Dyrektywa 93/83/EWG w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową
Dz.U.UE.L.1993.248.15
Akt obowiązującyDYREKTYWA RADY NR 93/83/EWG
z dnia 27 września 1993 r.
w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową
uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 57 ust. 2 i art. 66,
uwzględniając wniosek Komisji 1 ,
we współpracy z Parlamentem Europejskim 2 ,
uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 3 ,
(1) Cele Wspólnoty ustanowione w Traktacie obejmują ustanawianie coraz silniejszych związków między narodami Europy, sprzyjanie bliższym stosunkom między Państwami Członkowskimi należącymi do Wspólnoty oraz zapewnienie im postępu gospodarczego i społecznego poprzez podejmowanie wspólnych działań mających na celu usunięcie barier dzielących Europę.
(2) W tym celu Traktat przewiduje ustanowienie wspólnego rynku oraz obszaru bez granic wewnętrznych; środki służące do osiągnięcia tego celu obejmują zniesienie przeszkód dla swobodnego przepływu usług oraz ustanowienie systemu zapewniającego warunki niezakłóconej konkurencji w ramach wspólnego rynku; w tym celu Rada może przyjmować dyrektywy w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, dotyczących podejmowania i wykonywania działalności prowadzonej na własny rachunek.
(3) Programy transmitowane przez granic wewnątrz Wspólnoty, w szczególności nadawane drogą satelitarną lub kablową, stanowią jeden z najważniejszych sposobów realizacji tych celów Wspólnoty, mających równocześnie charakter polityczny, gospodarczy, społeczny, kulturalny i prawny.
(4) Rada przyjęła już dyrektywę 89/552/EWG z dnia 3 października 1989 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, dotyczących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej 4 , która ustanawia system w zakresie promocji retransmisji i produkcji europejskich programów telewizyjnych oraz w zakresie reklamy, sponsorowania, ochrony nieletnich i prawa do odpowiedzi.
(5) Osiągnięcie tych celów w odniesieniu do transgranicznego przekazu satelitarnego i retransmisji drogą kablową programów z innych Państw Członkowskich jest nadal zablokowane przez szereg różnic w przepisach krajowych w zakresie prawa autorskiego oraz w pewnym stopniu niepewnością prawną; oznacza to, że posiadaczom praw zagraża sytuacja, w której ich utwory mogą być wykorzystywane bez wypłaty wynagrodzenia, a indywidualni posiadacze wyłącznych praw w różnych Państwach Członkowskich mogą blokować korzystanie z posiadanych przez nich praw; niepewność prawna stanowi przede wszystkim bezpośrednią przeszkodę dla swobodnego obrotu programów we Wspólnocie.
(6) Do celów praw autorskich wprowadzono obecnie zróżnicowanie między publicznym przekazem za pośrednictwem satelity bezpośredniego i satelity telekomunikacyjnego; ponieważ odbiór indywidualny możliwy jest przy obu typach przekazu satelitarnego i jest powszechnie stosowany, nie ma żadnego uzasadnienia dla takiego zróżnicowanego traktowania prawnego.
(7) Swobodne nadawanie programów jest ponadto hamowane wskutek obecnej niepewności prawnej, czy przekaz drogą satelitarną, którego sygnały mogą być odbierane bezpośrednio, dotyczy jedynie praw w kraju nadawania, czy też praw we wszystkich krajach odbioru łącznie; ponieważ do celów praw autorskich satelity telekomunikacyjne i satelity bezpośrednie podlegają jednakowemu traktowaniu, niepewność prawna dotyczy prawie wszystkich programów nadawanych drogą satelitarną we Wspólnocie.
(8) Ponadto pewność prawna, która stanowi wstępny warunek swobodnego przepływu przekazów we Wspólnocie, nie występuje w przypadku, gdy włączanie programów do sieci kablowych i ich retransmisji ma zasięg przekraczający granice.
(9) Rozwój umownego nabywania praw przez uzyskanie zezwolenia już w chwili obecnej przyczynia się w znaczny sposób do tworzenia planowanego europejskiego obszaru audiowizualnego; należy zapewnić kontynuację takich przepisów umownych, a ich prawidłowe zastosowanie w praktyce należy w miarę możliwości promować.
(10) Zwłaszcza operatorzy sieci kablowych nie mogą w obecnej chwili mieć pewności, czy faktycznie nabyli wszystkie prawa objęte takim przepisem.
(11) Ostatecznie, nie wszystkie strony w poszczególnych Państwach Członkowskich są w równej mierze związane zobowiązaniami, które uniemożliwiają im odmowę podjęcia lub zerwanie, bez uzasadnionych przyczyn, rozmów w sprawie nabycia praw niezbędnych w celu retransmisji w sieci kablowej.
(12) W związku z powyższym zachodzi konieczność uzupełnienia w odniesieniu do prawa autorskiego ram prawnych dla utworzenia jednego obszaru audiowizualnego, ustanowionych w dyrektywie 89/552/EWG.
(13) W związku z tym należy zlikwidować istniejące w Państwach Członkowskich zróżnicowanie w zakresie traktowania transmisji programów za pośrednictwem satelity telekomunikacyjnego, w związku z czym kluczowe staje się rozróżnienie, czy utwory i inne przedmioty objęte ochroną są publicznie nadawane; zapewni to także równe traktowanie nadawców programów transgranicznych, niezależnie od tego, czy używają satelity przekazu bezpośredniego czy satelity telekomunikacyjnego.
(14) Niepewność prawną dotyczącą nabywania praw, która utrudnia transgraniczny przekaz satelitarny, można zlikwidować przez zdefiniowanie na poziomie wspólnotowym pojęcia publicznego przekazu satelitarnego; definicja taka powinna jednocześnie określać miejsce przekazu; definicja taka jest niezbędna w celu uniknięcia jednoczesnego stosowania kilku ustawodawstw krajowych w odniesieniu do jednego przekazu; publiczny przekaz satelitarny ma miejsce wyłącznie wtedy i w tym Państwie Członkowskim, w którym organizacja radiowa i telewizyjna kontroluje i odpowiada za sygnały będące nośnikami programu, w postaci zamkniętego łańcucha transmisyjnego, skierowanego do satelity i z powrotem na Ziemię; zwykłych procedur technicznych dotyczących sygnałów będących nośnikami programu nie należy uważać za przerwy w łańcuchu transmisyjnym.
(15) Umowne nabycie wyłącznych praw do nadań programów musi być zgodne z każdym ustawodawstwem dotyczącym praw autorskich i praw pokrewnych w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce publiczny przekaz satelitarny.
(16) Zasada swobodnego zawierania umów, na której opiera się niniejsza dyrektywa, umożliwi dalsze ograniczenie korzystania z tych praw, w szczególności w zakresie dotyczącym niektórych technicznych środków transmisji lub niektórych wersji językowych.
(17) Wskazane jest, aby strony przy uzgadnianiu wysokości wynagrodzenia za nabyte prawa uwzględniały wszystkie aspekty nadania, takie jak faktyczna i potencjalna liczba odbiorców oraz wersja językowa.
(18) Stosowanie zasady kraju pochodzenia, zawartej w niniejszej dyrektywie, może nastręczać problemów w odniesieniu do istniejących umów; niniejsza dyrektywa powinna przewidywać okres pięciu lat na dostosowanie, w miarę potrzeb, istniejących umów w świetle niniejszej dyrektywy; w związku z tym wyżej wymienionej zasady kraju pochodzenia nie należy stosować do istniejących umów, które wygasają przed dniem 1 stycznia 2000 r.; w przypadku gdy do tego dnia strony będą miały swój interes w umowie, uprawnione one są do renegocjacji jej warunków.
(19) Istniejące umowy międzynarodowe w sprawie koprodukcji należy interpretować w świetle celu gospodarczego oraz zakresu umowy, jaki strony miały na uwadze w chwili jej podpisania; w dotychczasowych umowach międzynarodowych w sprawie koprodukcji często brakowało wyraźnego i szczególnego określenia formy wykorzystania publicznego przekazu satelitarnego w rozumieniu niniejszej dyrektywy; filozofią leżącą u podstaw wielu istniejących umów międzynarodowych w sprawie koprodukcji jest koncepcja, według której prawa do koprodukcji są wykonywane przez każdego koproducenta oddzielnie i niezależnie, przez podzielenie prawa do korzystania między koproducentów wzdłuż linii terytorialnych; ogólnie rzecz biorąc, w przypadku gdy publiczny przekaz satelitarny, na który zezwolenie wydał jeden z koproducentów, mógłby naruszyć wartość praw do korzystania innego koproducenta, istniejąca umowa byłaby interpretowana w ten sposób, że ten drugi koproducent musi wydać zezwolenie na publiczny przekaz satelitarny; wyłączne prawa do wersji językowej drugiego koproducenta zostaną naruszone, jeżeli wersja lub wersje językowe przekazu publicznego, łącznie z wersjami dubbingowymi lub z napisami, odpowiada językowi albo językom powszechnie rozumianym na terytorium przydzielonym drugiemu koproducentowi na mocy umowy; pojęcie wyłączności powinno być rozumiane w szerszym znaczeniu, gdzie publiczny przekaz satelitarny dotyczy utworu składającego się głównie z obrazów oraz pozbawionego wszelkich dialogów czy napisów; wyraźnej reguły wymagają również przypadki, gdy umowa międzynarodowa w sprawie koprodukcji nie reguluje jasno kwestii podziału praw w szczególnym przypadku publicznego przekazu satelitarnego w rozumieniu niniejszej dyrektywy.
(20) Publiczne przekazy satelitarne z państw nieczłonkowskich będą uznawane, na określonych warunkach, za przekaz pojawiający się w jednym z Państw Członkowskich Wspólnoty.
(21) Niezbędne jest zapewnienie, że ochrona autorów, artystów wykonawców, producentów fonogramów i organizacji radiowych i telewizyjnych jest przyznana we wszystkich Państwach Członkowskich oraz że nie jest przedmiotem ustawowego systemu licencji; tylko w ten sposób można uniknąć naruszenia konkurencji z powodu różnic w poziomie ochrony w ramach wspólnego rynku.
(22) Pojawienie się nowych technologii może mieć wpływ na jakość i ilość wykorzystania utworów i innych przedmiotów objętych ochroną.
(23) W świetle tych wydarzeń należy mieć nieustannie na uwadze poziom ochrony udzielanej na mocy niniejszej dyrektywy wszystkim podmiotom praw autorskich, w dziedzinach objętych zakresem niniejszej dyrektywy.
(24) Harmonizacja ustawodawstwa przewidziana w niniejszej dyrektywie pociąga za sobą harmonizację przepisów zapewniających wysoki poziom ochrony autorów, artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji radiowych i telewizyjnych; harmonizacja ta nie może dopuścić do sytuacji, w której organizacje radiowe i telewizyjne korzystałyby z różnic w poziomie ochrony poprzez przenoszenie miejsc swojej działalności, ze szkodą dla produkcji audiowizualnych.
(25) Do celów publicznego przekazu satelitarnego ochronę przewidzianą w odniesieniu do praw pokrewnych należy dostosować do ochrony określonej w dyrektywie 92/100/EWG z dnia 19 listopada 1992 r. w sprawie prawa najmu i użyczania oraz niektórych praw pokrewnych w dziedzinie własności intelektualnej 5 ; w szczególności zapewni to, że artyści wykonawcy oraz producenci fonogramów mają zagwarantowane stosowne wynagrodzenie za przekaz satelitarny ich przedstawień lub fonogramów.
(26) Przepisy art. 4 nie uniemożliwiają Państwom Członkowskim rozszerzenia domniemania określonego w art. 2 ust. 5 dyrektywy 92/100/EWG na prawa wyłączne określone w art. 4; ponadto przepisy art. 4 nie pozbawiają Państw Członkowskich możliwości wprowadzenia wzruszalnego domniemania wydania zezwolenia na korzystanie, w odniesieniu do wyłącznych praw wykonawców określonych w tym artykule, w zakresie, w jakim domniemanie takie jest zgodne z Międzynarodową Konwencją o Ochronie Wykonawców, Producentów Fonogramów i Organizacji Nadawczych.
(27) Retransmisja drogą kablową programów z innych Państw Członkowskich stanowi działanie podlegające prawu autorskiemu oraz, w zależności od przypadku, prawom pokrewnym; w związku z tym operator sieci kablowej musi uzyskać zezwolenie wszystkich posiadaczy praw, w odniesieniu do wszystkich części retransmitowanego programu; zgodnie z niniejszą dyrektywą zezwolenia takie wydawane są na podstawie umów, chyba że przewidziany jest tymczasowy wyjątek, w przypadku istniejących ustawowych systemów licencji.
(28) W celu zapewnienia, aby prawidłowe działanie umownych przepisów nie było podawane w wątpliwość przez osoby z zewnątrz będące posiadaczami praw do poszczególnych części programu, w stopniu, w jakim wymaga tego specyfika retransmisji drogą kablową, należy zapewnić wyłącznie zbiorową formę realizacji prawa do wydawania zezwoleń, poprzez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi; prawo do wydawania zezwoleń pozostaje w mocy, a regulacji podlega tylko sposób jego realizacji, przez co prawo do wydawania zezwoleń na retransmisję drogą kablową może być nadal przyznawane; niniejsza dyrektywa nie wpływa na wykonanie autorskich praw osobistych.
(29) Wyjątek przewidziany w art. 10 nie ogranicza możliwości przeniesienia praw przez ich posiadaczy na organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i zapewnienia sobie w ten sposób bezpośredniego udziału w wynagrodzeniach wypłacanych przez operatora kablowego za retransmisję drogą kablową.
(30) Przepisy umowne dotyczące zezwoleń na retransmisję kablową należy wspierać za pomocą dodatkowych środków; strona, która dąży do zawarcia umowy ogólnej, powinna zostać zobowiązana do przedstawienia zbiorowych propozycji dotyczących umowy; ponadto każda strona umowy powinna mieć w każdej chwili możliwość wezwania do pomocy bezstronnych mediatorów, których zadaniem jest pomoc w negocjacjach i którzy mogą przedstawiać wnioski; wszelkie takie propozycje lub zastrzeżenia do nich przedstawia się danym stronom zgodnie z obowiązującymi zasadami doręczania dokumentów prawnych, zawartymi w szczególności w istniejących konwencjach międzynarodowych; ostatecznie niezbędne jest zapewnienie, aby negocjacje nie były bezzasadnie blokowane oraz aby nie dochodziło do nieuzasadnionego utrudniania udziału w tych negocjacjach indywidualnym posiadaczom praw; żaden z tych środków sprzyjających nabywaniu praw nie podważa umownego charakteru nabywania praw do retransmisji drogą kablową.
(31) W okresie przejściowym należy zezwolić Państwom Członkowskim na utrzymanie istniejących organów właściwych na terytoriach tych państw do rozstrzygania spraw, w których prawo do publicznej retransmisji drogą kablową spotkało się z nieuzasadnioną odmową lub zostało zaoferowane przez organizację radiową i telewizyjną na nieuzasadnionych warunkach; zakłada się, że danym stronom powinno być zagwarantowane prawo do wysłuchania przez organ, a istnienie takiego organu nie przeszkadza danym stronom w normalnym dostępie do sądów.
(32) Jednakże zasady wspólnotowe nie muszą odnosić się do tych wszystkich kwestii, których skutki, ewentualnie z niewielkimi wyjątkami w sferze handlowej, są odczuwalne tylko w granicach jednego Państwa Członkowskiego.
(33) Należy ustanowić minimalne reguły w celu ustanowienia i zagwarantowania swobodnego i niezakłóconego transgranicznego przekazu drogą satelitarną oraz równoczesnej, niezmienionej retransmisji drogą kablową programów nadawanych z innych Państw Członkowskich, w szczególności na podstawie umowy.
(34) Niniejsza dyrektywa nie narusza dalszej harmonizacji w dziedzinie prawa autorskiego oraz praw pokrewnych, jak również zbiorowego zarządzania takimi prawami; możliwość regulowania działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi przez Państwa Członkowskie nie narusza swobody umownego negocjowania praw, przewidzianej w niniejszej dyrektywie, zakładając, że negocjacje takie są prowadzone w ramach ogólnych lub szczegółowych przepisów krajowych w odniesieniu do prawa konkurencji lub zapobiegania nadużywaniu pozycji monopolistycznej.
(35) W związku z powyższym Państwa Członkowskie powinny uzupełnić przepisy ogólne niezbędne do osiągnięcia celów niniejszej dyrektywy przez podjęcie środków ustawodawczych i administracyjnych w ramach prawa krajowego, z zastrzeżeniem, że nie pozostają one w sprzeczności z celami niniejszej dyrektywy oraz są zgodne z prawem wspólnotowym.
(36) Niniejsza dyrektywa nie wpływa na stosowanie zasad konkurencji, zgodnie z art. 85 i 86 Traktatu,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
| W imieniu Rady | |
| R. URBAIN | |
| Przewodniczący |
Dz.U. C 25 z 28.1.1993, str. 43.
Dz.U. C 255 z 20.9.1993.