Konkluzje Rady w sprawie przyczynienia się do powstrzymania wzrostu nadwagi i otyłości u dzieci.

1.

Artykuł 168 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) 2 , który stanowi, że przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego i że Unia zachęca do współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie zdrowia publicznego oraz, jeśli to konieczne, wspiera ich działania;

2.

Fakt, że od roku 2000 Rada Unii Europejskiej podkreśla znaczenie promocji zdrowego stylu życia, to jest właściwego odżywiania i aktywności fizycznej, w szczególności w: 3

3.

Plan działania UE w sprawie otyłości u dzieci na lata 2014-2020 12 , który uznaje korzystny wpływ promocji zdrowia i zapobiegania chorobom zarówno na obywateli, jak i na systemy opieki zdrowotnej oraz uznaje znaczenie zdrowego odżywiania 13 i promocję aktywności fizycznej w zmniejszaniu ryzyka chorób przewlekłych i niezakaźnych, a także wzywa państwa członkowskie do dalszego uznawania promocji zdrowego żywienia i aktywności fizycznej za najwyższy priorytet, przyczyniając się tym samym do poprawy stanu zdrowia i jakości życia obywateli UE oraz stabilności systemów opieki zdrowotnej, oraz Europejski plan działania w dziedzinie żywności i żywienia na lata 2015-2020 14 ;

4.

Światowy plan działania WHO na rzecz zapobiegania i zwalczania chorób niezakaźnych na lata 2013-2020 z dnia 27 maja 2013 r. 15 oraz określone w nim dziewięć globalnych dobrowolnych celów; Europejska strategia aktywności fizycznej WHO na lata 2016-2025 16 ; sprawozdanie Komisji WHO ds. Otyłości u Dzieci (2016) 17 , zawierające kompleksowy i zintegrowany pakiet zaleceń dotyczących otyłości u dzieci;

5.

Rezolucję ONZ z dnia 25 września 2015 r. pt.: "Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030", w której przyznano, że zwalczanie nierówności wymaga podejścia wielosektorowego z udziałem wielu zainteresowanych stron, przy jednoczesnym zapewnieniu, by nikt nie został pominięty 18 ;

6.

Deklarację wiedeńską z dnia 5 lipca 2013 r. w sprawie żywienia i chorób niezakaźnych w kontekście polityki ramowej "Zdrowie 2020" 19 , w której uzgodniono podjęcie działań na rzecz zapobiegania otyłości i nadanie priorytetu zdrowemu żywieniu dzieci, w szczególności poprzez stworzenie środowisk zapewniających dostęp do zdrowej żywności i napojów;

7.

Zamówienia publiczne żywności dla zdrowia - Sprawozdanie techniczne z 2017 r. dotyczące środowiska szkolnego, opracowane przez prezydencję maltańską wraz z Komisją Europejską, Światową Organizacją Zdrowia (WHO), Wspólnym Centrum Badawczym i członkami Grupy Wysokiego Szczebla ds. Żywienia i Aktywności Fizycznej 20 ;

8.

Projekt sprawozdania z oceny śródokresowej realizacji Planu działania UE w sprawie otyłości u dzieci przedstawiony przez Komisję Europejską w dniu 22 lutego 2017 r. 21 ;

1.

Zdrowie stanowi wartość dla rozwoju gospodarczego i społecznego każdego państwa, okazję do jego dalszego rozwoju oraz inwestycję weń;

2.

Częste występowanie nadwagi i otyłości u dzieci w wielu państwach członkowskich stanowi wielki problem zdrowotny i przyczynia się do zwiększenia nierówności w zdrowiu, które najbardziej dotykają dzieci jako najsłabszą grupę społeczną; oraz że otyłość u dzieci jest mocnym predyktorem otyłości u dorosłych (która ma powszechnie znane skutki zdrowotne i gospodarcze), gdyż ponad 60 % dzieci z nadwagą prawdopodobnie będzie miało nadwagę również w wieku dorosłym 22 ;

3.

Występowanie nadwagi i otyłości w dzieciństwie wiąże się z poważnymi skutkami dla zdrowia zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej, w tym ze zwiększonym ryzykiem zachorowania m.in. na cukrzycę typu 2, astmę, nadciśnienie i choroby układu krążenia; a w przypadku zachorowania na te choroby otyłość znacznie zmniejsza skuteczność ich leczenia;

4.

Otyłość ma wpływ na jakość życia i wiąże się, między innymi, z niskim poczuciem własnej wartości;

5.

Przyczyny nadwagi i otyłości u dzieci są złożone i obejmują wiele czynników, głównie wynikających z przebywania w środowisku obesogennym 23 ;

6.

Niewystarczająca aktywność fizyczna i niezrównoważone odżywianie powodują nadwagę, otyłość oraz szereg chorób przewlekłych. Należy zatem właściwie zająć się obydwiema tymi dziedzinami;

7.

Nowe dane eksperymentalne wskazują na istnienie zmian epigenetycznych, które w pewnych przypadkach mogą być czynnikiem sprzyjającym powstawaniu nadwagi lub otyłości; niektóre badania wskazują, że czynniki ryzyka, takie jak wyższy wskaźnik masy ciała matki przed ciążą, narażenie na działanie dymu tytoniowego przed urodzeniem, nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży, a także przyspieszony przyrost masy ciała u niemowląt w ciągu pierwszego tysiąca dni życia są powiązane z późniejszą otyłością u dzieci 24 ;

8.

Otyłość europejskich dzieci jest mocno powiązana ze statusem społecznoekonomicznym ich rodziców: wśród rodziców z niższych warstw społecznoekonomicznych prawdopodobieństwo wystąpienia nadwagi jest wyższe. Jest bardziej prawdopodobne, że dzieci rodziców otyłych lub rodziców o niższym statusie społecznoekonomicznym mają złe nawyki żywieniowe, co prowadzi do nadwagi. Ponadto w niektórych państwach członkowskich mniejsze jest prawdopodobieństwo, że dzieci z niższych warstw społecznoekonomicznych, zwłaszcza w przypadku wcześniaków, będą karmione piersią 25 ;

9.

Obecne polityki promocji zdrowia oraz zapobiegania nadwadze i otyłości w celu zahamowania wzrostu otyłości dziecięcej nie są wystarczająco skuteczne. Nie ma pojedynczego działania, które wystarczyłoby do rozwiązania problemu otyłości u dzieci. Ponadto polityki sektorowe mogą również mieć istotne niepożądane skutki dla zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. W związku z tym otyłość u dzieci powinna znaleźć się wysoko w programach prac państw członkowskich i Unii Europejskiej i powinna być traktowana jako kwestia priorytetowa z zastosowaniem szeregu skoordynowanych działań różnych sektorów;

10.

Potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć czynniki - w tym epigenetykę - wywołujące nadwagę i otyłość wśród dzieci, a także przeanalizować oparte na dowodach podejścia do zdrowego żywienia i większej aktywności fizycznej w ciągu całego życia. Ponadto potrzebne są dalsze badania w dziedzinie zdrowia publicznego, by zwrócić uwagę na skutki i zachęty gospodarcze dotyczące wszystkich grup społecznoekonomicznych, a także zapewnić skuteczną politykę w zakresie zdrowia publicznego, interwencje i programy profilaktyczne;

11.

Zgodnie z dowodami potwierdzającymi, że dobrze odżywione dzieci są zdrowsze, dostęp do zdrowego żywienia i aktywności fizycznej od najmłodszych lat pozwala dzieciom zdrowo się rozwijać i stawać się zdrowymi dorosłymi. Zdrowe dzieci są lepiej przygotowane do uczenia się i rozwoju w szkole, co z kolei daje im lepsze możliwości rozwoju osobistego i zwiększenia produktywności w późniejszym okresie życia;

12.

Zdaniem WHO dzieci i młodzież w wieku od 5 do 17 lat powinny w sumie poświęcać co najmniej 60 minut dziennie na aktywność fizyczną o umiarkowanej do dużej intensywności. Ponadto co najmniej 3 razy w tygodniu powinny realizować aktywność o większej intensywności oraz aktywność wzmacniającą mięśnie i układ kostny. 26 Należy uwzględnić dostępne zalecenia krajowe;

13.

W obrębie administracji rządowej i w całym społeczeństwie należy zastosować oparte na współpracy podejście międzysektorowe, obejmujące sektory zdrowia, edukacji, produkcji żywności, rolnictwa i rybołówstwa, handlu i przemysłu, finansów, sportu, kultury, komunikacji, środowiska i miejskiego planowania przestrzennego, transportu, spraw społecznych i badań, by zapewnić środowisko sprzyjające zdrowiu;

14.

Biorąc pod uwagę, że w większości państw europejskich dzieci spędzają blisko jedną trzecią ich codziennego życia w środowisku edukacyjnym, ważne jest, by zdrowe żywienie i aktywność fizyczna były promowane w warunkach szkolnych i ośrodkach opieki nad dziećmi, we współpracy z rodzicami. W otoczeniu szkolnym należy dążyć do zapewnienia warunków sprzyjających wspieraniu zdrowego stylu życia;

15.

Posiłki szkolne stanowią dobrą okazję, by wspierać zdrowe nawyki żywieniowe i promocję zdrowia; w tym celu w placówkach oświatowych należy promować "jedzenie dla zdrowia";

16.

Rządy i instytucje publiczne mają możliwość zwiększenia zapotrzebowania na zdrowe posiłki, a co za tym idzie, poprawy sposobu żywienia poprzez zamówienia publiczne; mają też możliwość wpływania na rynek i wspierania innowacji w kierunku dostarczania żywności o lepiej zbilansowanej wartości odżywczej w sprawiedliwy i przejrzysty sposób;

17.

Istnieje wiele dowodów uzasadniających potrzebę podjęcia skuteczniejszych działań w zakresie wprowadzania do obrotu żywności wysokoenergetycznej oraz zawierającej duże ilości tłuszczów nasyconych, kwasów tłuszczowych typu trans, cukru i soli. Dotychczasowe doświadczenia i dowody wskazują na to, że dobrowolne działania mogą wymagać środków regulacyjnych, by wzrosła ich skuteczność;

18.

Karmienie niemowląt do szóstego miesiąca życia wyłącznie piersią jest korzystne dla optymalnego wzrostu, rozwoju i zdrowia dziecka. Po tym okresie, aby zaspokoić ich rosnące potrzeby żywieniowe, niemowlęta powinny otrzymywać odpowiednie i bezpieczne pokarmy uzupełniające karmienie piersią kontynuowane do osiągnięcia wieku dwóch lub więcej lat. Karmienie piersią i dokarmianie bezpiecznymi pokarmami uzupełniającymi powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami WHO 27 lub zaleceniami krajowymi, o ile są dostępne;

1.

Włączyły do krajowych planów działania, strategii lub działań w zakresie żywienia i aktywności fizycznej międzysektorowe środki mające na celu zwalczanie otyłości u dzieci, skupiające się nie tylko na promocji zdrowia i profilaktyce chorób, ale również na tych dzieciach i nastolatkach, u których już występuje nadwaga lub otyłość; należy w szczególności uwzględnić następujące czynniki:

2.

Opracowały szczegółowe wytyczne żywieniowe dla dzieci i młodzieży, odnoszące się zarówno do osób o właściwej wadze, jak i do cierpiących na nadwagę lub otyłość. Takie wytyczne powinny stanowić dla rodziców, opiekunów i dostawców żywności w placówkach edukacyjnych wskazówki co do, między innymi, odpowiednich wielkości porcji i zawierać informacje na temat pożywnych i dogodnych opcji żywienia w przystępnych cenach;

3.

Opracowały szczegółowe wytyczne krajowe dotyczące zachęt do podejmowania codziennej aktywności fizycznej;

4.

Zapewniały opracowywanie i dostarczanie informacji i porad promowanych przez krajowe organy publiczne działające w dziedzinie żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia w warunkach wolnych od niewłaściwych przekazów komercyjnych;

5.

Zwiększyły zorganizowane wysiłki na rzecz ograniczenia ogólnej ilości i siły przekonywania skierowanych do dzieci i nastolatków informacji marketingowych sprzecznych z zachęcaniem do zdrowego stylu życia;

6.

Współpracowały z producentami żywności, sprzedawcami detalicznymi oraz sektorem gastronomii, aby zachęcić do ulepszania produktów spożywczych, zgodnie z wytycznymi sektora zdrowia, i promocji zdrowych wyborów żywieniowych w celu ułatwienia ich podejmowania;

7.

W stosownych przypadkach, we współpracy z zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami konsumentów i organizacjami pozarządowymi skupiającymi się na pomocy dzieciom, wprowadzały stosowne środki lub zachęcały do opracowywania kodeksów postępowania. Ma to na celu zapewnienie, by przekazy handlowe skierowane do dzieci i młodzieży nie promowały żywności o dużej zawartości energii, soli, cukrów lub tłuszczów nasyconych i kwasów tłuszczowych typu trans, lub które w inny sposób nie są zgodne z krajowymi lub międzynarodowymi wytycznymi dotyczącymi żywienia i przemysłu oraz by wysiłki przemysłu żywnościowego na rzecz ulepszania produktów spożywczych, marketingu i reklamy były coraz bardziej spójne;

8.

Rozważyły, w stosownych przypadkach, przyjęcie środków ustawodawczych mających na celu propagowanie aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania oraz zapewnienie sprzyjających warunków;

9.

Wdrażały podejście uwzględniające kwestie zdrowotne we wszystkich politykach prowadzące do stworzenia otoczenia i infrastruktury sprzyjających wzrostowi rutynowej aktywności fizycznej i aktywnego wypoczynku oraz łatwemu wyborowi zdrowszej żywności;

10.

Wdrażały stałe programy monitorowania stanu zdrowia w całym cyklu życia, ze zwróceniem szczególnej uwagi na odżywianie i aktywność fizyczną u kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży, by opracować i ukierunkować działania. Programy te muszą być w stanie monitorować różne czynniki, w tym nierówności społeczne;

11.

Rozważyły analizę gospodarczych skutków nadwagi i otyłości wśród dzieci i dorosłych, zwłaszcza kosztów zdrowotnych i społecznych, obciążenia budżetu publicznego oraz budżetów domowych w całym gradiencie społecznoekonomicznym;

1.

Uznania walki z nadwagą i otyłością u dzieci za priorytet Unii Europejskiej, który zostałby odzwierciedlony we wszystkich politykach sektorowych i w programie prac Komisji, przy pełnym poszanowaniu kompetencji państw członkowskich;

2.

Współpracy - w stosownych przypadkach - ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami konsumentów i organizacjami pozarządowymi skupiającymi się na pomocy dzieciom, pod kierownictwem organów zdrowia publicznego, w celu przygotowania, przeglądu i wzmocnienia inicjatyw na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. Działania należy podejmować z myślą o ograniczeniu skierowanego do dzieci i nastolatków marketingu żywności wysokoenergetycznej, zawierającej sól, cukry, tłuszcze nasycone lub kwasy tłuszczowe typu trans, lub która w inny sposób jest niezgodna z krajowymi lub międzynarodowymi wytycznymi dotyczącymi żywienia, a także w celu zwalczania siedzącego trybu życia, z wykorzystaniem narzędzi opartych na dowodach, ponieważ dowiedziono, że wśród dzieci i młodzieży istnieje silny związek między ekspozycją na przekazy marketingowe i czasem spędzanym przed ekranem a tyciem;

3.

Odnotowania w szczególności pilnej potrzeby zajęcia się nowym wyzwaniem, jakie stanowi marketing i reklama za pośrednictwem platform internetowych i mediów społecznościowych, w których przekazy są często kierowane do poszczególnych dzieci i są trudniejsze do monitorowania;

4.

Zachęcania do dobrowolnego etykietowania żywności, zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu (UE) nr 1169/2011, w szczególności w jego art. 35 ust. 1, wspierającego wszystkich konsumentów, zwłaszcza tych z grup o niższym statusie społecznoekonomicznym, w podejmowaniu zdrowych wyborów i do promowania kampanii edukacyjnych i informacyjnych mających na celu zwiększenie zrozumienia przez konsumentów informacji o żywności, w tym etykietowania dotyczącego wartości odżywczej;

5.

Określenia, w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Żywienia i Aktywności Fizycznej, odpowiednich mechanizmów w celu usprawnienia gromadzenia danych na temat wskaźników zdrowotnych, jak również danych dotyczących interwencji i działań, w szczególności związanych z zachowaniem, czynnikami ryzyka i czynnikami chroniącymi, nadwagą, otyłością i wynikami zdrowotnymi w celu zapewnienia aktualnych, wiarygodnych i porównywalnych danych;

6.

Uznania za dziedziny priorytetowe monitorowania aktywności fizycznej i wartości odżywczej żywności dla dzieci w placówkach oświatowych, oceny nierówności społecznych w odniesieniu do otyłości i nadwagi u dzieci i młodzieży oraz ich skutków;

7.

Wspierania Inicjatywy Kontroli Otyłości Dziecięcej WHO (Childhood Obesity Surveillance Initiative) 29 w celu rutynowego pomiaru tendencji w zakresie nadwagi i otyłości u dzieci ze szkół podstawowych i badań ankietowych nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej 30 , aby zrozumieć postęp epidemii w tej grupie ludności i umożliwić porównania między krajami w regionie europejskim;

8.

Dalszego wspierania i wdrażania, przy pełnym poszanowaniu kompetencji państw członkowskich, Planu działania UE w sprawie otyłości u dzieci na lata 2014-2020, zwłaszcza działań transgranicznych i efektów takich, jak ulepszanie produktów spożywczych i marketing skierowany do dzieci;

9.

Opracowania i oceny opartych na dowodach programów i wytycznych dotyczących promowania zdrowia i zapobiegania chorobom, diagnostyki i możliwości leczenia wśród dzieci i nastolatków z nadwagą i otyłych. Ponadto do zapewniania szkoleń i wskazówek dla pracowników służby zdrowia zgodnie z zaleceniami i wytycznymi WHO;

10.

Określenia w państwach członkowskich dobrych praktyk spełniających oparte na dowodach kryteria wyboru i rozpowszechniania ich wśród państw członkowskich, przy równoczesnym uwzględnieniu kontekstu instytucjonalnego;

1.

Dalszego wspierania projektów badawczych i inicjatyw w dziedzinie nadzoru nakierowanych na śledzenie i zwalczanie nadwagi i otyłości u dzieci oraz zapewniania tym projektom i inicjatywom odpowiednich zasobów, w tym do rozpowszechniania przykładów dobrych praktyk i przedsięwzięć zakończonych sukcesem spełniających ściśle określone kryteria;

2.

Zapewnienia skutecznego podejścia uwzględniającego kwestie zdrowotne we wszystkich politykach promującego zdrowie, profilaktykę i zdrowe żywienie w różnych sektorach i w ramach różnych inicjatyw;

3.

Dalszego angażowania zainteresowanych stron na szczeblu unijnym, zwłaszcza w ulepszanie produktów spożywczych, przy użyciu odpowiednich ram oceny i odpowiedzialności, a także do regularnego informowania o rozwoju sytuacji;

4.

Wspierania opracowywania unijnych kodeksów postępowania w dziedzinie marketingu i informacji handlowych na temat żywności, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci i młodzieży, przy odpowiednim udziale zainteresowanych stron;

5.

Wspierania wspólnych działań państw członkowskich pragnących nadal opracowywać i realizować w jak najszerszym zakresie odpowiednie skoordynowane inicjatywy, zwłaszcza w dziedzinie ulepszania produktów spożywczych, analizy ekonomicznej skutków otyłości, marketingu i zamówień publicznych dotyczących żywności.

Konkluzje Rady w sprawie przyczynienia się do powstrzymania wzrostu nadwagi i otyłości u dzieci.

Dz.U.UE.C.2017.205.46

Konkluzje Rady w sprawie przyczynienia się do powstrzymania wzrostu nadwagi i otyłości u dzieci 1