Mołdawia-Unia Europejska. Umowa w sprawie ogólnych zasad udziału Republiki Mołdawii w operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez Unię Europejską. Bruksela.2012.12.13.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2013.8.2

Akt obowiązujący
Wersja od: 12 stycznia 2013 r.

UMOWA
między Unią Europejską a Republiką Mołdawii w sprawie ogólnych zasad udziału Republiki Mołdawii w operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez Unię Europejską

UNIA EUROPEJSKA (UE),

z jednej strony oraz

REPUBLIKA MOŁDAWII,

z drugiej strony,

zwane dalej "Stronami",

mając na uwadze, co następuje:

(1) Unia Europejska może zadecydować o podjęciu działań w dziedzinie zarządzania kryzysowego, w tym operacji utrzymywania pokoju lub operacji humanitarnych.

(2) Unia Europejska zadecyduje, czy państwa trzecie zostaną zaproszone do udziału w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE. Republika Mołdawii może przyjąć zaproszenie Unii Europejskiej i zaoferować swój wkład. W takim przypadku Unia Europejska zadecyduje, czy przyjąć ten proponowany wkład.

(3) Warunki udziału Republiki Mołdawii w operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez UE powinny zostać określone w umowie ustanawiającej ogólne zasady takiego ewentualnego przyszłego udziału, a nie być określane oddzielnie dla każdej operacji.

(4) Umowa taka nie powinna naruszać autonomii podejmowania decyzji przez Unię Europejską ani przesądzać o indywidualnym charakterze decyzji dotyczącej udziału Republiki Mołdawii w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, zgodnie z jej systemem prawnym.

(5) Umowa taka powinna dotyczyć jedynie przyszłych operacji zarządzania kryzysowego prowadzonych przez UE oraz powinna pozostawać bez uszczerbku dla wszelkich obowiązujących umów dotyczących udziału Republiki Mołdawii w rozpoczętych operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez UE,

UZGODNIŁY, CO NASTĘPUJE:

SEKCJA  I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł  1

Decyzje dotyczące udziału

1.
Po podjęciu przez Unię Europejską decyzji o zaproszeniu Republiki Mołdawii do udziału w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE oraz po podjęciu przez Republikę Mołdawii decyzji o udziale, państwo to przekazuje Unii Europejskiej informacje o proponowanym wkładzie.
2.
Ocena proponowanego wkładu, dokonywana przez Unię Europejską, jest prowadzona w konsultacji z Republiką Mołdawii.
3.
Unia Europejska jak najszybciej dostarcza Republice Mołdawii wstępne szacunkowe dane dotyczące prawdopodobnej wysokości wkładu w koszty wspólne operacji, aby pomóc Republice Mołdawii w sformułowaniu jej oferty.
4.
Unia Europejska przekazuje listownie wynik tej oceny Republice Mołdawii w celu zagwarantowania udziału Republiki Mołdawii zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy.
Artykuł  2

Zasady ogólne

1.
Republika Mołdawii przyłącza się do decyzji Rady, na mocy której Rada Unii Europejskiej postanawia, że UE będzie prowadziła operację zarządzania kryzysowego, oraz do wszelkich innych decyzji, na mocy których Rada Unii Europejskiej postanawia przedłużyć tę operację zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE, zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy i wszelkimi wymaganymi uzgodnieniami wykonawczymi.
2.
Wkład Republiki Mołdawii wnoszony w operację zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE nie narusza autonomii podejmowania decyzji przez UE.
Artykuł  3

Status personelu i sił

1.
Status personelu oddelegowanego przez Republikę Mołdawii do udziału w cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE lub sił wysłanych przez Republikę Mołdawii do udziału w wojskowej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE jest regulowany umową w sprawie statusu sił/misji, jeżeli taka umowa została zawarta między UE a państwem/państwami, w którym/których operacja jest prowadzona.
2.
Status personelu przydzielonego do dowództwa lub grup dowodzenia usytuowanych poza państwem/państwami, w którym/których ma miejsce operacja zarządzania kryzysowego prowadzona przez UE, podlega ustaleniom między dowództwem i odpowiednimi grupami dowodzenia a właściwymi władzami Republiki Mołdawii.
3.
Bez uszczerbku dla umowy w sprawie statusu sił/misji, o której mowa w ust. 1, Republika Mołdawii sprawuje jurysdykcję nad swoim personelem uczestniczącym w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE. W przypadkach gdy siły Republiki Mołdawii działają na pokładzie statku lub samolotu należących do państwa członkowskiego UE, państwo to sprawuje jurysdykcję zgodnie ze swoim wewnętrznymi przepisami ustawowymi i procedurami.
4.
Republika Mołdawii jest odpowiedzialna za wszelkie roszczenia związane z udziałem w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, dotyczące członka jej personelu lub podnoszone przez członka jej personelu oraz jest odpowiedzialna za wszczęcie postępowania, w szczególności sądowego lub dyscyplinarnego, przeciwko członkowi jej personelu zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi.
5.
Strony uzgadniają zrzeczenie się wobec siebie wszelkich roszczeń niewynikających z umowy, z tytułu uszkodzenia, utraty lub zniszczenia składników majątku będących własnością jednej ze Stron lub przez nią obsługiwanych lub z tytułu uszkodzeń ciała lub śmierci członków personelu Strony wynikających z wykonywania przez nich obowiązków służbowych w związku z działaniami na mocy niniejszej Umowy, z wyjątkiem przypadków rażącego niedbalstwa lub umyślnego naruszenia przepisów.
6.
Republika Mołdawii zobowiązuje się do złożenia oświadczenia dotyczącego zrzeczenia się roszczeń wobec państw uczestniczących w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, w której to operacji uczestniczy Republika Mołdawii, oraz do uczynienia tego przy podpisywaniu niniejszej Umowy.
7.
Unia Europejska zobowiązuje się zadbać o to, by państwa członkowskie Unii Europejskiej złożyły oświadczenie dotyczące zrzeczenia się roszczeń w przypadku ewentualnego przyszłego udziału Republiki Mołdawii w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE oraz aby uczyniły to przy podpisywaniu niniejszej Umowy.
Artykuł  4

Informacje niejawne

1.
Republika Mołdawii podejmuje wszelkie odpowiednie środki w celu zapewnienia ochrony informacji niejawnych UE zgodnie z przepisami Rady Unii Europejskiej dotyczącymi bezpieczeństwa zawartymi w decyzji Rady 2011/292/UE z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie przepisów bezpieczeństwa dotyczących ochrony informacji niejawnych UE(1) oraz zgodnie z dalszymi wytycznymi wydawanymi przez właściwe władze, w tym wytycznymi dowódcy operacji UE dotyczącymi prowadzonej przez UE wojskowej operacji zarządzania kryzysowego lub wytycznymi szefa misji UE dotyczącymi prowadzonej przez UE cywilnej operacji zarządzania kryzysowego.
2.
W przypadkach gdy UE i Republika Mołdawii zawarły umowę w sprawie procedur bezpieczeństwa dotyczących wymiany informacji niejawnych, postanowienia takiej umowy mają zastosowanie w kontekście prowadzonej przez UE operacji zarządzania kryzysowego.

SEKCJA  II

POSTANOWIENIA W SPRAWIE UDZIAŁU W CYWILNYCH OPERACJACH ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

Artykuł  5

Personel oddelegowany do cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE

1.
Republika Mołdawii:
a)
zapewnia, by jej personel oddelegowany do cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE wykonywał swoją misję zgodnie z:
-
decyzją Rady i późniejszymi zmianami, o których mowa w art. 2 ust. 1,
-
planem operacji,
-
środkami wykonawczymi;
b)
informuje w odpowiednim czasie szefa misji cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE (zwanego dalej "szefem misji") i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa ("WP") o wszelkich zmianach dotyczących wkładu wniesionego w cywilną operację zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE.
2.
Personel oddelegowany do cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE przechodzi badania lekarskie i szczepienia oraz uzyskuje zaświadczenie lekarskie stwierdzające zdolność do pełnienia obowiązków wystawione przez właściwe władze Republiki Mołdawii. Personel oddelegowany do cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE przedstawia kopię takiego zaświadczenia.
Artykuł  6

Struktura dowodzenia

1.
Personel oddelegowany przez Republikę Mołdawii wykonuje swoje obowiązki i postępuje, mając na uwadze wyłącznie interesy cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE.
2.
Cały personel podlega w pełni swoim władzom krajowym.
3.
Władze krajowe przekazują kontrolę operacyjną cywilnemu dowódcy operacji Unii Europejskiej.
4.
Cywilny dowódca operacji przejmuje odpowiedzialność za cywilną operację zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE oraz sprawuje nad nią dowództwo i kontrolę na szczeblu strategicznym.
5.
Szef misji przejmuje odpowiedzialność za cywilną operację zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE oraz sprawuje nad nią dowództwo i kontrolę w teatrze działań, a także zajmuje się jej bieżącym zarządzaniem.
6.
Zgodnie z aktami prawnymi, o których mowa w art. 2 ust. 1, Republika Mołdawii ma takie same prawa i obowiązki w kwestii bieżącego zarządzania operacją, jak państwa członkowskie Unii Europejskiej biorące udział w operacji.
7.
Szef misji jest odpowiedzialny za kontrolę dyscyplinarną personelu cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE. W razie konieczności odpowiednie władze krajowe wszczynają postępowanie dyscyplinarne.
8.
W celu reprezentowania swojego narodowego kontyngentu w ramach operacji Republika Mołdawii wyznacza punkt kontaktowy kontyngentu narodowego. Punkt kontaktowy kontyngentu narodowego podlega szefowi misji w sprawach krajowych i jest odpowiedzialny za bieżącą dyscyplinę kontyngentu.
9.
Decyzja w sprawie zakończenia operacji jest podejmowana przez Unię Europejską po konsultacji z Republiką Mołdawii, jeżeli w dniu zakończenia cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE państwo to nadal wnosi do niej swój wkład.
Artykuł  7

Aspekty finansowe

1.
Bez uszczerbku dla art. 8 Republika Mołdawii ponosi wszelkie koszty związane ze swoim udziałem w operacji, z wyjątkiem kosztów bieżących, zgodnie z budżetem operacyjnym danej operacji.
2.
W przypadku śmierci, uszkodzeń ciała, straty lub szkód wyrządzonych osobom fizycznym lub prawnym z państwa/państw, w którym/których prowadzona jest operacja, Republika Mołdawii po ustaleniu jej odpowiedzialności, wypłaca odszkodowanie zgodnie z warunkami przewidzianymi w mającej zastosowanie umowie w sprawie statusu misji, o której mowa w art. 3 ust. 1.
Artykuł  8

Wkład do budżetu operacyjnego

1.
Republika Mołdawii wnosi wkład w finansowanie budżetu operacyjnego cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE.
2.
Taki wkład do budżetu operacyjnego jest obliczany na podstawie tej z poniższych metod, której wynikiem będzie niższa kwota:
a)
część kwoty odniesienia, która jest proporcjonalna do stosunku dochodu narodowego brutto (DNB) Republiki Mołdawii do sumy DNB wszystkich państw wnoszących wkład do budżetu operacyjnego tej operacji; lub
b)
część kwoty odniesienia dla budżetu operacyjnego, która jest proporcjonalna do stosunku liczby członków personelu z Republiki Mołdawii uczestniczących w operacji do całkowitej liczby członków personelu wszystkich państw uczestniczących w operacji.
3.
Niezależnie od ust. 1 i 2, Republika Mołdawii nie wnosi żadnych wkładów w celu finansowania diet dziennych wypłacanych personelowi państw członkowskich Unii Europejskiej.
4.
Niezależnie od ust. 1, Unia Europejska co do zasady zwalnia Republikę Mołdawii z wnoszenia wkładów finansowych na rzecz danej cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, gdy:
a)
Unia Europejska stwierdzi, że Republika Mołdawii wnosi znaczny wkład, który jest istotny dla danej operacji; lub
b)
DNB na mieszkańca w Republice Mołdawii nie przekracza wysokości tego wskaźnika w żadnym z państw członkowskich Unii Europejskiej.
5.
Szef misji i stosowne władze administracyjne Republiki Mołdawii podpisują porozumienie w sprawie wnoszenia przez Republikę Mołdawii wkładów do budżetu operacyjnego cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE. Porozumienie to zawiera między innymi postanowienia dotyczące:
a)
wysokości kwoty;
b)
uzgodnień w sprawie wnoszenia wkładu finansowego;
c)
procedury audytu.

SEKCJA  III

POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE UDZIAŁU W WOJSKOWYCH OPERACJACH ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

Artykuł  9

Udział w wojskowych operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez UE

1.
Republika Mołdawii zapewnia, by jej siły i personel uczestniczący w cywilnej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE wykonywały swoją misję zgodnie z:
a)
decyzją Rady i późniejszymi zmianami, o których mowa w art. 2 ust. 1;
b)
planem operacji;
c)
środkami wykonawczymi.
2.
Personel oddelegowany przez Republikę Mołdawii wykonuje swoje obowiązki i postępuje, mając na uwadze wyłącznie interesy wojskowej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE.
3.
Republika Mołdawii informuje w odpowiednim czasie dowódcę operacji prowadzonej przez UE o wszelkich zmianach dotyczących jej udziału w operacji.
Artykuł  10

Struktura dowodzenia

1.
Wszystkie siły i personel uczestniczący w wojskowej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE podlegają w pełni swoim władzom krajowym.
2.
Władze krajowe przekazują operacyjne i taktyczne dowodzenie lub kontrolę nad swoimi siłami i personelem dowódcy operacji UE, który jest uprawniony do delegowania swoich uprawnień.
3.
Republika Mołdawii ma takie same prawa i obowiązki w kwestii bieżącego zarządzania operacją jak uczestniczące w niej państwa członkowskie Unii Europejskiej.
4.
Dowódca prowadzonej przez UE operacji może w każdej chwili, po przeprowadzeniu konsultacji z Republiką Mołdawii, wnieść o wycofanie wkładu Republiki Mołdawii.
5.
W celu reprezentowania swojego krajowego kontyngentu w wojskowej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE Republika Mołdawii mianuje starszego przedstawiciela wojskowego. Starszy przedstawiciel wojskowy konsultuje się z dowódcą sił UE we wszystkich sprawach mających wpływ na operację oraz jest odpowiedzialny za bieżącą dyscyplinę kontyngentu Republiki Mołdawii.
Artykuł  11

Aspekty finansowe

1.
Bez uszczerbku dla art. 12 niniejszej Umowy Republika Mołdawii ponosi wszelkie koszty związane ze swym udziałem w operacji, chyba że koszty te podlegają wspólnemu finansowaniu, zgodnie z aktami prawnymi, o których mowa w art. 2 ust. 1, oraz decyzją Rady 2011/871/WPZiB z dnia 19 grudnia 2011 r. ustanawiającą mechanizm zarządzania finansowaniem wspólnych kosztów operacji Unii Europejskiej mających wpływ na kwestie wojskowe lub obronne (Athena)(2).
2.
W przypadku śmierci, uszkodzeń ciała, straty lub szkód wyrządzonych osobom fizycznym lub prawnym z państwa/państw, w którym/których prowadzona jest operacja, Republika Mołdawii po ustaleniu jej odpowiedzialności, wypłaca odszkodowanie zgodnie z warunkami przewidzianymi w mającej zastosowanie umowie w sprawie statusu sił, o której mowa w art. 3 ust. 1.
Artykuł  12

Wkład w koszty wspólne

1.
Republika Mołdawii wnosi wkład w finansowanie kosztów wspólnych operacji wojskowej zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE.
2.
Taki wkład w koszty wspólne jest obliczany na podstawie tej z poniższych metod, której wynikiem będzie niższa kwota:
a)
część kosztów wspólnych, która jest proporcjonalna do stosunku DNB Republiki Mołdawii do sumy DNB wszystkich państw wnoszących wkład w koszty wspólne tej operacji; lub
b)
część kosztów wspólnych, która jest proporcjonalna do stosunku liczby członków personelu z Republiki Mołdawii uczestniczących w operacji do całkowitej liczby członków personelu wszystkich państw uczestniczących w operacji.

W przypadku gdy Republika Mołdawii wysyła personel jedynie do dowództwa operacji lub dowództwa sił, przy obliczaniu kwoty z ust. 2 lit. b) bierze się pod uwagę stosunek liczby jej personelu do całkowitej liczby personelu stosownego dowództwa. W innych przypadkach bierze się pod uwagę stosunek liczby całego personelu udostępnionego przez Republikę Mołdawii do całkowitej liczby personelu danej operacji.

3.
Niezależnie od ust. 1, Unia Europejska co do zasady zwalnia Republikę Mołdawii z wnoszenia wkładów finansowych w koszty wspólne danej wojskowej operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, gdy:
a)
Unia Europejska stwierdzi, że Republika Mołdawii wnosi znaczny wkład w składniki majątku lub zdolności, które są istotne dla danej operacji; lub
b)
DNB na mieszkańca w Republice Mołdawii nie przekracza wysokości tego wskaźnika w żadnym z państw członkowskich Unii Europejskiej.
4.
Między administratorem przewidzianym w decyzji Rady 2011/871/WPZiB a właściwymi władzami administracyjnymi Republiki Mołdawii zawierane jest porozumienie. Porozumienie to zawiera między innymi postanowienia dotyczące:
a)
wysokości kwoty;
b)
uzgodnień w sprawie wnoszenia wkładu finansowego;
c)
procedury kontroli.

SEKCJA  IV

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł  13

Ustalenia wykonawcze do Umowy

Bez uszczerbku dla postanowień art. 8 ust. 5 i art. 12 ust. 4, wszelkie niezbędne uzgodnienia techniczne i administracyjne służące wykonaniu niniejszej Umowy zawierane są między właściwymi władzami UE a właściwymi władzami Republiki Mołdawii.

Artykuł  14

Niewypełnienie obowiązków

Jeżeli jedna ze Stron nie wypełnia swoich obowiązków wyszczególnionych w niniejszej Umowie, druga Strona ma prawo do pisemnego rozwiązania niniejszej Umowy z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Artykuł  15

Rozstrzyganie sporów

Spory dotyczące interpretacji lub stosowania niniejszej Umowy rozstrzygane są na drodze dyplomatycznej między Stronami.

Artykuł  16

Wejście w życie

1.
Niniejsza Umowa wchodzi w życie pierwszego dnia pierwszego miesiąca po wzajemnym powiadomieniu przez Strony o zakończeniu wewnętrznych procedur prawnych niezbędnych do tego celu.
2.
Niniejsza Umowa jest regularnie poddawana przeglądowi.
3.
Zmiany do niniejszej Umowy mogą być wprowadzane na podstawie pisemnej zgody Stron. Zmiany wchodzą w życie zgodnie z procedurą przewidzianą w ust.1.
4.
Niniejsza Umowa może zostać wypowiedziana przez każdą ze Stron w formie pisemnego powiadomienia o wypowiedzeniu przekazanego drugiej Stronie. Wypowiedzenie takie staje się skuteczne po upływie sześciu miesięcy od dnia otrzymania powiadomienia przez drugą Stronę.

Sporządzono w Brukseli dnia trzynastego grudnia dwa tysiące dwunastego roku, w języku angielskim w dwóch egzemplarzach.

W imieniu Unii EuropejskiejW imieniu Republiki Mołdawii
______

(1) Dz.U. L 141 z 27.5.2011, s. 17.

(2) Dz.U. L 343 z 23.12.2011, s. 35.

TEKST OŚWIADCZEŃ

Tekst dla państw członkowskich UE:

"Państwa członkowskie UE stosujące decyzję Rady UE w sprawie operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, w której to operacji bierze udział Republika Mołdawii, dołożą starań - w stopniu, w jakim zezwalają na to ich krajowe systemy prawne - by w miarę możliwości odstąpić od roszczeń w stosunku do Republiki Mołdawii powstałych na skutek uszkodzeń ciała lub śmierci członka ich personelu, uszkodzenia lub straty jakichkolwiek własnych składników majątku używanych w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, jeżeli takie uszkodzenia ciała, śmierć, szkoda lub strata:

- zostały spowodowane przez personel pochodzący z Republiki Mołdawii podczas wykonywania obowiązków związanych z operacją zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE, z wyjątkiem przypadku rażącego niedbalstwa lub umyślnego naruszenia przepisów, lub

- wynikły z użycia składników majątku należącego do byłej Republiki Mołdawii, pod warunkiem że zostały one użyte w związku z operacją oraz z wyjątkiem przypadków rażącego niedbalstwa lub umyślnego naruszenia przepisów przez personel operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE pochodzący z Republiki Mołdawii i używający tych składników majątku."

Tekst dla Republiki Mołdawii:

"Republika Mołdawii, stosując decyzję Rady UE w sprawie operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, dołoży starań - w stopniu, w jakim zezwala na to jej krajowy system prawny - by w miarę możliwości odstąpić od roszczeń w stosunku do któregokolwiek z pozostałych państw uczestniczących w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE powstałych na skutek uszkodzeń ciała lub śmierci członka jej personelu, uszkodzenia lub straty jakichkolwiek własnych składników majątku używanych w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, jeżeli takie uszkodzenia ciała, śmierć, szkoda lub strata:

- zostały spowodowane przez personel podczas wykonywania obowiązków związanych z operacją zarządzania kryzysowego prowadzoną przez UE, z wyjątkiem przypadku rażącego niedbalstwa lub umyślnego naruszenia przepisów, lub

- wynikły z użycia jakichkolwiek składników majątku należących do państw uczestniczących w operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE, pod warunkiem że zostały one użyte w związku z operacją oraz z wyjątkiem przypadków rażącego niedbalstwa lub umyślnego naruszenia przepisów przez personel operacji zarządzania kryzysowego prowadzonej przez UE używający tych składników majątku."

© Unia Europejska, http://eur-lex.europa.eu/
Za autentyczne uważa się wyłącznie dokumenty Unii Europejskiej opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.