Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady...

1.

Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie na rzecz odnowionego Europejskiego Korpusu Solidarności ze zwiększonym budżetem i szerzej zakrojonym celem uczestnictwa.

1.2.

Z zadowoleniem przyjmujemy pełną, nową podstawę prawną dla Europejskiego Korpusu Solidarności, specjalny budżet oraz połączenie z Wolontariuszami pomocy UE 1 .

1.3.

Potrzebna jest nowa kompleksowa polityka UE w zakresie wolontariatu, która zajmie się wszystkimi istotnymi kwestiami i zaangażuje państwa członkowskie w działania wykraczające poza koncepcję Europejskiego Korpusu Solidarności.

1.4.

Z zadowoleniem przyjmujemy podział budżetu, w którym priorytetowo traktuje się komponent wolontariatu, i chcemy, aby nadal kładziono nacisk na ten aspekt.

1.5.

W przyszłości UE musi opracować dwa niezależne programy wsparcia: jeden na rzecz młodzieży i jeden na rzecz wolontariatu, przy czym należy zaakceptować fakt, że będą się one częściowo pokrywać.

1.6.

Należy zwrócić uwagę na to, aby priorytety polityki zagranicznej UE, szczególnie w końcowym, trudniejszym okresie, nie miały wpływu na Europejski Korpus Solidarności po połączeniu z Wolontariuszami pomocy UE.

1.7.

Należy opracować w terminie solidne statystyki, które pomogą w ocenie i podejmowaniu decyzji dotyczących Europejskiego Korpusu Solidarności, w tym dane dotyczące wpływu działań Korpusu na wspólnoty, przy czym nawet jeśli dane te będą niekorzystne, powinny być podawane do publicznej wiadomości.

1.8.

Komponent zatrudnienia powinien podlegać ścisłym regulacjom i regularnym przeglądom, aby zapewnić wywiązanie się z podjętych w związku z nim zobowiązań.

1.9.

Zgodnie z podejściem uczenia się przez całe życie nie powinno być ograniczeń wiekowych w Europejskim Korpusie Solidarności, bowiem należy w ten sposób wspierać wolontariat.

2.

Kontekst

2.1.

Komisja Europejska proponuje ustalenie ogólnego budżetu dla Europejskiego Korpusu Solidarności w wysokości 1,26 mld EUR według cen bieżących na okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2027 r. Pozwoli to na udział w programie około 350 000 młodych ludzi w latach 2021-2027, oprócz 100 000 uczestników, których Komisja zamierza wesprzeć do końca 2020 r.

2.2.

Jako że istnieje potencjał dalszego wyrażania solidarności z ofiarami kryzysów i katastrof w państwach niebędących członkami UE, w opiniowanym wniosku przewiduje się rozszerzenie zakresu Europejskiego Korpusu Solidarności i objęcie nim wsparcia na rzecz operacji pomocy humanitarnej w państwach niebędących członkami UE, w tym w państwach znajdujących się w sąsiedztwie regionów najbardziej oddalonych UE.

2.3.

Celem Europejskiego Korpusu Solidarności jest zwiększenie zaangażowania osób młodych i organizacji w łatwo dostępne działania solidarnościowe wysokiej jakości. Jest on środkiem przyczyniającym się do wzmocnienia spójności, solidarności i demokracji w Europie i poza jej granicami oraz odpowiadającym na wyzwania społeczne i humanitarne w terenie, ze szczególnym naciskiem na promowanie włączenia społecznego.

2.4.

Europejski Korpus Solidarności umożliwia uczestnikom wzmocnienie i potwierdzenie umiejętności oraz ułatwia ich integrację na rynku pracy.

2.5.

Program oferuje zarówno działania podejmowane w państwie innym niż państwo zamieszkania uczestników (działania transgraniczne i transgraniczny wolontariat w zakresie pomocy humanitarnej), jak i działania podejmowane w państwie zamieszkania uczestników (działania krajowe). Program jest realizowany w ramach dwóch komponentów działań:

2.6.

O finansowanie ze środków Europejskiego Korpusu Solidarności mogą ubiegać się wszelkie podmioty publiczne lub prywatne mające siedzibę w państwie uczestniczącym oraz organizacje międzynarodowe. Organizacja uczestnicząca musi uzyskać znak jakości jako warunek wstępny otrzymania finansowania lub realizacji jakichkolwiek działań ze środków własnych w ramach Europejskiego Korpusu Solidarności.

2.7.

Należy skupić się szczególnie na tym, aby działania objęte wsparciem Europejskiego Korpusu Solidarności były łatwo dostępne dla osób młodych, zwłaszcza tych znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Należy wprowadzić specjalne środki na rzecz włączenia społecznego, uczestnictwa osób młodych w niekorzystnej sytuacji, a także uwzględnienia ograniczeń wynikających z oddalenia wielu obszarów wiejskich i regionów najbardziej oddalonych w Unii Europejskiej oraz krajów i terytoriów zamorskich.

3.

Uwagi ogólne

3.1.

Z zadowoleniem przyjmujemy zaangażowanie na rzecz odnowionego Europejskiego Korpusu Solidarności ze zwiększonym budżetem i szerzej zakrojonym celem w zakresie uczestnictwa. Uważamy jednak, że nadal istnieją problemy, którymi należy się zająć, przy czym wiele z nich zostało poruszonych w poprzedniej opinii EKES-u 2 w tej sprawie. Istnieją również inne kwestie i potencjalne problemy związane z połączeniem się z Wolontariuszami pomocy UE, co pociąga za sobą rozszerzenie komponentu wolontariatu na kraje sąsiadujące, kraje ubiegające się o członkostwo i regiony najbardziej oddalone Unii Europejskiej.

3.2.

Niniejsza opinia koncentruje się w szczególności na nowych elementach ostatniego wniosku. Ostatni komunikat przewiduje w rzeczywistości pełną, nową podstawę prawną dla Europejskiego Korpusu Solidarności, specjalny budżet oraz połączenie z Wolontariuszami pomocy UE. Europejski Korpus Solidarności staje się jednym podmiotem zgodnie z przedstawionymi wnioskami, w odróżnieniu od ośmiu różnych dotychczasowych podmiotów, co należy przyjąć z zadowoleniem.

3.3.

Nasza poprzednia opinia zawierała szereg wniosków dotyczących Europejskiego Korpusu Solidarności 3 , które nadal uważamy za ważne. Ponieważ w przypadku wielu z tych wniosków nie podjęto działań, niektóre z nich wymagają powtórzenia, a inne - systemów i struktur chroniących przed skutkami, których obawialiśmy się w tamtym czasie. Niektóre z tych wniosków dotyczą:

3.4.

Jest dla nas ważne, aby odpowiednie platformy organizacji społeczeństwa obywatelskiego, takie jak Europejskie Forum Młodzieży i Europejskie Centrum Wolontariatu, zostały formalnie włączone do organu monitorującego Europejskiego Korpusu Solidarności, tak aby zagwarantować uwzględnienie w zarządzaniu programem głosu społeczeństwa obywatelskiego oraz opinii zgłaszanych w terenie i przez użytkowników programu.

3.5.

Należy przeanalizować kwestię połączenia z Wolontariuszami pomocy UE. Jest to zupełnie inny rodzaj działania. Choć można przedstawić wiele argumentów za uproszczeniem i usprawnieniem tego procesu, istnieją różne, konkretne kwestie dotyczące rozwoju w odniesieniu do kultury, władzy i rodzaju projektu. Wyzwanie to zostało uwzględnione we wniosku. Nie należy spieszyć się z rozwiązaniem tych kwestii tylko ze względu na wygodę administracyjną.

3.6.

Wolontariusze pomocy UE to stosunkowo mały program, niemniej zaspokajał on nie tylko potrzeby młodzieży. Jednak we wniosku przemilczano tę kwestię. Jak stwierdzono w zewnętrznej ocenie Wolontariuszy pomocy UE, program ten posiadał europejską normę zarządzania wolontariatem, więc takie doświadczenie lub takie systemy nie powinny zniknąć na rzecz Europejskiego Korpusu Solidarności.

3.7.

Należy przeanalizować dane z portalu Europejskiego Korpusu Solidarności 4 , aby rozpocząć badanie wpływu nawet na wczesnym etapie jego działania. Systemy oceny i informacji zwrotnych będą miały zasadnicze znaczenie. Oprócz tego należy zapewnić formalne systemy zgodności, takie jak dostęp do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, zarówno dla uczestników, jak i innych zainteresowanych stron.

3.8.

Wsparcie dla wolontariatu

3.8.1. Wsparcie dla wolontariatu może przybierać różne formy i w większości będzie nadal obowiązkiem państw członkowskich. Komisja zwraca uwagę, że Europejski Korpus Solidarności to tylko jeden program i jeden aspekt. Obecnie jest on jednak postrzegany jako główny środek, z którym związany jest duży kapitał polityczny. Może to zmniejszać potencjał w zakresie bardziej ukierunkowanego podejścia do wspierania wolontariuszy.

3.8.2. Oczywiście istnieje obawa, że Europejski Korpus Solidarności może odciągać ludzi od innych form wolontariatu. Analogicznie, choć zawsze z zadowoleniem przyjmujemy wsparcie dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, może tu także pojawić się większa skłonność do wybierania organizacji społeczeństwa obywatelskiego zamiast wolontariatu w ramach organów publicznych lub wolontariatu indywidualnego czy też do wybierania wolontariatu transnarodowego zamiast wolontariatu lokalnego.

3.8.3. Wolontariat to bardzo obszerna koncepcja. Może być bardzo ograniczony czasowo albo dość szeroko zakrojony. Może obejmować różny stopień altruizmu czy entuzjazmu, a przede wszystkim poświęcanego czasu. Wolontariat jest niewątpliwie dobrem publicznym, a jednocześnie może służyć podstawowym interesom społecznym i gospodarczym dzięki odciążaniu państwa poprzez częste wykonywanie podstawowych zadań w bardzo lokalnym ujęciu. Państwo musi wówczas wspierać wolontariat, tak jak robi to UE. Wprawdzie Europejski Korpus Solidarności to tylko jeden program, jednak jego koncentracja na faktycznie pełnowymiarowym czasowo wolontariacie w kontekście transnarodowym ukazuje takie podejście. Z tego powodu inne rodzaje wolontariatu mogą nie przyciągać takiej samej uwagi, nawet mimo najlepszych chęci.

3.8.4. Wsparcie publiczne dla wolontariatu musi być zróżnicowane i musi obejmować dziedzinę pracy, elastyczne rozwiązania w zakresie zabezpieczenia społecznego, certyfikację, odpowiednie podejście organów publicznych w dziedzinie zdrowia i edukacji, kwestię odszkodowań w stosownych przypadkach, szkolenia i nie tylko. UE musi wyraźnie zasygnalizować, że wszystkie te kwestie są uwzględnione, i choć może nie mieć kompetencji we wszystkich dziedzinach, to w zakresie zapewnianych przez siebie środków musi zachować ostrożność w priorytetowym traktowaniu jednej formy względem innej. Zamiast jednego programu potrzebna jest szeroko zakrojona i kompleksowa polityka w zakresie wolontariatu, bez względu na to, jak dobrze przyjęty czy finansowany byłby taki program.

3.8.5. Nawet po uwzględnieniu nowych wniosków oraz po początkowych przygotowaniach nadal istnieją ogólne pytania dotyczące przesłanek i celów. Na najwyższym szczeblu należy ustalić, czy Europejski Korpus Solidarności jest programem wolontariackim czy środkiem wspierania rozwoju młodzieży. Połączenie obu tych celów może powodować trudności.

3.8.6. Lepszym rozwiązaniem może być zatem oddzielenie od siebie logiki i przesłanek dotyczących wsparcia wolontariatu, który może przybierać różne formy, oraz dotyczących programów dla młodzieży, które mogą być wspierane w ramach strategii na rzecz młodzieży. Ich mieszanie lub pokrywanie się powinno być kwestią projektu i zasady, a nie historii i dostępnego finansowania. W przyszłości bardziej odpowiednie wydaje się w praktyce posiadanie samodzielnych programów na rzecz wspierania młodzieży i wolontariatu, nawet gdyby miały się one częściowo pokrywać. Takie podejście byłoby możliwe, gdyby, na przykład, zaczynać wszystko od początku.

3.8.7. Istnieje wiele celów dla Europejskiego Korpusu Solidarności. Musimy stale zadawać pytanie, jakie są przesłanki funkcjonowania programu i czy jest on najlepszym sposobem na ich spełnienie. Ogólnie rzecz biorąc, nadal uważamy, że Europejski Korpus Solidarności powinien być przeznaczony wyłącznie dla organizacji nienastawionych na zysk. Program może obejmować partnerstwa z organizacjami nastawionymi na zysk, jednak działalność tych partnerstw powinna być wyraźnie prowadzona przez organizację nienastawioną na zysk, a w razie konieczności - być regulowana prawnie wiążącą umową w tym zakresie.

3.9.

Komponent zatrudnienia

3.9.1. Komponent zatrudnienia Europejskiego Korpusu Solidarności skupia na sobie wiele uwagi. Uważamy, że wymaga on bardzo ścisłych regulacji i na pewno powinien być oferowany wyłącznie przez organizacje nienastawione na zysk. Wydaje się, że jego stworzenie dla bardzo małej liczby miejsc wymaga mnóstwa pracy i wysiłku. Ponadto należy stale poddawać go przeglądowi. Mimo najlepszych chęci nie można oczekiwać, że agencje narodowe (te same, co w przypadku Erasmus+) będą mieć wystarczającą wiedzę na temat zagadnień zawodowych i dotyczących rynku pracy.

3.9.2. Jeśli komponent zatrudnienia ma nadal funkcjonować, musi być zgodny z najwyższymi standardami w tej dziedzinie. W tym zakresie nadal obowiązują następujące różne standardy i dokumenty dotyczące wolontariatu, pracy i młodzieży, które stale popieramy oraz zalecamy Komisji, agencji wykonawczej i agencjom narodowym:

3.10.

Program na rzecz młodzieży?

3.10.1. Jest zrozumiałe, że główny nacisk kładzie się na doświadczenie, dobrostan i rozwój młodych uczestników, co w pełni popieramy. Należy także kłaść nacisk na jakość interwencji, na to, czy służą one określonym celom oraz czy spełniają stosowne oczekiwania i standardy w odpowiednich dziedzinach. Z punktu widzenia uczestnika nie istnieje wybór między jakością projektu a jakością wyników, są one równie ważne.

3.10.2. Podczas gdy obecnie wolontariat stanowi dla młodzieży konkretny cel i priorytet, być może nadszedł czas, aby w kontekście uczenia się przez całe życie rozpocząć debatę na temat tego, czy powinno istnieć ograniczenie wiekowe dotyczące Europejskiego Korpusu Solidarności i związanych z nim działań. Wiele osób w społeczeństwie ma coś do zaoferowania czy wiedzę do zgłębienia i solidarność między pokoleniami może być równie ważna.

4.

Uwagi szczegółowe

4.1.

Nie jest jasne, czy dane dotyczące dotychczasowych postępów były wystarczające do podjęcia dalszych decyzji dotyczących konsolidacji i połączenia z nowymi obszarami. Istnieją logiczne przesłanki dla wolontariatu europejskiego 9 jako programu na rzecz młodzieży. Nie jesteśmy przekonani, czy w odniesieniu do wolontariatu europejskiego przeprowadzono wystarczającą ocenę skutków przed wprowadzeniem Europejskiego Korpusu Solidarności. Wprawdzie wolontariat europejski przekształcił się w znacznym stopniu w Europejski Korpus Solidarności, jednak może istnieć obawa, że do tego procesu przyczynił się dostępny budżet, a nie wizja związana z wolontariatem. Nie wiemy też, jakie było zaangażowanie młodzieży w proces decyzyjny dotyczący tej zmiany.

4.2.

Połączenie programów UE na rzecz pomocy humanitarnej i wolontariatu musi mieć jasne i wyraźne przesłanki logiczne. W niektórych obszarach polityki zewnętrznej UE coraz większą wagę przywiązuje się do bezpieczeństwa, na co wpływ wywarł również kryzys uchodźczy. Może to również przyczynić się do zmiany charakteru Europejskiego Korpusu Solidarności, jeśli będzie on wykorzystywany w ramach działań zewnętrznych UE. Ponadto połączenie obu aspektów powiązano z ustanowieniem granicy wieku dla wymiaru humanitarnego, czego wcześniej nie było.

4.3.

Wniosek mógłby nadać większą siłę wyrazu nowym celom strategii UE na rzecz młodzieży 10 związanym z rosnącym zaangażowaniem w wolontariat w państwach członkowskich poza Europejskim Korpusem Solidarności. Wydaje się, że cele strategii UE na rzecz młodzieży na lata 2019-2027 są ambitniejsze pod względem zachęcania państw członkowskich do wzmocnienia polityki w zakresie wolontariatu i strategii mających zachęcać większą liczbę osób młodych do aktywności. Należy uwzględnić również konkretne środki finansowe w celu zaoferowania państwom członkowskim możliwości dzielenia się najlepszymi praktykami związanymi z polityką i strategiami w zakresie wolontariatu, na przykład poprzez ponowne ustanowienie grupy ekspertów ds. mobilności młodych wolontariuszy. W szczególności mamy nadzieję, że instrument Europejskiego Korpusu Solidarności na rzecz uznawalności efektów uczenia się będzie mógł być wykorzystywany we wszystkich formach zaangażowania w ramach wolontariatu poza programem Europejskiego Korpusu Solidarności. Wprawdzie nie wyklucza tego podstawa prawna wniosku, jednak byłoby wskazane określenie w tym zakresie szerszego celu.

4.4.

Nowy wniosek zapowiada uproszczenie procedur, co jest pozytywne. Przydatne byłyby dodatkowe informacje na ten temat dla zainteresowanych stron. Lokalne projekty solidarnościowe są najbardziej pożądaną zmianą i powinny być traktowane priorytetowo.

4.5.

Niektóre materiały promocyjne dotyczące Europejskiego Korpusu Solidarności w dużym stopniu skupiają się na indywidualnych możliwościach i rozwoju. Choć musi to być częścią oferty, jest niezmiernie ważne, aby produkt końcowy i rezultat wolontariatu był podkreślany i promowany w takim samym stopniu. Musimy uważać, aby w powiązaniu z inicjatywą DiscoverEU 11 nie rozwinął się pogląd, że wsparcie UE jest przyznawane priorytetowo osobom biorącym rok przerwy przed pójściem na studia (ang. gap year) oraz zamożniejszym osobom młodym.

4.6.

Zdecydowanie popieramy orientacyjny podział środków w budżecie programu, w ramach którego 90 % przypada na wolontariat, oraz perspektywę zwiększonego mentoringu dla osób w niekorzystnej sytuacji. Podział środków budżetowych na poszczególne komponenty powinien zostać utrzymany, z wyjątkiem przypadków, gdy brak popytu pociąga za sobą wprowadzenie zmian w liniach budżetowych przez agencje krajowe. Zasadniczo przydział powinien być dokonywany na podstawie zapotrzebowania zgłaszanego przez organizacje uczestniczące.

4.7.

Konieczne będzie zapewnienie agencjom krajowym wystarczających zasobów, szczególnie po to, aby mogły one sprostać wszelkim wyzwaniom w zakresie dalszego uwzględniania aspektu zawodowego Europejskiego Korpusu Solidarności i innych odpowiednich programów krajowych.

4.8.

Wolontariat europejski miał silne ramy szkoleń formalnych i nieformalnych. Dla osób zawodowo związanych z kulturą została opracowana koncepcja Erasmus, która mogłaby być cenna dla Europejskiego Korpusu Solidarności. Uczenie się pozaformalne jest obszarem o zasadniczym znaczeniu. Należy zbadać podejście PISA, w ramach którego uczniowie mogą uzyskać zaliczenie za pracę praktyczną typu Erasmus.

4.9.

Istnieje wymiar uzupełniający Europejski Korpus Solidarności, jednak jest on przewidziany wyłącznie w odniesieniu do dzielenia się wiedzą. Istnieje potrzeba dążenia do bardziej długoterminowego zaangażowania w działania solidarnościowe, w tym w (najczęściej spotykany) wolontariat w niepełnym wymiarze czasu, wykonywany w czasie wolnym uczestników, które to zaangażowanie wykraczałoby poza zakres wolontariatu oferowanego przez Europejski Korpus Solidarności.

4.10.

Należy przeanalizować dotychczasowe wykorzystanie komponentu zatrudnienia i stosownie zareagować. Niektóre miary efektywności w ocenie ex ante są skoncentrowane bardziej na produktach niż na wynikach. Przyszłe oceny powinny rozwiązać ten problem.

Wniosek o konsultację	Parlament Europejski, 2.7.2018
	Rada Unii Europejskiej, 10.7.2018
Podstawa prawna	Art. 165 ust. 4, art. 166 ust. 4, art. 214 ust. 5 i art. 294 TFUE
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia przez sekcję	26.9.2018
Data przyjęcia na sesji plenarnej	17.10.2018
Sesja plenarna nr	538
Wynik głosowania	184/1/3
(za/przeciw/wstrzymało się)

	Luca JAHIER
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

Dz.U.UE.C.2019.62.201