą fachową i kulturą, a także zdolnością tych ostatnich do samoczynnego i interaktywnego odbudowywania się. W swoich poprzednich opiniach (CdR 11/2009 i CdR 83/2007) Komitet Regionów zwrócił uwagę na potrzebę osiągnięcia równowagi pomiędzy finansowaniem konkurencyjnym, które dotyczy finansowania dużych inicjatyw przewodnich UE, a finansowaniem instytucjonalnym na rzecz środowisk naukowych. Komitet Regionów podkreśla znaczenie finansowania instytucjonalnego, które umożliwia środowiskom naukowym podejmowanie badań z inicjatywy własnej i z inicjatywy innych środowisk, zwłaszcza w trosce o największe wyzwania społeczne, a także o konwergencję i spójność.
D. W odniesieniu do reformy zamówień publicznych
29. Potwierdza przekonanie, że europejska przestrzeń badawcza mogłaby zostać umocniona, gdyby zakup usług w zakresie badań i rozwoju był włączony do procedur zamówień publicznych; odwołuje się do opinii KR-u w sprawie zielonej księgi w sprawie zamówień publicznych(5) i do opinii w sprawie zamówień przedkomercyjnych(6); zaznacza przy tym, że należy unikać objęcia tych usług zasadami konkurencji.
30. Wzywa do intensywnego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w opracowanie ram prawnych i programów finansowania związanych z zamówieniami publicznymi.
31. Przypomina o swym poparciu dla aktywnego włączenia środowisk biznesu i rządów w plany finansowania innowacji oraz o swych zastrzeżeniach co do potencjalnego wpływu na władze lokalne i regionalne systemu, w którym jedynie sektor publiczny podejmuje ryzyko związane z produktami i usługami, które jeszcze się nie sprawdziły.
32. Zauważa, że "rynek" zamówień publicznych pozostaje rozczłonkowany i rzadko wykracza poza granice państwowe, i gorąco zachęca Komisję i państwa członkowskie do opracowania bardziej przejrzystych ram, które mogłyby otworzyć rynek zamówień publicznych w Unii Europejskiej.
33. Ponownie stwierdza, że Komisja Europejska musi dostarczyć jasny i szczegółowy przewodnik, a także stworzyć możliwości kształcenia dotyczące zawierania umów z władzami lokalnymi i regionalnymi w zakresie zamówień publicznych.
E. W odniesieniu do wpływu środków finansowych na szczebel regionalny
34. Przyznaje, że finansowanie pełnego cyklu innowacji - od badań naukowych do rynku - wymaga szerokiego wachlarza instrumentów, wobec czego popiera wysiłki służące zachęceniu sektora prywatnego do finansowania np. dzięki planom podziału ryzyka, pożyczkom i kapitałowi wysokiego ryzyka.
35. Uznaje rolę finansów publicznych w stymulowaniu inwestycji prywatnych i podkreśla, że sprawne zarządzanie ryzykiem i przejrzyste zasady zarządzania mają istotne znaczenie w sytuacjach, w których mamy do czynienia z finansowaniem zarówno z funduszy publicznych, jak i prywatnych.
36. Wyraża zadowolenie z wysiłków zmierzających do zwiększenia finansowania przez sektor prywatny inwestycji MŚP w zakresie innowacji i wzywa w tym kontekście do promowania zachęt (przepisy podatkowe, zmniejszenie ograniczeń administracyjnych) oraz w razie potrzeby do przeglądu ram prawnych w celu wzmocnienia i rozszerzenia zakresu środków na rzecz wspierania i uznania roli MŚP jako pierwszoplanowych podmiotów w zakresie promowania kultury innowacyjności; w tym kontekście podkreśla także konieczność umocnienia narzędzi służących mediacji między MŚP i podmiotami w zakresie badań i rozwoju.
37. Wzywa, by podmioty lokalne i regionalne były w sposób pożyteczny zaangażowane w platformy technologiczne, by opracować strategie badań i innowacji służących powstaniu nowych platform technologicznych i rozwinięciu platform już działających, wychodząc od zapotrzebowania podmiotów terytorialnych i uwzględniając możliwości związane z rynkami światowymi oraz udział MŚP.
F. W odniesieniu do współpracy wykraczającej poza granice
38. Uznaje specyficzny wkład programu ramowego badań w badania prowadzone we współpracy między podmiotami z państw członkowskich i z samorządów terytorialnych.
39. Podkreśla znaczenie prawodawstwa wspólnotowego (np. w stosunku do kapitału wysokiego ryzyka i infrastruktur badawczych), zauważa potencjalną rolę europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) w tym zakresie.
40. Ponownie stwierdza, że wspólnotowa współpraca między klastrami jest absolutnie konieczna, niemniej powinna otwierać możliwości współpracy między klastrami w skali całego świata.
G. Ogólny kontekst
41. Strategia "Europa 2020" uznaje, zwłaszcza poprzez inicjatywy przewodnie "Unia innowacji" i "Polityka przemysłowa", istotną rolę badań i innowacji dla poprawy konkurencyjności Unii Europejskiej i uwydatnia znaczenie wyraźniejszego włączenia kwestii innowacyjności do polityki. Przyznaje miastom i regionom europejskim ważne miejsce w swym wdrażaniu. W tym kontekście Komitet Regionów pragnie wspierać tę rolę i przyczynić się do rozwoju europejskiej przestrzeni badawczej na poziomie regionalnym i lokalnym, gdyż to miasta i regiony finansują programy badań i biorą udział w europejskich projektach badawczych, a także czynnie wspierają udział podmiotów terytorialnych w europejskich projektach badawczych.
42. Komitet Regionów pozytywnie odnosi się do zwiększenia środków finansowych przeznaczonych na siódmy program ramowy badań i rozwoju (2007-2013) w stosunku do szóstego programu ramowego (2000-2006) oraz do ustanowienia Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Ponadto Komitet Regionów z zadowoleniem przyjmuje europejskie inicjatywy zachęcające do wymiany i współpracy między władzami regionalnymi, uczelniami wyższymi oraz podmiotami gospodarczymi i naukowymi, zwłaszcza w ramach linii budżetowej "Regiony wiedzy", programu COFUND w ramach programu szczegółowego "Możliwości" i innych rozwiązań, takich jak sieci doskonałości i ERA-nets.
43. Komitet Regionów oczekuje także zbliżającej się oceny wpływu programów "Regiony wiedzy" i "Potencjał naukowo-badawczy". Wzywa, by w miarę jak programy te rozwijają się i mają jaśniej określone cele, umacniać ich rolę w zapewnieniu wsparcia regionom, które mają wysokie kompetencje i potencjał rozwinięcia cech ośrodków doskonałości, np. dzięki programom mentorskim(7), partnerskim itp.
44. Jeśli chodzi o program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji, Komitet Regionów docenia miejsce, jakie w nim przyznano klastrom regionalnym i inicjatywom zachęcającym do rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii i innowacji ekologicznych. W tym kontekście Komitet Regionów zaleca, by te inicjatywy w przyszłości były kontynuowane, z uwzględnieniem wyzwań, przed którymi Unia Europejska obecnie stoi lub będzie stać w przyszłości.
Bruksela, 30 czerwca 2011 r.
| Przewodnicząca | |
| Komitetu Regionów | |
| Mercedes BRESSO |
______
(1) CdR 374/2010 fin i CdR 373/2010.
(2) CdR 70/2011 fin.
(3) CdR 58/2008 fin.
(4) CdR 230/2010 fin.
(5) CdR 70/2011 fin.
(6) CdR 58/2008 fin.
(7) CdR 230/2010 fin.