Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Utworzenie europejskiego obszaru edukacji do 2025 r.
Dzienniki UE
Dz.U.UE.C.2021.175.6
Akt nienormatywny Wersja od: 7 maja 2021 r.
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Utworzenie europejskiego obszaru edukacji do 2025 r.
(2021/C 175/02)
Sprawozdawca: | Emil BOC (RO/EPL), burmistrz Klużu-Napoki |
Dokument źródłowy: | Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. COM(2020) 625 final |
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
1.
Zwraca uwagę na to, że edukacja ma zasadnicze znaczenie dla harmonijnego rozwoju społeczności lokalnych i regionalnych, zwłaszcza w nowym kontekście, w którym jest ona pierwszoplanowym czynnikiem strategicznym w budowaniu gospodarki opartej na wiedzy. Edukacja ma również istotny wpływ na inne obszary zainteresowania samorządów lokalnych i regionalnych, takie jak drenaż lub pozyskiwanie mózgów, spójność społeczna, wdrażanie strategii inteligentnej specjalizacji, transformacja cyfrowa, innowacje (technologiczne i społeczne), ekologiczne społeczności oraz współpraca między środowiskiem akademickim a innymi sektorami. Jest ona także ważnym czynnikiem rozwoju odporności społeczności, gdyż ułatwia im radzenie sobie w sytuacji kryzysu, zarówno gospodarczego, jak i innego rodzaju, oraz dostosowywanie się do nowych potrzeb i sytuacji. Na szczeblu lokalnym i regionalnym wspieranie kształcenia i szkolenia należy postrzegać jako ważną inwestycję w naszą przyszłość.2.
Uważa, że władze lokalne i regionalne mają kluczowe znaczenie dla powodzenia projektu europejskiego obszaru edukacji ze względu na ich bezpośrednie i istotne powiązania ze społecznościami, w których mają być wdrażane strategie edukacyjne określone na szczeblu europejskim i na które strategie te mają bezpośredni wpływ. Władze lokalne i regionalne są odpowiedzialne za wdrażanie 70 % prawodawstwa UE. W ostatecznym rozrachunku kształcenie odbywa się na szczeblu lokalnym i z tego względu, zgodnie z zasadą aktywnej pomocniczości, należy uwzględnić w planie na równi ze szczeblem krajowym i europejskim podmioty lokalne i regionalne, które muszą od samego początku procesu uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Nie ulega zatem wątpliwości, iż należy ustanowić ustrukturyzowane i trwałe stosunki między Komisją a KR-em w tej kluczowej dziedzinie.3.
Podkreśla, jak ważne jest, by jak najlepiej powiązać strategiczne cele europejskiego obszaru edukacji z jasnymi, możliwymi do określenia zasobami finansowymi dostępnymi dla samorządów lokalnych i regionalnych.4.
Uważa, że w ramach europejskiego obszaru edukacji należy zmierzać przede wszystkim do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, zrównoważenia środowiskowego i wzmocnienia tożsamości europejskiej, narodowej i regionalnej.5.
Akcentuje potrzebę opracowania planu działania, a także celów pośrednich i rocznych wskaźników, aby móc oceniać postępy w realizacji celów europejskiego obszaru edukacji na szczeblu europejskim, krajowym, a także - w stosownych przypadkach - na poziomie regionalnym i lokalnym. Konieczne jest wsparcie oceny aktualnej sytuacji lokalnej i regionalnej oraz odpowiednie określenie celów, zadań i systemu wsparcia.6.
Zwraca uwagę, że konieczne jest prowadzenie poważnej dyskusji na szczeblu europejskim na temat zadań samorządów lokalnych i regionalnych w ramach tworzenia europejskiego obszaru edukacji, zważywszy, że kompetencje samorządów lokalnych i regionalnych w dziedzinie kształcenia różnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich. Zasadnicze znaczenie ma powiązanie tych obowiązków ze strategiami i działaniami rządów krajowych. Każde miasto, gmina i region muszą uwzględnić w swojej strategii kluczowe cele edukacyjne związane z celami krajowymi i europejskimi.7.
Zauważa, że choć kwestie i wyzwania związane z edukacją są wspólne, narzędzia i zasoby dostępne dla władz lokalnych i regionalnych nie są takie same. Ponadto nie wszystkie samorządy terytorialne dysponują takimi samymi zdolnościami administracyjnymi, co bezpośrednio wpływa na ich szanse powodzenia w opracowywaniu i wdrażaniu różnych strategii i polityk w dziedzinie edukacji. Konieczne jest określenie regionalnych potrzeb edukacyjnych i promowanie konkretnych polityk w tej dziedzinie z uwzględnieniem kontekstu lokalnego W tym kontekście ważne jest opracowanie narzędzi, dzięki którym władze lokalne i regionalne będą mogły korzystać z dobrych praktyk innych społeczności lokalnych w UE. Opracowanie ogólnoeuropejskiego systemu ewidencjonującego zasoby dostępne w każdym regionie w celu umożliwienia ich elastycznego i efektywnego wykorzystania przyczyni się do stworzenia europejskiego obszaru edukacji. Współpraca ma zasadnicze znaczenie dla świadczenia usług edukacyjnych i unikania powielania działań. Komisja powinna wspierać takie podejście i dopilnować, by wszelkie przeszkody dla współpracy zostały usunięte, poprzez aktywne rozwijanie i promowanie elastycznych, dostępnych i dogodnych ram współpracy.8.
Uważa, że istotne jest zmniejszenie dysproporcji w dziedzinie edukacji między obszarami oddalonymi, wiejskimi i miejskimi, dysproporcji regionalnych, dysproporcji między różnymi poziomami kształcenia (szkolnictwo podstawowe, średnie i wyższe) oraz między różnymi instytucjami oświatowymi. Różnice te przyczyniają się do utrzymywania się nierówności pod względem dostępu do edukacji i kontynuowania nauki oraz w osiąganych długoterminowych wynikach, w szczególności jeśli chodzi o integrację na rynku pracy i możliwości znalezienia dobrze płatnego zatrudnienia.9.
Zauważa, że potrzebne jest spójne podejście w ramach oferowanych przez Unię Europejską różnych programów i form finansowania kształcenia i szkolenia. Nowe podejście wymaga, oprócz programu Erasmus+, włączenia dodatkowych instrumentów, takich jak program "Horyzont Europa" i fundusze strukturalne. Podejście to musi być inkluzywne, a wszystkie instrumenty UE muszą wspierać regiony i społeczności lokalne w procesie elastycznej i sprawnej transformacji, dostosowanej do istniejącej różnorodności, zapewniającej synergię i unikającej powielania działań w zakresie kształcenia i uczenia się (zarówno w przypadku osób uczących się, jak i kadry nauczycielskiej).10.
Podkreśla, że podstawowe znaczenie ma przestrzeganie zasady, zgodnie z którą nikt nie powinien pozostać w tyle. Niska jakość edukacji jest często związana z ubóstwem i brakiem zasobów jednostki. Utrzymujący się brak odpowiedniego wsparcia edukacji powoduje powstanie błędnego koła - słabe wyniki i niedostateczne umiejętności przekładają się na zerowy wzrost gospodarczy na szczeblu lokalnym i jeszcze bardziej niewystarczające zasoby. Strategia i programy operacyjne muszą uwzględniać również tych obywateli, którzy nie posiadają środków i inne osoby znajdujące się w niekorzystnej sytuacji, dla których edukacja stanowi jedną z nielicznych możliwości wyjścia z ubóstwa.11.
Zaznacza ponadto, że niskiej jakości kształcenie jest również związane z barierami w dostępie do niego ze względu na różne przyczyny dyskryminacji, w tym ze względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, niepełnosprawność bądź orientację seksualną. Zasadnicze znaczenie ma zatem zapewnienie wszystkim włączającej i równościowej edukacji oraz przedsięwzięcie odpowiednich środków w celu zwalczania rasizmu i dyskryminacji w placówkach edukacyjnych.12.
Uważa, że w następstwie kryzysu związanego z pandemią COVID-19 należy wyciągnąć pewne ważne wnioski dotyczące edukacji na poziomie społeczności lokalnych i regionalnych. Kryzys wywarł głęboki wpływ na edukację na poziomie samorządów lokalnych i regionalnych, zmuszając je do stawienia czoła głównym wyzwaniom związanym z zarządzaniem kryzysowym, odpornością gospodarczą i społeczną, wykorzystaniem technologii w edukacji, dostosowaniem zasobów ludzkich do nowych realiów, potrzebą współpracy oraz koniecznością zapewnienia edukacji włączającej wysokiej jakości. Na poziomie procesu edukacyjnego wyzwania dotyczyły przemian cyfrowych i transformacji cyfrowej, nowych metod nauczania, stworzenia poczucia bezpieczeństwa i dobrostanu dla studentów i nauczycieli, zachowania i przekształcenia mobilności (studentów i nauczycieli). Ważne jest określenie wyzwań, z jakimi zmaga się ten system, a także zmian, które należy wprowadzić, aby zapewnić odporność systemów edukacji na podobne sytuacje w przyszłości. Odporność systemów edukacji, w tym ta osiągana dzięki wykorzystaniu innowacji w kształceniu i nowych technologii (np. sztucznej inteligencji, superkomputerów/obliczeń wielkiej skali i cyberbezpieczeństwa) musi być priorytetem we współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia. Ważne jest zapewnienie wszystkim społecznościom równego dostępu do edukacji cyfrowej, w tym sprzętu, zasobów i cyfrowych treści edukacyjnych, z uwzględnieniem społecznych, etnicznych i regionalnych różnic i wyzwań.13.
Podkreśla, że promowanie zawodu nauczyciela (w tym pod względem finansowym) i szkolenie ustawiczne zmotywowanych i kompetentnych nauczycieli to czynniki kluczowe dla tworzenia europejskiego obszaru edukacji. Bez pełnego zrozumienia zasadniczej roli nauczycieli niemożliwe jest opracowanie skutecznej strategii dotyczącej edukacji. Niezbędne jest inwestowanie w dziedziny takie jak kształcenie i szkolenie ustawiczne nauczycieli czy skuteczne procedury wyboru i oceny kadry nauczycielskiej oraz zwiększanie atrakcyjności zawodu nauczyciela - ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich - w celu utrzymania jakości i konkurencyjności systemów edukacyjnych państw członkowskich oraz wzmocnienia pozycji UE jako światowego lidera.14.
Podkreśla, że coraz ważniejsze jest tworzenie partnerstw strategicznych między samorządami lokalnymi i regionalnymi a uniwersytetami znajdującymi się na ich obszarze (które są centralnymi podmiotami tzw. kwadratu wiedzy - square of knowledge: edukacji, badań naukowych, innowacji i usług dla społeczeństwa). Uniwersytety odgrywają niezwykle istotną rolę w budowaniu odpornych społeczności lokalnych i regionów. Kształcenie akademickie może stymulować pozyskiwanie mózgów i cyrkulację talentów oraz pomóc Europie przyciągnąć wysokiej jakości międzynarodowe zasoby ludzkie. Reformy unijne proponowane w dziedzinie szkolnictwa wyższego są szeroko zakrojone i obejmują np. inicjatywę dotyczącą europejskich szkół wyższych, mobilność studentów, europejską legitymację studencką, monitorowanie losów absolwentów oraz wzajemne uznawanie kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym. Samorządy lokalne i regionalne muszą być w stanie rozwijać strategiczne partnerstwa z uniwersytetami i przyczyniać się do tego procesu transformacji.15.
Podkreśla ścisłe powiązania między europejskim obszarem edukacji a europejską przestrzenią badawczą i apeluje o "nowe podejście do europejskiej przestrzeni edukacji i badań naukowych. Wskazuje na potrzebę przekrojowego podejścia do tych kwestii, zwłaszcza w ścisłym związku z polityką regionalną" 1 .16.
Zwraca uwagę na znaczenie wzajemnego uznawania przez państwa członkowskie kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym i średnim II stopnia oraz świadectw odbycia szkolenia. Jeśli chcemy poczynić postępy, konieczne jest wzajemne uznawanie, najlepiej na podstawie oczekiwanych efektów uczenia się, zgodnie z europejskimi ramami kwalifikacji.17.
Odnotowuje znaczenie opracowywania elastycznych programów nauczania, położenia nacisku na umiejętności i tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych dostosowanych do procesu uczenia się wspieranego przez technologię. Sądzi również, że elastyczne programy nauczania mogą sprzyjać uwzględnianiu specyfiki lokalnej i regionalnej poprzez poruszanie zagadnień i rozwijanie umiejętności w powiązaniu z realiami i potrzebami/wyzwaniami każdej społeczności i każdego regionu.18.
Uważa, że konieczne jest wyłonienie i promowanie przykładów udanej realizacji celów europejskiego obszaru edukacji na szczeblu lokalnym i regionalnym. Analiza i rozpowszechnianie tych najlepszych praktyk mogą zwiększyć wartość dodaną działań podejmowanych przez władze lokalne i regionalne w państwach członkowskich.19.
Sądzi, że konieczna jest zmiana priorytetów w zakresie rozwoju infrastruktury edukacyjnej na szczeblu lokalnym, i odnotowuje, że władze lokalne i regionalne będą wspierać przejście na nowoczesną, funkcjonalną, cyfrową i ekologiczną infrastrukturę edukacyjną w swoich społecznościach. Należy położyć nacisk na odejście od sztywnych struktur edukacyjnych na rzecz elastycznych modeli umożliwiających przezwyciężenie barier formalnych, zarówno między instytucjami, jak i między poziomami kształcenia.20.
Zauważa, że edukacja jest kluczowym czynnikiem zmiany modelu gospodarczego na poziomie lokalnym i regionalnym (to jest przejścia na zieloną gospodarkę opartą na wiedzy i transformacji cyfrowej). Dwutorowa transformacja ekologiczna i cyfrowa musi zostać uwzględniona we wszystkich procesach edukacyjnych i celach przekrojowych w dziedzinie kształcenia i szkolenia.21.
Z zadowoleniem przyjmuje zainicjowanie koalicji "Edukacja na rzecz klimatu" w celu wsparcia wdrażania Europejskiego Paktu na rzecz Klimatu i wyraża gotowość do ścisłego zaangażowania się w tę przewodnią inicjatywę europejskiego obszaru edukacji w celu osiągnięcia sprawiedliwej, ekologicznej i cyfrowej transformacji społecznej dla wszystkich.22.
Zwraca się do Komisji Europejskiej o włączenie do koalicji "Edukacja na rzecz klimatu" regionów i społeczności lokalnych oraz inicjatyw takich jak Światowe Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii, aby zapewnić powiązanie między inicjatywami oddolnymi a działaniami na szczeblu UE, wspierając zobowiązania i konkretne działania na rzecz zrównoważonego zachowania w całej Unii.23.
Uważa, że należy zwrócić większą uwagę na umiejętności życiowe i umiejętności przekrojowe, aby zwiększyć zdolność obywateli europejskich do dostosowywania się do dynamicznego i stale zmieniającego się rynku pracy.24.
Podkreśla potrzebę poprawy jakości kształcenia na szczeblu lokalnym i regionalnym, ponieważ jest to czynnik, który może znacznie ograniczyć zjawisko drenażu mózgów, i zwraca uwagę na znaczenie wsparcia udzielanego przez Komisję i Unię Europejską w walce z drenażem mózgów i w przekształcaniu tego zjawiska w cyrkulację talentów.25.
Uznaje za konieczne, by samorządy lokalne i regionalne jak najlepiej wspierały edukację cyfrową i włączenie cyfrowe uczniów/studentów, a także obywateli i urzędników (w powiązaniu z nowym planem działania w dziedzinie edukacji cyfrowej promowanym przez Komisję).26.
Zauważa, że należy poprawić jakość procesów edukacyjnych w takich dziedzinach jak rozwój podstawowych umiejętności, międzykulturowość i nauka języków, różnorodność kulturowa i językowa, a także zapewnić, by dzieci znajdujące się w niekorzystnej sytuacji nabywały umiejętności, które inne dzieci nabywają w domu.27.
Jest zdania, że samorządy lokalne i regionalne mogą, we współpracy z placówkami kształcenia i szkolenia formalnego i pozaformalnego, oferować tak potrzebne programy uczenia się przez całe życie, mające na celu podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie, by umożliwić pozostanie na szybko zmieniającym się rynku pracy bądź również w innym środowisku życiowym lub włączenie się do nich podczas transformacji ekologicznej i cyfrowej. Takie programy mogą być również dostosowane do potrzeb konkretnych grup, takich jak osoby starsze, w celu poprawy jakości życia oraz ogólnego poziomu zadowolenia i integracji tych grup. Uniwersytety mogłyby/powinny również stać się kluczowymi partnerami władz lokalnych i regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu innowacyjnych programów dla podmiotów lokalnych, dostosowanych do specyfiki lokalnej i regionalnej.28.
Zachęca samorządy lokalne i regiony do wspierania uniwersytetów, centrów kształcenia zawodowego i innych organizacji wdrażających programy Erasmus+, aby zachęcać do mobilności nie tylko studentów, ale również młodych przedsiębiorców i wolontariuszy z państw członkowskich.29.
Podkreśla, jak ważne jest, by samorządy lokalne i regionalne promowały bezpieczne środowisko dla wszystkich dzieci w szkołach, wolne od przemocy, nękania, agresywnego zachowania, szkodliwego języka, dezinformacji i wszelkich form dyskryminacji.30.
Podkreśla znaczenie działań władz lokalnych i regionalnych na rzecz zwiększenia integracyjnego charakteru edukacji na wszystkich szczeblach dla osób z niepełnosprawnością lub z grup społecznie wrażliwych.31.
Zwraca uwagę na znaczenie promowania przez władze lokalne i regionalne zmiany (za pośrednictwem instytucji edukacyjnych) zachowań i umiejętności obywateli w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej, a także mobilności nauczycieli i uczniów/studentów w ramach krajowych i międzynarodowych partnerstw z innymi społecznościami. Taka mobilność może stanowić podstawę transferu wiedzy dokonywanego z myślą o opracowaniu i wdrożeniu skutecznych strategii edukacyjnych. Z badania OECD na temat nauczania i uczenia się (TALIS, 2018 r.) wynika, że znaczna liczba nauczycieli wyraża potrzebę rozwoju swoich kompetencji w zakresie nauczania grup obejmujących uczniów mających specjalne potrzeby edukacyjne, korzystania z technologii cyfrowych i nauczania w klasach wielojęzykowych i wielokulturowych.32.
Zachęca samorządy lokalne i regionalne, by - poprzez partnerstwa między sektorami publicznym, prywatnym i non-profit - wzmocniły zdolności uniwersytetów w dziedzinie specjalistycznych programów edukacyjnych w obszarze zaawansowanych umiejętności cyfrowych, takich jak nowoczesne technologie (sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo i obliczenia wielkiej skali).33.
Zauważa, że samorządy lokalne i regionalne w państwach członkowskich powinny zachęcać do tworzenia ponadnarodowych ośrodków edukacyjnych w dużych miastach akademickich w UE, aby umożliwić rozwój dobrych praktyk i polityk publicznych w zakresie mobilności studentów i nauczycieli oraz cyfrową transformację procesów edukacyjnych.Bruksela, dnia 19 marca 2021 r.
Apostolos TZITZIKOSTAS | |
Przewodniczący | |
Europejskiego Komitetu Regionów |
1 Opinia KR-u "Nowa europejska przestrzeń badawcza na rzecz badań naukowych i innowacji" (Dz.U. C 106 z 26.3.2021, s. 31).
© Unia Europejska, http://eur-lex.europa.eu/
Za autentyczne uważa się wyłącznie dokumenty Unii Europejskiej opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.