Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady...

1.

Wnioski i zalecenia

1.1.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji Europejskiej i państw członkowskich podejmowane w ostatnich latach w celu pokonania stagnacji gospodarczej. Zarazem jednak domaga się od instytucji UE, by opracowując i wdrażając kompleksową strategię finansowania gospodarki realnej, wykazywały się większą stanowczością.

1.2.

Zdaniem Komitetu trzeba zadbać o to, by europejskie inwestycje przynosiły korzyści przede wszystkim gospodarce realnej, która wyróżnia się zdolnościami innowacyjnymi, wzrostem i odpowiedzialnością społeczną.

1.3.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) są ważnymi filarami europejskiej gospodarki. Zapewnienie zadowalającego dostępu MŚP i szybko rozwijających się przedsiębiorstw do finansowania jest zatem decydującym warunkiem zarówno ich rozwoju, jak i innowacji, wzrostu gospodarczego, zatrudnienia, gwarantowania europejskiej konkurencyjności i przyjęcia na siebie odpowiedzialności społecznej. W UE kredyty są istotnym źródłem finansowania dla MŚP. W związku z potrzebą rozwinięcia nowych dziedzin wzrostu i zapewnienia Europie pozycji lidera innowacji konieczne jest znalezienie nowych dróg finansowania w celu wsparcia przedsiębiorstw typu startup, innowacyjnych MŚP i szybko rozwijających się przedsiębiorstw typu scale-up.

1.4.

EKES opowiada się za rozwojem europejskiego funduszu venture capital (EuVECA) i europejskiego funduszu na rzecz przedsiębiorczości społecznej (EuSEF) i wskazuje, że konieczne jest przy tym zapewnienie ochrony inwestorów.

1.5.

EKES jest przekonany, że tradycyjne finansowanie pożyczkowe przedsiębiorstw wymienionych w pkt 1.2 wymaga uzupełnienia o alternatywne metody finansowania, takie jak kapitał wysokiego ryzyka, finansowanie społecznościowe, kapitał private equity itd. W związku z tym UE musi przedsięwziąć konkretne i konsekwentne środki, by z jednej strony umożliwić ponownie bankom wypełnienie swej podstawowej misji, którą jest finansowanie gospodarki realnej, a z drugiej strony, znacznie poprawić możliwości finansowania za pomocą kapitału własnego i przez rynki kapitałowe, a także - dzięki budowie unii rynków kapitałowych - wyeliminować utrudniające to przeszkody.

1.6.

EKES z zadowoleniem przyjmuje więc inicjatywę Komisji Europejskiej dotyczącą przyspieszenia przeglądu rozporządzeń w sprawie europejskich funduszy venture capital (EuVECA) i w sprawie europejskich funduszy na rzecz przedsiębiorczości społecznej (EuSEF).

1.7.

EKES jest zdania, że wybór instrumentu rozporządzenia zmniejsza zasadniczo ryzyko rozbieżnych interpretacji na poziomie krajowym, co może ułatwić stworzenie unii rynków kapitałowych. Ponadto opowiada się za wyeliminowaniem różnic w interpretacji występujących na szczeblu krajowym.

1.8.

EKES wzywa ponadto Unię Europejską, by podjęła starania w celu umocnienia synergii między celami strategii "Europa 2020" takimi jak jednolity rynek cyfrowy i unia energetyczna oraz COP 21 a siedemnastoma celami rozwoju zrównoważonego ONZ, by zapewnić inwestycje długoterminowe o większej skuteczności. Pogłębienie integracji gospodarczej w celu zapewnienia globalnej konkurencyjności UE musi mieć priorytetowe znaczenie we wszystkich strategiach inwestycyjnych.

1.9.

EKES stwierdza, że zamiast inwestować w gospodarkę realną pewne części sektora finansowego preferują alternatywne cele inwestycyjne. Wziąwszy pod uwagę, że są one ukierunkowane na maksymalny wzrost zwrotu z inwestycji, są one często związane z wysokim ryzykiem spekulacji. Przyczyniają się do tego również przepisy dotyczące kapitału własnego europejskich banków, które wyraźnie dają pierwszeństwo inwestycjom w papiery wartościowe, zwłaszcza obligacje skarbowe, a nie finansowaniu kredytowemu przedsiębiorstw. Należy ponadto stwierdzić, że prawodawstwo UE do tej pory w niepokojąco małym stopniu przyczyniło się do uregulowania czysto spekulacyjnych przedsiębiorstw finansowych (funduszy hedgingowych, równoległych podmiotów bankowych). Dlatego też EKES zaleca organom UE zdecydowane promowanie inwestycji produkcyjnych w gospodarkę realną i przeciwdziałanie spekulacjom finansowym o wysokim profilu ryzyka. Aktualnym przykładem tego trendu jest fakt, że na tegorocznym spotkaniu MFW w Waszyngtonie głównym tematem było finansowanie zielonej gospodarki (green finance). Chiny uznały już wcześniej tę nową dziedzinę i podkreśliły ją w ramach swego przewodnictwa w G20. Zachęca się zatem UE, by również w ramach EuVECA/EuSEF przedsięwzięła środki mające na celu przeforsowanie i wzmocnienie finansowania zielonej gospodarki (w następstwie COP21) w celu wczesnego przeciwdziałania spekulacjom finansowym w tej dziedzinie (green finance) 1 .

1.10.

W przypadku omawianego rozporządzenia EKES wskazuje, że na szczeblu UE istnieje obecnie wiele znaczących źródeł finansowania, takich jak na przykład InnovFin w ramach programu "Horyzont 2020", COSME czy EaSI, by wymienić zaledwie te najważniejsze oprócz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS). EKES oczekuje zatem, że ukierunkowując na nowo EuVECA i EuSEF, zapewni się ścisłą koordynację. Trzeba zadbać o to, by Komisja znacznie złagodziła dotąd bardzo ograniczone kryteria dostępu i inne restrykcyjne warunki, by wyraźnie zwiększyć skuteczność funduszy w zakresie realizacji celów. Należy się kierować dążeniem do dużej elastyczności.

1.11.

EKES żywi nadzieję, że przegląd doprowadzi również do zmian przepisów kredytowych zawartych w pakiecie Bazylea III, przy tym obok tak zwanego współczynnika wsparcia MŚP ("SME Supporting Factor") do CRR musi zostać włączony również współczynnik dotyczący wsparcia przedsiębiorstw społecznych ("Social Enterprises Supporting Factor"). W ten sposób powinno się zmniejszyć wymogi w zakresie funduszy własnych w odniesieniu do ryzyka kredytowego przy zaangażowaniu finansowym w przedsiębiorstwa społeczne.

1.12.

EKES zachęca, by umożliwiono tworzenie funduszu funduszy w celu poszerzenia udziału w takich funduszach inwestycyjnych. Może się on przyczynić do wzrostu zaangażowania inwestorów nieinstytucjonalnych - również w formie stowarzyszeń zainteresowanych stron - tworząc fundusze gwarancyjne wspierane za pomocą środków publicznych i zarządzane na szczeblu europejskim. Takie fundusze powinny wspierać inwestycje w przedsiębiorstwa i instytucje o silniejszym ukierunkowaniu społecznym.

1.13.

Zdaniem EKES-u równie ważne jest stworzenie warunków ramowych, w których mogłyby się pozytywnie rozwijać cele finansowania społecznych funduszy inwestycyjnych, takie jak przedsiębiorstwa społeczne i organizacje sektora społecznego. Wymaga to wyeliminowania przeszkód, które poważnie utrudniają tym podmiotom działanie na rynku na równych zasadach. Szczególnie konieczne są innowacyjne instrumenty, które umożliwiają sektorowi publicznemu podejmowanie inicjatyw ukierunkowanych społecznie w ramach współpracy biznesowej z przedsiębiorstwami społecznymi lub organizacjami sektora społecznego.

1.14.

Zgodnie z opinią TEN/584 w sprawie potencjału e-seniorów EKES apeluje, by w ramach przeglądu EuVECA i EusSEF ułatwić dostęp do finansowania dla tzw. srebrnej gospodarki. Miałoby to pozytywny wpływ na budżety poszczególnych krajów, w których aktywne starsze osoby zakładające przedsiębiorstwa odciążyłyby system emerytalny. W ten sposób powstaje nowy łańcuch wartości, który zapewnia państwu nowe źródła dochodów. Dotyczy to również kobiet 2 , które zakładają i prowadzą przedsiębiorstwa typu startup, przedsiębiorstwa społeczne itd.

2.

Istotny temat wniosku Komisji

2.1.

Celem wniosku jest skoordynowanie funduszy EuVECA i EuSEF ze środkami, które przedsięwzięto już na szczeblu UE w celu przyspieszenia ożywienia gospodarczego (np. z planem inwestycyjnym dla Europy, planem działania dotyczącym unii rynków kapitałowych, Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych).

2.2.

Zdaniem Komisji dostęp do kapitału wysokiego ryzyka i kapitału przedsiębiorczości społecznej jest kluczem do tego, by sfinansować wzrost przedsiębiorstw typu start- up, innowacyjnych MŚP i przedsiębiorstw społecznych.

2.3.

Jednak jeżeli chodzi o kapitał podwyższonego ryzyka, UE pozostaje daleko w tyle za USA, zamiast nadrabiać dystans.

2.4.

Dlatego też Komisja zmienia ramy EuVECA i EuSEF już przed początkowo planowanym przeglądem (w 2017 r.), by zadbać o to, że - w koordynacji z innymi środkami - przyczynią się one znacznie do wsparcia kapitału wysokiego ryzyka i inwestycji społecznych w całej UE.

2.5.

Propozycja zmiany skupia się na następujących postanowieniach: (i) w jaki sposób inwestować fundusze w aktywa; (ii) w jaki sposób zarządzający zarządzają funduszami; (iii) interakcje między rozporządzeniami a innymi istniejącymi aktami normatywnymi w zakresie funduszy inwestycyjnych; (iv) wymogi, które fundusze muszą spełniać, by mogły korzystać z paszportu umożliwiającego działalność transgraniczną.

2.6.

Wniosek Komisji opiera się na art. 114 TFUE i na kompleksowej ocenie skutków 3 .

3.

Uwagi ogólne i szczegółowe

3.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej dotyczącą przeprowadzenia przeglądu rozporządzeń w sprawie europejskich funduszy venture capital (EuVECA) i w sprawie europejskich funduszy na rzecz przedsiębiorczości społecznej (EuSEF); w odniesieniu do obu EKES wypowiedział się już pozytywnie przy okazji pierwszych wniosków dotyczących ich wprowadzenia w 2012 r. w swoich opiniach w sprawie europejskich funduszy venture capital 4 i europejskich funduszy na rzecz przedsiębiorczości społecznej 5 , w szczególności w świetle opinii w sprawie planu działania UE na rzecz unii rynków kapitałowych 6 .

3.2.

EKES aprobuje i popiera propagowanie finansowania nowych przedsiębiorstw. Grupą docelową są MŚP, przede wszystkim przedsiębiorstwa typu startup, przedsiębiorstwa jednoosobowe, o zdolnościach innowacyjnych, nie tylko w fazie początkowej, lecz przede wszystkim w 2. i 3. fazie wzrostu. W szczególności priorytetem muszą być te MŚP, które mogą szybko rosnąć, ale są zbyt małe dla rynku kapitałowego i nie spełniają kryteriów uzyskania kredytu. Równie ważny jest nacisk na przedsiębiorstwa realizujące cele społeczne i mające zrównoważony model działalności gospodarczej (przedsiębiorca społeczny).

3.3.

EKES uważa za konieczne, aby organy UE i państwa członkowskie ustanowiły środki na rzecz rozwoju instrumentów kapitałowych, inwestycyjnych i finansowych dla działalności gospodarczej, służące uzupełnieniu kredytów bankowych. Należy również przyznać, że liczne banki europejskie - szczególnie regionalne banki detaliczne, takie jak spółdzielnie i instytucje oszczędnościowe w państwach członkowskich - przedsięwzięły środki wspierające nowe przedsiębiorstwa i zaliczają się do najważniejszych kapitałodawców dla przedsiębiorców społecznych i innowacyjnych przedsiębiorstw typu start-up 7 .

3.4.

Należy jednak stwierdzić, że często nie tylko MŚP, lecz także przedsiębiorcy społeczni i przedsiębiorstwa typu startup dysponują zbyt małymi zasobami kapitałowymi. Nie mogą więc spełnić kryteriów zdolności kredytowej, skrajnie zaostrzonych w szczególności przez CRD IV/CRR, w odniesieniu do kredytów bankowych. Ten niezadowalający stan może się jeszcze pogorszyć w wyniku pakietu Bazylea IV.

3.5.

W tym kontekście EKES jest zdania, że aktualizacja rozporządzeń EuVECA i EuSEF jest racjonalnym, lecz nie jedynym koniecznym środkiem. Oprócz poprawy tych rozporządzeń muszą zostać podjęte dalsze kroki, aby stworzyć bardziej dynamiczną kulturę inwestowania, nastawioną na wszystkie formy przedsiębiorstw obecne aktualnie na rynku. Służy to z jednej strony umocnieniu przedsiębiorczości, a z drugiej pomaga w urzeczywistnieniu filaru socjalnego UE.

3.6.

Należy krytycznie stwierdzić, że część świata finansowego nie jest w żadnym stopniu zainteresowana zrównoważonym finansowaniem gospodarki realnej, lecz inwestuje wyłącznie tam, gdzie bezpośrednio można uzyskać wysoki zysk, i to często w bardzo krótkim okresie, jak na przykład między kupnem a odsprzedażą przedsiębiorstw. Organy UE nie zrobiły wiele, aby ograniczyć skutki działalności tego rodzaju czysto spekulacyjnych funduszy czy banków inwestycyjnych (fundusze hedgingowe, banki pośredniczące) i poddać je konsekwentnemu systemowi regulacji.

3.7.

Instytucje UE powinny zwiększyć atrakcyjność inwestowania w przedsiębiorczość w gospodarce realnej - a nie tylko w instrumenty finansowe - na przykład poprzez zachęty podatkowe, i przedłożyć ambitną agendę rozwoju.

3.8.

Podobnie jak Komisja, EKES jest zdania, że dzięki dalszemu rozwojowi funduszy EuVECA i EuSEF innowacyjne przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy społeczni, a także MŚP w ogóle uzyskają dostęp do kredytów bankowych, a finansowanie kredytem i kapitałem wysokiego ryzyka będzie mogło zostać połączone, z pozytywnym efektem dźwigni. EKES zaleca rozwijanie "europejskiej drogi funduszy venture capital".

3.9.

W analizie europejskiego funduszu venture capital należy ponadto stwierdzić, że 8 z 11 najaktywniejszych funduszy jest wspieranych ze środków publicznych lub w każdym razie przy znacznym udziale instytucji publicznych, przy czym poszczególne państwa członkowskie postępują w różny sposób. EKES zaleca zatem, aby przy ukierunkowaniu funduszy uwzględnić centralne projekty europejskie, takie jak plan działania na rzecz jednolitego rynku cyfrowego, unii energetycznej, a także utworzenie filaru socjalnego UE.

3.10.

Konieczne jest, aby skoordynować nowe ukierunkowanie środków w ramach EuVECA i EuSEF z następującymi instrumentami: a) Europejskim Funduszem Inwestycyjnym; b) inicjatywą na rzecz unii rynków kapitałowych; c) europejskim funduszem inwestycji strategicznych (który coraz bardziej zyskuje na znaczeniu, jednak być może powinien być silniej uwzględniony przez krajowe systemy gospodarcze i bankowe, które nie wykorzystują jeszcze w pełni jego potencjału).

3.11.

Wniosek dotyczący przeglądu rozporządzeń w sprawie EuVECA i EuSEF przyczynia się do urzeczywistnienia głównego celu polityki UE - poprawy możliwości dostępu do kredytu dla MŚP i przedsiębiorstw społecznych. EKES jest zatem zdania, że dotyczące tej dziedziny przepisy kredytowe zawarte w pakiecie Bazylea III, które UE wdrożyła za pomocą dyrektywy (CRD 4) i rozporządzenia (CRR) muszą zostać zmienione; przy tym obok tak zwanego współczynnika wsparcia MŚP ("SME Supporting Factor") do CRR musi zostać włączony również współczynnik dotyczący wsparcia przedsiębiorstw społecznych ("Social Enterprises Supporting Factor"), aby radykalnie zmniejszyć wymogi dotyczące funduszy własnych na potrzeby ryzyka kredytowego przy zaangażowaniu finansowym przedsiębiorstw społecznych. Chodzi o łatwe do wyznaczenia współczynniki, które nie generują żadnych kosztów dla finansów publicznych państw członkowskich. EKES uważa to za niezbędne, gdyż MŚP są kręgosłupem gospodarki UE i stanowią gwarancję globalnej konkurencyjności UE. Są tym samym kluczem do wzrostu i zatrudnienia.

3.12.

Należy pamiętać, że w bardzo wielu innych przypadkach nie tylko przedsiębiorstwa gospodarki społecznej, lecz także różne MŚP, charakteryzują się silnym powiązaniem ze społecznością lokalną; mogą one być zainteresowane inwestowaniem na przykład w instytucje społeczne lub w spółdzielcze dostawy energii ze źródeł odnawialnych 8 . Obecna konfiguracja rozporządzeń dotyczących funduszy EuVECA i EuSEF dopuszcza jedynie udział inwestorów branżowych. Jednak jeżeli dąży się do rozpowszechnienia inwestycji, zdaniem EKES-u warto poszerzyć krąg potencjalnie zainteresowanych inwestorów.

3.13.

Nie kwestionując konieczności zagwarantowania należytej ochrony inwestorom, można by umożliwić uczestnictwo w tych funduszach również zmotywowanym inwestorom nieinstytucjonalnym. Zyskują już popularność alternatywne procedury pozyskiwania kapitału, jak na przykład finansowanie społecznościowe, które często ma miejsce w sposób całkowicie nieformalny i bez wyraźnych przepisów. Umiarkowane otwarcie funduszy EuVECA i EuSEF również na inwestorów nieinstytucjonalnych mogłoby być jednak interesujące, przy czym mogłaby zostać nawet przewidziana możliwość zorganizowania inwestorów nieinstytucjonalnych w jednolite grupy.

3.14.

Trzeba też poświęcić uwagę średnim przedsiębiorstwom (do 499 pracowników); w żadnym razie nie mogą one zostać zaniedbane, tak aby ich wzrost - który jest często skutkiem rozwoju przedsiębiorstw pierwotnie rozpoczynających działalność jako MŚP - został skonsolidowany i w miarę możliwości był dalej umacniany.

3.15.

We wniosku należycie uwzględnia się zasadę pomocniczości; działania na poziomie UE (zamiast na poziomie poszczególnych państw) wykorzystujące fundusze EuVECA i EuSEF są pożądane po to, aby stworzyć zharmonizowane ramy na poziomie europejskim, nie ograniczając zbytnio swobody państw członkowskich w zakresie ogólnego podejścia do tematyki kapitału wysokiego ryzyka. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje formę rozporządzenia. Silniej zharmonizowane ramy mogłyby pomóc zapobiegać koncentracji kapitału wysokiego ryzyka w kilku państwach członkowskich i przyczynić się do większego rozpowszechnienia geograficznego i silniejszego oddziaływania. Obecnie inwestycje dokonane w formie kapitału wysokiego ryzyka stanowią tylko 0,1 % PKB UE i koncentrują się na kilku państwach członkowskich.

3.16.

Zapewnienie zarządzającym alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi zgodnie z dyrektywą 2011/61/UE dostępu do funduszy EuVECA i EuSEF wydaje się odpowiednim rozwiązaniem, służącym rzeczywistemu stosowaniu i oddziaływaniu tych funduszy poprzez nawiązanie do już istniejących przepisów na poziomie europejskim.

3.17.

Jakościowe i ilościowe rozpowszechnienie możliwości dostępu przedsiębiorstw do funduszy jest zatem w pełni zgodne z przyjętym przez Komisję ogólnym podejściem do wzmocnienia obu funduszy.

3.18.

Racjonalna wydaje się też decyzja, aby w odniesieniu do dostępu do funduszy utrzymać minimalny próg inwestycji. Jednak powinny być promowane mechanizmy rozpowszechniania uczestnictwa: możliwa propozycja polegałaby na tym, aby umożliwić utworzenie funduszu funduszy, która to możliwość jest zresztą też wymieniona w analizie Komisji Europejskiej, dołączonej do wniosku dotyczącego przeglądu tych rozporządzeń.

3.19.

Godne uznania jest proponowane ograniczenie kosztów administracyjnych rejestracji, w szczególności w zakresie, w jakim ma ono na celu usuwanie przeszkód biurokratycznych na rzecz pełnej realizacji działań promowanych przez Komisję, aby uniknąć odstraszającego oddziaływania kosztów dostępu na potencjalnie zainteresowanych inwestorów. Ci ostatni powinni móc się skupić na potencjale rozwojowym przedsiębiorstw, które uzyskują dostęp do kapitału wysokiego ryzyka, a nie na kosztach dostępu do nadmiernie skomplikowanego systemu.

3.20.

Techniczna regulacja dotycząca zasobów własnych, którymi muszą dysponować inwestorzy, aby uzyskać dostęp do funduszy zostaje słusznie powierzona organowi technicznemu, jakim jest ESMA. Jest on w stanie najlepiej zagwarantować wysoki poziom regulacji w bardzo technicznym obszarze. EKES oczekuje, że te wtórne przepisy wykonawcze będą mogły zostać wydane w oparciu o dialog z zainteresowanymi stronami i z zaangażowaniem partnerów społecznych, tak aby mieli oni okazję wnieść uwagi i komentarze do wstępnej wersji tekstów, m.in. w kontekście uproszczenia nadmiernie rozbudowanych regulacji.

3.21.

Fundusze EuVECA i EuSEF mogłyby odgrywać ważną rolę podczas ukierunkowania i klasyfikacji inwestycji, przede wszystkim w obszarze innowacji, innowacji społecznych i zrównoważenia środowiskowego zgodnie z obecnymi priorytetami Komisji Europejskiej. W tym kontekście bardzo racjonalne mogłoby być wprowadzenie funduszu gwarancji, w celu wsparcia i promocji inwestycji w obszarach o bardzo dużej wartości społecznej i środowiskowej, a także o wartości w dziedzinie zatrudnienia, utrzymywanych ze środków publicznych i najlepiej zarządzanych na poziomie europejskim. EKES podkreśla na koniec, że Komisja Europejska musi podjąć wysiłki w celu zapewnienia kompleksowych środków wspierających opracowanie ogólnej, całościowej strategii. Zastosowanie pojedynczych środków jest już niewystarczające do podniesienia konkurencyjności gospodarek europejskich w coraz bardziej złożonym globalnym otoczeniu.

Bruksela, dnia 14 grudnia 2016 r.

	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
	Georges DASSIS

Wniosek o konsultację	Rada Unii Europejskiej, 27.7.2016
	Parlament Europejski, 12.9.2016
Podstawa prawna	Artykuł 114 i 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Decyzja Prezydium	12.7.2016
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej
Data przyjęcia przez sekcję	29.11.2016
Data przyjęcia na sesji plenarnej	14.12.2016
Sesja plenarna nr	521
Wynik głosowania	117/1/2
(za/przeciw/wstrzymało się)

Dz.U.UE.C.2017.75.48