Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Plan działania na rzecz gospodarki społecznej
Dz.U.UE.C.2021.440.62
Akt nienormatywnyOpinia Europejskiego Komitetu Regionów - Plan działania na rzecz gospodarki społecznej
(2021/C 440/12)
| Sprawozdawca: | Mikel IRUJO AMEZAGA (ES/AE), minister ds. rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości rządu Nawarry |
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
Znaczenie europejskiego planu działania na rzecz gospodarki społecznej w kontekście wspierania wkładu gospodarki społecznej w rozwój lokalny i regionalny w Europie
1. Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji Europejskiej do przedstawienia planu działania na rzecz gospodarki społecznej w czwartym kwartale 2021 r., zgodnie z postulatami Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, intergrupy ds. gospodarki społecznej w Parlamencie Europejskim, GECES 1 , poszczególnych rządów UE i sieci europejskich zaangażowanych w rozwój gospodarki społecznej, takich jak Social Economy Europe lub REVES 2 .
2. Uważa, że interwencja Unii Europejskiej na rzecz rozwoju gospodarki społecznej jest szczególnie istotna w obecnej sytuacji, w której w wyniku kryzysu gospodarczego i społecznego wywołanego przez pandemię COVID-19 należy w pełni wykorzystać potencjał przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej na rzecz ożywienia gospodarczego, wspierania przedsiębiorczości zbiorowej i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy.
3. Przypomina, że według Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 3 gospodarka społeczna w Europie (UE-28) to 2,8 mln przedsiębiorstw i podmiotów zatrudniających 13,6 mln pracowników, czyli około 6,3 % ludności aktywnej zawodowo w UE. Gospodarka społeczna obejmuje również ponad 232 mln członków spółdzielni, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i podobnych podmiotów oraz 82,8 mln wolontariuszy.
4. Zwraca uwagę, że europejska gospodarka społeczna składa się z różnorodnych przedsiębiorstw i podmiotów, takich jak spółdzielnie - w ogromnym bogactwie form - towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia, fundacje i różne formy przedsiębiorstw społecznych, a także z innych form prawnych właściwych dla każdego państwa członkowskiego, takich jak spółki pracownicze, spółki społeczne, instytucje solidarnościowe itp.
5. Przypomina, że cechą wspólną tych różnorodnych przedsiębiorstw i podmiotów, które są obecne we wszystkich sektorach działalności, jest silna tożsamość oparta na wspólnych wartościach i cechach, takich jak pierwszeństwo ludzi i celu społecznego przed kapitałem, równouprawnienie płci, demokratyczne zarządzanie oraz reinwestowanie większości zysków w osiąganie celów danego przedsiębiorstwa czy podmiotu w zakresie zrównoważonego rozwoju albo w interesie zbiorowym i ogólnym.
6. Podkreśla zakotwiczenie terytorialne przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej, które nigdy nie ulegają delokalizacji - ponieważ są tworzone lokalnie i należą do osób zamieszkałych w danym regionie - i są mocno zaangażowane w rozwój gospodarczy i społeczny miejsca, w którym działają. Przypomina o znaczeniu gospodarki społecznej dla rozwoju obszarów wiejskich jako o czynniku umożliwiającym rozwój endogenicznych zasobów regionu i przeciwdziałającym wyludnianiu, również z uwzględnieniem znaczenia tych podmiotów dla rozwoju gospodarki społecznej na obszarach wiejskich i jej powiązań z obszarami miejskimi.
7. Podkreśla, że podmioty gospodarki społecznej przyjmują zasady i wartości, które umożliwiają rozwój zgodny zarówno z aspektami gospodarczymi, jak i środowiskowymi i pociągają za sobą wysoki stopień zaangażowania w realizację Agendy 2030. Reprezentują one zatem pluralistyczną gospodarkę, równowagę i zrównoważony rozwój z perspektywy globalnej, niezbędnej do przyczynienia się do osiągnięcia każdego z 17 celów zrównoważonego rozwoju.
8. Wzywa Komisję Europejską do opracowania europejskich ram prawnych gospodarki społecznej, zapewniających wspólną definicję oraz organizację i integrację przedsiębiorstw spełniających określone kryteria organizacyjne i operacyjne, co stanowiłoby decydujące wsparcie dla promowania tego sektora.
9. Uważa ponadto, że należy ukierunkowywać podmioty gospodarki społecznej na osiąganie celów zrównoważonego rozwoju.
10. Zwraca uwagę, że w ramach paktu na rzecz umiejętności Komisja powinna wspierać dostęp pracowników gospodarki społecznej do doskonalenia zawodowego i uczenia się przez całe życie w takich dziedzinach jak cyfryzacja, w tym umiejętność korzystania z mediów, przywództwo partycypacyjne, odporność i transformacja ekologiczna, aby pomóc przedsiębiorstwom gospodarki społecznej w wejściu na rynek pracy lub utrzymaniu się na nim. Aby osiągnąć ten cel, proponuje współpracę z przemysłowym ekosystemem gospodarki społecznej, w którą zaangażowane są również organy administracji publicznej, ośrodki szkolenia zawodowego i uniwersytety. Ponadto Porozumienie Burmistrzów na rzecz Klimatu i Energii będzie mogło wspierać szkolenia mające na celu ochronę środowiska i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym. W związku z tym zwracamy uwagę na propozycje sformułowane w opinii KR-u w sprawie europejskiego programu na rzecz umiejętności służącego zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności, opracowanej wraz z propozycjami na ten temat z perspektywy władz lokalnych i regionalnych, co jest niezwykle ważne również w odniesieniu do gospodarki społecznej.
11. Wzywa do zbadania potencjału gospodarki społecznej w dziedzinie kształcenia zawodowego i aktywnej polityki zatrudnienia, jak również w odniesieniu do rozwijania umiejętności i kompetencji, ze szczególnym uwzględnieniem grup mających większe trudności z wejściem na rynek pracy, takich jak młodzież, długotrwale bezrobotni, osoby z niepełnosprawnością lub mieszkające na obszarach oddalonych o ograniczonym dostępie do zasobów cyfrowych.
12. Zachęca Komisję Europejską do zbadania kwestii przenoszenia własności przedsiębiorstw na pracowników według modeli gospodarki społecznej. Badaniu temu powinna towarzyszyć platforma UE służąca wymianie dobrych praktyk między państwami członkowskimi, władzami lokalnymi i regionalnymi oraz sieciami gospodarki społecznej. Należy w nim również poruszyć kwestię potencjału gospodarki społecznej w zakresie przedsiębiorczości przemysłowej.
13. Podkreśla potencjał klastrów gospodarki społecznej w zakresie ich integracji z europejskimi łańcuchami wartości oraz budowania sojuszy z innymi podmiotami biznesowymi, administracją publiczną, ośrodkami szkolenia zawodowego, szkołami zawodowymi, uniwersytetami i ośrodkami badawczymi, aby osiągnąć cele strategiczne i wspólnie wykorzystywać zasoby.
14. Uznaje potencjał włączenia gospodarki społecznej do europejskiej platformy współpracy klastrów biznesowych 4 , aby ułatwić budowanie sojuszy i udział tych przedsiębiorstw i podmiotów w strategicznych łańcuchach wartości.
15. Przypomina ponadto, że gospodarka społeczna może z powodzeniem rozwijać innowacje społeczne i w związku z tym zwraca uwagę, że "inicjatywy gospodarki społecznej, oparte na współpracy i obywatelskim zaangażowaniu jednostek tworzących społeczności, przyczyniają się do zwiększenia spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej oraz do podniesienia poziomu zaufania w całej UE" 5 .
16. Zwraca uwagę na znaczenie krzewienia współpracy międzyregionalnej w dziedzinie gospodarki społecznej jako kluczowego instrumentu pozwalającego tworzyć klastry transnarodowe, korzystać z synergii transgranicznej i z unikalnej współpracy regionalnej regionów najbardziej oddalonych w ich obszarach współpracy z państwami trzecimi, a także wspierać internacjonalizację przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej na jednolitym rynku. W związku z tym zwraca uwagę, że platforma tematyczna gospodarki społecznej w ramach europejskiej platformy inteligentnej specjalizacji jest użytecznym narzędziem rozwijania współpracy międzyregionalnej łączącym siedem regionów europejskich i że ich doświadczenia oraz sprawdzone praktyki należy uwzględnić w przyszłym europejskim planie działania na rzecz gospodarki społecznej.
17. Zachęca Komisję do zwiększenia ambicji i spójności jej inicjatyw, aby wspierać rolę władz lokalnych i regionalnych w propagowaniu gospodarki społecznej. Przypomina, że wiele władz lokalnych i regionalnych posiada już ambitne strategie i plany działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej. Komisja powinna się z nimi zaznajomić i uwzględnić je przy opracowywaniu przyszłego planu działania na rzecz europejskiej gospodarki społecznej. Komisja powinna także wspierać wymianę najlepszych praktyk i istniejących inicjatyw między władzami lokalnymi i regionalnymi (np. poprzez sieć władz lokalnych i regionalnych w celu promowania gospodarki społecznej).
18. Wzywa Komisję Europejską do sporządzenia badania na temat regionalnej i lokalnej polityki publicznej na rzecz promowania gospodarki społecznej w UE obejmującego przykłady innych regionów i władz lokalnych na poziomie globalnym.
19. Dostrzega znaczący wpływ inicjatywy "Europejskie Regiony Gospodarki Społecznej" (ang. ESER) oraz zaproszenia do składania wniosków w ramach projektu "misje na rzecz gospodarki społecznej" na budowanie licznej społeczności władz lokalnych i regionalnych zaangażowanych w rozwój gospodarki społecznej i wzywa Komisję do wzmocnienia tego programu w ramach planu działania na rzecz gospodarki społecznej.
20. Zachęca Komisję do wspierania zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w GECES wraz z państwami członkowskimi i sieciami gospodarki społecznej. W związku z tym wzywa do utworzenia grupy roboczej GECES ds. polityki regionalnej i lokalnej w zakresie gospodarki społecznej.
21. Apeluje, aby analizy, badania, proponowane środki oraz instrumenty i mechanizmy monitorowania i wsparcia związane z gospodarką społeczną, w ramach których gromadzone są dane statystyczne dotyczące pracowników lub struktur różnych form przedsiębiorczości gospodarki społecznej, uwzględniały perspektywę płci, tak aby dostarczać danych segregowanych według kryterium płci i uwzględniać dotyczące jej wskaźniki.
Zwiększanie dostrzegalności gospodarki społecznej
22. Apeluje do Komisji o utworzenie jednolitej platformy internetowej w celu wspierania przedsiębiorstw i podmiotów oraz różnych forma przedsiębiorczości w gospodarce społecznej; platforma ta powinna obejmować wszystkie europejskie badania i sprawozdania na temat gospodarki społecznej, a także możliwości, które UE oferuje tym przedsiębiorstwom i podmiotom.
23. Zaleca opracowanie tej platformy internetowej i zarządzanie nią we współpracy z europejskimi sieciami gospodarki społecznej i GECES.
24. Sugeruje Komisji, aby plan działania na rzecz gospodarki społecznej obejmował szeroko zakrojoną kampanię informacyjną opracowaną i realizowaną z udziałem Komitetu Regionów, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i sieci gospodarki społecznej. Kampania ta ma zasadnicze znaczenie dla promowania zbiorowej przedsiębiorczości, a także wiedzy o europejskich instrumentach wspierających gospodarkę społeczną.
25. Wzywa Komisję do opracowania przewodnika dotyczącego polityki publicznej w dziedzinie gospodarki społecznej uwzględniającego różnorodność form prawnych gospodarki społecznej w Europie i wspierającego władze lokalne i regionalne.
26. Przypomina, że różnorodność gospodarki społecznej i jej zdolność do proponowania innowacyjnych rozwiązań wobec istotnych wyzwań gospodarczych, społecznych, edukacyjnych i środowiskowych są kluczem do jej sukcesu.
27. Zachęca Komisję do corocznego wyboru europejskiej stolicy gospodarki społecznej w drodze demokratycznego i przejrzystego procesu z udziałem Komitetu Regionów, EKES-u i GECES.
28. Sugeruje poprawę integracji i widoczności gospodarki społecznej w ramach Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości. Zaleca ponadto nadanie większego znaczenia gospodarce społecznej w ramach kryteriów przyznawania tytułu Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości (ERP).
29. Przypomina o znaczeniu wspierania, finansowania i wzmacniania europejskich sieci gospodarki społecznej oraz miast i regionów zaangażowanych w gospodarkę społeczną jako kluczowych sojuszników w realizacji planu działania i informowania o stwarzanych przez niego możliwościach.
Lepszy dostęp do finansowania dla przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej
30. Zwraca uwagę na dodatkowe trudności, z którymi borykają się przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej w dostępie do finansowania, częściowo ze względu na słabą dostrzegalność i niski poziom zrozumienia ich modeli biznesowych, które priorytetowo traktują interes zbiorowy lub ogólny, a nie maksymalizację zysków.
31. Przypomina o kluczowej roli funduszy spójności, a w szczególności EFRR i EFS, w finansowaniu projektów z zakresu gospodarki społecznej.
32. Wzywa do wzmocnienia zbiorowej przedsiębiorczości wszystkich rodzin w ramach gospodarki społecznej poprzez stworzenie linii wsparcia finansowego na rzecz zakładania przedsiębiorstw tej gospodarki, aby mogły one sprostać przyszłym wyzwaniom biznesowym.
33. Podkreśla, że program InvestEU będzie miał kluczowe znaczenie dla finansowania innowacyjnych projektów w dziedzinie gospodarki społecznej za pośrednictwem czterech segmentów polityki, ze szczególnym uwzględnieniem segmentów "MŚP" i "Inwestycje społeczne i umiejętności", które obejmują mikrofinansowanie i finansowanie przedsiębiorstw gospodarki społecznej.
34. Zaleca Komisji włączenie do Komitetu Doradczego członkini/członka Komitetu Regionów, a do Komitetu Inwestycyjnego - ekspertek/ekspertów w dziedzinie finansowania przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej.
35. Wzywa Komisję Europejską do opracowania jasnej, przejrzystej i skutecznej klasyfikacji inwestycji społecznych i środowiskowych.
36. Zwraca uwagę na znaczenie podmiotów finansowych gospodarki społecznej (banków etycznych i spółdzielczych, unii kredytowych, mikrofinansowania, społecznych instytucji finansowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i spółdzielni ubezpieczeniowych itp.) w dziedzinie zrównoważonego finansowania, a także na ich istotną obecność na obszarach wiejskich, w słabiej rozwiniętych regionach, oraz wysiłki na rzecz włączenia finansowego słabszych grup społecznych i inwestowania w gospodarkę realną.
37. Wzywa do uwzględnienia perspektywy płci w dostępie do finansowania dla przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej, biorąc pod uwagę większe trudności kobiet w dostępie do kredytów i zasobów finansowych w porównaniu z mężczyznami. Należy od samego początku mieć świadomość tej sytuacji podczas opracowywania wszelkich instrumentów mających na celu poprawę dostępu do finansowania.
Promowanie edukacji w zakresie przedsiębiorczości za pośrednictwem gospodarki społecznej
38. Przypomina, zgodnie z konkluzjami Rady z 2015 r. w sprawie promowania gospodarki społecznej jako kluczowej siły napędowej rozwoju gospodarczego i społecznego w Europie, że ważne jest rozpowszechnianie kształcenia i szkolenia w zakresie przedsiębiorczości za pośrednictwem różnych form gospodarki społecznej na wszystkich poziomach kształcenia, od szkoły podstawowej po szkolnictwo wyższe (uniwersyteckie i zawodowe).
39. Zwraca uwagę, że projekty takie jak Szkoła Handlowa Gospodarki Społecznej promowana przez siedem regionów europejskich w ramach platformy inteligentnej specjalizacji, zapewniają innowacyjne rozwiązania w sytuacji braku szkoleń na temat przedsiębiorstw gospodarki społecznej i mają na celu szkolenie kompetentnych specjalistów, którzy będą mogli wspierać rozwój tych przedsiębiorstw i podmiotów oraz odgrywać rolę liderów w tym procesie.
40. Przypomina, że przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej potrzebują szczególnych umiejętności, mających zastosowanie również do tradycyjnych przedsiębiorstw, takich jak inkluzywne przywództwo.
41. Wzywa Komisję, by w większym stopniu wykorzystywała program Erasmus+ do propagowania edukacji i szkoleń w zakresie przedsiębiorczości i na potrzeby pracy w przedsiębiorstwach gospodarki społecznej. Proponuje w związku z tym zbadanie możliwości szerszego wykorzystania programu Erasmus dla młodych przedsiębiorców przez przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej, zwłaszcza w najbardziej oddalonych regionach europejskich, w których młodzi ludzie napotykają większe ograniczenia w zakresie mobilności ze względu na ich oddalenie od kontynentu europejskiego.
42. Wnosi o rozważenie nowych możliwości promowania kształcenia i szkoleń oraz podnoszenia kwalifikacji pracownic i pracowników w gospodarce społecznej za pośrednictwem ogólnego planu działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności oraz sojuszu na rzecz wiedzy. Ponadto korpus wiedzy i umiejętności nabytych na wszystkich poziomach kształcenia oraz w ramach kształcenia pozaformalnego powinien zachęcać ludzi do jak najlepszego wykorzystania wiedzy, tj. do rozwijania "umiejętności miękkich", i ułatwiać dostosowywanie się do stale zmieniającego się otoczenia.
Poprawa dostępu do rynków i społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych
43. Przypomina, że przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej napotykają jeszcze więcej przeszkód niż inne MŚP w prowadzeniu działalności transgranicznej na jednolitym rynku. Trudności te wynikają z różnorodności - a czasem braku - kompletnych ram prawnych dla wszystkich form prawnych gospodarki społecznej, takich jak spółdzielnie i ich różnorodne odmiany, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia, fundacje i przedsiębiorstwa społeczne.
44. Przypomina, że istotna dla powodzenia edukacji w zakresie przedsiębiorczości w gospodarce społecznej jest rola kobiet w zarządzaniu przedsiębiorstwami społecznymi.
45. Wskazuje również na brak europejskich instrumentów umożliwiających pokonanie tych przeszkód. W związku z tym nadal trudne jest utworzenie europejskiego stowarzyszenia ponadnarodowego złożonego z członków z kilku krajów, podobnie jak w przypadku towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i fundacji - ze względu na brak europejskich ram prawnych.
46. Wzywa Komisję do dalszego propagowania społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych wśród europejskich władz publicznych jako kluczowego narzędzia zwiększania przejrzystości zamówień publicznych, zwalczania praktyk korupcyjnych, promowania konkurencji i udziału podmiotów gospodarczych różnej wielkości w zamówieniach publicznych oraz upowszechniania społecznie odpowiedzialnych praktyk biznesowych, takich jak praktyki charakteryzujące gospodarkę społeczną.
47. Zwraca się o rozszerzenie projektu "Buying for social impact" ("Odpowiedzialne zamówienia publiczne"), w ramach którego przeanalizowano transpozycję dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w piętnastu państwach członkowskich i zorganizowano wydarzenia krajowe i terytorialne w celu rozpowszechniania odpowiedzialnych zamówień publicznych w pozostałych państwach członkowskich UE.
48. Zachęca wszystkie lokalne i regionalne władze publiczne do opracowania przejrzystych i odpowiedzialnych społecznie strategii zamówień publicznych, uzależniających m.in. zamówienia publiczne od przestrzegania sprawiedliwych płac i innych warunków określonych w przepisach lub układach zbiorowych, w tym w łańcuchach podwykonawców.
Plan działania obejmujący środki i instrumenty monitorowania oraz propagowanie zorganizowanego dialogu z podmiotami gospodarki społecznej i innymi instytucjami
49. Wzywa Komisję do zapewnienia, aby plan działania na rzecz gospodarki społecznej miał horyzont czasowy co najmniej pięciu lat na wdrożenie oraz obejmował ocenę ex ante i mechanizmy oceny rocznej i ex post, a także przewidywał odnowienie po wdrożeniu.
50. Zachęca Komisję do wzmocnienia mechanizmów monitorowania i wspierania polityki gospodarki społecznej, takich jak GECES, wewnętrzna grupa robocza Komisji ds. gospodarki społecznej oraz stały i zorganizowany dialog na temat gospodarki społecznej z Komitetem Regionów i Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym. Niezbędne jest tutaj zapewnienie składu zrównoważonego pod względem płci.
51. Wzywa Komisję do zastanowienia się nad włączeniem pracodawców gospodarki społecznej do międzysektorowego dialogu społecznego, w tym nad środkami służącymi wzmocnieniu pozycji i konsolidacji europejskiej organizacji pracodawców gospodarki społecznej.
Bruksela, dnia 1 lipca 2021 r.
| Apostolos TZITZIKOSTAS | |
| Przewodniczący | |
| Europejskiego Komitetu Regionów |