Opinia w sprawie "Roli gmin wiejskich w rozwoju regionów europejskich".
Dz.U.UE.C.2007.57.18
Akt nienormatywny(2007/C 57/04)
(Dz.U.UE C z dnia 10 marca 2007 r.)
KOMITET REGIONÓW,
uwzględniając decyzję swego Prezydium z 25 kwietnia 2006 r. o powierzeniu Komisji ds. Rozwoju Zrównoważonego (DEVE) przygotowania opinii z inicjatywy własnej w sprawie "Roli gmin wiejskich w rozwoju regionów europejskich" zgodnie z art. 265 ust. 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską;
uwzględniając program prac Komisji Rozwoju Zrównoważonego na 2006 r.(1), w którym podkreśla się rolę gmin wiejskich utrzymujących stan równowagi regionalnej poprzez dywersyfikację działalności gospodarczej i świadczenie usług dla obywateli, oraz w którym apeluje się o zwrócenie szczególnej uwagi na relacje między miastem a wsią;
uwzględniając Europejską konwencję krajobrazową Rady Europy(2);
uwzględniając sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie wielofunkcyjności rolnictwa i reformy WPR z dn. 22 maja 2003 r.(3);
uwzględniając konkluzje z konferencji w Salzburgu z listopada 2003 r.;
uwzględniając swoją opinię z 23 lutego 2005 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW);
uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)(4);
uwzględniając decyzję Rady z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich (okres programowania 2007 - 2013) (2006/144/WE);
uwzględniając komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów: "Niwelowanie różnic w dostępie do łączy szerokopasmowych"(5);
uwzględniając opinię z inicjatywy własnej Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z 15 marca 2006 r. w sprawie: "Turystyka i kultura: dwie siły służące wzrostowi", CESE 400/2006;
uwzględniając deklarację końcową przyjętą na zakończenie seminarium komisji DEVE w Alexandroupolis dn. 26 czerwca 2006 r. na temat: "Rozwój obszarów wiejskich a strategia lizbońska"(6);
uwzględniając wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty w dziedzinie spójności(7);
uwzględniając projekt opinii z inicjatywy własnej (CdR 259/2006) przyjęty dnia 6 października 2006 r. przez Komisję Rozwoju Zrównoważonego [sprawozdawca: Savino Antonio SANTARELLA, burmistrz gminy Candela (IT/UEN-AE)];
a także mając na uwadze, co następuje:
A. Na dużej części obszarów państw członkowskich Unii Europejskiej przeważają gminy wiejskie. Liczba gmin wiejskich zwiększyła się w wyniku ostatniego rozszerzenia i wzrośnie jeszcze bardziej wraz z przyszłym rozszerzeniem UE o Bułgarię i Rumunię. Z tego względu obszary polityki ukierunkowane na rozwój obszarów wiejskich zasługują na coraz większą uwagę nie tylko na szczeblu krajowym, ale również wspólnotowym;
B. Instytucje europejskie bardzo poważnie podchodzą do kwestii zbliżenia kierunków polityki wspólnotowej do rzeczywistych interesów obywateli. W tym kontekście byłoby stosowne, aby UE brała w większym stopniu pod uwagę interesy wielu gmin lokalnych, które się na nią składają, w tym również gmin o mniejszym zaludnieniu i mniejszym znaczeniu gospodarczym;
C. Na obecnym etapie gospodarczym, który charakteryzuje się silną konkurencją między systemami produkcji i regionami, gminy wiejskie i zamieszkująca je ludność należą do najbardziej bezbronnych podmiotów i mogą nie nadążyć za wyzwaniami konkurencyjności;
D. Gminy wiejskie pełnią ważną funkcję w zakresie ochrony regionu, przeciwdziałając zjawisku opuszczania obszarów wiejskich i regionów znajdujących się w niekorzystnym położeniu geograficznym oraz zmniejszając ryzyko naruszenia równowagi hydrogeologicznej;
E. Gminy wiejskie mogą odgrywać zasadniczą rolę w optymalnym wykorzystaniu zasobów regionalnych, chroniąc i promując całokształt wartości kulturowych, tradycji i specyfiki lokalnej oraz realizując inicjatywy produkcyjne i gospodarcze mogące uwydatnić cechy lokalne i zarazem sprzyjać wzrostowi gospodarczemu oraz zatrudnieniu;
F. By sprostać problemom związanym ze skromnymi środkami, jakimi dysponują struktury administracyjne na obszarach o niższym zaludnieniu, gminy wiejskie wprowadziły formy organizacji, zarządzania, partnerstwa i współpracy między gminami, które zasługują na wsparcie oraz rozpowszechnienie również przy pomocy odpowiednich instrumentów prawnych i finansowych;
G. Potwierdzenie koncepcji "społeczności zdolnych do zrównoważonego rozwoju"(8) (ang. "sustainable communities") jest obecnie głównym przedmiotem ponownej refleksji na temat celów strategicznych zrównoważonego i trwałego wzrostu społeczno-gospodarczego regionów na obszarach wiejskich. Koncepcja ta może zostać w pełni urzeczywistniona przede wszystkim na tych właśnie obszarach;
jednomyślnie przyjął na 67. sesji plenarnej w dniach 6-7 grudnia 2006 r. (posiedzenie z dnia 6 grudnia) następującą opinię:
1. Stanowisko Komitetu Regionów
KOMITET REGIONÓW
1.1 Uwagi ogólne
1.1.1 Odnotowuje trudności nieodłącznie związane ze zdefiniowaniem obszaru wiejskiego i gminy wiejskiej oraz podkreśla, że w każdym państwie członkowskim używa się innych definicji, które często łączy jedynie to, że ukazują one kontrast między obszarem wiejskim a miejskim, za obiektywne kryterium uznając określoną gęstość zaludnienia bądź też konkretny odsetek działalności gospodarczej związanej z rolnictwem na danym obszarze.
1.1.2 Przypomina definicję strefy wiejskiej zawartą już w swej poprzedniej opinii(9), w której zacytowano z kolei Europejską kartę stref wiejskich: "Termin strefa wiejska oznacza część strefy przybrzeżnej lub leżącej w głębi lądu, w tym wsie i miasteczka, którą wykorzystuje się w większości w: rolnictwie, leśnictwie, akwakulturze i rybołówstwie"; "części obszaru wiejskiego o charakterze związanym bądź niezwiązanym z rolnictwem posiadają tożsamość różniącą się od obszaru miejskiego, który cechuje się dużym zagęszczeniem ludności oraz występowaniem struktur wertykalnych i horyzontalnych".
1.1.3 Przyjmuje do wiadomości fakt, że Unia Europejska stosuje kryterium ustalone przez OECD w celu zdefiniowania gmin wiejskich: są to gminy o gęstości zaludnienia nieprzekraczającej 150 mieszkańców na km2. Niemniej definicja ta nie obejmuje obszarów okołomiejskich, gdzie gęstość zaludnienia jest większa.
1.1.4 Zwraca uwagę, że celem niniejszej opinii jest uwzględnienie gmin wiejskich w jak najszerszym tego słowa znaczeniu, włączając do nich również obszary okołomiejskie, których gospodarka ma w przeważającej mierze charakter rolniczy.
1.1.5 Podkreśla, że według Komisji Europejskiej strefy wiejskie zajmują ok. 90 % terytorium UE i zamieszkuje je 25 % ludności Europy. Ponadto udział zatrudnienia w sektorze rolnym w nowych państwach członkowskich trzykrotnie przewyższa udział zatrudnienia w tym sektorze w 15 starych państwach członkowskich i jest jeszcze wyższy w krajach kandydujących.
1.1.6 Podkreśla niemniej, że na tych obszarach dochód per capita jest mniej więcej o jedną trzecią niższy od średniej europejskiej, a usługi są mniej rozwinięte i akcentuje w związku z tym, że wiele gmin wiejskich charakteryzuje się wysokim poziomem bezrobocia strukturalnego, niskim poziomem dochodów per capita, nasilonym zjawiskiem wyludnienia oraz niskim poziomem rozwoju w sektorach handlu, przemysłu i turystyki.
1.1.7 Uważa, że chociaż PKB wskazuje na słabość gmin wiejskich, należy uznać mocną stronę ich gospodarek, którą są: ochrona jakości życia, zdolność przyciągania inwestycji i turystów oraz inicjatywy na rzecz ochrony środowiska.
1.1.8 Podkreśla, że regiony wiejskie UE są pod dużą presją, by dokonać zmian: globalizacja i wynikający z niej rozwój porozumień w ramach WTO doprowadzą w rzeczywistości do poważnego i stopniowego zmniejszenia dotacji dla sektora rolnego, czyniąc obecną formę WPR nieadekwatną.
1.1.9 Ponadto wyraża obawę, że w kontekście konkurencji międzynarodowej inwestorzy będą raczej przeznaczać swe środki na obszary, po których można się spodziewać większego zysku ekonomicznego; oznacza to, że preferować będą przede wszystkim obszary o dużej gęstości zaludnienia oraz strefy miejskie na niekorzyść obszarów wiejskich.
2. Wyzwania stojące przed gminami wiejskimi
KOMITET REGIONÓW
2.1 Dobro publiczne
2.1.1 Uważa, że inwestowanie w rozwój obszarów wiejskich nie oznacza jedynie natychmiastowego osiągnięcia zysków ekonomicznych, lecz osiągnięcie korzyści związanych z dobrem publicznym, których nie można oszacować pod względem ekonomicznym, a które polegają na waloryzacji dziedzictwa historycznego i kulturowego, na zachowaniu krajobrazu i różnorodności biologicznej oraz na dobrostanie fauny i flory.
2.1.2 Uważa, że z tej perspektywy zachowanie struktury społecznej ośrodków wiejskich jest niezbędne, by nie zmarnować dziedzictwa kulturowego, wykorzystać jego wartość i przekazać je nowym pokoleniom.
2.2 Zatrudnienie
2.2.1 Podkreśla, że wspieranie odpowiedniego dla obszarów wiejskich rodzaju przedsiębiorczości, który nie prowadzi w dłuższej perspektywie do urbanizacji obszarów okołomiejskich, ma duże znaczenie dla zapobiegania wyludnieniu i dla wspomożenia rozwoju wsi.
2.2.2 Podkreśla, że przeciwdziałanie starzeniu się siły roboczej w rolnictwie za pomocą tworzenia w regionie nowych możliwości i nowych miejsc pracy dla ludzi młodych, co jednocześnie zapobiegałoby wyludnieniu, wymaga wsparcia dla lokalnie dostępnego kształcenia, doszkalania i specjalizacji zawodowej, a także dla dywersyfikacji działalności z wykorzystaniem lokalnego potencjału.
2.3 Konkurencyjność
2.3.1 Uważa, że podniesienie konkurencyjności obszarów rolnych oznacza inwestowanie w modernizację i promowanie jakości, a także ochronę środowiska oraz dziedzictwa kulturowego i architektonicznego, w sposób uzupełniający do rozwoju obszarów miejskich.
2.3.2 Kładzie nacisk na fakt, że rozwój gospodarczy obszarów wiejskich wymaga inwestycji w badania naukowe i rozwój w celu zastosowania nowych technologii i nowych procesów, przy jednoczesnym tworzeniu sieci wymiany pozytywnych doświadczeń.
2.3.3 Uważa, że by w strefach wiejskich również przyczynić się do osiągnięcia celów strategii lizbońskiej, należy promować nowatorstwo małych i średnich przedsiębiorstw, inwestując w wyposażenie, urządzenia oraz kształcenie i tym samym modernizując cały łańcuch produkcyjny oraz uzyskując efekty mnożnikowe.
2.3.4 Ponadto uważa za korzystne podążanie drogą wytyczoną przez podejście przyjęte w ramach programu LEADER, który umożliwił współpracę między sektorami publicznymi i prywatnymi, służącą rozwojowi lokalnemu obszarów wiejskich.
2.3.5 Uznaje za konieczne, by gminy wiejskie wspierały lokalną przedsiębiorczość, która pomaga w rozwoju obszarów wiejskich, lecz w dłuższej perspektywie nie prowadzi do urbanizacji.
2.4 Zróżnicowanie rolnictwa
2.4.1 Podkreśla, że korzystne jest rozwijanie bardzo zróżnicowanej gospodarki lokalnej.
2.4.2 Uważa, że w związku z tym należy zachęcać rolników do przyjęcia systemów zarządzania, które pozwalałyby im lepiej sprostać tendencjom rynkowym i że należy wspierać ducha przedsiębiorczości oraz zwiększyć dynamizm przedsiębiorstw rolnych i przedsiębiorstw z nimi związanych, opracowując nowe strategie handlowe, przy jednoczesnym promowaniu tworzenia sieci wymiany sprawdzonych wzorców postępowania oraz wspieraniu działań w zakresie pomocy zawodowej i benchmarkingu.
2.4.3 Uważa że, kapitalne znaczenie ma ułatwianie dostępu do kredytowania dla przedsiębiorstw rolnych, również poprzez specjalne fundusze odnawialne.
2.5 Jakość żywności
2.5.1 Ocenia jakość żywności jako istotny czynnik tworzenia miejsc pracy, zważywszy na duży potencjał wzrostu w zakresie wysokiej jakości produktów rolnych i przetworzonych produktów rolnych.
2.5.2 Uważa, że by sektor rolno-spożywczy wykorzystał możliwości rozwoju stworzone przez nowe technologie, należy ulepszyć informacje na temat jakości produktów oraz inwestować w znaki towarowe wysokiej jakości, w ekologiczne rolnictwo i w metody produkcji szanujące środowisko naturalne oraz dobrostan zwierząt.
2.5.3 Uznaje, że rolnictwo ekologiczne jest jednym z najbardziej dynamicznych sektorów rolnictwa na obszarze Wspólnoty i że coraz więcej przedsiębiorstw rolnych przyjmuje plany przekształcenia gruntów rolnych pod uprawę ekologiczną i że w związku z tym należy wspomagać tę formę rolnictwa.
2.5.4 Jest zdania, że należy chronić i promować tradycyjne uprawy oraz rozwijać źródła dochodu, w pełni wykorzystując specyfikę lokalną w celu produkcji i wprowadzania na rynek produktów wysokiej jakości.
2.5.5 Podkreśla, że gminy wiejskie mogą odgrywać istotną rolę w promowaniu typowych produktów poprzez organizowanie inicjatyw i imprez poświęconych jakości produktów i ich rozpowszechnianie na rynkach, począwszy od rynków lokalnych i regionalnych.
2.6 Technologie informacyjne i komunikacyjne
2.6.1 Uważa, że nowe technologie powinny być instrumentem rozwoju dla obszarów wiejskich.
2.6.2 Podkreśla, że w społecznościach wiejskich technologie te są w rzeczywistości jeszcze słabo wykorzystywane, zarówno przez administrację publiczną, jak i podmioty gospodarcze.
2.6.3 Odnotowuje, że podmioty prywatne, zniechęcone małym zaludnieniem, z powodu którego inwestycje mogłyby być mało opłacalne w krótko- i średnioterminowej perspektywie, nie są skłonne do inwestowania w zaawansowane technologie na obszarach wiejskich.
2.6.4 Z powyższych względów za konieczne uważa opracowanie kierunków polityki ramowej Wspólnoty oraz polityki krajowej i regionalnej, które wspierałyby rozpowszechnianie nowoczesnych systemów komunikacji i technologii mogących zbliżyć bardziej peryferyjne regiony do pozostałej części systemu gospodarczego.
2.6.5 W związku z tym za niezbędne uważa inwestycje umożliwiające poszerzenie zasięgu sieci szerokopasmowych, udostępnienie ludności wiejskiej wyposażenia i oprzyrządowania informatycznego oraz szkolenie potrzebne dla jak najlepszego ich wykorzystania oraz jest zdania, że technologie informacyjne będą mogły ułatwić marketing regionalny, rozwój nowej przedsiębiorczości i sprzedaży produktu "wiejskiego" na odległość.
2.7 Energie odnawialne
2.7.1 Ma świadomość, że zachowanie zasobów naturalnych, jak również ich właściwa eksploatacja oraz ponowne wykorzystanie, mogą stworzyć możliwości rozwoju dla obszarów wiejskich.
2.7.2 Uważa w związku z tym, że woda, wiatr i biomasa to strategiczne zasoby i że uruchomienie systemów zaopatrzenia w energię stanowiących alternatywę dla paliw kopalnych może być szansą dla wielu administracji publicznych odpowiedzialnych bezpośrednio lub w ramach partnerstwa za zarządzanie zasobami energetycznymi i ich dystrybucję.
2.7.3 Zwraca uwagę, że dzięki wykorzystaniu lokalnych zasobów energii społeczności lokalne stałyby się bardziej samowystarczalne i zwiększyłoby się ich bezpieczeństwo w zakresie dostaw energii.
2.7.4 Podkreśla całkowitą konieczność podjęcia tych zagadnień na obszarach wiejskich, gdyż mogą one stworzyć nowatorskie formy rozwoju pod względem ochrony środowiska, wykorzystania i utylizacji odpadów rolnych oraz tworzenia nowych miejsc pracy.
2.7.5 Zwraca uwagę na fakt, że ostatnie badania pokazują, iż - oprócz już tradycyjnych paliw alternatywnych, które pochodzą z bezpośredniej uprawy takich produktów, jak rzepak lub kukurydza - dochodowa może być również produkcja paliw z odpadów rolnych i leśnych, a także innych upraw energetycznych oraz podkreśla, że sektor ten może przynieść maksymalne korzyści pod względem wpływu ekonomicznego i społecznego wtedy, gdy działania w zakresie zbiórki, przetwarzania i wykorzystania są prowadzone na szczeblu lokalnym.
2.8 Ochrona krajobrazu i terenów wiejskich
2.8.1 Odwołuje się do Europejskiej konwencji krajobrazowej, by wykazać, że krajobraz wiejski stanowi podstawowy element dziedzictwa Unii Europejskiej.
2.8.2 Przypomina, że "Celami [niniejszej] konwencji są: promowanie ochrony, gospodarki i planowania krajobrazu, a także organizowanie współpracy europejskiej w zakresie zagadnień dotyczących krajobrazu", tak by osiągnąć "trwały i zrównoważony rozwój oparty na zrównoważonych i harmonijnych relacjach pomiędzy potrzebami społecznymi, działalnością gospodarczą i środowiskiem".
2.8.3 Podkreśla, że krajobraz nie jest jedynie częścią kultur lokalnych, lecz stanowi także istotny środek ekonomiczny, przyczyniając się do tworzenia miejsc pracy dzięki temu, że atrakcje przyrodnicze i kulturalne promować można poprzez działania rozwijające turystykę zrównoważoną.
2.8.4 Potwierdza ponownie funkcję społeczności lokalnych w zakresie ochrony terenów wiejskich i zapobiegania zagrożeniom związanym z naruszeniem równowagi hydrogeologicznej i podkreśla potrzebę rozpowszechniania kultury gospodarki terytorialnej, która wiązałaby się z proaktywnością i świadomością zagrożeń.
2.8.5 Uważa, że - wziąwszy pod uwagę coraz większe znaczenie inicjatyw związanych z wykorzystaniem krajobrazu i regionu, ukierunkowanych na wspieranie całego sektora turystyki wiejskiej i agroturystyki, jak podkreślił to Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny w swej opinii w sprawie: "Turystyka i kultura: dwie siły służące wzrostowi" - gminy mogą rozwinąć regionalne kampanie marketingowe, promując zrównoważony rodzaj turystyki jako środek mogący rozwinąć gospodarkę regionalną przy poszanowaniu środowiska naturalnego.
2.8.6 Uważa, że stosowne jest promowanie za pomocą zachęt odnawiania opuszczonych budynków. Zjawisko opuszczania obszarów wiejskich wywołało w ostatnich dziesięcioleciach wyludnienie całych, mniejszych ośrodków, którym potrzebne są formy intensywnej odnowy majątku mieszkalnego i budynków historycznych w celu ponownego zaludnienia i rewitalizacji.
2.9 Usługi użyteczności publicznej na szczeblu lokalnym
2.9.1 Przyjmuje do wiadomości fakt, że w niektórych rejonach Europy ze względu na zmniejszenie się liczby ludności trudne staje się utrzymanie wystarczającej oferty usługowej na szczeblu gmin wiejskich. W szczególności infrastruktura sieci wodociągowej, ale również infrastruktura w zakresie usuwania i przetwarzania odpadów oraz transportu publicznego są ukierunkowane na odpowiednio dużą liczbę użytkowników. W wypadku wyludnienia może zmniejszyć się zapotrzebowanie, a koszty dla użytkowników wzrosnąć. Aby ochronić obszary wiejskie jako przestrzeń życia i pracy, należy dążyć do stosowania praktycznych rozwiązań zgodnie z zasadą pomocniczości.
2.9.2 Podkreśla, że tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych między władzami terytorialnymi a podmiotami gospodarczymi może być dobrym sposobem rozwinięcia infrastruktur oraz podłączenia do sieci energetycznych i informatycznych, co podniesie jakość życia społeczności wiejskich.
2.9.3 Jest zdania, że dostępność odpowiednich usług publicznych, socjalnych i lokalnych może skłonić nowe rodziny do przeniesienia się na wieś, chociaż pracują one w mieście, odwracając w ten sposób trend do opuszczania regionów, któremu towarzyszyło stopniowe ograniczenie takich podstawowych usług, jak szkoły, urzędy pocztowe i gabinety medyczne.
2.9.4 Zwraca uwagę na fundamentalną rolę kształcenia i podkreśla, że obecność wysokiej jakości kapitału ludzkiego, który stanowi niedoceniony potencjał regionów wiejskich, jest koniecznym warunkiem wstępnym rozwoju. Z tegoż względu uważa za konieczne zachowanie w tych regionach struktur oświatowych w zakresie szkolnictwa średniego i ułatwienie dostępu do oddalonych szkół.
2.9.5 Uważa, że fundamentalne znaczenie ma wniesienie wkładu w rozwój usług przeznaczonych dla małych dzieci: brak struktur opieki nad dziećmi na obszarach wiejskich może powstrzymywać kobiety od wejścia na rynek pracy i być powodem słabego rozwoju rynku pracy na tych obszarach.
2.9.6 Jest zdania, że lokalny transport publiczny ma strategiczne znaczenie: osiedla wiejskie wyposażone w dobrze działający transport publiczny łączący je z sąsiednimi obszarami miejskimi mogą przeciwdziałać opuszczaniu wsi, a nawet pobudzić przeciwny trend.
2.9.7 Uważa, że usługi dla osób starszych mają decydujące znaczenie dla zachęcenia emerytów do przeniesienia się na wieś, gdzie mogą znaleźć lepsze warunki życia i cieszyć się lepszym zdrowiem, przynosząc wzrost dochodów strefom wiejskim i jest zdania, że należy wspierać pobyt ludzi starszych w społecznościach wiejskich poprzez rozwój takich infrastruktur, jak: ośrodki zdrowia, miejsca spotkań i rozrywki oraz usługi opieki.
2.9.8 Uważa za niezbędne podjęcie wszelkich niezbędnych środków na rzecz rozwoju kultury i dostępu do niej na szczeblu gmin wiejskich.
2.10 Nowy rodzaj zarządzania na obszarach wiejskich
2.10.1 Uważa, że pożyteczna byłaby refleksja na temat ewolucji samorządu lokalnego na obszarach wiejskich.
2.10.2 Podkreśla, że w ostatnich dziesięcioleciach w wielu państwach członkowskich formy organizacyjne władz lokalnych uległy zmianom mającym na celu wzmocnienie i zwiększenie zdolności zarządzania administracji lokalnej dysponującej skromnymi strukturami i zasobami ludzkimi, szczególnie poprzez różne formy stowarzyszeń pomiędzy gminami; uważa, że zjawisko to, będące na płaszczyźnie instytucjonalnej głównie konsekwencją decentralizacji administracyjnej, zasługuje na dogłębne i stałe monitorowanie we współpracy z krajowymi stowarzyszeniami władz lokalnych.
2.10.3 Przypomina, że zjawisko to prowadziło do opracowania coraz to większej liczby rozwiązań zarówno w zakresie administracji, jak i zarządzania, polegających na tworzeniu zrzeszeń i współpracy między gminami. Przykładem takich rozwiązań mogą być stowarzyszenia gmin, związki, konsorcja i inne rodzaje działalności opartej na sieciach tematycznych.
2.10.4 Podkreśla, że przyjęcie tego rodzaju rozwiązań może w niektórych wypadkach zagwarantować podstawowe usługi wysokiej jakości: nowe podmioty stowarzyszeniowe stwarzają w istocie warunki do optymalizacji zasobów i usług zarządzanych wcześniej przez pojedyncze organizacje i przy skromnym budżecie.
2.10.5 Akcentuje, że w prawie wszystkich państwach członkowskich istnieją już nowe formy stowarzyszeń publicznych lub tworzonych w partnerstwie ze strukturami prywatnymi, których celem jest wspólne zarządzanie usługami użyteczności publicznej w zakresie dostarczania energii i wody, transportu, odpadów, edukacji, zarządzania strukturami socjalnymi i opieką zdrowotną, ochrony środowiska lub zarządzania infrastrukturą sportową i kontrolą na terytorium gmin.
2.10.6 Odnotowuje również tworzenie organizacji opartych na wzajemnym udostępnianiu środków, solidarności i partnerstwie między gminami wpisujących się w dynamikę terytorialną i podkreśla ponadto, że należy bardziej zachęcać do takich form współpracy między gminami, również poprzez programy wspólnotowe i inicjatywy benchmarkingowe.
3. Zalecenia Komitetu Regionów
3.1 Uważa, że ustanowienie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) ma bardzo pozytywne znaczenie dla przyszłego rozwoju obszarów wiejskich, a w szczególności gmin wiejskich, nawet jeśli przyznane środki finansowania były znacznie niższe od oczekiwanych, a Komitet nie uważa, że jest on ostatecznym rozwiązaniem w zakresie opracowywania polityki rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej. Wzywa Komisję Europejską - by w celu osiągnięcia konkretnych i trwałych rezultatów - połączyła strategię rozwoju obszarów wiejskich i EFRROW z inwestycjami w badania naukowe, kulturę i środowisko na obszarach wiejskich, które są już wspierane przez inne fundusze strukturalne i przez inne kierunki polityki wspólnotowej; apeluje o to, by położyć większy nacisk na Europejski Fundusz Społeczny (EFS), edukację i zatrudnienie.
3.2 Zaleca, by działania podejmowane w ramach polityki spójności stanowiły uzupełnienie działań wspieranych przez EFRROW, w szczególności w odniesieniu do trzeciej osi, związanej z jakością życia i dywersyfikacją gospodarczą oraz z osią Leader. W istocie Komisja Europejska przewidziała, że państwa członkowskie i regiony mają dbać o spójność między działaniami podejmowanymi w ramach funduszy strukturalnych i działaniami w ramach trzech osi EFRROW. Wszystkie fundusze wspólnotowe, krajowe i regionalne powinny zaoferować gminom wiejskim, które mają niewielkie zasoby i ograniczoną liczbę urzędników, instrumenty finansowe i działania mogące przyczynić się do ich utrzymania i przyszłego rozwoju.
3.3 Życzy sobie, by dwie dyrekcje generalne Komisji Europejskiej, odpowiedzialne za politykę regionalną i rolną, ściślej ze sobą współpracowały w celu osiągnięcia jak najlepszego rezultatu działań finansowych Unii w zakresie rozwoju ośrodków i obszarów wiejskich. Jak już wspomniano, sam EFRROW nie może zaoferować rozwiązania wszystkich problemów obszarów wiejskich i z tego względu należy zaplanować wykorzystanie większej liczby funduszy.
3.4 Życzy sobie, by przeprowadzono dalsze uproszczenie wszystkich środków finansowania obszarów wiejskich.
3.5 Wzywa Komisję do uznania stowarzyszeń reprezentujących gminy za partnerów zdolnych do współdziałania w wyznaczaniu nowych priorytetów, promowania znajomości programów EFRROW i funduszy strukturalnych oraz wspierania ich praktycznej realizacji także na obszarach wiejskich, w tym peryferyjnych i o niskiej gęstości zaludnienia.
3.6 Życzy sobie, by niniejsza opinia przyczyniła się do opracowania strategii mającej na celu uczynienie z gmin wiejskich Europy nowoczesnych "społeczności zdolnych do zrównoważonego rozwoju". Gminy te zyskałyby w ten sposób w kontekście europejskim zasłużoną widoczność, uznanie dla swej roli i wsparcie dla swego rozwoju. Takie podejście pozwoliłoby nie tylko wzmocnić główne instrumenty ochrony środowiska w regionach i stworzyć na obszarach wiejskich dobrobyt poprzez zwiększenie zatrudnienia i możliwości w dziedzinie przedsiębiorczości, ale również ugruntować wszystkie ich wartości kulturowe, tradycje i specyfikę lokalną, a także zachować wyższy poziom jakości życia z punktu widzenia zdrowia.
3.7 Przypomina, że Unia Europejska, której działania opierają się na zasadzie spójności terytorialnej i społecznej, nie może zignorować wyzwań, z którymi muszą się zmierzyć małe społeczności w celu zapewnienia swym obywatelom poziomu dochodów umożliwiającego zatrzymanie ich oraz przyszłych pokoleń w danym regionie oraz zapewnienia im odpowiednich usług.
3.8 Zwraca uwagę, że poziom dobrobytu różni się znacznie także pomiędzy gminami wiejskimi i uważa za konieczne, by fundusze przyniosły maksymalną wartość dodaną w celu poprawy warunków życia mieszkańców obszarów wiejskich.
3.9 Życzy sobie, by w celu bardziej zdecentralizowanej realizacji strategii lizbońskiej w większym stopniu uwzględniać potrzeby obszarów wiejskich, mając na względzie większą równowagę polityki między obszarami miejskimi i wiejskimi przy opracowywaniu dla nich przyszłych programów(10).
3.10 Zauważa, iż strefy podmiejskie w Europie wywołują nadmierny nacisk na obszary wiejskie; twierdzi, że pożądana jest równowaga między zrównoważonym rolnictwem a gospodarczą dynamiką miast.
3.11 Opowiada się za instrumentami oraz formami dialogu i współpracy między małymi gminami i głównymi miastami, służącymi znalezieniu wspólnych rozwiązań, które regulowałyby kontakty między obszarami, wzmacniając jednocześnie struktury małych ośrodków miejskich odgrywających rolę organizacyjną wobec środowiska wiejskiego.
3.12 Ponadto uważa za potrzebne usprawnienie połączeń między ośrodkami miejskimi a otaczającymi je obszarami, tak by ułatwić rozładowanie ruchu w dużych ośrodkach i umożliwić również podjęcie decyzji o zamieszkaniu poza ośrodkami miejskimi oraz ułatwić dystrybucję produktów pochodzących z obszarów wiejskich.
3.13 Podkreśla potrzebę szerokiego dialogu między głównymi podmiotami obszarów wiejskich w trakcie opracowywania, realizacji, kontroli i oceny programów oraz uznaje za konieczne, by rola władz lokalnych w zakresie wpływania na politykę strukturalną uległa wzmocnieniu, jako że zajmują one uprzywilejowaną pozycję umożliwiającą im zidentyfikowanie i dokonanie oceny problemów oraz oczekiwań swego regionu.
3.14 Uważa, że gminy wiejskie powinny aktywnie uczestniczyć w partnerstwie zorganizowanym na szczeblu lokalnym zarówno przez państwa członkowskie, jak i przez regiony w celu opracowania krajowych planów strategicznych i krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich. Uważa zatem, że konieczne jest podejście "oddolne", które umożliwia wszystkim zaangażowanym podmiotom wywarcie silnego wpływu na ich opracowanie.
3.15 Życzy sobie, by w coraz większym stopniu podążać w kierunku wymiany i tworzenia partnerstwa typu "miasta bliźniacze" między obszarami wiejskimi krajów europejskich; inicjatywy takie będą istotną okazją do zdobycia nowej wiedzy, wymiany najlepszych wzorców i doświadczeń oraz zwiększenia integracji kulturowej. Koniecznie należy wspierać turystykę kulturalną na obszarach wiejskich poprzez wzmacnianie kompetencji ludności lokalnej w zakresie rozwoju turystyki oraz rozpowszechnienie informacji o wyjątkowych atrakcjach turystycznych w całej UE.
3.16 Podkreśla, że wiele programów wspólnotowych w zakresie współpracy było dotychczas ukierunkowanych przede wszystkim na obszary miejskie i życzy sobie, by regiony oraz władze lokalne wspierały tworzenie większej liczby partnerstw wiejskich, tak by więcej nowatorskich doświadczeń w zakresie współpracy dotyczyło również regionów wiejskich.
3.17 Zaleca, by gminy wiejskie były najlepszym miejscem wypróbowywania innowacyjnych kierunków polityki w dziedzinie energetyki, skoncentrowanych na odnawialnych źródłach energii i życzy sobie, by gminy wiejskie otrzymywały dofinansowanie i środki pozwalające im zainwestować w energię odnawialną, zwłaszcza w kolektory słoneczne, biomasę i energię wiatru, w celu osiągnięcia samowystarczalności energetycznej, a nawet w celu zwiększenia dochodów ludności zamieszkującej tereny wiejskie.
3.18 Wyraża życzenie, by Komisja uruchomiła program mający na celu wymianę nowatorskich wzorcowych rozwiązań w dziedzinie gospodarczej pomiędzy gminami wiejskimi w UE.
3.19 Apeluje, by kierunki polityki wspólnotowej nie narzucały rzemieślnikom i małym przedsiębiorcom niemożliwych do spełnienia norm dla typowych produktów lokalnych.
3.20 Wzywa Unię Europejską do wspierania tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw, które wykorzystywałyby optymalnie tradycyjną produkcję, oraz do propagowania w przedsiębiorstwach równouprawnienia i integracji ludzi młodych.
3.21 Uważa, że 2008 r. będzie miał kluczowe znaczenie ze względu na decyzje, które zostaną podjęte w sprawie przyszłości WPR, szczególnie te, które dotyczą przeniesienia środków z pierwszego do drugiego filaru; wzywa zatem Komisję, Radę i Parlament Europejski do uwzględnienia potrzeb stref wiejskich przy opracowywaniu swych przyszłych propozycji.
3.22 Apeluje do Komisji o wsparcie stref wiejskich - poprzez opracowanie odpowiednich kierunków polityki - w ich wysiłkach na rzecz połączenia wzrostu i zrównoważonego rozwoju oraz rozwinięcia potencjału pozwalającego im stworzyć swój niezależny system rozwoju, tak by nie pozostawały one wciąż w tyle za obszarami miejskimi.
3.23 Postuluje, by przyszłość obszarów wiejskich została w pełni uwzględniona w obecnej fazie opracowania agendy terytorialnej dla UE, szczególnie poprzez praktyczną refleksję nad partnerstwem środowisko wiejskie - środowisko miejskie uwzględniającą równoważącą rolę małych miast.
Bruksela, 6 grudnia 2006 r.
| Przewodniczący | |
| Komitetu Regionów | |
| Michel DELEBARRE |
______
(1) CdR 54/2006.
(2) Florencja, 20.10.2000 r., CETS nr 176.
(3) PE 322.192 A5-0189/2003.
(4) CdR 255/2004.
(5) COM (2006) 129 wersja ostateczna.
(6) CdR 209/2006.
(7) COM (2006) 386 wersja ostateczna.
(8) Porozumienie bristolskie w sprawie społeczności zdolnych do zrównoważonego rozwoju, Bristol 12.12.2005 r.
(9) CdR 389/96 fin.
(10) CdR 11/2006, s. 4.