Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie roli i wpływu WIT oraz PPP na realizację programu "Horyzont...

1.

Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES uważa, że partnerstwo publiczno-prywatne 1 w dziedzinie badań i innowacji w różnych formach, jakie przyjmuje, stanowi doskonałą koncepcję i potężne narzędzie umożliwiające rozwiązywanie głównych problemów wpływających na konkurencyjność Europy oraz pozwala skutecznie reagować na wyzwania społeczno-gospodarcze i wyzwania dotyczące zatrudnienia i zrównoważenia środowiskowego.

1.2.

Badania naukowe i innowacje nie są jednowymiarowym, liniowym procesem. Zdaniem EKES-u pełna integracja aspektów technologicznych, środowiskowych i społecznych w partnerstwach publiczno-prywatnych programu "Horyzont 2020" wymaga nowego podejścia, opartego na większej przejrzystości osiąganych wyników i wywołanych skutków społeczno-gospodarczych.

1.3.

EKES jest zdania, że w partnerstwach należy zapewnić szerszą wizję innowacji, uwzględniając innowacje w zakresie usług, innowacje społeczne, a także niezbędną modernizację MŚP i gospodarki społecznej w celu ich lepszego włączenia w cały proces demonstracji i rozwoju zastosowań.

1.4.

Należy wspierać legitymację społeczną innowacji w ramach WIT i PPP zawartych w drodze umowy, poprzez zwiększanie udziału słabszych gospodarczo zainteresowanych stron (związków zawodowych, MŚP, organizacji pozarządowych) w ukierunkowywaniu i planowaniu strategicznym działalności w zakresie badań naukowych i innowacji, zgodnie z przepisami rozporządzenia (UE) nr 1025/2012 w sprawie normalizacji, w szczególności w odniesieniu do strategii i wyboru projektów oraz ich użyteczności społecznej.

1.5.

EKES uważa za konieczne wzmocnienie ukierunkowania PPP na rynek, ze zwróceniem uwagi na takie aspekty jak interoperacyjność, standaryzacja, harmonizacja i międzynarodowy transfer technologii, tak aby wyniki były zrównoważone na szczeblu terytorialnym i by można je było stosować w obrębie całej UE.

1.6.

Zdaniem EKES-u wskazane jest, aby WIT i PPP zawarte w drodze umowy zaangażowały się w:

1.7.

EKES zaleca wdrożenie przez WIT i PPP zawarte w drodze umowy nowych innowacyjnych środków, aby zapewnić lepszą interakcję z wiodącymi inwestorami w celu tworzenia innowacyjnych modeli biznesowych i zaawansowanych profili zawodowych; ma to pomóc rozwijać fora z udziałem partnerów społecznych, tak aby zagwarantować wsparcie bardziej ukierunkowane na szybkie wykorzystanie rynku poprojektowego.

1.8.

EKES uważa, że ważne jest usprawnienie monitorowania zdolności i spójności wdrożeniowej WIT i PPP zawartych w drodze umowy przez zastosowanie nowych narzędzi, bardziej elastycznych i lepiej odpowiadających wymaganiom rynku, a także bardziej dynamiczne podejście do zapewnienia jakości, w tym pełny system kluczowych dynamicznych wskaźników efektywności (KPDI - key performance dynamic indicators), porównywalnych dla różnych inicjatyw, tak aby umożliwić roczną ocenę zbiorczą wszystkich WIT i PPP zawartych w drodze umowy, która byłaby przedstawiana instytucjom europejskim i krajowym oraz europejskim podatnikom.

1.9.

EKES wzywa do dołożenia starań na rzecz zapewnienia wewnętrznej spójności celów i priorytetów dziewiątego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji UE oraz strategii badań naukowych i innowacji sektora przemysłowego, które są realizowane przez WIT i PPP zawarte w drodze umowy, we współpracy z wszystkimi innymi formami partnerstwa na rzecz innowacji istniejącymi w ramach innych polityk regionalnych, krajowych i wspólnotowych.

1.10.

EKES proponuje utworzenie europejskiej rady ds. innowacji przy znacznym udziale przedstawicieli przemysłu i sfery społecznej, wraz z ogólnoeuropejskimi sieciami infrastrukturalnego wsparcia dla innowacji. Byłoby to przydatne narzędzie ułatwiające ściślejszą koordynację inicjatyw, w tym koordynację z kierunkami działania innych europejskich i światowych organizacji sektora badań naukowych i innowacji, jak również z podobnymi partnerstwami międzynarodowymi 2 .

1.11.

EKES wzywa organy szczebla regionalnego i gminnego do nadawania innowacjom odpowiednich WIT i PPP zawartych w drodze umowy priorytetowego znaczenia podczas ich planowania i podczas wdrażania środków, takich jak strategie inteligentnej specjalizacji, programy działania i współpracy na rzecz polityki spójności, programy badań naukowych, innowacji oraz opracowywania projektów wdrażania planów dostosowywania się do zmiany klimatu.

1.12.

EKES jest przekonany, że strategiczne, inteligentne i terminowe inwestycje w odpowiednie innowacyjne rozwiązania charakteryzujące się poszanowaniem środowiska oraz inwestycje w zieloną infrastrukturę są podstawą ożywienia zdrowego i skutecznego procesu reindustrializacji, opartego na badaniach naukowych i innowacji oraz ich zastosowaniach rynkowych.

1.13.

EKES podkreśla, że należy "ujednolicić instrumenty i programy badań i innowacji w Europie" z instrumentami kolejnego programu ramowego "w celu zapewnienia ciągłości inwestycji w sektorach, w których Europa odgrywa wiodącą rolę na świecie" 3 , opartych na perspektywach stabilności, która podlega okresowym kontrolom skuteczności.

1.14.

EKES apeluje do Komisji, Parlamentu Europejskiego i Rady o wspólne zastanowienie się nad jak najszybszym zorganizowaniem konferencji międzyinstytucjonalnej na temat roli publiczno-prywatnych partnerstw technologicznych w europejskiej reindustrializacji w związku z kolejnym programem ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji po 2020 r.

2.

WIT i PPP zawarte w drodze umowy na rzecz badań naukowych i innowacji

2.1.

Wspólne inicjatywy technologiczne WIT są partnerstwami publiczno-prywatnymi w kluczowych obszarach europejskich badań naukowych i innowacji, przewidzianych w decyzji 1982/2006/WE 4 . Już od czasu siódmego programu ramowego 7PR tradycyjne instrumenty okazały się nieodpowiednie do osiągnięcia celu zwiększenia i poprawienia konkurencyjności europejskiej gospodarki. Partnerstwa przemysłowe ukierunkowane są na badania naukowe i innowacje oraz charakteryzują się dobrze określonymi celami rynkowymi dotyczącymi przemysłu, większą koncentracją zasobów finansowych i ludzkich oraz efektem mnożnikowym, który może dać decydujący impuls do przyspieszenia przekształcania odkryć naukowych i technologicznych w innowacje rynkowe.

2.2.

W obecnym europejskim programie ramowym "Horyzont 2020" wprowadzono istotne innowacje do jego struktury, pozostawiając więcej miejsca wpływowi przemysłu oraz synergii z nim i z państwami członkowskimi, przez różne formy partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) na rzecz wsparcia sektorów, które:

2.3.

By wesprzeć różne rodzaje partnerstwa, ukierunkowane na sektor przemysłowy i promowane przez środowiska naukowe lub prowadzone przez organy sektora publicznego, podjęto różne inicjatywy.

2.4.

Instytucje UE udzieliły znacznego wsparcia europejskim platformom technologicznym EPT, utworzonym z inicjatywy przemysłu w celu określenia wspólnych celów i priorytetów strategicznych z zastosowaniem podejścia oddolnego.

2.5.

Trzydzieści osiem istniejących obecnie EPT, do których dodać należy trzy inicjatywy przekrojowe, pełni strategiczną funkcję mobilizacji i rozpowszechniania. Odgrywają one swoją rolę, działając w następujących głównych obszarach:

2.6.

WIT łączą KE, państwa członkowskie, środowiska akademickie i przemysł w obszarach nauk i technologii o dużej wartości dla społeczeństwa, wspierając w szczególności badania naukowe i innowacje oparte na współpracy w Europie, skoncentrowane na jasno określonych wspólnych celach technologicznych i gospodarczych.

2.7.

Głównym celem WIT jest zwiększenie wpływu inwestycji publicznych i prywatnych na badania naukowe oraz wzmocnienie europejskiej przestrzeni badań i innowacji przez przyczynianie się do pobudzenia innowacji naukowo-technologicznych o wiodącym znaczeniu w ramach strategii "Europa 2020".

2.8.

Podstawowymi założeniami WIT są dostępność dla nowych uczestników, możliwość komunikowania się z szerokim gronem odbiorców, możliwość stymulowania efektu mnożnikowego za pośrednictwem europejskich dotacji oraz przejrzysta struktura będąca w stanie zachęcić przemysł, MŚP, gospodarkę społeczną i państwa członkowskie do większego uczestnictwa i inwestycji.

2.9.

WIT powstały przede wszystkim z pracy europejskich platform technologicznych, w sprawie których EKES wydał opinię z inicjatywy własnej 5 , przedstawiającą wspólne wizje rozwoju sektorów poprzez wskazanie kwestii wymagających rozwiązania.

2.10.

W celu określenia obszarów, w których niezbędne jest utworzenie WIT, stosuje się następujące kryteria: strategiczne znaczenie obszaru i jasne cele, wysoka wartość dodana działania na szczeblu europejskim, efekt mnożnikowy w stosunku do ogromnych i długoterminowych inwestycji, odpowiednie i szybkie reagowanie na wyzwania związane ze wzrostem, zrównoważonym rozwojem i klimatem.

2.11.

W celu określenia intensywności innowacji nie wystarczy ustalić wielkości zainwestowanych środków - należy także wziąć pod uwagę wskaźniki wyników gospodarczych i rynkowych odpowiadających tym wydatkom. PPP zawarte w drodze umowy są zobowiązane do składania rocznych sprawozdań na temat prowadzonej przez siebie działalności, rzeczywistego zwiększania europejskiej wartości dodanej, skuteczności innowacyjnych instrumentów finansowych wykorzystujących efekt mnożnikowy, osiągnięcia celów społeczno-gospodarczych w wymiarze jakościowym i ilościowym zgodnie z ustalonymi wcześniej wskaźnikami.

2.12.

Celem niniejszej opinii jest ukazanie tego, jaki wpływ na politykę przemysłową i przemiany w przemyśle ma bezpośredni udział sektorów przemysłu w badaniach naukowych i innowacjach finansowanych przez UE w ramach partnerstw instytucjonalnych (WIT) i partnerstw zawartych w drodze umowy (PPPc) oraz sformułowanie wniosków i zaleceń dla poprawy ich skuteczności.

3.

Perspektywy rozwoju WIT i PPP zawartych w drodze umowy dla zrównoważonych przemian w przemyśle

3.1.

Doświadczenia z unijnych programów ramowych w zakresie badań i innowacji wykazały trudności w uwzględnianiu rzeczywistych potrzeb przemysłu europejskiego, które zbyt często są ignorowane zarówno podczas określania ogólnych celów, jak i podczas sporządzania programów prac, co prowadzi do utrwalania europejskiego paradoksu, polegającego na tym, że europejska wartość naukowa jest wysoka, ale możliwości jej przekształcenia w innowacje na rynku są niskie, a samo przekształcenie powolne w porównaniu do światowych konkurentów.

3.2.

Praca i działanie europejskich platform technologicznych stopniowo zmieniły to podejście. Przemysłowi europejskiemu udało się określić cele i priorytety głównych sektorów przemysłu wytwórczego, które w przeważającej części zostały włączone do struktury i celów programu "Horyzont 2020".

3.3.

Odstąpiono od stosowania podejścia odgórnego na rzecz podejścia oddolnego, aby objąć cały cykl innowacji i dążyć do osiągnięcia rezultatów na wyższym poziomie gotowości technologicznej (TRL) w celu wprowadzenia nowych technologii produkcyjnych, nowych produktów i nowych kompetencji.

3.4.

WIT i PPP zawarte w drodze umowy powinny być kluczowymi narzędziami służącymi zapewnieniu aktywnej roli sektorów przemysłowych w programowaniu wieloletnim i we wdrażaniu działań wspólnotowych w ramach programu "Horyzont 2020". Sektor prywatny zobowiązał się do zainwestowania około 10 mld EUR we wspólne inicjatywy technologiczne mające na celu pobudzenie innowacji w siedmiu sektorach, przyczyniając się w ten sposób do odbudowania słabnącej roli europejskiego przemysłu wytwórczego.

4.

Uwagi i komentarze na temat przyszłych wyzwań UE

4.1.

EKES wyraża głębokie przekonanie, że partnerstwo w dziedzinie badań naukowych i innowacji w swych różnych formach stanowi doskonałą receptę na rozwój i potężne narzędzie umożliwiające rozwiązywanie głównych problemów, które mają wpływ na konkurencyjność Europy.

4.2.

Komitet uważa, że WIT i PPP zawarte w drodze umowy stanowią pozytywne doświadczenie tworzenia partnerstw na szczeblu europejskim, jeżeli są zdolne do wieloletniego łączenia unijnych i krajowych zasobów z prywatnymi zasobami, wiedzą fachową oraz potencjałem badawczym i innowacyjnym, w celu wymieniania się wiedzą oraz rozpowszechniania kluczowych innowacji w decydujących sektorach odnoszących sukces na rynku światowym.

4.3.

Zdaniem EKES-u WIT i PPP zawarte w drodze umowy muszą skutecznie wypełniać swoje zobowiązania w zakresie:

4.4.

Jak wynika z ostatnich sprawozdań opublikowanych w 2016 r. przez KE 6 , wstępne wyniki 7 badań jakościowych wskazują, że podczas gdy program "Horyzont 2020" wydaje się właściwie odpowiadać na potrzebę otwarcia na PPP, rozwiązania te nie zawsze w pełni odpowiadają wymogom otwarcia na nowe podmioty i zachęcania ich do udziału; z pełnym poparciem nie spotyka się również ich zdolność do wspierania zatrudnienia, wzrostu, inwestycji i przyspieszonego rozwoju jednolitego rynku cyfrowego, w przeciwieństwie do ich zdolności reagowania na wyzwania związane z energią i klimatem.

4.5.

Podobnie zdolność WIT i PPP zawartych w drodze umowy do skutecznej interakcji z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi, takimi jak europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (ESIF) oraz Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS), jest postrzegana jako bardzo słaba, chociaż kilka WIT podpisało protokoły w tym zakresie. EKES uważa, że ważne jest tworzenie synergii przez promocję udziału podmiotów regionalnych i lokalnych, co ułatwi dostosowywanie do wspólnych standardów działania.

4.6.

Mając na uwadze, że wskaźnik odrzucenia wniosków projektowych w programie "Horyzont 2020" kształtuje się na poziomie od 7 do 1 - co oznacza wzrost w stosunku do 7PR, gdzie wynosił on od 5 do 1 - należałoby zrównoważyć skład niezależnych ekspertów oceniających, którym przedkładane są proponowane projekty, gdyż udział przemysłu w pierwszych procedurach przetargowych PPP zawartych w drodze umowy w ramach programu "Horyzont 2020" przekraczał 50 %, podczas gdy ponad połowę składu ekspertów oceniających stanowili przedstawiciele sektora akademickiego, a udział ekspertów sektora prywatnego wynosił niewiele ponad jedną piątą.

4.7.

Ramy dostępne dla WIT i PPP zawartych w drodze umowy charakteryzują się cechami o istotnym pozytywnym znaczeniu dla zrównoważenia i konkurencyjności europejskiego przemysłu. Działania zostały zdefiniowane przez partnerów prywatnych w drodze rozbudowanego, otwartego procesu konsultacji mającego na celu opracowanie programów roboczych i związanych z nimi procedur przetargowych w odpowiedzi na rzeczywiste potrzeby przemysłu i stosownie do tych potrzeb, z wysokimi wskaźnikami mobilizacji i silnym efektem mnożnikowym, od 3 do 9.

4.8.

Jeśli chodzi o ramy "przetargów częściowych zrealizowanych przez WIT w 2014 r.", ten rodzaj partnerstwa wymaga lepszego wyjaśnienia jego formy instytucjonalnej i poziomów zarządzania, tak aby odpowiadał on europejskiemu podatnikowi oraz instytucjom wspólnotowym.

4.9.

Zdaniem EKES-u WIT i PPP zawarte w drodze umowy muszą odpowiadać, również w zakresie mechanizmów otwarcia i dostępu partycypacyjnego, podstawowym wymaganiom zgodnym z silną polityką wzrostu, przy pełnym udziale partnerów społecznych.

4.10.

WIT i PPP zawarte w drodze umowy biorą bowiem udział w światowym wyścigu o tytuł lidera rozwoju i komercjalizacji nowych technologii przyszłości, a co za tym idzie wymagają rozwijania i wdrażania jasnych celów strategii przemysłowej, takich jak:

4.11.

EKES podkreśla potrzebę zaangażowania wszystkich podmiotów z obszarów przemysłu europejskiego, które są kluczowe ze względu na sektor wytwórczy, wielkość przedsiębiorstwa lub zasoby ludzkie, ich szkolenie i rozwój, w celu poprawy integracji aspektów społecznych i MŚP oraz udziału zainteresowanych stron w projektach badawczych i innowacyjnych.

4.12.

W związku z tym EKES uważa za niezwykle istotne wprowadzenie odpowiednich instrumentów społecznych i szkoleniowych oraz monitorowanie, za pośrednictwem kluczowych dynamicznych wskaźników efektywności (KPDI), nie tylko otrzymywanych patentów i publikacji naukowych, lecz przede wszystkim zmiany w zakresie skutków społeczno-gospodarczych i wpływu na szkolenie nowych specjalistów.

4.13.

EKES uważa, że kluczowym czynnikiem dla osiągnięcia celów wzrostu i zatrudnienia strategii "Europa 2020", a w szczególności celu 3 % inwestycji w badania naukowe i innowacje, jest mobilizacja inwestycji sektora prywatnego z silnym efektem mnożnikowym, dla których impulsem jest finansowanie publiczne.

4.14.

Działania innowacyjne na najwyższym poziomie gotowości technologicznej powinny być nadal objęte programami wsparcia dla inwestycji opartymi na stabilnych perspektywach, poddawanymi okresowym kontrolom efektywności i ukierunkowanymi na infrastrukturę i zakłady przemysłowe, biorącymi za przykład Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) przewodniczącego Junckera.

4.15.

EKES jest zdania, że wskazane byłoby większe zaangażowanie podmiotów sektora przemysłowego w działalność prowadzoną w ramach programów badań naukowych i innowacji oraz komitetów programowych, które są kluczowym czynnikiem zwiększania udziału przemysłu w każdym państwie członkowskim.

4.16.

EKES uważa wreszcie, że tam, gdzie jest to możliwe i wskazane, państwa członkowskie i KE powinny dokonać przeglądu i harmonizacji ram przepisów dotyczących przemysłu w sektorach, do których należą WIT i PPP zawarte w drodze umowy i które muszą oferować zwiększanie wartości dodanej poprzez zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych, społecznych i pod względem zatrudnienia, inteligentnych modeli biznesowych i rozwiązań na zintegrowanych obszarach terytorialnych, a także nowych kompetencji i innowacji społecznych 8 .

4.17.

Zdaniem EKES-u większa spójność i lepsza koordynacja działań w zakresie badań naukowych i innowacji, z całościową wizją UE w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym, muszą wyróżniać rozwój różnych formuł partnerstwa w badaniach naukowych i innowacjach realizowanych w wielu politykach wspólnotowych, również poza programem "Horyzont 2020". Utworzenie europejskiej rady ds. innowacji z silnym komponentem przemysłowym i społecznym, wraz z paneuropejskimi sieciami infrastrukturalnego wsparcia dla innowacji, mogłoby pomóc w budowaniu skuteczniejszych ram.

4.18.

W związku z dziewiątym programem ramowym 9 EKES uważa, że wskazane jest określenie przejrzystych ram analizy jakościowo-ilościowej dotyczącej sukcesu lub porażki w dziedzinie gospodarki, innowacji i środowiska oraz w sferze społecznej, a także dotyczącej działalności prowadzonej przez obecne WIT i PPP zawarte w drodze umowy, przy udziale przemysłowych użytkowników końcowych, partnerów społecznych, przedstawicieli MŚP i społeczeństwa obywatelskiego, w celu oceny priorytetów strategicznych i opracowania na nowo przyszłych partnerstw, na których mają się skoncentrować wysiłki związane z programem "Horyzont 2030".

Decyzja Zgromadzenia Plenarnego	21/01/2016
Podstawa prawna	Art. 29 ust. 2 regulaminu wewnętrznego
	Opinia z inicjatywy własnej
Sekcja odpowiedzialna	Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle (CCMI)
Data przyjęcia przez komisję	28/09/2016
Data przyjęcia na sesji plenarnej	19/10/2016
Sesja plenarna nr	520
Wynik głosowania	212/1/1
(za/przeciw/wstrzymało się)

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie roli i wpływu WIT oraz PPP na realizację programu "Horyzont 2020" na rzecz zrównoważonych przemian w przemyśle (opinia z inicjatywy własnej).

Dz.U.UE.C.2017.34.24

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie roli i wpływu WIT oraz PPP na realizację programu "Horyzont 2020" na rzecz zrównoważonych przemian w przemyśle

	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
	Georges DASSIS