Konkluzje Rady w sprawie praw ofiar2019/C 422/05.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2019.422.5

Akt nienormatywny

Wersja od: 16 grudnia 2019 r.

Konkluzje Rady w sprawie praw ofiar

(2019/C 422/05)

(Dz.U.UE C z dnia 16 grudnia 2019 r.)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

PRZYPOMINAJĄC O OSIĄGNIĘCIU ZNACZNYCH POSTĘPÓW W TWORZENIU KOMPLEKSOWYCH UNIJNYCH PRZEPISÓW W DZIEDZINIE PRAW OFIAR;

PODKREŚLAJĄC ZNACZENIE DALSZEGO ROZWIJANIA TYCH PRZEPISÓW I ZWIĘKSZANIA ICH SPRAWNEGO I EFEKTYWNEGO WDRAŻANIA, PRZY ZAANGAŻOWANIU WSZYSTKICH ODPOWIEDNICH ZAINTERESOWANYCH STRON;

(1) PRZYPOMINA o nowym programie strategicznym Unii Europejskiej, zgodnie z którym ochrona obywateli i swobód jest jednym z głównych priorytetów działań Unii na lata 2019-2024. Rada Europejska potwierdziła, że Europa musi być miejscem, w którym ludzie czują się wolni i bezpieczni.

(2) ODNOTOWUJE z zadowoleniem działania Komisji na rzecz zarówno zwiększania praw ofiar, jak i wskazywania odpowiednich usprawnień w zakresie dostępu ofiar do odszkodowań. Ponadto Rada uważa, że sprawozdanie pt. "Wzmacnianie praw ofiar: od odszkodowania do naprawienia krzywdy - w kierunku nowej unijnej strategii dotyczącej praw ofiar 2020-2025" ¹  stanowi dobrą podstawę przyszłych prac.

(3) WYRAŻA UZNANIE dla istotnych prac przeprowadzonych przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), zwłaszcza jeśli chodzi o badania i ankiety na temat wykrywania i eliminowania niedociągnięć związanych z prawami ofiar, np. zestaw czterech sprawozdań dotyczących zapewniania sprawiedliwości ofiarom przestępstw z użyciem przemocy i opublikowanych w kwietniu 2019 r. Opierając się na opiniach przedstawionych w wyżej wspomnianych sprawozdaniach, Rada uważa za oczywiste, że niezbędne są środki służące poprawie dostępu ofiar do wymiaru sprawiedliwości i odszkodowań.

(4) PPRZYPOMINA o poprzednich konkluzjach Rady w sprawie ofiar terroryzmu ²  oraz opublikowanych w 2014 r. konkluzjach Rady w sprawie zapobiegania wszelkim formom przemocy wobec kobiet i dziewcząt, w tym okaleczaniu żeńskich narządów płciowych, i zwalczania takiej przemocy ³ .

(5) WYRAŻA UZNANIE dla konkretnych wyników prac prowadzonych w ramach horyzontalnego mandatu unijnego koordynatora ds. zwalczania handlu ludźmi i zgodnie z art. 20 dyrektywy UE w sprawie zwalczania handlu ludźmi, w tym wyników w zakresie dostępu ofiar handlu ludźmi do przysługujących im praw i korzystania z tych praw oraz w odniesieniu do komunikatu z 2017 r. pt. "Sprawozdanie w sprawie działań następczych w związku ze Strategią UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi oraz wskazanie kolejnych konkretnych działań".

(6) UWAŻA, że szczególnie ważne jest kontynuowanie i intensyfikowanie prac służących wzmacnianiu praw ofiar w Unii Europejskiej. W tym celu należy szybko zakończyć będącą jeszcze w toku ocenę wdrażania najnowszych instrumentów prawnych, takich jak dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 of 15 marca 2017 r. w sprawie zwalczania terroryzmu ⁴ , jak również dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW ⁵ . Rada uważa, że uzasadnione jest dalsze rozwijanie polityki Unii Europejskiej dotyczącej ofiar zgodnie z najnowszymi odpowiednimi aktami prawnymi UE oraz z uwzględnieniem potrzeb i praw ofiar.

(7) UWAŻA, że zwrot ofiarom zabezpieczonego mienia na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1805 z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty ⁶  stanowi ważny środek uznawania praw ofiar.

(8) PODKREŚLA, jak ważne jest skuteczniejsze przekładanie aktów prawnych dotyczących praw ofiar na najlepsze praktyki w państwach członkowskich. Ofiary powinny mieć poczucie, że mogą korzystać ze swoich praw w praktyce i bez względu na to, w którym państwie członkowskim doszło do popełnienia przestępstwa. Dostęp ofiar do przysługujących im praw należy zapewnić poprzez skuteczniejsze przekazywanie im informacji z wykorzystaniem wszystkich stosownych środków. Ponadto należy w kompleksowy i stały sposób wpierać szkolenia i wiedzę fachową osób mających kontakt z ofiarami.

(9) PODKREŚLA, jak ważne dla propagowania praw ofiar przestępstw w państwach członkowskich jest unijne finansowanie. Rada uważa, że kwestią o zasadniczym znaczeniu jest to, aby możliwość finansowania działań i inicjatyw służących zwiększaniu praw ofiar uwzględnić w programie "Wymiar sprawiedliwości", programie "Prawa i wartości" i w Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, stanowiących elementy wieloletnich ram finansowych Unii na lata 2021-2027.

(10) UZNAJE, że kwestie związane z prawami ofiar mają charakter międzyinstytucjonalny, międzyrządowy i wielowymiarowy i wymagają koordynacji. Rozwijając koordynację na szczeblu UE, należy dokonać oceny doświadczeń wynikających z zadań związanych z koordynacją, zanim rozważona zostanie możliwość ustanowienia nowych struktur koordynacyjnych lub modyfikacji istniejących zadań. W szczególności należy unikać powielania już istniejących mandatów i unijnych ram koordynacji ustanowionych na mocy prawa UE. Ważne jest, aby UE aktywnie wspierała współpracę transgraniczną między państwami członkowskimi. Odpowiedzialność za krajowe struktury koordynacyjne powinny jednak ponosić wyłącznie państwa członkowskie.

(11) ODNOTOWUJE, że pomimo dużych wysiłków, aby zapewnić stosowanie przepisów i przestrzeganie praw w cyberprzestrzeni, stale rośnie liczba wszelkich form cyberprzestępczości i szkodliwych zachowań w internecie, co wiąże się z koniecznością zapewniania ochrony ofiarom, które zostały poszkodowane w wyniku naruszenia ich praw podstawowych, poniesienia strat finansowych, kradzieży tożsamości i nadszarpnięcia ich reputacji w kraju i za granicą.

(12) UWAŻA, że niezbędne jest zacieśnienie współpracy zarówno na szczeblu unijnym, jak i na szczeblu krajowym. Współpracę między państwami członkowskimi - i jej skuteczność - trzeba zwiększać poprzez wykorzystywanie istniejących sieci UE. Można rozważyć współpracę między europejską siecią dotyczącą praw ofiar ⁷  a innymi odpowiednimi unijnymi sieciami, takimi jak Europejska Sieć Sądowa ⁸  i Europejska Sieć Zapobiegania Przestępczości ⁹ . Ponadto Rada uważa, że spotkania centralnych punktów kontaktowych, o których mowa w dyrektywie o kompensacie, mogłyby być organizowane w sposób bardziej regularny, na przykład w związku ze spotkaniami lub z działaniami europejskiej sieci dotyczącej praw ofiar. Aby w pełni uwzględnić perspektywę ofiar i wzmocnić udzielane im wsparcie, należy aktywnie propagować partnerstwa z organizacjami lub innymi podmiotami zapewniającymi ofiarom usługi wsparcia.

(13) UWAŻA, że uzyskanie odszkodowania za szkody wyrządzone ofiarom w wyniku przestępstwa należy do podstawowych praw przysługujących ofiarom, Podczas gdy obowiązek zapewnienia ofiarom rzeczywistego odszkodowania spoczywa przede wszystkim na sprawcy przestępstwa, w najbliższej przyszłości należy podjąć szczególne wysiłki, aby poprawić skuteczny dostęp ofiar do kompensat państwowych, zgodnie z przepisami dotyczącymi krajowych systemów kompensaty ustanowionymi w dyrektywie Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw (zwanej dalej "dyrektywą o kompensacie") ¹⁰ . Poprawi to w szczególności sytuację ofiar przestępstw umyślnych popełnionych z użyciem przemocy.

(14) UWAŻA, że w celu poprawy dostępu ofiar do odszkodowań, rozważyć należy zastosowanie odpowiednich środków. Środki te mogłyby obejmować zacieśnienie współpracy na szczeblu krajowym i na szczeblu unijnym. Można by również rozważyć możliwość zmiany dyrektywy o kompensacie - w zależności od wyników przeprowadzanej obecnie oceny tej dyrektywy. Częścią ewentualnych prac nad jej zmianą powinno być dokładniejsze zdefiniowanie zadań krajowych punktów kontaktowych. Ponadto w celu rozważenia przyszłych działań w zakresie dostępu ofiar do odszkodowań, należy zapewnić więcej informacji na temat trudności napotykanych podczas wdrażania dyrektywy o kompensacie. Potrzeba również więcej informacji na temat krajowych kryteriów przyznawania odszkodowań i na temat krajowych definicji przestępstw umyślnych popełnionych z użyciem przemocy.

(15) PODKREŚLA, że w celu uproszczenia systemów kompensat państwowych, jak również w celu odpowiedniego uwzględnienia różnic między państwami członkowskimi, kompensaty powinny nadal mieć formę świadczeń pieniężnych. Państwa członkowskie powinny starać się zapewnić, by ofiary, które występują o odszkodowanie, nie były narażone na wtórną wiktymizację, i w tym celu powinny zapewnić im odpowiednie wsparcie i ochronę. Rada nie uważa, żeby harmonizacja odszkodowań i systemów kompensat państwowych była możliwa; można by jednak zbadać, czy możliwe jest zharmonizowanie w pewnym stopniu definicji ofiar uprawnionych do kompensat państwowych.

ZWRACA SIĘ DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ, ABY:

1. OPRACOWAŁA unijną strategię na lata 2020-2024 dotyczącą praw ofiar. Strategia powinna mieć kompleksowy charakter i powinna dotyczyć wszystkich ofiar przestępstw, ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przestępstw z użyciem przemocy. Powinna obejmować systematyczne podejście do zapewniania ofiarom skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości i odszkodowań.

2. UWZGLĘDNIŁA w strategii następujące środki: propagowanie wśród państw członkowskich najlepszych praktyk w zakresie sposobów poprawy dostępu ofiar do informacji, wsparcia i ochrony, nowe praktyczne inicjatywy w zakresie szkoleń oraz koordynowanie i usprawnianie działań prowadzonych w ramach istniejących sieci UE, takich jak europejska sieć dotycząca praw ofiar i sieć krajowych punktów kontaktowych ustanowionych na mocy art. 16 dyrektywy o kompensacie. W tym kontekście Komisja jest proszona o dokonanie oceny zarówno działań prowadzonych w ramach europejskiej sieci dotyczącej praw ofiar i sieci krajowych punktów kontaktowych, jak i roli, jaką odgrywają te sieci, a także o zastanowienie się nad celowością połączenia tych dwóch sieci.

3. DOKONAŁA OCENY - w ramach wyżej wymienionej strategii - istniejących ram prawnych dotyczących praw ofiar. Szczególną uwagę należy zwrócić na przegląd przepisów UE, które mają zastosowanie do odszkodowań, takich jak dyrektywa o kompensacie. Należy również przeanalizować, jakie skutki dla dostępu ofiar do odszkodowań ma decyzja ramowa Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym ¹¹ .

4. ZWRÓCIŁA się do Eurojustu, FRA, Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn oraz do europejskiej sieci dotyczącej praw ofiar, aby zastanowiły się nad tym, w jaki sposób można usprawnić współpracę i wymianę informacji między właściwymi organami w odniesieniu do ofiar przestępstw z użyciem przemocy w sprawach transgranicznych. Ponadto Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości i Agencja Unii Europejskiej ds. Szkolenia w Dziedzinie Ścigania mogłyby również wnieść swój wkład, w szczególności w szkolenia właściwych organów.

5. W PEŁNI WYKORZYSTYWAŁA instrumenty unijnego finansowania do propagowania praw ofiar przestępstw oraz aktywnie rozpowszechniała informacje na temat możliwości w zakresie unijnego finansowania służących poprawie praw ofiar w państwach członkowskich.

APELUJE DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, ABY:

1. ZAPEWNIŁY pełną i prawidłową transpozycję oraz skuteczne praktyczne wdrożenie istniejących przepisów UE dotyczących praw ofiar.

2. WYPEŁNIŁY zobowiązanie do wdrożenia środków uzgodnionych w niedawno przyjętych konkluzjach Rady w odniesieniu do praw ofiar.

3. ZAPEWNIŁY, by organy krajowe ds. odszkodowań uczestniczyły, w razie potrzeby, w krajowych i dwustronnych działaniach oraz w spotkaniach krajowych punktów kontaktowych w celu zacieśniania współpracy.

4. ZAPEWNIŁY wszechstronne i całościowe podejście do praw ofiar, które uwzględni wszystkie podmioty mogące mieć kontakt z ofiarami i obejmie dostęp ofiar do informacji na temat przysługujących im praw, wsparcia i ochrony zgodnie z indywidualnymi potrzebami ofiar.

5. ZAPEWNIŁY istnienie krajowych polityk odszkodowawczych dotyczących dostępu ofiar do odszkodowań oraz w razie konieczności opracowały środki służące usprawnieniu funkcjonowania tych polityk. Przy opracowywaniu takich środków można skoncentrować się między innymi na zwiększaniu możliwości korzystania z nowych technologii w celu lepszego informowania ofiar o odszkodowaniach. Informacje powinny być interaktywne, przyjazne dla użytkownika i dostępne dla wszystkich użytkowników. Państwa członkowskie powinny rozważyć udostępnianie tych informacji nie tylko językach narodowych, ale co najmniej również w języku angielskim. Państwa członkowskie zachęca się również do tego, aby opracowały usługi elektroniczne i łatwe w obsłudze formularze, za pośrednictwem których będzie można ubiegać się o odszkodowanie.

6. ZWIĘKSZAŁY wiedzę urzędników, którzy mogą mieć kontakt z ofiarami, na temat systemów kompensat państwowych, na przykład organizując w tym celu szkolenia. Ponadto państwa członkowskie są proszone o zastanowienie się, czy szkolenia przewidziane w art. 25 dyrektywy o prawach ofiar należy również kierować do organów ds. odszkodowań.

7. W PEŁNI WYKORZYSTYWAŁY instrumenty unijnego finansowania do propagowania praw ofiar przestępstw, w tym na przykład opracowywały i uruchamiały interaktywne i łatwe w obsłudze krajowe strony internetowe, infolinie i mobilne aplikacje dla organów ds. odszkodowań w państwach członkowskich.

¹ Sprawozdanie zamieszczono w dok. 8629/19.

² Dok. 9719/18.

³ Dok. 9543/14.

⁴ Dz.U. L 88 z 31.3.2017, s. 6.

⁵ Dz.U. L 315 z 14.11.2012, s. 57.

⁶ Dz.U. L 303 z 28.11.2018, s. 1.

⁷ Europejska sieć dotycząca praw ofiar została utworzona w celu wdrożenia konkluzji Rady w sprawie utworzenia nieformalnej europejskiej sieci dotyczącej praw ofiar, przyjętych w czerwcu 2016 r. (dok. 9997/16).

⁸ Decyzja Rady 2008/976/WSiSW z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie Europejskiej Sieci Sądowej (Dz.U. L 348 z 24.12.2008, s. 130).

⁹ Decyzja Rady 2009/902/WSiSW z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiająca Europejską Sieć Zapobiegania Przestępczości (ESZP) i uchylająca decyzję 2001/427/WSiSW (Dz.U. L 321 z 8.12.2009, s. 44).

¹⁰ Dz.U. L 261 z 6.8.2004, s. 15.

¹¹ Dz.U. L 76 z 22.3.2005, s. 16.