Dziewiętnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2018.56.1

Akt nienormatywny

Wersja od: 14 lutego 2018 r.

Dziewiętnaste sprawozdanie roczne sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego

(2018/C 056/01)

(Dz.U.UE C z dnia 14 lutego 2018 r.)

WPROWADZENIE

Niniejsze sprawozdanie obejmuje statystyki dotyczące zezwoleń i wywozu broni konwencjonalnej z państw członkowskich UE w roku kalendarzowym 2016. Dotyczy ono także działań podjętych przez UE i jej państwa członkowskie w ramach wdrażania wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB ¹  w latach 2016 i 2017, obok działań wspomnianych w osiemnastym sprawozdaniu rocznym.

Ponadto sprawozdanie zawiera niewyczerpujący wykaz informacji na temat wewnątrzunijnych transferów produktów związanych z obronnością, które są regulowane dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE ²  w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie.

W latach 2016 i 2017 UE i jej państwa członkowskie kontynuowały wdrażanie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego, które zastąpiło w 2008 r. Kodeks postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia obowiązujący od czerwca 1998 r.

Następujące państwa trzecie oficjalnie postanowiły przyjąć i stosować kryteria i zasady określone we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Gruzja, Islandia, Kanada i Norwegia. Specjalny system wymiany informacji między UE a państwami trzecimi wdrażającymi wspólne stanowisko funkcjonuje od 2012 r.

W okresie objętym sprawozdaniem kontynuowano w wybranych państwach trzecich propagowanie skutecznych krajowych kontroli wywozu broni oraz zasad i kryteriów określonych we wspólnym działaniu 2008/944/WPZiB poprzez przyjęcie decyzji Rady (WPZiB) 2015/2309 ³ , która zapewniła dalsze działania w następstwie decyzji Rady 2012/711/WPZiB ⁴ . W znacznym stopniu zintensyfikowano również unijne działania informacyjne dotyczące Traktatu o handlu bronią: w tym samym okresie zrealizowano wiele działań na mocy decyzji Rady 2013/768/WPZiB ⁵ , a następnie na mocy kolejnej decyzji Rady (WPZiB) 2017/915 ⁶ .

I. WYKONANIE WSPÓLNEGO STANOWISKA 2008/944/WPZiB

1. Wykonanie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB

Wspólne stanowisko jest przekształceniem Kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia, który został przez to stanowisko zastąpiony w grudniu 2008 r. Obejmuje ono między innymi kryteria rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz, rozszerzenie zakresu kontroli na pośrednictwo, transakcje tranzytowe oraz na przekazywanie technologii w formie niematerialnej; przewiduje ponadto wzmocnione procedury służące propagowaniu zbieżności polityk wywozowych stosowanych przez państwa członkowskie.

Państwa członkowskie włączają przepisy wspólnego stanowiska do swoich krajowych systemów kontroli wywozu i muszą dopilnować, aby ich ustawodawstwo krajowe lub przepisy administracyjne były zgodne ze wspólnym stanowiskiem. Sytuację w zakresie wdrażania wspólnego stanowiska na szczeblu krajowym przedstawiono w załączonej tabeli C.

Powiadomienia o odmowie i konsultacje

Wspólne stanowisko przewiduje powiadomienie o odmowach wydania zezwolenia i konsultacje na ten temat w trakcie prowadzonego przez państwo członkowskie przeglądu zasadniczo identycznej transakcji z transakcją, której odmówiło wcześniej inne państwo członkowskie. W wyniku przeglądu wspólnego stanowiska UE do stosowanego przez COARM systemu informacyjnego online dodano w 2016 r. nową funkcję, aby wesprzeć taką wymianę informacji i przechowywać unijną centralną bazę danych dotyczących odmów i powiązanych z nimi konsultacji. W latach 2016 i 2017 w tym systemie online wprowadzono dostosowania i ulepszenia w celu zwiększenia jego bezpieczeństwa i zapewnienia szybszej i efektywniejszej wymiany informacji między wszystkimi podmiotami krajowymi zaangażowanymi w kontrolę wywozu broni. System ten już udowodnił, że jeszcze bardziej zwiększa przejrzystość między państwami członkowskimi w odniesieniu do określonych państw stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia i wobec użytkowników końcowych.

Liczba zgłoszonych w 2016 r. powiadomień o odmowie jest podana w wierszu d) tabel znajdujących się w tabeli AI (załączone do niniejszego sprawozdania) w podziale na miejsce przeznaczenia i na kategorie wykazu uzbrojenia; liczba wysłanych zapytań i otrzymanych odpowiedzi przez każde państwo członkowskie oraz liczba zapytań i odpowiedzi w podziale na miejsca przeznaczenia znajdują się odpowiednio w tabelach BI oraz BII.

2. Podręcznik użytkownika

Podręcznik użytkownika jest zasadniczym instrumentem podsumowującym uzgodnione wytyczne w zakresie stosowania przepisów operacyjnych wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB i interpretacji kryteriów w nim zawartych. Mowa o nim w art. 13 wspólnego stanowiska.

Podręcznik został przygotowany przez działającą w ramach Rady Grupę Roboczą ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) i jest aktualizowany, gdy zajdzie taka potrzeba. Ostatnio zaktualizowano go w lipcu 2015 r. w wyniku zakończonego przeglądu wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB. Podręcznik użytkownika jest przeznaczony przede wszystkim dla urzędników wydających zezwolenia na wywóz, a zatem przyczynia się znacznie i w sposób praktyczny do zapewnienia zbieżności polityk i procedur państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu broni.

Podręcznik przedstawia dobre praktyki w zakresie interpretacji kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB, które to praktyki zostały opracowane przez grupę roboczą COARM na podstawie najlepszych praktyk krajowych i z uwzględnieniem informacji otrzymanych od innych zainteresowanych stron, w tym od społeczeństwa obywatelskiego. Najlepsze praktyki mają służyć zapewnieniu większej spójności wśród państw członkowskich pod względem stosowania kryteriów wspólnego stanowiska. W tym celu między innymi określono czynniki, które należy uwzględniać podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Najlepsze praktyki przeznaczone są dla urzędników wydających zezwolenia i innych urzędników pracujących w stosownych departamentach i agencjach rządowych. Proces decyzyjny powinien opierać się na wiedzy tych urzędników o kwestiach regionalnych, prawnych, sądowych, technicznych, dotyczących rozwoju oraz bezpieczeństwa i wojskowości.

Podręcznik jest dokumentem publicznym, który jest dostępny na stronie internetowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych ⁷ .

3. Działania informacyjne

W art. 11 wspólnego stanowiska wezwano państwa członkowskie, aby "dołożyły wszelkich starań w celu zachęcenia innych państw dokonujących wywozu technologii wojskowych lub sprzętu wojskowego do stosowania kryteriów tego wspólnego stanowiska". Intensywne działania informacyjne, prowadzone zarówno przez UE, jak i przez poszczególne państwa członkowskie, kontynuowano w 2016 r. i w 2017 r., co zostało wyszczególnione w załączonej tabeli D.

W ramach decyzji 2012/711/WPZiB z dnia 19 listopada 2012 r. oraz decyzji (WPZiB) 2015/2309 z dnia 10 grudnia 2015 r. (obie decyzje realizowane przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu) odbyło się kilka warsztatów regionalnych, wizyt studyjnych i indywidualnych warsztatów dotyczących pomocy. Ponadto na podstawie decyzji 2013/768/WPZiB na szczeblu regionalnym zrealizowano kolejne działania informacyjne, dostosowane krajowe programy pomocy i indywidualne warsztaty pomocowe ad hoc, co przyczyniło się do skutecznego wdrożenia i upowszechnienia Traktatu o handlu bronią (dalsze informacje dotyczące tych ostatnich działań zamieszczono w sekcji II.2).

4. Spotkania w ramach dialogu politycznego

W ramach dialogu politycznego w latach 2016 i 2017 organizowano regularne spotkania dotyczące kwestii kontroli wywozu broni z Norwegią, Kanadą, Stanami Zjednoczonymi i Ukrainą. Taki dialog polityczny zapewnił forum owocnych dyskusji na temat kwestii leżących we wspólnym interesie, takich jak polityki eksportowe wobec określonych miejsc przeznaczenia, kwestie zgodności i kontroli oraz proces Traktatu o handlu bronią.

5. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej

Zgodnie z art. 12 wspólnego stanowiska wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej obejmuje minimalny zakres produktów wojskowych, które państwa członkowskie muszą poddawać kontroli w przypadku wywozu. Wykaz ten jest identyczny z wykazem produktów związanych z obronnością załączonym do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie uproszczenia handlu produktami związanymi z obronnością wewnątrz UE ⁸ .

Jako że niniejsze sprawozdanie obejmuje statystyki dotyczące wywozu broni konwencjonalnej z państw członkowskich UE w roku kalendarzowym 2016, w sprawozdaniu ujęto wspólny wykaz uzbrojenia przyjęty przez Radę w dniu 14 marca 2016 r., który uwzględnia zmiany w wykazie broni i sprzętu wojskowego przyjętym w ramach porozumienia z Wassenaar, uzgodnione na posiedzeniu plenarnym państw porozumienia w 2015 r. Ta zaktualizowana wersja wspólnego wykazu uzbrojenia została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej C 122 z dnia 6 kwietnia 2016 r.

6. Pośrednictwo w handlu bronią

Zgodnie z art. 5 wspólnego stanowiska Rady 2003/468/WPZiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią ⁹  państwa członkowskie dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany informacji dotyczących przyznanych zezwoleń na prowadzenie pośrednictwa oraz decyzji odmownych. Ponadto te państwa członkowskie, które nakładają na pośredników obowiązek uzyskania pisemnego zezwolenia na prowadzenie pośrednictwa lub prowadzą rejestr pośredników w handlu bronią, dokonują osobnych ustaleń w zakresie wymiany odnośnych informacji dotyczących zarejestrowanych pośredników. Informacje dotyczące zezwoleń oraz decyzji odmownych wydanych w państwach członkowskich UE znajdują się w załączonej tabeli AIII.

Szczegółowe informacje w zakresie wdrażania w danym państwie wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB przedstawiono w załączonej tabeli C.

7. Dialog z zainteresowanymi stronami: Parlamentem Europejskim, społeczeństwem obywatelskim i odnośnym sektorem

Dialog z Parlamentem Europejskim w kwestiach związanych z kontrolą wywozu broni ma z reguły miejsce corocznie i obejmuje wysłuchanie urzędnika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. W latach 2016 i 2017 ESDZ kontaktowała się również regularnie ze sprawozdawcą PE ds. kontroli wywozu broni i odpowiedziała na znaczną liczbę pytań poselskich na temat wywozu broni.

Zgodnie ze stosowaną poprzednio praktyką spotkania COARM z organizacjami pozarządowymi były organizowane w latach 2016-2017 co sześć miesięcy. W 2017 r. grupa COARM zaprosiła również na jedno ze swoich posiedzeń przedstawicieli odnośnego sektora.

II. TRAKTAT O HANDLU BRONIĄ (ATT)

1. Zaangażowanie na rzecz Traktatu o handlu bronią: Konferencja Państw Stron

Podobnie jak w przypadku pierwszej i drugiej Konferencji Państw Stron (o których była mowa w poprzednich sprawozdaniach rocznych), UE i jej państwa członkowskie brały aktywny udział w trzeciej Konferencji Państw Stron, która odbyła się w Genewie w dniach 11-15 września 2017 r. Na trzeciej Konferencji Państw Stron, której przewodniczył ambasador Klaus Korhonen z Finlandii, odnotowano poparcie dla konsolidacji prac trzech grup roboczych oraz dla działalności dobrowolnego funduszu powierniczego i programu sponsorowania. Na Konferencji zgodzono się, że wspomniane grupy robocze będą nadal pracować jako stałe grupy robocze o uzgodnionym zakresie zadań, a także podjęto decyzję o przedstawieniu nowego zaproszenia do składania wniosków projektowych, które mają być finansowane ze środków dobrowolnego funduszu powierniczego. Uzgodniono także budżet Konferencji na lata 2017-2018 oraz zgodzono się, że Sekretariat może przeanalizować szereg wariantów ograniczenia zakresu swoich zadań - zwłaszcza w odniesieniu do zarządzania projektami realizowanymi w ramach dobrowolnego funduszu powierniczego - gdyż jest już nadmiernie obciążony pracą. Zgodzono się również, że należy kontynuować prace na rzecz usprawnienia sprawozdawczości, w szczególności pod względem liczby i terminowości sprawozdań krajowych, oraz poddać dalszej analizie powiązania między Traktatem o handlu bronią a celami zrównoważonego rozwoju. Podczas Konferencji wybrano przewodniczącego czwartej Konferencji Państw Stron, która odbędzie się w 2018 r.: został nim ambasador Nobushige Takamizawa z Japonii. W obradach aktywny udział brały państwa strony oraz obserwatorzy, jak również przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, odnośnego sektora oraz środowiska akademickiego. Państwa strony zgodziły się, że skoro struktury i procesy traktatu funkcjonują prawidłowo, w przyszłości należy się skupić na jego skutecznym wdrażaniu i upowszechnianiu.

2. Unijny program na rzecz wsparcia realizacji w ramach decyzji 2013/768/WPZiB

Po wejściu w życie Traktatu o handlu bronią w grudniu 2014 r. i przyjęciu go dotychczas przez 92 państwa strony, traktat ten musi obecnie zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z jego upowszechnianiem i skutecznym wdrażaniem przez państwa strony.

Aby przyczynić się do sprostania tym wyzwaniom, UE przyjęła w grudniu 2013 r., w ramach decyzji 2013/768/WPZiB, ambitny i wykonalny program na rzecz wsparcia realizacji skierowany do państw trzecich. Program ten był realizowany przez niemieckie Federalne Biuro Spraw Gospodarczych i Kontroli Wywozu i współfinansowany przez Republikę Federalną Niemiec. W jego ramach 15 państw trzecich, które o to wystąpiły, uzyskało pomoc we wzmacnianiu ich systemów transferów broni zgodnie z wymogami traktatu. Informacje o działaniach prowadzonych w ramach programu UE w latach 2016-2017 znajdują się w załączonej tabeli D. Pod koniec 2016 r. grupa COARM rozważała działania następcze w związku z decyzją 2013/768/WPZiB i w listopadzie 2016 r. podjęto decyzję o kontynuowaniu działań informacyjnych w ramach kolejnego trzyletniego programu, który ma być realizowany wspólnie przez BAFA i Expertise France (EF). W dniu 29 maja 2017 r. Rada przyjęła nową decyzję (WPZiB) 2017/915.

III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

Przyjęcie wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB oznacza, że wprowadzone zostały podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej. Pomimo postępu polegającego na przyjęciu wspólnego stanowiska nadal pozostaje jednak wiele do zrobienia, w szczególności jeżeli chodzi o realizację wspólnego stanowiska, jak wykazał jego przegląd. Priorytetowe wytyczne na najbliższą przyszłość są zatem następujące:

1) dalsze wzmacnianie współpracy i propagowanie spójności w dziedzinie wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego zgodnie ze wspólnym stanowiskiem 2008/944/WPZiB w celu wzmocnienia polityki Unii Europejskiej w zakresie kontroli wywozu, również przez wymianę między państwami członkowskimi UE istotnych informacji na temat powiadomień o odmowie i polityk w zakresie wywozu broni;

2) ukończenie oceny stosowanego przez COARM systemu online oraz kontynuowanie dyskusji na temat dodatkowych funkcji systemu;

3) zapewnienie, by te państwa członkowskie, które jeszcze tego nie zrobiły, przyjęły odpowiednie krajowe przepisy wykonawcze lub administracyjne w celu pełnego wdrożenia:

- wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią,

- wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego;

4) dalsze wspieranie skutecznej realizacji i upowszechniania Traktatu o handlu bronią, w szczególności przez kontynuowanie unijnego programu na rzecz wsparcia realizacji przyjętego w ramach decyzji (WPZiB) 2017/915;

5) dalsze rozwijanie wymiany informacji i najlepszych praktyk z państwami trzecimi, które przyłączyły się do wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB;

6) dalsze zachęcanie innych państw wywożących broń, by stosowały kryteria tego wspólnego stanowiska;

7) kontynuowanie dialogu z Parlamentem Europejskim oraz dalsze rozwijanie stosunków ze społeczeństwem obywatelskim i z odnośnym sektorem;

8) dążenie do sfinalizowania i opublikowania - jak najwcześniej w 2018 r. - 20. rocznego sprawozdania UE dotyczącego wywozu broni.

Krótki opis kategorii we wspólnym wykazie uzbrojenia UE ¹⁰

ML1 Broń gładkolufowa o kalibrze mniejszym niż 20 mm, inne uzbrojenie i broń automatyczna o kalibrze 12,7 mm (0,50 cala) lub mniejszym oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML2 Broń gładkolufowa o kalibrze 20 mm lub większym, inna broń i uzbrojenie o kalibrze większym od 12,7 mm (0,50 cala), miotacze oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML3 Amunicja i zapalniki oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML4 Bomby, torpedy, rakiety, pociski kierowane, inne urządzenia i ładunki wybuchowe oraz związane z nimi wyposażenie i akcesoria oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML5 Sprzęt kierowania ogniem oraz związany z nim sprzęt do ostrzegania i alarmowania, a także powiązane z nimi systemy oraz sprzęt testowania, strojenia i zakłócania, specjalnie zaprojektowane do celów wojskowych, a także specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i wyposażenie

ML6 Pojazdy naziemne i ich elementy składowe

ML7 Chemiczne lub biologiczne środki trujące, "środki rozpraszania tłumu", materiały radioaktywne oraz związany z nimi sprzęt, komponenty i materiały

ML8 "Materiały wysokoenergetyczne" oraz substancje pokrewne

ML9 Wojenne jednostki pływające (nawodne lub podwodne), specjalny sprzęt morski, wyposażenie, elementy składowe i inne nawodne jednostki pływające

ML10 "Statki powietrzne", "statki powietrzne lżejsze od powietrza", "bezzałogowe pojazdy powietrzne" ("UAV"), silniki i sprzęt do "statków powietrznych", pokrewne wyposażenie i elementy składowe, specjalnie zaprojektowane lub zmodyfikowane do celów wojskowych

ML11 Sprzęt elektroniczny, "statki kosmiczne" i elementy składowe, które nie zostały określone w innych punktach wspólnego wykazu uzbrojenia UE

ML12 Systemy broni opartej na energii kinetycznej dużych prędkości oraz pokrewny sprzęt, oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML13 Sprzęt opancerzony lub ochronny, takież konstrukcje oraz ich elementy składowe

ML14 "Sprzęt specjalistyczny do szkolenia wojskowego" lub dla symulacji scenariuszy wojskowych, symulatory specjalnie zaprojektowane do treningu użytkowania jakiegokolwiek uzbrojenia wymienionego w pozycjach ML1 lub ML2 oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i akcesoria

ML15 Sprzęt do zobrazowywania lub przeciwdziałania, specjalnie zaprojektowany do celów wojskowych, oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML16 Odkuwki, odlewy i inne półfabrykaty, które zostały specjalnie zaprojektowane dla obiektów określonych w pozycjach od ML1 do ML4, ML6, ML9, ML10, ML12 lub ML19

ML17 Różnorodny sprzęt, materiały i "biblioteki" oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML18 Sprzęt i elementy składowe do "produkcji"

ML19 Systemy broni o ukierunkowanej energii (Directed Energy Weapon - DEW), sprzęt pokrewny lub sprzęt do przeciwdziałań, modele badawcze wymienione poniżej oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML20 Sprzęt kriogeniczny lub "nadprzewodzący" oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML21 "Oprogramowanie"

ML22 "Technologia"

grafika

¹ Dz.U. L 335 z 13.12.2008, s. 99.

² Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1.

³ Dz.U. L 326 z 11.12.2015, s. 56.

⁴ Dz.U. L 321 z 20.11.2012, s. 62.

⁵ Dz.U. L 341 z 18.12.2013, s. 56.

⁶ Dz.U. L 139 z 30.5.2017, s. 38.

⁷ https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/8465/arms-export-control_en

⁸ Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1..

⁹ Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 79.

¹⁰ Pełny opis kategorii, w wersji przyjętej przez Radę w dniu 14 marca 2016 r. 2016/C 122/01) można znaleźć na stronie http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1499171400953&uri=CELEX:52016XG0406(01)