Zamrożenie wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w 2012 r.

Akty korporacyjne

Prok.2012.1.26

Akt nieoceniany

Wersja od: 26 stycznia 2012 r.

UCHWAŁA Nr 59/2012

KRAJOWEJ RADY PROKURATURY

z dnia 26 stycznia 2012 r.

w sprawie tzw. zamrożenia wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w 2012 r.

W związku z tzw. zamrożeniem płac sędziów i prokuratorów w 2012 r. Krajowa Rada Prokuratury, na podstawie art. 24 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 z późn. zm.), z uwzględnieniem stanowiska wyrażonego w uchwale nr 456/2011 z dnia 22 września 2011 r., uchwala, co następuje.

W dniu 12 sierpnia 2011 r. ogłoszono, na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1277 z późn. zm.), komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2011 r. (M. P. Nr 71, poz. 708). Z tą zatem datą, stosownie do art. 91 § 1c i 1d ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.), art. 42 § 2 i 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 z późn. zm.), art. 6 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 z późn. zm.) oraz art. 61a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599), powstała maksymalnie ukształtowana ekspektatywa prawa sędziów sądu powszechnego, wojewódzkiego sądu administracyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego oraz prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury i prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej, jak również - pośrednio - sędziów sądów wojskowych i prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, do wynagrodzenia w 2012 r. w konkretnej wysokości, korzystniejszego od przysługującego im w roku 2011. Mocą powołanych przepisów prawa podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, a jeżeli wskazane przeciętne wynagrodzenie byłoby niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego, należy przyjąć podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego w dotychczasowej wysokości.

Tak właśnie ustalane wynagrodzenie zagwarantowano tymże grupom zawodów prawniczych ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459), uchwaloną z inicjatywy Rady Ministrów i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Istota tego mechanizmu sprowadza się do odejścia od formuły uzależniającej wysokość płac od tzw. kwoty bazowej, określanej corocznie w ustawie budżetowej. Inaczej mówiąc, system waloryzacji płac, oparty na wielkości przyjmowanej w ustawie budżetowej, zastąpiono bezwarunkowym systemem progresywnym. Celem przytoczonych przepisów była więc obiektywizacja kryteriów ustalania wynagrodzeń sędziowskich i prokuratorskich oraz postulowane przez obydwa środowiska zawodowe ograniczenie wpływu innych władz na ich wysokość.

Nowa formuła ustalania płac stała się istotną gwarancją niezawisłości sędziów i niezależności prokuratorów. Nie budziło przy tym wątpliwości, że dzięki zmienionym rozwiązaniom system wynagradzania sędziów został skonstruowany w sposób, który pełniej niż przedtem realizuje wzorzec określony w art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jakkolwiek - ze względu na stan finansów państwa - były to rozwiązania kompromisowe w relacji do oczekiwań odwołujących się do tego wzorca.

Tymczasem według przepisów art. 20-23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707; dalej w skrócie: ustawa około budżetowa) podstawą wynagrodzenia sędziów i prokuratorów w 2012 r. ma być w dalszym ciągu przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r., przeto wielkość niższa od ogłoszonej w obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2011 r. Normatywną konsekwencją tych przepisów jest zawieszenie mocy wiążącej nowo wprowadzonych rozwiązań. Dla każdego sędziego i prokuratora oznacza to niemożność skorzystania z prawa do wynagrodzenia w wysokości, którą zapewniała ekspektatywa powstała w dniu 12 sierpnia 2011 r.

Ustawę około budżetową opublikowano dwa dni przed jej wejściem w życie, w Dzienniku Ustaw z dnia 30 grudnia 2011 r.

W uzasadnieniu projektu tego aktu normatywnego brakuje informacji o przyczynach odstępstwa od zasady wyrażonej w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172 z późn. zm.), uchwalonej w wykonaniu art. 88 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którą to zasadą akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. Nie wykazano mianowicie, aby zaistniał przypadek usprawiedliwiający takie odstępstwo, w szczególności by wymagał tego ważny interes państwa i nie stały temu na przeszkodzie zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 4 ust. 2 tej ustawy).

Co równie symptomatyczne, motywy projektu przemilczają także kwestię uwarunkowań prawnych relatywnego obniżenia płac sędziów i prokuratorów w 2012 r.

Nie wspomina się nawet o unormowaniu art. 86 ust. 1 pkt 2 tiret drugi w zw. z art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.), formułującym warunki wstrzymania w danym roku wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej, w tym między innymi pracowników Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi i sądownictwa powszechnego. Skorzystanie z tego unormowania wymaga spełnienia trzech warunków. Po pierwsze, jest to dopuszczalne w roku budżetowym następującym po roku, w którym wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a ustawy o finansach publicznych, jest większa od 55%; po wtóre, może nastąpić wyłącznie w ustawie budżetowej; po trzecie i najważniejsze, nie dotyczy ono sędziów ani prokuratorów. Z dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej z dnia 20 marca 2009 r. (Dz. U. Nr 56, poz. 459) wynagrodzenia należne tym grupom zawodowym nie podlegają przecież wzrostowi w sensie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431). W odniesieniu do samych prokuratorów stwierdza się zresztą, w art. 6 ust. 2 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. b tej ustawy, wprost, że ich wynagrodzenia, mimo zaliczenia prokuratorów do pracowników państwowej sfery budżetowej, są określane zgodnie z obowiązującą ustawą o prokuraturze.

Dla porządku wypada dodać, że w myśl pkt 2 lit a obwieszczenia Ministra Finansów z dnia 23 maja 2011 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 ustawy o finansach publicznych (M. P. Nr 42, poz. 464), na koniec roku budżetowego 2010 relacja kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto wyniosła 52,8%.

W każdym razie nie wydaje się dopuszczalne zamrożenie płac sędziów i prokuratorów w danym roku budżetowym bez dotrzymania wymogów art. 86 ust. 1 pkt 2 tiret drugi ustawy o finansach publicznych.

Uchwalona ustawa około budżetowa w rozważanej części zasadniczo różni się od projektu rządowego, udostępnionego w Biuletynie Informacji Publicznej, będącego przedmiotem opiniowania w początkowym stadium procesu legislacyjnego.

Arbitralna ingerencja we wspomnianą ekspektatywę prawa do wynagrodzenia, dokonana bez jednoznacznie umotywowanego powodu, a do tego w terminie uniemożliwiającym adresatom art. 20-23 ustawy około budżetowej dostateczne zapoznanie się z treścią tych przepisów i odpowiednie pokierowanie swoimi sprawami majątkowymi, stoi w jawnej sprzeczności z konstytucyjnymi standardami demokratycznego państwa prawnego, zwłaszcza z zasadą ochrony praw (maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw praw) nabytych, zasadą zaufania obywatela do państwa oraz zasadą przyzwoitej legislacji.

W zaistniałej sytuacji Krajowa Rada Prokuratury zdecydowanie popiera wnioski o zbadanie zgodności art. 22-23 i art. 20 ustawy około budżetowej między innymi z art. 2 Konstytucji, skierowane do Trybunału Konstytucyjnego w styczniu 2012 r. przez - odpowiednio - Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Radę Główną Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury.