Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Program jednolitego rynku.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2019.86.259

Akt nieoceniany

Wersja od: 7 marca 2019 r.

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Program jednolitego rynku

(2019/C 86/13)

(Dz.U.UE C z dnia 7 marca 2019 r.)

Sprawozdawczyni:	Deirdre FORDE (IE/EPL), radna, członkini rady hrabstwa Cork
Dokumenty źródłowe: Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program na rzecz jednolitego rynku, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, oraz statystyk europejskich oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 99/2013, (UE) nr 1287/2013, (UE) nr 254/2014, (UE) nr 258/2014, (UE) nr 652/2014 i (UE) 2017/826
COM(2018) 441 final Załączniki do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program na rzecz jednolitego rynku, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, oraz statystyk europejskich oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 99/2013, (UE) nr 1287/ 2013, (UE) nr 254/2014, (UE) nr 258/2014, (UE) nr 652/2014 i (UE) 2017/826 COM(2018) 441 final, załączniki 1-4

I. 

ZALECANE POPRAWKI

Poprawka 1

Motyw 7

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską	Poprawka KR-u
Właściwe jest zatem ustanowienie programu na rzecz rynku wewnętrznego, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, oraz statystyki europejskiej ("programu"). Program powinien zostać ustanowiony na okres siedmiu lat od 2021 do 2027 r.	Właściwe jest zatem ustanowienie programu jednolitego rynku na rzecz wzmocnienia rynku wewnętrznego i poprawy jego funkcjonowania w dziedzinie konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, normalizacji, ochrony konsumentów oraz statystyki europejskiej ("programu"). Program powinien zostać ustanowiony na okres siedmiu lat od 2021 do 2027 r.

Poprawka 2

Motyw 9

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

Nowoczesny rynek wewnętrzny sprzyja konkurencji i przynosi korzyści konsumentom, przedsiębiorcom i pracownikom. Lepsze wykorzystanie ulegającego ciągłym zmianom jednolitego rynku usług pomoże europejskim przedsiębiorstwom w tworzeniu miejsc pracy i rozwoju poza granicami macierzystego kraju, co z kolei zaowocuje szerszym wyborem usług po lepszych cenach przy równoczesnym zachowaniu wysokich standardów dla konsumentów i pracowników. Aby osiągnąć ten cel, program powinien przyczynić się do usunięcia istniejących przeszkód i zapewnić ramy regulacyjne, w których będą mogły funkcjonować nowe innowacyjne modele biznesowe.

Nowoczesny rynek wewnętrzny opiera się na zasadach sprawiedliwości i przejrzystości, co sprzyja konkurencji i przynosi korzyści konsumentom, przedsiębiorcom i pracownikom. Lepsze wykorzystanie ulegającego ciągłym zmianom jednolitego rynku usług pomoże europejskim przedsiębiorstwom w tworzeniu miejsc pracy i rozwoju poza granicami macierzystego kraju, co z kolei zaowocuje szerszym wyborem usług po lepszych cenach przy równoczesnym zachowaniu wysokich standardów dla konsumentów i pracowników. Aby osiągnąć ten cel, program powinien przyczynić się do lepszego monitorowania rozwoju rynku wewnętrznego, w tym wpływu nowych technologii i innowacyjnych modeli biznesowych, identyfikacji i usunięcia istniejących przeszkód i zapewnić ramy regulacyjne, w których będą mogły funkcjonować nowe innowacyjne modele biznesowe, w tym przedsiębiorczość społeczna.

Poprawka 3

Motyw 15

Tekst zaproponowany przez Komisję

Poprawka KR-u

Organy władzy publicznej korzystają z zamówień publicznych w celu zapewnienia najlepszej relacji wartości do ceny za publiczne pieniądze, oraz przyczynienia się do stworzenia bardziej innowacyjnego, zrównoważonego, zintegrowanego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE [49], dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/ UE[50] i dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/ 25/UE[51] stanowią ramy prawne dla integracji i skutecznego funkcjonowania rynków zamówień publicznych odpowiadających 14 % produktu krajowego brutto Unii, z korzyścią dla organów publicznych, przedsiębiorstw, jak i obywateli, w tym konsumentów. Dlatego niniejszy program powinien wspierać działania zmierzające do zapewnienia szerszego wykorzystywania strategicznych zamówień publicznych, profesjonalizacji nabywców publicznych, poprawy dostępu do rynków zamówień publicznych dla MŚP, zwiększenia przejrzystości, uczciwości i jakości danych, pobudzenia transformacji cyfrowej w dziedzinie zamówień publicznych i promocji wspólnego udzielania zamówień poprzez wzmocnione partnerstwo z państwami członkowskimi, usprawnienia gromadzenia i analizy danych, w tym poprzez opracowywanie specjalnych narzędzi informatycznych, wspierania wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, dostarczania wytycznych, dążenia do korzystnych umów handlowych, wzmocnienia współpracy między organami krajowymi oraz uruchomienia projektów pilotażowych.

Organy władzy publicznej korzystają z zamówień publicznych w celu zapewnienia najlepszej relacji wartości do ceny za publiczne pieniądze, oraz przyczynienia się do stworzenia bardziej innowacyjnego, zrównoważonego, zintegrowanego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE [49], dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/ UE[50] i dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/ 25/UE[51] stanowią ramy prawne dla integracji i skutecznego funkcjonowania rynków zamówień publicznych odpowiadających 14 % produktu krajowego brutto Unii, z korzyścią dla organów publicznych, przedsiębiorstw, jak i obywateli, w tym konsumentów. Dlatego niniejszy program powinien wspierać działania zmierzające do zapewnienia szerszego wykorzystywania strategicznych zamówień publicznych, profesjonalizacji nabywców publicznych, zwiększenia zdolności MŚP do uzyskania dostępu do rynków zamówień publicznych przez usprawnienie i uproszczenie procedur zamówień publicznych, zwiększenia przejrzystości, uczciwości i jakości danych, pobudzenia transformacji cyfrowej w dziedzinie zamówień publicznych i promocji wspólnego udzielania zamówień poprzez wzmocnione partnerstwo z państwami członkowskimi, usprawnienia gromadzenia i analizy danych, w tym poprzez opracowywanie specjalnych narzędzi informatycznych, wspierania wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, dostarczania wytycznych, wdrażanie przepisów dotyczących zamówień publicznych i wzajemności w umowach handlowych, wzmocnienia współpracy między organami krajowymi i, w odpowiednich wypadkach, regionalnymi, oraz uruchomienia projektów pilotażowych.

Uzasadnienie

Odniesienie do "(dążenia do) korzystnych umów handlowych" jest sformułowane w niejasny sposób i nie odnosi się do poruszonej tu kwestii, tj. zamówień publicznych.

Poprawka 4

Motyw 16

Tekst zaproponowany przez Komisję

Poprawka KR-u

Aby zrealizować cele programu oraz ułatwić życie obywatelom i przedsiębiorstwom, należy wprowadzić w życie wysokiej jakości usługi publiczne zorientowane na użytkownika. Oznacza to, że administracje publiczne powinny zacząć stosować nowe metody pracy, wyeliminować podziały między różnymi częściami administracji i zaangażować się we współtworzenie tych usług publicznych z udziałem obywateli i przedsiębiorstw. Ponadto ciągły i stały wzrost działalności transgranicznej na rynku wewnętrznym wymaga zapewnienia aktualnych informacji na temat praw przedsiębiorstw i obywateli, ale również informacji wyjaśniających formalności administracyjne. Ponadto zasadniczego znaczenia nabiera udzielanie porad prawnych oraz pomocy w rozwiązaniu problemów, które występują na szczeblu międzynarodowym. Niezbędne jest także połączenie krajowych administracji w prosty i skuteczny sposób, jak również ocena sposobu funkcjonowania rynku wewnętrznego w terenie. Program powinien zatem wspierać istniejące narzędzia służące do zarządzania rynkiem wewnętrznym, tj.: portal "Twoja Europa", który powinien być podstawą przyszłego jednolitego portalu cyfrowego, portal "Twoja Europa - Porady", system SOLVIT, system wymiany informacji na rynku wewnętrznym oraz tabela wyników jednolitego rynku w celu ułatwienia życia obywatelom i handlu transgranicznego przedsiębiorstwom.

Aby zrealizować cele programu oraz ułatwić życie obywatelom i przedsiębiorstwom, należy wprowadzić w życie wysokiej jakości usługi publiczne zorientowane na użytkownika. Oznacza to, że administracje publiczne powinny zacząć stosować nowe metody pracy, wyeliminować podziały między różnymi częściami administracji i zaangażować się we współtworzenie tych usług publicznych z udziałem obywateli i przedsiębiorstw. Ponadto ciągły i stały wzrost działalności transgranicznej na rynku wewnętrznym wymaga zapewnienia aktualnych informacji na temat praw przedsiębiorstw i obywateli, ale również informacji wyjaśniających formalności administracyjne. Ponadto zasadniczego znaczenia nabiera udzielanie porad prawnych oraz pomocy w rozwiązaniu problemów, które występują na szczeblu międzynarodowym. Niezbędne jest także połączenie krajowych administracji w prosty i skuteczny sposób, jak również ocena sposobu funkcjonowania rynku wewnętrznego w terenie. Program powinien zatem wspierać istniejące narzędzia służące do zarządzania rynkiem wewnętrznym, tj.: portal "Twoja Europa", który powinien być podstawą przyszłego jednolitego portalu cyfrowego, portal "Twoja Europa - Porady", system SOLVIT, system wymiany informacji na rynku wewnętrznym oraz tabela wyników jednolitego rynku w celu ułatwienia życia obywatelom i handlu transgranicznego przedsiębiorstwom. Aby zapewnić pełne wykorzystanie tych narzędzi zarządzania, należy również podjąć działania mające na celu podniesienie świadomości, w szczególności na temat portalu Twoja Europa, wśród władz lokalnych i regionalnych oraz innych organizacji, które wspierają obywateli i przedsiębiorstwa w terenie.

Uzasadnienie

Staraniom na rzecz zwiększenia wykorzystania i skuteczności narzędzi zarządzania rynkiem wewnętrznym, takich jak portale internetowe skierowane do obywateli i przedsiębiorstw, muszą towarzyszyć działania na rzecz podnoszenia świadomości na temat ich istnienia i dostępności. Podnoszenie świadomości władz lokalnych i regionalnych oraz ich wybranych przedstawicieli powinno mieć kluczowe znaczenie dla tych wysiłków, biorąc pod uwagę ich rolę w codziennych kontaktach z przedsiębiorstwami i obywatelami, a także w ich wspieraniu.

Poprawka 5

Motyw 23

Tekst zaproponowany przez Komisję

Poprawka KR-u

Przed MŚP stoją wspólne wyzwania, które nie wpływają w takim samym stopniu na większe przedsiębiorstwa. Są to trudności z pozyskiwaniem finansowania, znalezieniem wykwalifikowanych pracowników, zmniejszeniem obciążeń administracyjnych, rozwijaniem kreatywności i innowacji, z dostępem do rynków i umiędzynarodowieniem działalności. Program powinien w sposób proporcjonalny korygować niedoskonałości rynku, a jednocześnie nie zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym.

Przed MŚP stoją wspólne wyzwania, które nie wpływają w takim samym stopniu na większe przedsiębiorstwa. Są to trudności z pozyskiwaniem finansowania, znalezieniem wykwalifikowanych pracowników, zmniejszeniem obciążeń administracyjnych, rozwijaniem kreatywności i innowacji, z dostępem do rynków i umiędzynarodowieniem działalności. Te wyzwania są szczególnie istotne dla MŚP mających siedzibę na terenach wiejskich lub w regionach peryferyjnych i najbardziej oddalonych. Program powinien w sposób proporcjonalny korygować niedoskonałości rynku, zwracając szczególną uwagę na działania, które przynoszą bezpośrednie korzyści MŚP i sieciom przedsiębiorstw, a jednocześnie nie zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym.

Uzasadnienie

Podczas gdy wszystkie MŚP napotykają wyzwania nakreślone w motywie 23, MŚP z obszarów wiejskich lub regionów peryferyjnych zgłaszają większe wyzwania związane ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników i dostępem do infrastruktury, takiej jak łącza szerokopasmowe i inne formy łączności, które są niezbędne do podejmowania innowacji i wspierania działań na rzecz umiędzynarodowienia.

Poprawka 6

Motyw 39

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską	Poprawka KR-u
Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich pomaga konsumentom w korzystaniu z praw przysługujących im na mocy unijnych przepisów przy zakupie towarów i usług transgranicznych na rynku wewnętrznym i EOG, w internecie lub podczas podróży. Składająca się z 30 ośrodków sieć, wspólnie finansowana z unijnych programów na rzecz konsumentów od ponad 10 lat, wykazuje swoją wartość dodaną, zwiększając zaufanie konsumentów i przedsiębiorców na rynku wewnętrznym. Zajmuje się ona rozpatrywaniem ponad 100 000 wniosków składanych co roku przez konsumentów i dociera do milionów obywateli za pośrednictwem materiałów, jakie publikuje, i działań informacyjnych. Jest to jedna z najbardziej cenionych unijnych sieci zapewniających pomoc obywatelom, większość jej ośrodków posiada punkty kontaktowe zajmujące się przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego, takimi jak dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/123/ WE ^(59), a z ocen jej działalności wynika, że ważne jest, by nadal działała. Sieć zamierza także rozwinąć porozumienia o wzajemności z podobnymi podmiotami w państwach trzecich.	Program powinien również wspierać Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich, która pomaga konsumentom w korzystaniu z praw przysługujących im na mocy unijnych przepisów przy zakupie towarów i usług transgranicznych na rynku wewnętrznym i EOG, w internecie lub podczas podróży. Składająca się z 30 ośrodków sieć, wspólnie finansowana z unijnych programów na rzecz konsumentów od ponad 10 lat, wykazuje swoją wartość dodaną, zwiększając zaufanie konsumentów i przedsiębiorców na rynku wewnętrznym. Zajmuje się ona rozpatrywaniem ponad 100 000 wniosków składanych co roku przez konsumentów i dociera do milionów obywateli za pośrednictwem materiałów, jakie publikuje, i działań informacyjnych. Jest to jedna z najbardziej cenionych unijnych sieci zapewniających pomoc obywatelom, większość jej ośrodków posiada punkty kontaktowe zajmujące się przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego, takimi jak dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/123/WE ^(59), a z ocen jej działalności wynika, że ważne jest, by nadal działała. Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich może być również ważnym źródłem informacji o wyzwaniach i problemach napotykanych przez konsumentów na
^(59) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 376 z 27.12.2006, s. 36).	szczeblu lokalnym, które są istotne dla kształtowania polityki Unii i ochrony interesów konsumentów. W związku z tym program powinien umożliwiać budowanie i wzmacnianie synergii między reprezentacją konsumentów na szczeblu lokalnym i unijnym w celu wzmocnienia rzecznictwa konsumentów. Sieć zamierza także rozwinąć porozumienia o wzajemności z podobnymi podmiotami w państwach trzecich.
	^(59) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 376 z 27.12.2006, s. 36).

Uzasadnienie

Nie wymaga uzasadnienia.

Poprawka 7

Motyw 41

Tekst zaproponowany przez Komisję

Poprawka KR-u

Funkcjonowanie rynków usług finansowych ma szczególny wpływ na obywateli. Rynki te są kluczowym elementem rynku wewnętrznego i wymagają solidnych ram regulacyjnych i nadzorczych, które zapewniają nie tylko stabilność finansową i zrównoważoną gospodarkę, lecz również wysoki poziom ochrony konsumentów i innych użytkowników końcowych usług finansowych, w tym inwestorów detalicznych, oszczędzających, posiadaczy polis ubezpieczeniowych, członków funduszy emerytalnych i osób uposażonych, akcjonariuszy indywidualnych, pożyczkobiorców oraz MŚP. Ważne jest, by zwiększyć ich zdolność do uczestnictwa w kształtowaniu polityki dla sektora finansowego.

Funkcjonowanie rynków usług finansowych ma szczególny wpływ na obywateli. Rynki te są kluczowym elementem rynku wewnętrznego i wymagają solidnych ram regulacyjnych i nadzorczych, które zapewniają nie tylko stabilność finansową i zrównoważoną gospodarkę, lecz również wysoki poziom ochrony konsumentów i innych użytkowników końcowych usług finansowych, w tym inwestorów detalicznych, oszczędzających, posiadaczy polis ubezpieczeniowych, członków funduszy emerytalnych i osób uposażonych, akcjonariuszy indywidualnych, pożyczkobiorców oraz MŚP. Ważne jest, by zwiększyć ich zdolność do uczestnictwa w kształtowaniu polityki dla sektora finansowego oraz wspierać działania podnoszące świadomość na temat praw konsumentów tej dziedzinie, w tym na temat procedur dochodzenia roszczeń w stosownych przypadkach.

Uzasadnienie

Należy z zadowoleniem przyjąć starania na rzecz zwiększenia udziału konsumentów i użytkowników końcowych w kształtowaniu polityki dla sektora finansowego. Biorąc jednak pod uwagę możliwości nadużyć lub niewłaściwego zarządzania w sektorze finansowym, które mają wpływ na życie obywateli, kwestia podnoszenia świadomości w tej dziedzinie ochrony konsumenta powinna być przedmiotem szczególnej uwagi.

Poprawka 8

Motyw 58

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

Działania realizowane w ramach poprzednich programów i linii budżetowych okazały się odpowiednie i powinny zostać zachowane. Nowe działania wprowadzone w ramach tego programu mają na celu wzmocnienie w szczególności dobrze funkcjonującego rynku wewnętrznego. W celu uproszczenia i zwiększenia elastyczności realizacji programu, a przez to skuteczniejszego osiągnięcia jego celów, działania powinny zostać zdefiniowane wyłącznie w kategoriach ogólnych. Orientacyjny wykaz działań dotyczących konkretnych celów w dziedzinie konkurencyjności lub konkretnych działań wynikających z wymogów regulacyjnych, np. w obszarze normalizacji, regulacji dotyczących łańcucha żywnościowego i statystyk europejskich powinien również zostać włączony do programu.

Działania realizowane w ramach poprzednich programów i linii budżetowych okazały się odpowiednie i powinny zostać zachowane. Nowe działania wprowadzone w ramach tego programu mają na celu wzmocnienie w szczególności dobrze funkcjonującego rynku wewnętrznego. W celu uproszczenia i zwiększenia elastyczności realizacji programu, a przez to skuteczniejszego osiągnięcia jego celów, działania powinny zostać zdefiniowane wyłącznie w kategoriach ogólnych. Orientacyjny wykaz działań dotyczących konkretnych celów w dziedzinie konkurencyjności lub konkretnych działań wynikających z wymogów regulacyjnych, np. w obszarze nadzoru rynku i bezpieczeństwa produktów, konsumentów, normalizacji, regulacji dotyczących łańcucha żywnościowego i statystyk europejskich powinien również zostać włączony do programu.

Uzasadnienie

Nie wymaga uzasadnienia.

Poprawka 9

Artykuł 1 punkt 1

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

Przedmiot Niniejsze rozporządzenie ustanawia program na rzecz poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego i zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, oraz przedsiębiorstw społecznych, sieci przedsiębiorstw, normalizacji, ochrony konsumentów oraz ramy na potrzeby finansowania opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyk europejskich w rozumieniu art. 13 rozporządzenia (WE) nr 223/2009 ("program"). Określa ono cele programu, budżet na lata 2021-2027, formy finansowania unijnego oraz zasady dotyczące przyznawania takiego finansowania.

Przedmiot Niniejsze rozporządzenie ustanawia program na rzecz poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego i zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, oraz ramy na potrzeby finansowania opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyk europejskich w rozumieniu art. 13 rozporządzenia (WE) nr 223/2009 ("program").

Uzasadnienie

Zapewnienie spójności co do zakresu programu (zob. w szczególności poprawka do motywu 7).

Poprawka 10

Art. 3. ust. 1 lit. a)

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

a) poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego, a w szczególności ochrona i wzmocnienie pozycji obywateli, konsumentów i przedsiębiorstw, szczególnie mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), poprzez egzekwowanie prawa Unii, ułatwienie dostępu do rynku, ustanawianie norm oraz działania na rzecz zdrowia ludzi, zdrowia zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt; wzmocnienie współpracy między właściwymi organami państw członkowskich oraz między właściwymi organami państw członkowskich a Komisją i agencjami zdecentralizowanymi Unii;

a) tworzenie trwałych miejsc pracy, usuwanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku i poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego, a w szczególności wzmocnienie lokalnej gospodarki i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, ochrona i wzmocnienie pozycji obywateli, konsumentów i przedsiębiorstw, szczególnie mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), poprzez egzekwowanie prawa Unii, ułatwienie dostępu do rynku, ustanawianie norm oraz działania na rzecz zdrowia ludzi, zdrowia zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt; wzmocnienie współpracy między właściwymi organami państw członkowskich oraz między właściwymi organami państw członkowskich a Komisją i agencjami zdecentralizowanymi Unii;

Uzasadnienie

Nd.

Poprawka 11

Art. 3. ust. 2 lit. a)

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

zwiększenie skuteczności rynku wewnętrznego, ułatwienie zapobiegania powstawaniu przeszkód na tym rynku oraz ich usuwania, wspieranie opracowywania, wdrażania i egzekwowania prawa Unii w dziedzinach rynku wewnętrznego towarów i usług, zamówień publicznych i nadzoru rynku, jak również w dziedzinach prawa spółek oraz prawa umów i prawa stosunków pozaumownych, przeciwdziałania praniu pieniędzy, swobodnego przepływu kapitału, usług finansowych i konkurencji, w tym opracowywania narzędzi zarządzania;

zwiększenie skuteczności rynku wewnętrznego, promowanie lokalnego rozwoju gospodarczego, ułatwienie zapobiegania powstawaniu przeszkód na tym rynku oraz ich usuwania, wspieranie opracowywania, wdrażania i egzekwowania prawa Unii w dziedzinach rynku wewnętrznego towarów i usług, w tym w gospodarce społecznej, zamówień publicznych i nadzoru rynku, jak również w dziedzinach prawa spółek oraz prawa umów i prawa stosunków pozaumownych, przeciwdziałania praniu pieniędzy, swobodnego przepływu kapitału, usług finansowych i konkurencji, w tym opracowywania narzędzi zarządzania;

Uzasadnienie

Nd.

Poprawka 12

Artykuł 8 ust. 3

Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską

Poprawka KR-u

e) wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw i całych sektorów gospodarki oraz wspieranie wdrażania innowacji przez MŚP oraz współpracy MŚP w ramach łańcucha wartości poprzez strategiczne łączenie ekosystemów i klastrów, obejmujące wspólną inicjatywę na rzecz klastrów;

e) wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw i całych sektorów gospodarki oraz wspieranie wdrażania innowacji przez MŚP, a w szczególności przyjmowania przez nie nowych modeli biznesowych, w tym tych związanych z gospodarką społeczną i gospodarką dzielenia się, jak również wdrażania współpracy MŚP w ramach łańcucha wartości poprzez strategiczne łączenie ekosystemów i klastrów, obejmujące wspólną inicjatywę na rzecz klastrów;

II. 

ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW

1. Z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący ustanowienia nowego programu na rzecz jednolitego rynku w celu poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego w okresie 2021-2027, mającego na celu wzmocnienie zarządzania, wspieranie konkurencyjności MŚP, poprawę ochrony konsumentów i egzekwowanie praw konsumentów, promowanie zdrowia ludzi, zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt, a także zapewnienie odpowiednich europejskich ram statystycznych.

2. Uznaje, że rynek wewnętrzny jest jednym z głównych sukcesów UE, ale musi on nieustannie adaptować się do szybko zmieniającego się otoczenia, charakteryzującego się cyfryzacją i globalizacją. Zauważa, że wciąż istnieją istotne bariery dla prawidłowo funkcjonującego rynku wewnętrznego i że pojawiają się nadal nowe przeszkody.

3. Uznaje, że dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego zasadnicze znaczenie ma zapewnienie obywatelom i przedsiębiorstwom informacji o ich prawach, władzom publicznym wiedzy o tym, jak stosować przepisy, oraz sądom specjalistycznej wiedzy i kompetencji do ich egzekwowania. W związku z tym istotne jest, by systemy edukacji poszczególnych krajów przekazywały podstawową wiedzę o UE, co zagwarantuje, że stopniowo wszyscy młodzi obywatele będą znali swoje prawa i będą mogli lepiej spożytkować korzyści wynikające z rynku wewnętrznego.

4. Podkreśla ciągłe wyzwanie, przed którym stoją MŚP w dostępie do finansowania, bieżących obciążeń administracyjnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, trudności, jakie napotykają w związku z wykorzystywaniem możliwości poprzez umiędzynarodowienie i niezdolnością do wystarczającego czerpania korzyści z jednolitego rynku; prowadzi to do dalszego rozdrobnienia i anomalii rynkowych w wielu sektorach i regionach, kosztem zarówno przedsiębiorstw, jak i konsumentów; z zadowoleniem przyjmuje nacisk, jaki Komisja położyła na zwiększenie wsparcia dla sektora MŚP za pośrednictwem tego programu.

5. Odnotowuje, że rozwój narzędzi informacyjnych i programów szkoleniowych ma ogromne znaczenie dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i musi opierać się na solidnej analizie danych, badaniach i ocenach przeprowadzanych w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i ich kompetentnymi organami, w tym z władzami regionalnymi i lokalnymi.

6. Uznaje szeroki zakres programu i cel, jakim jest usprawnienie wysiłków na rzecz lepszej koordynacji zarządzania rynkiem wewnętrznym, ale zauważa, że zapewnienie jego skutecznej koordynacji będzie wymagające z punktu widzenia zarządzania.

7. Podkreśla, że program musi być na tyle elastyczny, by szybko i proaktywnie reagować na wszelkie zakłócenia w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego lub na zakłócenia w handlu dla MŚP, które mogłyby na przykład wynikać z ewentualnych negatywnych skutków brexitu.

Jednolity rynek

8. Przyznaje, że jednolity rynek stanowi rdzeń integracji gospodarczej i politycznej UE, którą tworzy 500 milionów konsumentów i 21 milionów przedsiębiorstw i którą wspiera znacząca ilość aktów prawnych, gwarantujących swobodny przepływ osób, towarów, kapitału i usług w całej UE oraz w szerszym Europejskim Obszarze Gospodarczym ¹ .

9. Przypomina, że zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej rynek wewnętrzny Unii Europejskiej "działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo-techniczny.

10. Stwierdza, że wniosek Komisji jest zgodny z zasadami pomocniczości i proporcjonalności.

11. Konkurencja na jednolitym rynku powinna przyczyniać się do realizacji tych celów, m.in. poprzez zapewnienie konsumentom i przedsiębiorstwom najkorzystniejszych ekonomicznie cen, zwłaszcza poprzez niższe koszty transakcji i większy rynek zapewniający korzyści skali, zachęcając do większej innowacyjności i zapewniając szybsze reagowanie na potrzeby konsumentów w uczciwych i równych warunkach działania przy jednoczesnym unikaniu wszelkich form dumpingu. Jednak uważa, że obywatele, przedsiębiorstwa i inne podmioty gospodarcze muszą być lepiej informowani o korzyściach płynących z jednolitego rynku i uznaje, że w tym zadaniu ważną rolę do odegrania mają władze lokalne i regionalne.

12. Odnotowuje, że jednolity rynek jest procesem ciągłym i pozostaje niepełny w ważnych aspektach oraz że lepiej funkcjonujący jednolity rynek i usunięcie pozostałych barier handlowych, głównie w sektorze usług i jednolitego rynku cyfrowego, znacznie pobudziłyby wzrost gospodarczy.

Jednolity rynek usług

13. Uznaje wysiłki Komisji na rzecz dalszego zwiększenia swobody świadczenia usług w Europie, w szczególności w kontekście pakietu usług ² , gdyż należy wykonać wiele pracy, jak wykazano w przeglądzie partnerskim Komisji Europejskiej, dotyczącym wdrażania dyrektywy usługowej, co potwierdza, że nadal istnieje zbyt wiele przeszkód, w tym ograniczenia w zakresie prawa do zakładania przedsiębiorstw ³ . Uważa jednocześnie, że na szczeblu UE potrzebna jest większa przejrzystość regulacyjna w odniesieniu do usług związanych z gospodarką współpracy.

14. Uważa, że ważne jest, aby nowe programy przyczyniały się do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego usług, i zastanawia się, w jaki sposób narzędzia rynku wewnętrznego można skuteczniej wdrażać, aby zapewnić bardziej zintegrowany rynek usług.

Jednolity rynek towarów

15. Uznaje, że nadal istnieje poważny problem z egzekwowaniem przepisów UE dotyczących produktów ze zbyt dużą liczbą produktów niespełniających wymogów na rynku. Sugeruje, iż istnieje pilna potrzeba wyraźnego promowania marki i widoczności oraz unikania powielania licznych instrumentów, które istnieją lub są proponowane w celu zapewnienia, aby obywatele i przedsiębiorstwa rozumieli obowiązujące przepisy, swoje prawa i obowiązki, a także możliwości, jakimi dysponują w sytuacji, gdy uznają, że przepisy zostały naruszone.

16. Zauważa, że istnieje ponad 500 organów nadzoru rynku w całej Europie, z których wiele ma ograniczone zasoby oraz niską zdolność do zniechęcania do naruszania obowiązujących przepisów. Zaleca, by oprócz zwiększania współpracy i zapewniania lepiej zintegrowanych sieci, obszary te otrzymywały więcej bezpośredniego finansowania. Zdecydowanie zaleca, aby krajowe organy ochrony konkurencji dysponowały właściwymi zasobami i były dzięki temu niezależne od rządu w celu skutecznego wykonywania swojej pracy, co wspierać muszą odpowiednio wymiar sprawiedliwości i sądy w państwach członkowskich przy jednoczesnym respektowaniu rozmaitych kompetencji takich władz. Jest to absolutną koniecznością, jeśli ma zostać osiągnięte skuteczne wdrażanie prawa UE w terenie.

Normy

17. Z zadowoleniem przyjmuje stałe zobowiązanie Komisji do zastąpienia 28 norm krajowych jedną normą europejską. Z zadowoleniem przyjmuje również większe wykorzystanie systemów i procedur informatycznych w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych i dzielenia się informacjami z zainteresowanymi stronami. Zaleca podjęcie odpowiednich kroków w celu zapewnienia właściwego zaangażowania MŚP w opracowywanie norm dla zapewnienia odpowiedniej przejrzystości i uniknięcia w tym procesie ewentualnej dominacji większych przedsiębiorstw lub struktur.

Zamówienia publiczne

18. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mają ważne obowiązki w zakresie wdrażania polityk i prawodawstwa UE, również w obszarach dobrobytu konsumentów (tam, gdzie są blisko obywateli) i zamówień publicznych.

19. Popiera cel polegający na poprawie zdolności władz krajowych, regionalnych i lokalnych do lepszego wdrażania obecnie obowiązujących przepisów, ale sugeruje, że złożoność prawa zamówień publicznych może stanowić przeszkodę w większym udziale MŚP w procesie zamówień publicznych.

20. Podkreśla znaczenie współpracy Komisji z władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, jeżeli ma zostać osiągnięty cel rynku zamówień publicznych, który jest konkurencyjny, otwarty i dobrze regulowany. Konieczne jest, aby środki publiczne były jak najlepiej wykorzystywane.

Narzędzia zarządzania jednolitym rynkiem

21. Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do ciągłego inwestowania w istniejące narzędzia zarządzania jednolitym rynkiem, takie jak portal Twoja Europa i sieć SOLVIT; uważa, że należy dołożyć starań w celu promowania korzystania z tych narzędzi w terenie, wśród obywateli, konsumentów i władz na różnych poziomach, w celu poprawy możliwości znalezienia tych narzędzi w internecie i zwiększenia ich zdolności do dostarczania aktualnych informacji; zaleca znacznie większe zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych we wdrażanie tych narzędzi zarządzania w celu poprawy ich funkcjonowania. Jednocześnie odnotowuje, że udoskonalenia narzędzi, o których mowa, nie powinny prowadzić do obciążeń finansowych i administracyjnych dla władz lokalnych i regionalnych.

MŚP i konkurencyjność

22. Uznaje, że MŚP stanowią podstawę gospodarki europejskiej, gdyż stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw w UE oraz odpowiadają za utworzenie 85 % nowych miejsc pracy w ostatnich 5 latach, oraz że wraz z przedsiębiorczością stanowią klucz do wzrostu gospodarczego, innowacji i tworzenia miejsc pracy. Popiera wezwania do stworzenia stabilnych ram UE po 2020 r. oraz do większego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych we wspieranie środowiska biznesowego i rozwój partnerstw publiczno-prywatnych ⁴ .

23. Uznaje, iż kluczową kwestią jest zapewnienie, aby różne programy UE uzupełniały, a nie konkurowały ze środkami wspierającymi przedsiębiorstwa, dostępnymi na poziomie państw członkowskich. Dlatego też zdecydowanie zaleca, aby punkt kompleksowej obsługi zapewniał środki wspierające dla MŚP w ramach programu jednolitego rynku oraz środki, które udostępniają organy krajowe i regionalne.

24. Odnotowuje propozycję, by instrument gwarancji kredytowych, który obecnie funkcjonuje w ramach programu COSME, został; przydzielony w ramach Funduszu InvestEU w następnym okresie finansowania. W kontekście powyższego zaleca dalsze korzystanie z pośredników, którzy mają długoletnie relacje z MŚP, ale wyraża obawy, że nie wszystkie państwa członkowskie mogą dysponować strukturami na szczeblu krajowym lub regionalnym, aby mogły umożliwić dostęp do funduszy gwarancyjnych w ramach InvestEU. MŚP mogłyby mieć trudności z uzyskaniem dostępu do funduszy gwarancji kredytowych w InvestEU, gdyby instytucje pośredniczące nie były wystarczająco obecne na całym terytorium wszystkich państw członkowskich i zaleca, aby instytucje europejskie współpracowały z państwami członkowskimi, aby zagwarantować, że MŚP będą miały jednolite warunki dostępu do finansowania we wszystkich państwach członkowskich.

25. Wzywa UE do zagwarantowania, aby fundusze gwarancyjne zawierały element równowagi regionalnej w ramach inicjatywy InvestEU, ponieważ będzie to miało szczególne znaczenie dla władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza tych reprezentujących mniej uprzywilejowane regiony.

26. Zwraca się o szersze wyjaśnienie dotyczące budżetu przydzielonego na gwarancję dla MŚP w ramach programu COSME i udostępnionego funduszowi gwarancyjnemu powiązanemu z programem InvestEU oraz tego, w jaki sposób będzie on wspierać finansowanie wysokiego ryzyka dla MŚP, zwłaszcza w bardziej odległych i peryferyjnych regionach.

27. Z naciskiem podkreśla potrzebę konkretnej wzmianki o programie Small Business Act, który pozostaje nadrzędnymi ramami dla polityki UE w zakresie MŚP. Jego wytyczne strategiczne muszą być uwzględnianie przy przyjmowaniu rocznych programów działań zapewniających wsparcie MŚP. W tym kontekście uważa za równie istotne odniesienie do sieci pełnomocników ds. MŚP ze względu na jego rolę w dostosowaniu wszystkich polityk na szczeblu UE, które mają wpływ na MŚP. Podkreśla, że zasada "najpierw myśl na małą skalę", która zapewnia uwzględnienie interesów MŚP na bardzo wczesnym etapie kształtowania polityki, powinna mieć zastosowanie do programu jednolitego rynku i wszystkich odpowiednich programów w nowych wieloletnich ramach finansowych.

28. Domaga się dalszych szczegółów na temat przyszłej roli i dążeń Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości, biorąc pod uwagę wyzwania dla MŚP określone przez Komisję, oraz na temat sposobu, w jaki proponuje się dopasować sieć do tych wyzwań w dobie cyfryzacji i globalizacji, aby lepiej dostosować się do potrzeb przedsiębiorstw i wsparcia udzielanego przez państwa członkowskie.

29. Z zadowoleniem przyjmuje kontynuację programu, który nazywany był "Erasmusem dla młodych przedsiębiorców (EYE), i zauważa, że nazwa ta została zmieniona na "program doradztwa dla młodych przedsiębiorców" ze względu na jego znaczący wkład we wzmocnienie środowiska biznesowego i zachęcanie do przedsiębiorczości. Zdecydowanie wspiera możliwość rozszerzenia zakresu geograficznego programu, tak aby zapewnić młodym przedsiębiorcom większe możliwości.

30. Zdecydowanie popiera rozwój sieci ekosystemów przedsiębiorczości i klastrów w Europie, jak wcześniej stwierdził KR ⁵ ; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do dalszego rozwijania wspólnych inicjatyw na rzecz klastrów i wspierania rozwoju wspólnych działań i strategii partnerstwa ponadnarodowego, a także zapewnienia niezbędnych powiązań z ośrodkami innowacji cyfrowych UE.

31. Zwraca uwagę, że kluczowe znaczenie ma kwestia ułatwienia dostępu do finansowania dla najszerszej grupy MŚP działających na różnych obszarach, a władze lokalne i regionalne mają do odegrania rolę w rozpowszechnianiu informacji i ukierunkowanej komunikacji z beneficjentami na temat różnych instrumentów oraz programów wsparcia dostępnych dla MŚP, we współpracy z instytucjami pośredniczącymi.

32. Dostrzega dodatkowe wyzwania, przed jakimi stoją MŚP z obszarów wiejskich, regionów peryferyjnych lub regionów w trudnej sytuacji demograficznej, na przykład w dostępie do wykwalifikowanej siły roboczej i infrastruktury, takiej jak łącza szerokopasmowe i inne formy łączności, które są konieczne do podejmowania innowacji i wspierania działań związanych z umiędzynarodowieniem. Domaga się większej jasności ze strony Komisji, w jaki sposób program uwzględni te znaczące wyzwania.

33. Przypomina o zobowiązaniu Komisji Europejskiej wobec regionów najbardziej oddalonych, aby uwzględnić szczególne potrzeby działających tam przedsiębiorstw w przyszłych programach wspierania MŚP, aby zwiększyć ich konkurencyjność na rynkach międzynarodowych, a także wesprzeć proces ich integracji w obrębie rynku wewnętrznego UE.

Polityka konkurencji

34. Z zadowoleniem przyjmuje stałe zaangażowanie Komisji w zapewnienie uczciwej konkurencji na rynku wewnętrznym poprzez inwestowanie w narzędzia i wiedzę fachową, aby umożliwić skuteczne egzekwowanie reguł konkurencji w gospodarce cyfrowej. Bardziej ogólnie podkreśla potrzebę stałego i skutecznego zaangażowania Komisji i krajowych organów ds. konkurencji.

Statystyki

35. Uznaje znaczenie dostępności wysokiej jakości danych statystycznych w celu wspierania procesu podejmowania decyzji opartych na dowodach i kwestionuje włączenie europejskiego programu statystycznego do programu na rzecz jednolitego rynku, biorąc pod uwagę znaczenie widoczności i niezależności programu statystycznego. Zauważa, że na szczeblu lokalnym i regionalnym brakuje statystyk o wystarczającej szczegółowości i terminowości, oraz wzywa Eurostat w porozumieniu z krajowymi urzędami statystycznymi do zajęcia się tą kwestią.

36. Zaleca, by utrzymać w przyszłości obecną formę prawną Europejskiego programu statystycznego, tj. by ustanawiać go w oddzielnym i niezależnym rozporządzeniu.

37. Z zadowoleniem przyjmuje włączenie wskaźników dotyczących regionów, zwłaszcza regionów najbardziej oddalonych, do działań kwalifikujących się do finansowania w ramach Europejskiego programu statystycznego. Apeluje, by do działań tych zaliczać nie tylko dostarczanie już istniejących informacji, ale także gromadzenie dodatkowych danych i tworzenie nowych wskaźników, które byłyby bardziej odpowiednie i lepiej odzwierciedlały warunki w regionach najbardziej oddalonych.

Konsumenci, ochrona konsumentów i polityka żywnościowa

38. Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie w ramach nowego programu do egzekwowania praw konsumenta i zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, bezpieczeństwa produktów i pomocy konsumentom w przypadku wystąpienia problemów. Zauważa, że narzędzia określone w programie będą zarówno ostrzegać konsumentów przed niebezpiecznymi produktami, jak i udostępniać centra konsumenckie online, aby pomóc obywatelom w rozwiązywaniu problemów, ale sugeruje, że skuteczna i większa reprezentacja dla konsumentów poprzez odpowiednie finansowanie niezależnych organów wzmocni zdolność takich organów do skutecznego angażowania się w kwestie związane z jednolitym rynkiem, mające wpływ na konsumentów, w tym dostęp do wymiaru sprawiedliwości.

39. Docenia uznanie, że funkcjonowanie rynków usług finansowych wpływa zwłaszcza na obywateli, i podkreśla, że program musi skutecznie wspierać prawa konsumentów i podnoszenie świadomości w tej dziedzinie. Odnotowuje zobowiązanie do dalszego wspierania większego zaangażowania konsumentów w kształtowanie polityki unijnej w usługach finansowych oraz środków służących lepszemu zrozumieniu sektora finansowego. Wzywa Komisję do kontynuowania prac w tym względzie we współpracy z organizacjami konsumenckimi z całej UE.

40. Ponadto podkreśla potrzebę zapewnienia odpowiedniego finansowania dla organizacji konsumenckich, aby mogły skutecznie bronić interesów konsumentów i działać jako wykwalifikowane podmioty w ramach procedur zbiorowego dochodzenia roszczeń. Zwraca uwagę na fakt, że organizacje konsumenckie, szczególnie w mniejszych państwach członkowskich, są szczególnie zaniepokojone.

41. Z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie określonego "komponentu żywnościowego" w nowym programie jednolitego rynku. Jako największy sektor produkcyjny w UE, przemysł spożywczy potrzebuje silnego, konkurencyjnego i zrównoważonego łańcucha dostaw, opartego na stabilnych ramach regulacyjnych i lepszym funkcjonowaniu wzajemnego uznawania w niezharmonizowanych dziedzinach.

42. Ponawia swój postulat dotyczący środków politycznych mających na celu stymulowanie i podtrzymywanie rozwoju systemów produkcji i konsumpcji żywności, które wspierają zrównoważone praktyki produkcyjne, zmniejszając w ten sposób wpływ na środowisko i zwiększając bezpieczeństwo żywnościowe dzięki produktom wysokiej jakości po rozsądnych cenach, jak wyrażono w poprzednich opiniach ⁶ . Pragnie zwrócić uwagę na fakt, że zamówienia publiczne w sektorze spożywczym mogą być katalizatorem kierującym produkcję żywności w kierunku bardziej zrównoważonej ścieżki; w związku z tym zaleca środki ułatwiające szkolenie urzędników zajmujących się zamówieniami publicznymi na produkty spożywcze oraz tworzenie sieci wspierających właściwe organy krajowe, regionalne i lokalne.

Podejście do programowania

43. Uznaje nowe podejście do programowania zaproponowane przez Komisję, które zasadniczo powinno przynieść poprawę efektywności i oszczędności, zapewnić pewien stopień elastyczności w liniach budżetowych, aby móc reagować na zmieniające się okoliczności i poprawić dostawę i wykonanie; zauważa, że jest to przede wszystkim kwestia wewnętrznej koordynacji administracyjnej i nie jest jasne, czy podejście oparte na jednym programie doprowadzi do samodzielnego wygenerowania niezbędnych synergii i oszczędności.

44. Odnotowuje, że linie budżetowe zawarte w programie obejmują wiele dyrekcji generalnych i zastanawia się, jak będzie to działać w praktyce. Zauważa, że cel polegający na osiągnięciu elastyczności linii budżetowych może okazać się trudny do realizacji w praktyce, ponieważ struktury dla tego celu nie zostały jeszcze zdefiniowane.

45. Podkreśla, że linie budżetowe nie są przejrzyste, ponieważ w niektórych przypadkach koszty administracyjne są jasno określone, ale w innych nie. Proponuje, aby rodzaj budżetu pomocy technicznej był jaśniej określony, tak aby oddzielić koszty programowania od kosztów związanych z przedsięwzięciem rzeczywistych środków.

Bruksela, dnia 5 grudnia 2018 r.

	Karl-Heinz LAMBERTZ
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Regionów

¹ Opinia KR-u - Usprawnienie jednolitego rynku (ECON-VI/010).

² Opinia KR-u - Pakiet usługowy: Dobrze funkcjonująca gospodarka usługowa dla Europy (ECON-VI/022).

³http://ec.europa.eu/growth/single-market/services/services-directive/implementation/evaluation_pl.

⁴ Opinia KR-u - Przyszłość programu COSME po 2020 r.: perspektywa regionalna i lokalna (ECON-VI/027).

⁵ Opinia KR-u - Wspieranie przedsiębiorstw typu startup i scale-up w Europie: perspektywa lokalna i regionalna (ECON-VI/021).

⁶ Opinia KR-u - W kierunku polityki UE ż dotyczącej zrównoważonej żywności (NAT-VI/014).