Opinia w sprawie zewnętrznego wymiaru odnowionej strategii lizbońskiej (opinia z inicjatywy własnej).
Dz.U.UE.C.2010.128.41
Akt nienormatywny(opinia z inicjatywy własnej)
(2010/C 128/08)
(Dz.U.UE C z dnia 18 maja 2010 r.)
Sprawozdawca generalny: Luca JAHIER
Dnia 26 lutego 2009 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny postanowił, zgodnie z art. 29 ust. 2 regulaminu wewnętrznego, sporządzić opinię z inicjatywy własnej w sprawie
zewnętrznego wymiaru odnowionej strategii lizbońskiej.
Prezydium Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego powierzyło przygotowanie opinii w tej sprawie Sekcji ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej (Centrum Monitorowania Strategii Lizbońskiej).
Mając na względzie pilny charakter prac, na 457. sesji plenarnej w dniach 4-5 listopada 2009 r. (posiedzenie z 4 listopada) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyznaczył Lukę JAHIERA na sprawozdawcę generalnego oraz stosunkiem głosów 177 do 1 - 7 osób wstrzymało się od głosu - przyjął następującą opinię:
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Strategia lizbońska na rzecz wzrostu i zatrudnienia jest przedmiotem poważnego przeglądu w perspektywie kolejnego dziesięciolecia, który obejmuje również refleksję nad wymiarem zewnętrznym.
1.2. Europa rozwija się przede wszystkim dzięki swemu otwarciu na świat. Wynikają stąd korzyści nie tylko gospodarcze, ale także związane z wymianą kulturalną i wiedzą o świecie oraz z międzynarodowym uznaniem wartości europejskich. UE jest w skali światowej największym eksporterem i importerem towarów i usług, drugim źródłem i odbiorcą bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz głównym dostarczycielem pomocy, a ponadto używa drugiej waluty międzynarodowej. Zatem w jej interesie geostrategicznym jest rozwijanie strategii zewnętrznej sprzyjającej promowaniu i ochronie interesów jej 500 milionów mieszkańców oraz odpowiadającej jej zadaniom w walce z problemami globalnymi i w określaniu wysokich standardów zarządzania globalizacją.
1.3. Poszukiwanie ambitnego, wyważonego i sprawiedliwego porozumienia wielostronnego w sprawie większej liberalizacji handlu oraz stopniowe otwarcie rynków w określonych ramach regulacyjnych były priorytetem minionego dziesięciolecia. Z odnowioną strategią lizbońską wiązała się szczególnie inicjatywa " Global Europe" z 2007 r.
1.4. Wyzwania związane z pojawieniem się nowych mocarstw globalnych oraz z międzynarodowym kryzysem finansowym i gospodarczym jasno dowodzą nowego charakteru geopolitycznego globalizacji, a zatem także konieczności wyposażenia Europy w odnowioną całościową strategię zewnętrzną, bardziej spójną i zdecydowaną. Europa potrzebuje nowej wizji swej globalnej roli, która uwzględni, z jednej strony, realia geostrategiczne jej sytuacji historyczno-geograficznej, bezpieczeństwa dostaw surowców i energii oraz rozwoju nowych, dotąd biednych rynków, a z drugiej strony możliwości w zakresie walki z problemami globalnymi, takimi jak bezpieczeństwo, zmiany klimatu, ubóstwo i migracje międzynarodowe, i która pozwoli rozwijać pozytywne wartości związane ze społeczną gospodarką rynkową, które skądinąd spotykają się z dużym zainteresowaniem na całym świecie.
1.5. Odpowiedni plan działania UE powinien mieć na celu budowanie i rozwijanie pozycji i roli Europy w nowym kontekście globalizacji:
- rozwijając poszczególne kierunki polityki zewnętrznej UE oraz aspekty zewnętrzne innych kierunków polityki zgodnie z podejściem strukturalnym, wzmacniając ich całościową spójność i zwiększając jedność działania państw członkowskich;
- zapewniając zrównoważone otwarcie rynków dzięki zakończeniu rundy dauhańskiej i zorganizowanemu dialogowi z uprzywilejowanymi partnerami;
- zwiększając rolę UE jako międzynarodowego podmiotu określającego standardy i prowadząc dalej politykę międzynarodową opartą na promowaniu praw;
- umacniając międzynarodowy wymiar euro;
- uznając za celowe utworzenie uprzywilejowanej szerokiej strefy rozwoju i wzrostu gospodarczego, którą można by określić jako "Eurafryka: sojusz na rzecz wzajemnego postępu", z uwzględnieniem szybkiego ukończenia rozszerzenia UE, polityki sąsiedztwa, Unii dla Śródziemnomorza i wzmocnionego partnerstwa z Afryką.
1.6. Widoczność i spójność wspomnianego planu działania UE będą większe, jeżeli będzie on stopniowo rozwijany w szerszym kontekście polityki zewnętrznej, tak jak przewiduje Unia Europejska.
1.7. Aby zapewnić odpowiedni rozwój i szeroki konsensus polityczny dla tej wizji własnej strategii zewnętrznej, wymagającej zaangażowania i zdecydowania, UE potrzebuje znacznego wzmocnienia roli partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, tak w społeczeństwie europejskim, jak i w krajach trzecich.
1.8. EKES posiada wszystkie niezbędne instrumenty, by odgrywać coraz istotniejszą rolę w umacnianiu i rozwijaniu opartych na uczestnictwie systemów monitorowania i aktywnego włączania do działań społeczeństwa obywatelskiego w niemal wszystkich regionach świata. Ponadto aspekt ten jest charakterystyczny dla europejskiego modelu społecznego, spotykającego się z uznaniem na całym świecie.
2. Wstęp
2.1. Obecnie Europa jest największą światową potęgą gospodarczą, zintegrowanym rynkiem liczącym 500 milionów mieszkańców oraz nieporównywalną z innymi potęgą handlową, posługującą się drugą walutą na świecie. Tworzenie perspektywy win-win (wzajemnie korzystnych interesów) w systemie stosunków międzynarodowych oznacza dla UE nie tylko przyjęcie na siebie odpowiedzialności wynikającej z jej rangi, lecz także zapewnienie rozwoju swoich interesów ekonomicznych i geostrategicznych poza własnym obszarem, są one bowiem niezbędne dla powodzenia unijnego modelu gospodarczego, który jest najbardziej otwartym i zawierającym najwyższe standardy społeczne i środowiskowe modelem na świecie.
2.2. By zapewnić sobie trwały wzrost, wysokiej jakości zatrudnienie i zrównoważony rozwój, czyli osiągnąć cele strategii lizbońskiej, coraz bardziej konieczne jest wzmocnienie przez UE strategii zewnętrznej.
2.3. Po przyjęciu agendy lizbońskiej w 2000 r. i przeprowadzeniu jej przeglądu w 2005 r., dopiero w 2007 r. uwzględniono kwestię wymiaru zewnętrznego. W konkluzjach Rady Europejskiej z wiosny 2008 r. czytamy: "[...] UE powinna zatem kontynuować swe starania, by wpływać na proces globalizacji przez wzmocnienie zewnętrznego wymiaru odnowionej strategii lizbońskiej(1)".
2.4. W konkluzjach podkreślono następujące obszary priorytetowe:
- promowanie wolnego handlu i otwartości, a także odgrywanie nadal nadrzędnej roli w tych działaniach;
- poprawa wielostronnego systemu wymiany handlowej poprzez dalsze dążenie do osiągnięcia ambitnego, wyważonego i kompleksowego porozumienia w ramach dauhańskiej rundy rozwojowej;
- zawieranie ambitnych umów dwustronnych z ważnymi partnerami handlowymi oraz dalsze przyspieszenie działań na rzecz integracji z państwami sąsiadującymi i kandydującymi do członkostwa poprzez utworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej;
- gwarantowanie pewnego dostępu do nośników energii i do strategicznych surowców;
- wzmacnianie istniejących stosunków gospodarczych i rozwijanie przynoszących wzajemne korzyści partnerstw strategicznych ze wschodzącymi potęgami gospodarczymi w warunkach uczciwej konkurencji;
- wspieranie współpracy w zakresie prawa, zbliżania norm i równoważności przepisów, a także zwiększanie skuteczności systemu ochrony własności intelektualnej przed podrabianiem.
2.5. Ostatnia debata na temat instrumentów działań zewnętrznych UE przewiduje(2):
- szersze podejście w działaniach zewnętrznych UE, zgodnie z którym WPZiB, handel i polityka współpracy wiązałyby się z nadaniem większego znaczenia zewnętrznemu wymiarowi polityki wewnętrznej UE(3);
- nową generację europejskich programów w zakresie współpracy i rozwoju, opartych na "Konsensusie europejskim"(4) i partnerstwie strategicznym między Unią Europejską a Afryką z listopada 2007 r.(5);
- nowe podejście w polityce handlowej, w którym podkreśla się również znaczenie negocjacji dwustronnych i regionalnych.
3. Wymiar zewnętrzny, który już istnieje ...
3.1. Dążenie do ambitnego, wyważonego i sprawiedliwego porozumienia wielostronnego w sprawie większej liberalizacji handlu oraz stopniowe otwarcie rynków w celu poszerzenia obszarów konkurencji dla przedsiębiorstw europejskich, a tym samym stworzenie nowych możliwości wzrostu i rozwoju, były priorytetami ostatniego dziesięciolecia.
3.2. WTO zostało uznane za punkt oparcia dla rozwoju handlu w ramach uregulowanego systemu i stosunków wielostronnych. Dauhańska agenda rozwoju była istotnym priorytetem Komisji.
3.3. Trudności związane z negocjacjami dauhańskimi, a zwłaszcza impas, do którego w nich doszło w lipcu 2006 r., popchnęły UE do - zatwierdzonej przez Radę UE w kwietniu 2007 r. - istotnej zmiany komunikatu Komisji "Globalny wymiar Europy - Konkurowanie na światowym rynku"(6).
3.4. Zaproponowana strategia, powiązana z odnowioną strategią lizbońską z roku 2005, podkreśla i wzmacnia ogólny cel dotyczący coraz bardziej globalnej i zintegrowanej zewnętrznej polityki handlowej, ukierunkowanej tyleż na przyciągnięcie nowych inwestycji i partnerstw, co na zapewnienie coraz bardziej otwartych rynków na całym świecie. Obok klasycznego i priorytetowego instrumentu negocjacji wielostronnych, przewiduje ona nową generację dwustronnych i regionalnych umów(7), dążąc w dalszym ciągu do wyeliminowania barier pozataryfowych i prawnych oraz do stopniowego osiągnięcia znacznej zbieżności przepisów.
3.5. W komunikacie w sprawie zewnętrznego wymiaru strategii lizbońskiej z grudnia 2008 r.(8) Komisja w końcu nakreśliła cel, którym jest zakończenie wielostronnych negocjacji handlowych oraz wspieranie współpracy w dziedzinie prawodawstwa i partnerstwa w celu uzyskania dostępu do rynków.
3.6. EKES wypowiedział się w tej sprawie w dwóch opiniach(9), podkreślając że:
- zakończenie cyklu dauhańskiego pozostaje strategicznym priorytetem; umowy dwustronne zawierane w tych ramach mogą wnosić wartość dodaną,
- należy zwrócić większą uwagę na skutki otwarcia rynków dla konkretnych obszarów i społeczności, a zatem należy przywiązywać większą wagę do sprawiedliwości społecznej i propagowania godnej pracy,
- w stosunkach dwustronnych należy ponadto uwzględniać inne, coraz bardziej zyskujące na znaczeniu aspekty stosunków międzynarodowych, takie jak kwestie dotyczące ekologii, energetyki, kultury, migracji i sprawowania rządów w skali światowej.
4. ... jednak wciąż zdecydowanie nie wystarcza
4.1. Nowe wyzwania
4.1.1. UE jest zmuszona stawić czoła nowym wyzwaniom:
- rosnącej konkurencji ze strony krajów wschodzących i wzrostowi azjatyckich potęg globalnych;
- zmianom klimatu i kwestiom zaopatrzenia w energię;
- skutkom rozszerzenia Unii do 27 członków - dla niej samej i dla jej sąsiadów;
- powrotowi kryzysu żywnościowego;
- odczuwaniu coraz bardziej zaznaczającego się geopolitycznego charakteru globalizacji, już wyraźnie wykraczającej poza sam wymiar gospodarczy;
- wreszcie wybuchowi międzynarodowego kryzysu finansowego i gospodarczego.
4.1.2. Wyzwania te pociągają za sobą konieczność wypracowania bardziej spójnej i znaczącej strategii zewnętrznej
w celu niwelowania pogłębiającej się rozbieżności między znaczeniem gospodarczym Unii Europejskiej a jej ciągle zbyt słabym oddziaływaniem na złożone i coraz bardziej rozpowszechniające się procesy globalizacji. UE musi jednocześnie bronić własnych interesów i obszaru uznawanych wartości.
4.1.3. Skutki światowego kryzysu finansowego i gospodarczego odczuwane będą z całą pewnością jeszcze długo po 2010 roku. Waga kwestii międzynarodowej i sposoby wnoszenia wkładu w nadanie jej określonego kierunku będą miały decydujące znaczenie dla wszelkiej przyszłej strategii na rzecz wzrostu i zatrudnienia w dowolnym regionie świata. Sam sposób, w jaki każdy region się określi w ramach tego procesu, będzie kluczowy dla przyszłości tegoż regionu, jak i dla przyszłości wszystkich. Odnosi się to przede wszystkim do Europy, gdyż jest ona najbardziej otwartym obszarem gospodarczym na świecie, a więc także bardziej niż inne zależnym od importu i eksportu.
4.1.4. Ze względu na trwający obecnie kryzys zdezaktualizował się postulat międzynarodowego podziału pracy, zgodnie z którym w największych gospodarkach wschodzących prowadzona miała być produkcja podstawowa lub działalność wytwórcza, a konkurencja opierać się miała na kosztach, tym samym zaś jedynie państwa europejskie i inne główne państwa rozwinięte koncentrować się miały na działalności o wysokiej wartości dodanej, opartej na badaniach naukowych, innowacji, usługach i wykwalifikowanej sile roboczej.
4.1.5. Niedawna dynamika rozwoju gospodarczego państw BRIC (Brazylii, Rosji, Indii i Chin), jak np. wzrost liczby patentów, znaczenie europejskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), a także wzrost skierowanych do Unii Europejskiej BIZ pochodzących z państw wschodzących oraz umocnienie się państwowych funduszy majątkowych, pochodzących w całości spoza obszaru OECD, to wszystko sygnały szybkich zmian w strukturze gospodarki światowej, którym Europa musi odpowiednio stawić czoła.
4.1.6. Z kolei obserwowany ostatnio w innych częściach świata rozwój platform również ukierunkowanych na innowacje i wiedzę jest dla nas sygnałem, że drogi wyjścia z kryzysu gospodarczego mogą w przyszłości doprowadzić do powstania bardziej złożonej sytuacji, opartej na blokach regionalnych o wysokim stopniu integracji i większej wzajemnej konkurencyjności; wewnątrz każdego z nich mogą pojawić się nowe formy podziału pracy i dysproporcji społeczno-gospodarczych.
4.2. Nowatorskie, ambitne wyzwanie
4.2.1. UE wielokrotnie pokazała, że potrafi pokojowymi środkami oraz dzięki instrumentowi negocjowanego konsensusu wywierać wpływ na sytuację na arenie międzynarodowej, na której pojawiają się coraz bardziej różnorodne podmioty i niekiedy przyczyniać się w znaczący sposób do zwiększenia dobrobytu znacznych obszarów na świecie (wystarczy wspomnieć o trzydziestoletniej współpracy UE z państwami AKP i polityce rozszerzenia Unii Europejskiej).
4.2.2. UE wniosła ponadto wkład w budowanie niezwykle złożonych ram w postaci porozumień regionalnych, sektorowych bądź porozumień o kompleksowej współpracy, co miało miejsce w przeszłości w przypadku ram negocjacji w WTO i ma miejsce także dziś w związku z toczącym się w ramach grupy G8/14 i G20 nowym procesem mającym na celu określenie bardziej rygorystycznych ram regulacyjnych i instrumentów dla finansów międzynarodowych, w tym także ponowne zdefiniowanie roli MFW i Banku Światowego.
4.2.3. Dlatego też ramy refleksji nad wymiarem zewnętrznym, która początkowo odnosiła się do polityki handlowej, a potem do wyzwań w kwestiach energetyki i klimatu, obejmują obecnie coraz rozleglejsze obszary, takie jak polityka migracyjna i sprawy dotyczące globalizacji w aspekcie społecznym (fundusz dostosowania i podstawowe standardy pracy), ekologicznym (protokół z Kioto, ale także gospodarka zgodna z zasadami rozwoju zrównoważonego), przemysłowym (własność intelektualna, ale i państwowe fundusze majątkowe), politycznym (rozszerzenie UE i polityka sąsiedztwa) i dyplomatycznym. Mowa tu o takich kwestiach, jak rola euro, wpływ WPZiB i EPBiO na wzrost międzynarodowego znaczenia UE, możliwość włączenia do europejskiej strategii bezpieczeństwa także kwestii towarów i interesów mających strategiczne znaczenie dla Europy, jak to już robią inne potęgi gospodarcze świata.
4.2.4. Z powyższego widać wyraźnie, że jest coraz mniej możliwości włączenia wszystkich tych wymiarów do strategii lizbońskiej, może to bowiem doprowadzić do jej wynaturzenia.
4.2.5. Niemniej jednak wymiary te wydają się coraz bardziej istotne dla zapewnienia pełnej realizacji celów, dla których strategia została przyjęta, tzn. wypracowania europejskiej odpowiedzi na rozwój globalizacji.
4.2.6. Z drugiej strony duża część kierunków polityki zewnętrznej UE oparta jest zasadniczo na utrwalonych praktykach o wysokim stopniu integracji, czy będzie to polityka wspólnotowa, czy kierunki polityki prowadzone wspólnie przez UE i państwa członkowskie, a chociaż wciąż jeszcze niedostateczna jest ich koordynacja oraz brakuje jasnej i całościowej wizji strategicznej, to posiadają one niebagatelny potencjał zmian i wpływu, w każdym razie ogólnie większy niż potencjał pojedynczych państw członkowskich i wielu innych obszarów unijnej polityki wewnętrznej.
4.3. W kierunku odnowionej strategii zewnętrznej Unii Europejskiej
4.3.1. Należałoby tu raczej mówić o "zewnętrznym komponencie europejskiej strategii wobec globalizacji po roku 2010", ściśle skoordynowanym i zintegrowanym ze składową wewnętrzną, reprezentowaną przez ewolucję obecnej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia, lecz umocnionym w swej autonomii i wyposażonym w nowe i bardziej rygorystyczne cele strategiczne(10).
4.3.2. Europa potrzebuje nowej wizji swej globalnej roli i odpowiedniego planu działania, które byłyby na miarę wyzwań XXI wieku i opierałyby się na uznawanym w UE systemie wartości, tak aby można było w zrozumiały sposób informować o nich obywateli i europejskie podmioty, omawiać je z najważniejszymi partnerami na arenie światowej i przedstawiać je na forach międzynarodowych.
4.3.3. Wizja taka, ukierunkowana na postęp i tworzenie dobrych miejsc pracy, zgodna z zasadą zrównoważonego rozwoju i zdolna promować społeczeństwa sprzyjające integracji, otwarte gospodarki i pokojowe relacje, powinna także móc uwzględniać
globalne i długoterminowe podejście. UE powinna w większym stopniu uwzględnić geostrategiczne dane wiążące się ze swym historyczno-geograficznym usytuowaniem, koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa zaopatrzenia w surowce i energię(11) oraz nieuniknionym rozwojem nowych, biednych obecnie rynków.
4.3.4. Ponadto ważny wkład w rozwój omawianej wizji znaleźć można także w krótkim, acz owocnym dokumencie Komisji Europejskiej, przygotowanym na szczyt odbywający się w Hampton Court w październiku 2007 r., noszącym tytuł: "Interes Europy: sukces w dobie globalizacji"(12). W tym samym roku także EKES wyraził podobne poglądy(13).
4.3.5. Do odnowionej strategii lizbońskiej po 2010 roku należy dołączyć nowy, mający większą wagę strategiczną zestaw zewnętrznych działań UE, którego zadaniem będzie stworzenie i ukształtowanie miejsca i roli Europy w nowych warunkach globalizacji.
4.3.6. W tym celu, wzmacniając i poszerzając podstawy wskazane już w konkluzjach Rady z marca 2008 r., należy opracować dokładny plan działania, podzielony według czterech uzupełniających się synergicznie, spójnych poziomów, tak by:
- zagwarantować zrównoważone otwarcie rynków i rozwój międzynarodowego handlu towarami i usługami, przy jednoczesnym zapewnieniu Europie bezpiecznego i zrównoważonego dostępu do zasobów niezbędnych jej z punktu widzenia strategicznego;
- pogłębić dialog gospodarczy z wszystkimi najważniejszymi partnerami, w ramach podejścia multilateralnego, a także wzmocnić międzynarodową rolę euro;
- przedstawić UE jako "międzynarodową potęgę w zakresie uregulowań prawnych", promującą podnoszenie standardów w dziedzinie przemysłu, środowiska naturalnego, warunków socjalnych, "godnej pracy", zamówień publicznych i własności intelektualnej, a zarazem wnieść wkład w opracowywanie nowych reguł dotyczących rynków finansowych i zarządzania gospodarką światową, zarówno na poziomie kontaktów multilateralnych, jak i na szczeblu regionalnym;
- propagować trzy główne kierunki polityki UE w zakresie rozwoju zewnętrznego, którymi są: zakończenie procesu rozszerzenia, europejska polityka sąsiedztwa i Unia dla Śródziemnomorza, nowe partnerstwo z Afryką w kontekście AKP, i tym samym zaangażować się w tworzenie szerokiej strefy uprzywilejowanego rozwoju na rzecz wzajemnego wzrostu gospodarczego, która została już nazwana "Eurafryką"(14) i w której celem UE powinno być odgrywanie głównej roli geostrategicznej.
4.3.7. Takie nadanie znaczenia wymiarowi zewnętrznemu jest znakiem, że UE zamierza wejść w nową fazę polityczną procesu swego zjednoczenia, ukierunkowanego na rozwój systemu swych relacji z resztą świata, który pozwoli jej czerpać nową energię i zasoby w celu zapewnienia jak najlepszej realizacji europejskiego modelu społecznej gospodarki rynkowej, a tym samym zagwarantować swoim mieszkańcom przyszłość opartą na postępie w atmosferze pokoju. Jest to swoista realizacja założeń zawartych w samym głównym zamyśle procesu utworzenia Unii Europejskiej, w deklaracji Schumana i w preambule traktatu rzymskiego, w których oba te aspekty - wewnętrzny i zewnętrzny - projektu europejskiego były nierozłącznie powiązane i wzmacniały się wzajemnie.
5. Kilka konkretniejszych propozycji
5.1. Większa spójność i bardziej proaktywny charakter kierunków polityki ogólnej
- Działania UE mające na celu reformę systemu wielostronnego i poprawę podstawowych norm w kontekście globalizacji wymagają dwukierunkowego procesu zapewniania spójności między polityką wewnętrzną a polityką zewnętrzną UE oraz większej koordynacji między Unią Europejską a poszczególnymi państwami członkowskimi.
- Promowanie przepisów socjalnych, negocjacje między partnerami społecznymi oraz powszechne systemy ochrony socjalnej powinny stanowić główny element polityki rozwoju i mandatów negocjacyjnych Unii Europejskiej.
- Wśród priorytetów ogółu działań zewnętrznych Unii Europejskiej powinny figurować rozwój kształcenia i szkoleń, podstawowe normy pracy, rozwój ochrony socjalnej, równość między kobietami i mężczyznami oraz integracja grup znajdujących się w najtrudniejszym położeniu (osób niepełnosprawnych, mniejszości etnicznych itp.).
- UE musi wywiązać się z podjętych zobowiązań. Dotyczy to szczególnie celu, którym jest przeznaczenie 0,7 % PKB na pomoc na rzecz rozwoju, oraz wciąż powtarzanego zobowiązania do wykorzystania wyników i narzędzi swego własnego rozwoju na rzecz innych narodów i regionów. Decydujące znaczenie ma zaangażowanie na rzecz ożywienia partnerstwa między Afryką a Unią Europejską.
- Znaczny wzrost środków i inwestycji w krajach rozwijających się, w ramach przyszłego porozumienia kopenhaskiego z grudnia 2009 r., może być olbrzymią szansą na wzajemny rozwój i postęp. Nowa strategia lizbońska może w ten sposób stworzyć ramy dla podejmowania decyzji w dziedzinie badań, innowacji, inwestycji i wiedzy, sprzyjających nowemu "ekologicznemu wzrostowi" w skali globalnej.
- Konieczne są ściślejsze monitorowanie i większa przejrzystość negocjacji handlowych, a także wzmocnienie uczestnictwa społeczeństwa obywatelskiego w systemie stosunków i negocjacji zewnętrznych.
- Unia Europejska powinna wspierać integrację regionalną i powinna nadal stanowić wzorcowy przykład dla innych podmiotów. Makroregiony są rzeczywistością, która coraz bardziej się rozszerza i pogłębia, i Europa może i powinna odgrywać istotną rolę także w rozwoju współpracy wewnątrzregionalnej, która obok liberalizacji handlu powinna obejmować współpracę na rzecz rozwoju, dialog polityczny i współpracę w dziedzinie kultury.
- Biorąc pod uwagę wyzwanie związane z bezpieczeństwem zaopatrzenia w żywność, a także dążąc do pełnej realizacji podstawowego ludzkiego prawa do zdrowego, bezpiecznego, odpowiedniego i stałego wyżywienia(15) należy zapewnić przegląd obecnych mandatów negocjacyjnych poprzez uznanie specyfiki produktów rolnych i wprowadzenie odpowiednich środków ochrony odmiennych warunków produkcji oraz poszczególnych rynków, tak by nadać nowy impuls zawieraniu głównych umów handlowych w innych dziedzinach, począwszy od umów o partnerstwie gospodarczym.
- Biorąc pod uwagę kryterium "potencjału handlowego", które łączy stopę wzrostu każdego obszaru z wielkością danych rynków, oprócz umów regionalnych z państwami AKP dobrze byłoby nadać nowy impuls umowom dwustronnym i regionalnym z: Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), Koreą, Indiami, Rosją, Mercosurem oraz państwami Rady Współpracy Zatoki Perskiej.
- Należy określić szczególny priorytet w odniesieniu do Chin, zarówno dlatego że UE ma tam istotne interesy ofensywne i defensywne, które stwarzają znaczący margines negocjacyjny, jak i ze względu na ciągły wzrost wzajemnych interakcji oraz złożoną logikę geopolityczną.
- Należy również położyć większy nacisk na kontakty dwustronne ze Stanami Zjednoczonymi, Japonią i Kanadą, które zajmują odpowiednio pierwsze, trzecie i ósme miejsce, jeśli chodzi o potencjał handlowy. Należy nadać nowy bodziec ramom współpracy transatlantyckiej w celu zredukowania elementów wywołujących antagonizmy oraz optymalizacji efektów synergii poprzez coraz większą konwergencję działań instytucji i polityki (16).
- Biorąc pod uwagę możliwe rozszerzenie strefy UGW w najbliższych latach, euro mogłoby odgrywać ważniejszą rolę jako silna waluta w systemie globalnym, co wymagać będzie z całą pewnością konsolidacji zasad jednolitej europejskiej reprezentacji w różnych międzynarodowych instytucjach ekonomicznych i finansowych.
5.2. Więcej instrumentów zarządzania i instrumentów dla sektorowych kierunków polityki
- Konieczne jest, by w ramach szerzej zakrojonego podejścia w działaniach zewnętrznych UE uwzględnić także wymiar zewnętrzny polityki w zakresie badań naukowych, środowiska naturalnego, kształcenia i zatrudnienia.
- W obecnym kontekście powinno być możliwe wyraźniejsze wskazanie wąskiej grupy komisarzy europejskich, która odpowiadałaby konkretnie za kierowanie całokształtem polityki zewnętrznej UE (polityki w zakresie handlu, rozwoju, migracji, zewnętrznych aspektów polityki konkurencji i rynku wewnętrznego, dyplomacji energetycznej itp.) i mogła wypowiadać się w imieniu UE bardziej jednolitym i wspólnym głosem wobec świata zewnętrznego oraz na głównych forach międzynarodowych. Szybkie wejście w życie traktatu lizbońskiego i nowa rola wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa mogą zagwarantować pomyślny rozwój w przyszłości.
- W oczekiwaniu na ziszczenie się perspektywy jednolitej reprezentacji UE na forum głównych instytucji międzynarodowych (Bretton Woods, G8/14 i G20), państwa członkowskie UE powinny tworzyć spójniejsze ugrupowania w ramach poszczególnych instytucji czy szczytów, aby systematycznie koordynować swoje stanowiska i mówić możliwie jednolitym głosem.
- Jest sprawą pilną, by UE była reprezentowana wobec świata zewnętrznego przez wspólne misje handlowe, dzięki czemu wzmocniona zostałaby strategiczna obecność UE jako całości, zwłaszcza w stosunkach z jej głównymi partnerami handlowymi.
- UE powinna zwiększyć wsparcie dla procesu umiędzynarodowienia swych przedsiębiorstw, zwłaszcza jeżeli chodzi o ich umiejętność wchodzenia na rynek i dostosowywania się do warunków i dynamiki różnych rynków.
- UE musi dołożyć starań, by WTO uwzględniło w swoich celach prawa pracowników, rozwój przemysłu, tworzenie godnych miejsc pracy i wymiar ekologiczny. Podobnie również międzynarodowe instytucje finansowe powinny dać pierwszeństwo promowaniu godnej pracy i rozwojowi zrównoważonemu.
- Należy zachęcać europejskie firmy wielonarodowe do tego, by zgodnie z europejską koncepcją społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw promowały dialog społeczny w przedsiębiorstwach i sektorach w różnych krajach trzecich, w których działają. Należy eksponować dobre praktyki wdrożone już przez liczne przedsiębiorstwa europejskie na podstawie wytycznych przyjętych przez OECD i opartych na normach socjalnych MOP, jak również wszelkie inicjatywy podjęte przez szerszy krąg podmiotów pozarządowych i podmiotów gospodarki społecznej w zakresie szkolenia, zdrowia i wspierania lepszych warunków życia i pracy.
- UE powinna wypracować proaktywną, kompleksową politykę migracyjną, która sprzyjałaby wspólnemu rozwojowi krajów pochodzenia i krajów przyjmujących imigrantów, przy czym ze szczególną uwagą należałoby potraktować walkę ze zjawiskiem handlu ludźmi, drenaż mózgów oraz kwestię przesyłanych przez imigrantów przekazów pieniężnych, które stanowią dziś znaczące przepływy finansowe(17).
- Coraz większa rola państwowych funduszy majątkowych w gospodarce światowej, a zatem i dominujące znaczenie państw o gospodarkach wschodzących, z których pochodzą owe fundusze, stanowi niewątpliwie ogromną szansę dla głównych gospodarek rozwiniętych, a także dla ożywienia gospodarki międzynarodowej. Przedstawia jednak także geopolityczne ryzyko utraty dominacji nad sektorami i technologiami o strategicznej wadze dla UE. Jest niezbędne, by UE określiła własne skoordynowane stanowisko w tej dziedzinie, opierając się na przepisach obowiązujących traktatów i wynikających z nich zobowiązaniach, ale także na wyrazistszym, wspólnie podzielanym przekonaniu w kwestii obrony "interesu narodowego", który należy coraz bardziej rozumieć jako "interes europejski".
- Należy uwypuklić specyficzne kompetencje Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii w zakresie stosownych partnerstw, szczególnie jeśli chodzi o możliwe rozszerzenie na kraje pozaeuropejskie różnych obszarów współpracy w ramach wspólnot wiedzy i innowacji (sieci doskonałości między instytucjami szkolnictwa wyższego, placówkami badawczymi, przedsiębiorstwami i innymi zainteresowanymi podmiotami).
5.3. Większe zaangażowanie partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego
- Na wszelkie sposoby należy wspierać badania naukowe i opracowywanie wspólnych strategii europejskiego społeczeństwa obywatelskiego, żeby - w dialogu z głównymi partnerami społeczno-gospodarczymi UE - stawiać czoło wyzwaniom oraz wykorzystywać możliwości, jakie niesie z sobą globalizacja. Nadanie większego znaczenia krajowym RSG i analogicznym instytucjom, jak też głównym europejskim sieciom i organizacjom partnerów społecznych, zorganizowanemu społeczeństwu obywatelskiemu oraz gospodarce społecznej, może sprzyjać większemu poczuciu współodpowiedzialności za podejmowane działania oraz rozpowszechnianiu dobrych praktyk.
- UE powinna wspierać szersze uczestnictwo i dialog z partnerami społecznymi oraz społeczeństwem obywatelskim państw trzecich, aby zwiększyć widoczność i spójność polityki UE w obszarze handlu, rozwoju i ogólnie stosunków zewnętrznych. Chodzi szczególnie o stworzenie systemów zorganizowanego i stałego dialogu z organizacjami działającymi na poziomie integracji regionalnej i globalnej, co sprzyjałoby także uznaniu reprezentujących zorganizowane społeczeństwo obywatelskie organów doradczych w kontekście umów handlowych i układów o stowarzyszeniu.
- Wzorcowym rozwiązaniem, które należy promować, jest grupa kontaktowa ds. społeczeństwa obywatelskiego utworzona kilka lat temu przez DG ds. Handlu.
- EKES stopniowo zbudował zorganizowany system relacji(18), który stanowi istotną podstawę stałego rozwijania - w dialogu międzyinstytucjonalnym - czynnego udziału społeczeństwa obywatelskiego z niemal wszystkich rejonów świata. Ponadto Komitet jest przekonany, że w dziedzinie monitorowania może odgrywać czynną rolę, jak to już ma miejsce w kilku konkretnych przypadkach, takich jak np. zadania instytucjonalne przewidziane umową z Kotonu z krajami AKP, wspólne komitety konsultacyjne ustanowione z różnymi krajami kandydującymi do członkostwa w UE, praca wykonane w ramach Euromedu i Mercosuru. Dokumentacja, opinie i końcowe deklaracje, powstające co roku jako owoc wielu spotkań organizowanych w ramach tego systemu przez EKES, stanowią ważne źródło analiz i propozycji demokracji uczestniczącej dla całej gamy stosunków zewnętrznych Unii.
- Ponadto EKES mógłby również przewidzieć specjalne seminaria czy innego typu okresowe spotkania w celu konsultacji ze społecznymi i gospodarczymi grupami interesu w zainteresowanych krajach i regionach, w razie potrzeby w ramach posiedzeń okrągłych stołów lub różnych istniejących form spotkań. Celem byłoby skonfrontowanie różnych strategii przyjętych w poszczególnych obszarach i regionach świata oraz wymiana dobrych praktyk i tym samym przyczynienie się zarówno do lepszego zdefiniowania działań zewnętrznych Unii Europejskiej, jak i do przyszłego rozwoju strategii lizbońskiej po roku 2010, a także do rozwoju strategii poszczególnych partnerów.
Bruksela, 4 listopada 2009 r.
| Przewodniczący | |
| Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego | |
| Mario SEPI |
______
(1) Punkt 12 konkluzji prezydencji (13-14 marca 2008 r.).
(2) Mario João Rodrigues, "Europe, Globalisation and the Lisbon Agenda", Institute for Strategic and International Studies, 2009.
(3) COM(2006) 278 wersja ostateczna i COM(2007) 581 wersja ostateczna.
(4) COM(2005) 311 wersja ostateczna.
(5) Dz.U. C 77 z 31.3.2009, s. 148.
(6) COM(2006) 567 wersja ostateczna.
(7) Te ostatnie zostały już przewidziane w ramach zawartej z krajami AKP umowy z Kotonu, z myślą o realizacji sześciu regionalnych umów o partnerstwie gospodarczym.
(8) COM(2008) 874 wersja ostateczna.
(9) Dz.U. C 175 z 27.7.2007, s. 57, Dz.U. C 211 z 19.8.2008, s. 82.
(10) Zob. wnioski z prac grupy ekspertów pod kierunkiem Laurenta Cohena-Tanugiego, która sporządziła sprawozdanie przygotowawcze dla prezydencji francuskiej, urzędującej w drugim półroczu 2008 r. (www.euromonde2015.eu).
(11) Dz.U. C 27 z 3.2.2009, s. 82 i Dz.U. C 277 z 17.11.2009, s. 92 oraz opinia EKES-u w sprawie "Energia i zmiany klimatu jako integralne elementy odnowionej strategii lizbońskiej" (zobacz str. 36 w obecnym Dz.U.).
(12) COM(2007) 581 wersja ostateczna.
(13) Dz.U. C 175 z 27.7.2007, s. 57.
(14) W niedawnym czasie, A. Riccardi, zdobywca Nagrody Karola Wielkiego, Aachen, 21 maja 2009 r.
(15) Zob. sprawozdanie specjalnego sprawozdawcy ONZ Oliviera de Schuttera na temat prawa do żywności pt. "Runda dauhańska nie zapobiegnie następnemu kryzysowi żywnościowemu", 9 marca 2009 r.
(16) Dz.U. C 228 z 22.9.2009, s. 32.
(17) Dz.U. C 120 z 16.5.2008, s. 82 i Dz.U. C 44 z 16.2.2008, s. 91.
(18) Zob. program prac Sekcji Stosunków Zewnętrznych EKES-u: http://eesc.europa.eu/sections/rex/index_fr.asp.